Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 03 Sthanakvasi

Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 262
________________

स्थानाङ्गसूत्रे मेव । एवं साध्यसाधने कालो याषितो भवतीति कालयापनाकारित्वादयं सत्यलक्षणो हेतुर्यापक इति । द्वितीयभेदमाह-थावए' इति । स्थापयति पक्ष शीघ्रतया अर्थात् प्रसिद्धव्याप्तिकतया समर्थयतेइति स्थापको हेतुरिति । यथा पर्वतो. कहा जा सकता है, क्योंकि नित्यका तो लक्षण " अप्रच्युतानुत्पन्नस्थिरै करूपं नित्यं " अप्रच्युत-नाश न हो उत्पन्न न हो और स्थिर रहे वह नित्य है ऐसा कहा गया है इसलिये यह मानना पड़ता है कि अप्रच्युतानुत्पन्न स्थिरैकरूपयाले पदार्थमें किसी भी तरह से न कालकी अपेक्षासे न देशकी अपेक्षासे अर्थ क्रिया होती है अतः नित्यसे भिन्न जो क्षणिक पदार्थ है उसमें ही अर्थ क्रियाकारिता आनी है और इसीसे उसीमें सत्त्व व्यवस्थापित होता है इस प्रकारसे सत्य और क्षणिकत्वकी व्याप्ति सिद्ध होकर वह सत्त्य, क्षणिकत्वसेही व्याप्त सिद्ध हो जाता है । इस प्रकार कहकर वह बौद्ध अपने अभीष्ट साध्यको सिद्ध करने में प्रदत्त सत्त्य हेतुकी सिद्धि करने में समय व्यतीत करता हैं अतः सत्य यह हेतुकाल यापनाकारी होनेसे अपने साध्यकी सिद्धि कराने में अधिक समयको खर्च करनेवाला होनेसे यापक होता है__ "थावए " जो हेतु अपने साध्यके साथ प्रसिद्ध व्याप्तिवाला होनेसे शीघ्रताके साथ उसका स्थापक होता है समर्थन करनेवाला होता है ऐसा यह हेतु स्थापक हेतु होता है । जैसे-" पर्वतोऽयं चहिमान् धूमKay ! l प्रमाणे युं छे-“अमच्युतानुत्पन्न स्थिरैकरूपं निस्य" तथा એમ માનવું પડે છે કે “જેને નાશ નથી અને જેની ઉત્પત્તિ નથી એવા સ્થિર રૂપ વાળા પદાર્થમાં કોઈ પણ રીતે-કાળની અપેક્ષાએ અથવા દેશની અપેક્ષાઓ–અર્થ કિયા હોતી નથી. તેથી નિત્યથી ભિન્ન એ જે ક્ષણિક પદાર્થ છે તેમાં જ અર્થ ક્રિયાકારિતા સંભવિત છે અને તેથી જ તેમાં સત્તા વ્યવસ્થાપિત થાય છે. આ પ્રકારે સત્વ અને ક્ષણિકત્વની વ્યાપ્તિ સિદ્ધ થઈને સત્વક્ષણિકત્વથી જ વ્યાસ સિદ્ધ થઈ જાય છે. આ પ્રકારે કહીને તે બૌદ્ધ પિતાના અભીષ્ટ સાધ્યને સિદ્ધ કરવામાં–પ્રદત્ત સત્વ હેતુની સિદ્ધિ કરવામાં સમય વ્યતીત કરે છે. તેથી સવરૂપ હેતુ કાળયાપનાકારી હોવાથી પોતાના સાધ્યની સિદ્ધિ કરાવવામાં અધિક સમય વ્યતીત કરનાર હોવાથી યાપક રૂપ હોય છે.
व “ थावए " स्था५४ तुने म ५४८ ४२वामां आवे छे-२ હેતુ પોતાના સાધ્યની સાથે પ્રસિદ્ધ વ્યાપ્તિવાળો હોય છે, અને તે કારણે શીવ્રતાથી તેને સથાપક અથવા સમર્થન કરનારે હોય છે, એવા હેતુનું નામ
श्री. स्थानांग सूत्र :03


Page Navigation
1 ... 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636