Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
३१४
स्थानाङ्गसूत्रे
देशे कालतः आत्मनश्च सर्वतः ३, कालतो देशे क्षेत्रताः - आत्मनश्च सर्वत्र सर्वतः ४, आत्मनो देशेन क्षेत्रतः कालतश्च सर्वत्र ५, क्षेत्रकालतो देशेन आत्मनश्च सर्वतः ६, क्षेत्रत आत्मनश्च देशेन कालतः सर्वत्र ७, कालतः क्षेत्रतो देशेन आत्मनश्च सर्वतः ८. काल आत्मनश्च देशेन क्षेत्रतः सर्वत्र ९ । इत्येवं नवभिर्विकल्पैर्वर्षति स देशवर्षो सर्ववर्षी चेति तृतीयो भङ्गः ३ । चतुर्थस्तु द्विधाऽपि देशतः सर्वतो निषेधरूपः सुगम एवेति ।
" एवामेव चत्तारि रायाणी " इत्यादि - एवमेष-उक्तमेघवदेव राजानश्च त्वारः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा - एको राजा देशाधिपतिः - विवक्षितदेशस्य अधिपतिः - तत्रैव योगक्षेमकरणे प्रभुर्देशाधिपति भवति, किन्तु सर्वाधिपतिः - सर्व योगक्षेमक रणमथुर्न भवति, स च पल्लीपत्यादिरिति प्रथमः १ तथा - एकः सर्वाधिपतिः स्वदेशेऽन्यत्र वा सर्वत्र प्रभवति यः स भवति किन्तु न देशाधिपतिः - देशमात्रस्याधिपतिर्न भवति, इति द्वितीयः २ तथा-एको देशाधिपतिरपि सर्वाधिपतिरपि आत्मासे देशमें, क्षेत्र और कालसे सर्वत्र ५, क्षेत्र और कालसे देश में आत्मासे सर्वतः ६, क्षेत्र और आत्मासे देश में कालसे सर्वत्र ७, कालसे और क्षेत्र से देश में आत्मासे सर्वतः ८, कालसे और आत्मासे देश में क्षेत्र से सर्वत्र ९, इस प्रकार नौ विकल्पोंसे बरसने के स्वभाववाला होता है वह देशवर्षी और सर्ववर्षीहै, इस प्रकार तीसरा भंगहै। और चौथा भंग देशसे और सर्वसे निषेधरूपसे सुगमहीहै ४ । (१३)
" एवामेव चत्तारि रायाणो " इसी प्रकारसे राजा चार प्रकार के होते हैं, जैसे कोई एक राजा देशाधिपति होता है सर्वाधिपति नहीं होता है ? कोई एक राजा ऐसा होता है जो सर्वाधिपति होता है કાળથી સત્ર ૫, ક્ષેત્ર અને કાળથી દેશમાં આત્માથી સતઃ ૬, ક્ષેત્ર અને આત્માથી દેશમાં કાળથી સર્વત્ર, કાળથી અને ક્ષેત્રથી દેશમાં આત્માથી સર્વાંતઃ ૮, કાલથી અને આત્માથી દેશમાં, ક્ષેત્રથી સત્ર ૯, આ રીતે નવ વિકલ્પાથી વરસવાના સ્વભાવવાળા જે હાય તે દેશવર્ષી અને સવર્ણી છે. આ રીતે ત્રીજો ભંગ છે. ચાથેા ભંગ દેશથી અને સર્વાંથી નિષેધ રૂપે સરળ જ છે.૧૩
" एवमेव चत्तारि रायाणो हत्याहि-मेन प्रमाणे रामना पास यार પ્રકાર કહ્યા છે—(૧) કાઈ એક રાજા દેશાધિપતિ હોય છે પણ સધિપતિ હાતા નથી. (૨) કાઈ એક રા એવા હોય છે કે જે સર્વાધિપતિ હોય છે પણ દેશાધિપતિ હોતા નથી (૩) કોઈ એક રાજા એવા હોય છે કે
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૩
