Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 03 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 461

सुधा टीका स्था०४३०४ सू०३३ नैरयिकादिजीवानां क्रियानिरूपणम् ४४५ जीवाधिकारादेव सम्यग्दृष्टीनां नैरयिकादीनां जीवानां क्रिया निरूपयितुमाह
मूलम्-सम्मदिहियाणं णेरइयाणं चत्तारि किरियाओ, पण्णत्ताओ, तं जहा-आरंभिया १, परिग्गहिया २, मायावत्तिया
३, अपच्चक्खाणकिरिया ४॥ ___ सम्मद्दिष्ट्रियाणमसुरकुमाराणं चत्तारि किरियाओ पण्णत्ताओ, तं जहा-एवंचेव, एवं विगलिंदियवजं जाव वेमाणियाणं ॥सू०३३॥ ____ छाया-सम्यग्दृष्टीनां नैरयिकाणां चतस्रः क्रियाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-आरम्भिकी १, पारिग्रहिकी २, मायाप्रत्ययिकी ३, अप्रत्याख्यानक्रियाः ४।
सम्यग्दृष्टीनामसुरकुमाराणां चतस्रः क्रियाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-एवमेव, एवं विकलेन्द्रियवर्ज यावत् वैमानिकानाम् ॥मू०३३॥ ___टीका-" सम्मदिहिया णं "-सम्यग्दृष्टीनां नैरयिकाणां=नारकाणां जीवानां चतस्रोऽनुपदं वक्ष्यमाणाः क्रियाः प्रज्ञप्ताः, मिथ्यात्वक्रियाया विरहात् , तद्यथाआरम्भिकी, पारिग्रहिकी, मायापत्ययिकी, अप्रत्याख्यानक्रिया ४ः । प्रकारके असंयमका पात्र होताहै । इस कथनका सारांश ऐसा है कि दो इन्द्रिय जीवके स्पर्शन और रसना ये दोही इन्द्रियां होती हैं-उनकी इन दो इन्द्रियों को किसी भी तरहसे कष्ट न पहूँचे ऐसी प्रवृत्ति करनेवाला और उन दो इन्द्रियोंको आरामही पहुंचे ऐसी प्रवृत्ति करनेवाला जीव चार प्रकार के संयमका और उनके प्रतिकूल प्रवृत्ति करनेवाला जीव चार प्रकारके असंयमका पात्र होता है । सू० ३२ ॥
जीवके अधिकारको लेकरही अब सूत्रकार सम्यग्दृष्टि नैरयिक जीवों की क्रियाका निरूपण करते हैंઅસંયમી ગણાય છે. આ કથનને ભાવાર્થ પ્રમાણે છે-દ્વીન્દ્રિય જીવને જીભ અને સ્પશેન્દ્રિય, આ બે ઇન્દ્રિયે જ હોય છે. તેમની આ બે ઇન્દ્રિયને કોઈ પણ પ્રકારે કટ ન પહોંચે અને તેમને આરામ જ મળે એવી પ્રવૃત્તિ કરનાર જીવને ચાર પ્રકારના સંયમને પાત્ર ગણો છે અને એમને પ્રતિકૂળ થઈ પડે એવી પ્રવૃત્તિ કરનાર છવને ચાર પ્રકારના અસંયને પાત્ર કહ્યો છે. સૂ. ૩૨
જીવને અધિકાર ચાલુ હોવાથી હવે સૂત્રકાર સમ્યગદષ્ટિ નૈરયિક જીવોની मियानुं नि३५५ रे छे. “ सम्मदिद्वियाणं नेरइयाणं " त्या:
श्री.स्थानांगसत्र:03