Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 03 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 623

सुधा टीका स्था. ५ उ. १ सू.२३ हेत्वहेत्वोः स्वरूपनिरूपणम् ६०७ इत्यादि । धूमादिकं हेतुम् अहेतुम् अहेतुभावेन-प्रत्यक्षतया न जानाति-न सर्वथा जानाति, कथंचिदेवजानातीति भावः । ज्ञाता चात्र अवध्यादिकेवलित्वेन अनुमानाव्यवहर्ता, अतोऽत्र नज देशनिषेधार्थको बोध्य इति । एवम् अहेतुं, न पश्यति, न बुध्यते, नाभिगच्छतीति स्थानत्रयमपि बोध्यम् । तथा-अहेतुम् आयुषोनिरुपक्रमतया अध्यवसानादि हेतुनिरपेक्षं छद्मस्थमरणं नियते । अनुमानाव्यवहत - त्वेऽपि अकेवलित्वाच्छद्मस्थमरणं बोध्यम् । इति पञ्चमं स्थानम् । सम्यदृष्टीनेवा. श्रित्य प्रकारान्तरेण पुनरहेतूनाह-अहेतुना हेत्वभावेन न जानाति-सर्वथा न जानाति, कथचिदेव जानातीत्यर्थः । यो हि अहेतुना कथंचिज्जानाति सोऽपि अहेतुरेव बोध्यः । एवं न पश्यति, न बुध्यते, नाभिगच्छतीति स्थानत्रयं बोध्यम् । तथा-अहेतुना-उपक्रमाभावेन छद्मस्थपरणं म्रियते । इति पञ्चमं स्थानम् । वह प्रत्यक्षज्ञान यहां अहेतुसे लिया गया है, इस अहेतुमें जो उपयुक्त हैं, वे अहेतु हैं, इनमें जो धूमादिरूप हेतुको प्रत्यक्षरूपसे नहीं जानता है, अर्थात् जो धूमादिरूप हेतुको सर्वथा प्रत्यक्षरूपसे नहीं जानता है, किन्तु कथञ्चित् रूपसेही प्रत्यक्षरूपसे जानता है, क्योंकि यहां अवधिज्ञानवाला आदि होनेसे या केवली होनेसे ज्ञाता अनुमानसे व्यवहार नहीं करता है, इसलिये यहां अहेतुमें जो नञ् है, वह देशनिषेधार्थक है, ऐसा जानना चाहिये इसी तरहसे " अहेतुं न पश्यति न बुध्यते नाभिगच्छति" ये तीन स्थान भी समझ लेना चाहिये " जाव अहे छउमत्थमरण मरेइ " चिना हेतुके आयुके निरूपक्रम होनेसे जो अध्यवसान आदिहेतुकी अपेक्षा विनाके-छद्मस्थमरणसे मरताहै, वह पंचम स्थान है, यह अनुमानसे अव्यवहर्ता होने पर भी अकेवली होनेसे અહેતુમાં જે ઉપયુક્ત છે, તેમને અહીં અહેતુ રૂપ કહ્યાં છે.
પહેલું સ્થાન નીચે પ્રમાણે છે.–૧) જે ધૂમાદિ રૂપ હેતુને પ્રત્યક્ષ રૂપે જાણ નથી એટલે કે જે ધર્માદિ રૂપ હેતુને સર્વથા પ્રત્યક્ષ રૂપે જાણત નથી, પણ અમુક અંશે જ તેને પ્રત્યક્ષ રૂપે જાણે છે, કારણ કે અહીં અવવિજ્ઞાન આદિવાળે અથવા કેવલી હોવાથી જ્ઞાતા અનુમાનથી વ્યવહાર કરતે નથી. અહીં અહેતુમાં જે નકાર વાચક “અ” છે, તે દેશનિષેધાર્થક છે એમ समपु. मे ४ प्रमाणे मात्र स्थान ५Y सभ देन. “ अहेतु न पश्यति, न बुध्यते, नाभिगच्छति " पांयभु स्थान नीचे प्रभारी छ"जाव अहे छउमत्थमरणं मरेइ" आयुन निरुपम याथी २ मध्यવસાન આદિ હેતુની અપેક્ષા વિનાના છઘી મરણથી મરે છે, તે અહેતનું પાંચમું સ્થાન છે. તે અનુમાન વડે અવ્યવહર્તા હોવા છતાં પણ અકેવલી હેવાથી છવસ્થ મરણથી મરે છે.
श्री स्थान सूत्र :03