Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 03 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 423

सुधा टीका स्था० उ०४ सू०२५ उपसर्गस्वरूपनिरूपणम्
०७ मानुषा उपसर्गाश्चतुर्विधाः प्रज्ञप्ताः तद्यथा हासाः १, प्राद्वेषाः २, वैमर्शाः ३, कुशीलप्रतिसेवनकाः ४॥
तिर्यग्योनिका उपसर्गाश्चतुर्विधाः प्रज्ञप्ता, तद्यथा-भायाः १, प्राद्वेषाः २, आहारहेतुकाः ३, अपत्यलयनसंरक्षणकाः ४) ____ आत्मसंचेतनीया उपसर्गाश्चतुर्विधाः प्रज्ञप्ता, तद्यथा-घट्टनकाः १, प्रपतनकाः २, स्तम्भनकाः ३, श्लेषणकाः ४ ॥ सू० २५ ॥
टीका-" चउबिहा उत्सग्गा" इत्यादि---उपसर्जनानि-उपसर्गाःयद्वा-उपसृज्यते-धर्मात् प्रन्याव्यते जीव एभिरित्युपसर्गाः उपद्रवविशेषाः, ते च कर्तृभेदाच्चतुर्विधाः प्रज्ञप्ताः, आह च"उसज्जणमुवसग्गो जेग जो य उवसिज्जए जम्हा ।
सो दिव्वमणुय-तेरिच्छ आयसंवेगणाभेश्रो ॥१॥ छाया-उपसर्जनमुपसर्गः येन यतश्चोपसृज्यते यस्मात् ।
स दिव्य-मानुज-तैरश्वा-ऽऽत्म संवेदनाभेद ॥ १ ॥ इति, तद्यथा-दिव्याः-देवसम्बन्धिनः १, तथा-मानुषाः-ममुष्यसम्बन्धिनः २, 'चउव्विहा उवसग्गा पण्णत्ता' इत्यादि सूत्र २५॥ टीकार्थ-उपसर्ग चार प्रकारके कहे गयेहैं जैसे-दिव्य १ मानुष २ तिर्यग्योनिक ३ और आत्मसंचेतनीय ४ जीव जिनके द्वारा श्रुतचारित्ररूप धर्मसे चलायमान कर दिया जाताहै, वे उपसर्ग हैं। ये उपसर्ग उपद्रवविशेषरूप होते हैं, यहां कर्ताके भेदसे इन्हें चार प्रकारका कहा गया है उक्त च-" उसज्जणमुवसग्गो" इत्यादि-इसका अर्थ स्पष्ट है। जो उपसर्ग देवों द्वारा किया जाता है वह दिव्य उपसर्ग है १ मनुष्यों द्वारा जो उपसर्ग किया जाता है वह मानुष उपसर्ग है २ जो उपसर्ग तिर्यश्च जीवों द्वारा किया जाता है वह तिर्यश्च संबन्धी उपसर्ग
" चउव्विहा उबसग्गा पण्णत्ता" प्रत्याहि
थ-S५सना या२ ४२ ४६॥ छ-(१) हिव्य-हेपत, (२) मानुषी-मनुष्यइत, (3) तिर्थयानि (तिय य इत) (४) मात्भ सत्यतनीय (१त) જીવ જેના દ્વારા શ્રત ચારિત્ર રૂપ ધર્મમાંથી ચલાયમાન કરાય છે તેને ઉપસર્ગ ઉપદ્રવ વિશેષ રૂપ હોય છે. અહીં કર્તાના ભેદની અપેક્ષાએ તેમના ચાર ४२ ४छ. ५ छ :-" " उपसज्जणमुवसग्गो” त्याहि तना અર્થ સ્પષ્ટ છે. જે ઉપસર્ગ દેવના દ્વારા કરવામાં આવે છે, તેને દિવ્ય ઉપ સર્ગ કહે છે. જે ઉપગ મનુષ્ય દ્વારા કરવામાં આવે છે તેને માનુષી
श्री. स्थानांग सूत्र :03