Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 03 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 553

सुधा टीका स्था०५३०१ सू०९ शरीरगत धर्मविशेषनिरूपणम्
५३७
व्यक्तवाचा कथितानि स्वरूपतः, नित्यं प्रशंसितानि= लघितानि, नित्यम् अभ्यनुज्ञातानि कर्त्तव्यतया अनुमतानि च भवन्ति । तानि पञ्च स्थानानि कानि ? इत्याह- तद्यथा - क्षान्तिः १ मुक्तिः २ आर्जवम् ३, मार्दवम् ४ लाघवम् ५ इति । तत्र - क्षान्तिः = क्षमा, इयं हि क्रोधत्यागतो भवति । मुक्ति:निलेभिता, इयं लाभत्यागतः, आर्जवम् = ऋजुता, इदं मायात्यागतः मार्दवं मृदुता, इदं मानत्यागतः, तथा - लाघवं लघुता, इदमल्पोपकरणतऋद्धिरससातगौरवत्रयत्यागतश्च भवति । इतोऽग्रेऽपि प्रतिसूत्रं 'पंचहि ठाणेहिं समणेणं भगवया महावीरेण ' इत्यादि सूत्रोत्क्षेपस्यार्थः पूर्ववद् विभावनीयो वैयावृत्त्य सूत्रपर्यन्तम् । कहे हैं, नित्य a प्रशंसित किये हैं और कर्तव्यरूपसे वे माने हैं, वे पांच स्थान ये हैं- क्षान्ति १ मुक्ति २ आर्जव ३ मार्दव ४ और लाघव ५ इनमें क्षमाका नाम क्षान्ति है, यह क्षान्ति क्रोध के त्याग से होती है, ऋजुताका ( सरलता) नाम आर्जव है, यह मायाके त्यागसे होता है, मृदुताका नाम मार्दव है, यह मानके त्यागसे होता है, लघुताका नाम लाघव है, यह अल्प उपकरण से और ऋद्धि रस सात तीन प्रकार के गौरव के त्यागसे होता है, यहां से आगे के जो सूत्र वैयावृत्य सूत्र तक हैं, उनमें प्रत्येक सूत्र में " पंचहि ठाणेहिं समणेणं भगवया महावीरेण " इत्यादि सूत्रोत्क्षेपका अर्थ पहिले की तरह से विभावित कर लेना चाहिये-लगा लेना चाहिये । अर्थात् जिस प्रकार से पूर्वोक्त स्थानों में ऐसा कहा गया है, कि ये स्थान श्रमण भगवान् महावीर द्वारा यावत् अभ्यनुज्ञात आज्ञापित हुए हैं, उसी
છે અને કર્તવ્ય રૂપ ( કરવા ચેાગ્ય ) ખતાવ્યાં છે. તે પાંચ સ્થાન નીચે પ્રમાણે छे- (१) क्षान्ति, (२) भुक्ति, (3) भाव, (४) भाईव मने (4) साधव. ક્ષમાને ક્ષાન્તિ કહે છે, તે ક્રોધના ત્યાગથી ઉદ્ભવે છે, લેાલના ત્યાગનું નામ મુક્તિ છે, ઋજુતાનું નામ આવ છે, માયાના ત્યાગથી ઋજુતા આવે છે. મૃદુતાનું નામ માદવ છે, તે માનના ત્યાગથી ઉત્પન્ન થાય છે. લઘુતાનું નામ લાઘવ છે, અથવા અલ્પ ઉપકરણ અને ઋદ્ધિ રસ અને ગૌરવના ત્યાગથી આ ગુણ ઉત્પન્ન થાય છે.
હવે પછીના વૈયાવ્રત્ય સુધીના પ્રત્યેક સૂત્રમાં પશુ " पंच हि ठाणेहिं समणं भगवा महावीरेण " इत्यादि सूत्रपाठ भागण ? प्रमाणे उद्यां छे તે પ્રમાણે કહેવા જોઇએ. એટલે કે જે પ્રકારે પૂર્વોક્ત સ્થાનામાં એવું કહે વામાં આવ્યુ છે કે શ્રમણાને માટે આ સ્થાના શ્રમણ ભગવાન મહાવીર દ્વારા वर्णित, डीर्तित, उत्त, प्रशंसित भने उर्तव्य (१२वा योज्य) भनाया छे, भे ४ स्था-- ६८
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૩