Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
सुघा टीका स्था० ४ उ० ४ सू०१० मेघदृष्टान्तेन पुरुषजातनिरूपणम्
३१५
च यद्वा-देशाधिपतिर्भूत्वा सर्वाधिपतिर्भवति, वासुदेवादिवत् स देश- सर्वोभयाधिपतिरिति तृतीयः ३ तथा एको नो देशाधिपतिर्नापि च सर्वाधिपति र्भयति स च राज्यपरिभ्रष्टः । इति चतुर्थः |४| (१४) ॥ सू० ९ ॥
मूलम् - चत्तारि मेहा पण्णत्ता, तं जहा- पुक्खल संवट्टए १ पज्जुन्ने २ जीमूए ३ जिम्हे ४| पुक्खलवट्टए णं महामेहे देशाधिपति नहीं होता है २ तथा कोई एक राजा ऐसा होता है जो देशाधिपति भी होता है, और सर्वाधिपति भी होता है ३ और कोई राजा ऐसा होता है जो न देशाधिपति होता है और न सर्वाधिपति होता है ४ इनमें प्रथम प्रकारका राजा किसी एक विवक्षित देशका अधिपति होता है, वह वहीं पर योगक्षेम करने में समर्थ रहता है सर्वत्र योगक्षेम ( अलब्ध लाभ योग, लब्ध का रक्षण क्षेम ) करनेमें समर्थ नहीं होता है ऐसा वह पल्लीपति आदि रूप होता है द्वितीय प्रकारका जो राजा होता है वह स्वदेशमें भी और अन्यत्र भी सर्वत्र योगक्षेम करनेमें समर्थ होता है वह केवल देशमात्रका अधिपति नहीं होता है-तृतीय प्रकारका जो राजा होता है वह वासुदेव आदिकी तरह देशाधिपति होकर सर्वाधिपति हो जाता है ३ तथा चतुर्थ प्रकारका जो राजा होता है वह जब राज्य से परिभ्रष्ट हो जाता है तब वह कहीं का भी अधिपति नहीं होता है (१४) सूत्र ९ ।।
-
દેશાધિપતિ પણ હોય છે અને સર્વાધિપતિ પણ હૈાય છે. (૪) કૈઇ રાજા એવા હાય છે કે જે દેશાધિપતિ પણ હાતા નથી અને સર્વાધિપતિ પણ હાતા નથી આ ચાર વિકલ્પેાનું સ્પષ્ટીકરણ નીચે પ્રમાણે છે—પહેલા પ્રકારના રાજા કેાઇ અમુક દેશના અધિપતિ હોય છે અને એટલા જ દેશનું ચેાગક્ષેમ કરવાને સમર્થ હાય છે, પણ સત્ર ચેગક્ષેમ કરવાને સમય હાતા નથી. એવા તે રાજા પલ્લીપતિ આદિ રૂપ હાય છે. (૨) ખીજા પ્રકારના જે રાજા કહ્યો છે તે સ્વદેશમાં પણ ચેગક્ષેમ કરવાને સમર્થ હોય છે અને અન્યત્ર પણ ચાગક્ષેમ કરવાને સમર્થ હોય છે તે કેવળ દેશ માત્રને જ અધિપતિ હાતા નથી.
ત્રીજા પ્રકારના રાજા વાસુદેવ આદિની જેમ દેશાધિપતિમાંથી સર્વાધિ પતિ ખની ગયા હૈાય છે. ચેાથા પ્રકારમાં પદભ્રષ્ટ રાજાને ગણાવી શકાય છે કારણ કે તે દેશાધિપતિ પણ હાતા નથી અને સર્વાધિપતિ પણ હતેા નથી ! ૧૪ાસ ૯ ૫
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૩
