Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIracariyaM siriguNacaMdagaNI 9
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ MAHAVIR CHARIYAM OF SHRI GUNCHANDRA GANI IN PRAKRIT PART-1 Sanskrit Translation Muni Nirmalyashvijay Gujarati Translation Shri Atmanand Jain Sabha, Bhavnagar PUBLISHERS SHRI DIVYA DARSHAN TRUST 39, KALIKUND SOCIETY DHOLKA-387810 DIS : AHMEDABAD, STATE:GUJARAT (IND.) Ph.: 02714-225482
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ ORIGINAL TEXT AUTHOR LANGUAGE SANSKRIT TRANSLATION GUJARATI TRANSLATION EDITED BY TYPE SETTERS PRINTERS EDITION COPY PRICE AVAILABLE AT ISBN INTRODUCTION : : : : : : : : : : MAHAVIR CHARIYAM SHRI GUNCHANDRA GANI PRAKRIT MUNI NIRMALYASH VIJAY SHRI ATMANAND JAIN SABHA, BHAVNAGAR MUNI NIRMALYASH VIJAY ACHARYA SHRI KAILASSAGARSURI GYANMANDIR, KOBA SHRI PARSHVA COMPUTERS, AHMEDABAD 1 St 500 1600/- (WHOLE SET) PUBLISHERS 1 2 SHIRISH SANGHVI 702, RADHA KUNJ OPP. WITTY KID'S SCHOOL RAMCHANDRA LANE 3 MALAD (WEST) MUMBAI - 400064 MO: 9892870790 MAHENDRA ZAVERI 502, SANSKRUTI COMPLEX NR. ATITHI CHOWK KALAWAD ROAD RAJKOT - 360005 MO: 9825168834 978-81-925531-0-8 ISBN 978-81-925531-0-8 9 788192 553108 This fresh edited text has been printed in four volumes.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAkRtabhASAnibaddha mahAvIrathariyaM zaryAyitA parama pUjya zrI guNacaMdragaNI bhAga-1 divyAziSa parama pUjya sakalasaMgha hitaciMtaka AcAryadeveza zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA. zubhAziSa parama pUjya siddhAMta divAkara gacchAdhipati AcAryadeveza zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI ma.sA. saMskRta chAthAkAra parama pUjya pUnA jillA uddhAraka paMnyAsa pravara zrI vizvakalyANavijayajI ma. sA. nA ziSyaratna parama pUjya vidharya paMnyAsa pravara zrIyazovijayajI ma. sA. nA ziSyANa muni nirmalayazavijaya gujarAtI anuvAdaka zrI AtmAnaMda jaina sabhA, bhAvanagara prakAzaka zrI divyadarzana TrasTa 39, kalikuMDa sosAyaTI maphalIpura cAra rastA pAse dhoLakA, ji. amadAvAda - 387810 phona : 02714-225482
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 1S bhASA graMthanuM nAma mahAvIracariyama kartA : zrI guNacaMdra gaNI : prAkRta vizeSatA : zramaNa bhagavAna mahAvIra mahArAjAnA pUrvanA 27 bhavonuM tathA 27mAM bhavanI aitihAsika ghaTanAonuM, prabhunA samakAlIna bhAratavarSanI rAjakIya, dhArmika paristhiti vagerenuM aitihAsika tathA kAvyAtmaka rIte rocaka varNana saMskRta chAyA : muni nirmalayazavijaya gujarAtI anuvAda : zrI AtmAnaMda jaina sabhA, bhAvanagara akSarAMkana : AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira, kobA mudraka zrI pArtha komyuTarsa, amadAvAda mo. 9909424800 kula bhAga AvRtti prAptisthAna : prathama nakala: 500 mUlyaH 2 1000/- (saMpUrNa seTanA) : 1) prakAzaka 2) zrI zirISabhAi saMghavI 702, rAdhAkuMja vITI. skulanI sAme rAmacaMdra lena, malADa (ve.) muMbai - 400014 mo. 9892870790 3) zrI mahendrabhAI jhaverI 502, saMskRti komlekSa atithi cokanI pAse, kAlAvADa roDa, rAjakoTa - 360005 mo.9825168834
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarpaNa AsakSopakArI vartamAna zAsana sthApaka zrI vardhamAnasvAmInA caraNomAM mokSamArganA pradarzaka jinazAsanane jenanI janmazatAbdImAM A graMthanuM kArya thayuM tevA vardhamAnataponidhi parama pUjya AcAryadeveza zrIma vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnA caraNomAM A graMtha samarpita karela che. adhyAtmanI rasALatA cakhADanAra pUnA jilloddhAraka parama pUjya paMnyAsapravara zrI vizvakalyANa vi. ma. nA caraNomAM bhavodadhitAraka parama pUjya gurudeva zrIyazovijayajI ma. nA caraNomAM satata kRpAdraSTi & amIdraSTi rAkhanAra vartamAna gacchAdhipati parama pUjya AcAryadeveza zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAnA caraNomAM
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya nivedana aneka zArIrika, mAnasika, kArmika upAdhiothI gherAyelA ane eTale ja vyathita, pIDita evA jIvone joi AjathI 2500 jeTalA varSa pUrve karuNAthI pariplAvita aMtaHkaraNavALA zramaNa bhagavAna mahAvIra mahArAjAe jagatane potAnI madhurI vANIthI pratibodhita karyuM. Aje paNa e vANI jagatane sAco rAha darzAve che. paramAtmA zramaNa bhagavAna mahAvIra mahArAjAe kevalajJAnanI prApti bAda je rAha darzAvyo te rAha upara svayaM pote cAlyA hatA. kaThinamAM kaThina sAdhanA karI hatI. emanI e sAdhanAnuM varNana game tevA sahRdayI sajjanane AMsu paDAvyA vinA rahe nahI. AvI dardanAka sAdhanA paramAtmAe hasatA hasatA karI che. jainazAsananI mAnyatA anusAra paramAtmA thavAno adhikAra koi eka vyaktine ja nathI maLyo. paNa, sahu koine maLela che. sAdhanA karanAra koi paNa vyakti paramAtmA thai zake che. pAmaramAMthI paramAtmA sudhI pahoMcavuM zakya che. paramAtmA mahAvIrasvAmI paNa rAtorAta paramAtmA nathI banI gayA. paNa 27 bhavanI yAtrA temaNe paNa kheDI che. caDatI-paDatInA aneka divaso Ave che, pUrvanA bhavomAM karelI bhUlonI sajA paramAtmA mahAvI2ne 27mA bhavamAM paNa bhogavavI paDI che. zramaNa bhagavAna mahAvIra mahArAjAnA jIvanane saMlagna AvI ghaNI badhI vAto zrIguNacaMdragaNivaryajIe 'zrImahAvIracariyaM' grantharUpe gUMthI che. aneka bodhapATho ApatuM A caritra kharekhara khUba ja AsvAdya che. varSo pUrve zrI AtmAnaMda jaina sabhA taraphathI A graMthano gurjarAnuvAda paNa bahAra paDela. te gurjarAnuvAdamAM yathAyogya pheraphAra karI tathA mULa prAkRtagraMthanI saMskRta chAyA karavAnuM bhagI2tha kArya parama pUjya paMnyAsa pravara zrIyazovijayajI ma. sA. nA ziSyaratna parama pUjya munirAja zrInirmalayazavijayajI ma. sA. e karyuM che. teozrIe AvA rUDA graMthane prakAzita karavAno moko amane ApI amArI zrIsaMsthA upara anupama upakAra karyo che. parama pUjya saMkalasaMgha hitaciMtaka sva. AcAryadeveza zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma. sA. nA divyAziSathI, parama pUjya siddhAMtadivAkara gacchAdhipati AcArya deveza zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAnA zubhAziSathI AvA prakAzanono lAbha amane maLato rahe che. A prakAzana kAryamAM saMpUrNa Arthika sahayoga ApanArA zrI bhuja tapagaccha jaina saMghano paNa ame khUba khUba AbhAra mAnIe chIe. zrI AtmAnaMda jaina sabhA, bhAvanagara taraphathI gurja2AnuvAdane saMzodhita karI punaH prakAzana karavA mATe saMmati maLI che, tenA paNa ame khUba khUba RNI chIe. tathA A graMthanA akSarAMkana mATe AcArya zrIkailAsasAgarasUri jJAnamaMdira, kobA taraphathI khUba ja stutya sahayoga maLela che. tathA graMthanA mudraNa vagere kArya mATe zrIpArzva kompyuTarsa taraphathI paNa prazaMsanIya sahakAra maLela che. taduparAMta A kAryamAM je je saMsthA-vyakti sahayogI thayA che te sauno ame AbhAra mAnIe chIe. AvA rUDA graMthanA vAMcanano vyApa vadhe ane zrIsaMgha tenA dvArA zIghra mukti padane prApta kare eja . li. 6 zrI divyadarzana TrasTa vatI kumArapALa vI. zAha
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIrathariyaM cAra bhAganA saMpUrNa lAbhArthI zrI bhuja tapagaccha jaina saMgha bhuja - kaccha pAvana preraNA : parama pUjya vivarya paMnyAsa pravara zrI yazovijayajI ma. sA. dhanya zrutabhakti ! bhUri bhUri anumodanA noMdha : prastuta prakAzananA cAre bhAga jJAnakhAtAnI rakamamAMthI chapAyela hovAthI gRhastha kiMmata cUkavyA vinA tenI mAlikI karavI nahIM. vibhAga pramANe graMthanA prastAvonuM vargIkaraNa bhAga-1 prastAva 1 thI 3 pR. 1 thI 324 bhAga-2 prastAva 4 pR. 325 thI 30 bhAga-3 prastAva 5 thI 7 pR. 931 thI 1080 bhAga-4 prastAva 8 pR. 1081 thI 1480
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgala AzIrvacana aneka yuvAnonA rAhabara, sakalasaMgha hitaciMtaka svargastha dAdAgurudeva AcAryadeveza zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnI janmazatAbdInuM maMgalavarSa (vi. saM. 2067) cAlI rahyuM hatuM. pUjyapAda siddhAMtadivAkara gacchAdhipati AcAryadeveza zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAnA zubhAziSathI caturvidha zrIsaMghamAM Thera Thera ArAdhanAnA maMDANa maMDAyA hatA. zramaNasaMgha paNa natUna prakAzano zrIsaMghanA caraNomAM samarpita karI rahyo hato. A zubhaavasarane pAmI kaMika navatara prakAzana dAdAgurudevazrInA ca2Ne samarpita karavA mATe meM mArA ziSyamuni zrI nirmalayazavijayajIne sahaja preraNA karI. prAkRtabhASAnI jaTilatAne kAraNe prAkRtabhASAnA ghaNA graMtho, ke je aitihAsika dastAveja samAna che, abhyAsa vartuLamAMthI bAkAta rahI gayA hatA. emAM paNa zrIguNacaMdragaNivaryajI ma. sA. viracita 'mahAvIra cariyuM' graMtha ghaNo ja adbhuta che. tenI chAyA karavAnI meM preraNA karI. temaNe te kArya saharSa svIkAryuM. munizrIe vaiyAvaccayogane to AtmasAt karyo ja che, sAthe sAthe aMtarmukhatA ane sAdhanA priyatA temanA anupama guNa che. atyaMta paragaju svabhAvanA munizrIe khUba ja suMdara rIte chAyAnuM tathA seTIMgasaMpAdana vagerenuM kArya pAra pADyuM che. mArI icchAne mAna ApI mArA gurudevazrI pUnA jillA uddhAraka paMnyAsa pravara zrIvizvakalyANavijayajI ma. sA. nI sevAmAM rAtadivasa joDAyelA rahe che. tathA pU. gurudevazrInI ja sevAmAM saharSa joDAyelA muni zrIjJAnayazavijayajIne satata abhyAsa paNa karAvI rahyA che. te vacce A kArya temaNe pUrNa karyuM che. A avasare aMtaranA AziSa sAthe eTaluM ja kahIza teo AvA suMdara kAryo karavA dvArA aMtaraMga puruSArthane sAdhI vahelI take paramapadane pAme. 8 - paMnyAsa yazovijaya
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA parama pUjya vardhamAnataponidhi AcAryadeveza zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnI janmazatAbdInI ujavaNI amArA vartamAna gacchAdhipati zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAnI sUcanAthI vividha ArAdhanAonA mAdhyamathI aneka saMghomAM pUjya zramaNabhagavaMtonI nizrAmAM cAlatI hatI. aneka zramaNabhagavaMto paNa svakSayopazama pramANenI ArAdhanAomAM goThavAyA. AvA suMdara nimittane pAmIne mArA pUjya gurudevazrI paM. yazovijayajI mahArAjAe prabhuvIranA A prAkRta caritranI saMskRtamAM chAyA karavAnI mane preraNA karI ane zubhAziSa meLavIne A kAryanA zrIgaNeza karavAmAM AvyA. mahAvIracariyuM mULa graMtha pU. guNacaMdragaNI dvArA lakhAyo che. temaNe potAno paricaya A graMthanI prazastimAM jAte ja Apela che. te sivAya temanA vize vizeSa mAhitI maLela nathI. A graMthanI prApti jAmanagaranA pAThazAlA saMghanA cAturmAsa daramiyAna tyAM bAjumAM rahela jAmanagara devabAga jaina saMghamAMthI thai. temaNe A graMtha udAratA pUrvaka ApI mAruM kAma saraLa karyuM. A caritranuM gujarAtI bhASAMtaranuM pustaka jAmanagara pAThazALA jaina saMghe ApavAnI udAratA karI. A bhASAMtara varaso pUrve jaina AtmAnaMda sabhAbhAvanagara dvArA prakAzita thayeluM. bhASAMtara atyaMta vyavasthita ane prAkRta graMthane sparzIne karAyeluM hovAthI mane saMskRta chAyA karavAmAM aneka jaTila sthAnomAM A pustaka dIvAdAMDI rUpa banela che. vartamAnamAM je mahAvIra cariyuM graMtha chapAvela che temAM upara prAkRta graMtha, vacce saMskRta chAyA ane nIce gujarAtI ema traNa vibhAgamAM A graMtha chApavAmAM Avela che. temAM gujarAtI bhASAMtaramAM uparokta pustakane ja akSarazaH chApela che. jarUrI zAbdika pheraphAra ane anuvAdamAM kvacita pheraphAra karela che. te sivAya gujarAtI anuvAdamAM prAyaH mArI mahenata nathI. saMskRta chAyAnuM kAma karavAmAM mane aneka sthAnomAM vividha samasyAo AvI hatI. te samaye pUjya gurudevazrInuM mArgadarzana satata maLatuM rahyuM. potAnA dravya-guNa-paryAya rAsanA lekhana-saMzodhana vagere kAryanI vyastatA vacce ane saMghamAM pravacano, ziSyone bethI traNa pATha vagere aneka pravRttionI vyastatA hovA chatAM paNa aneka vAra aneka praznonA nirAkaraNa samaya kADhIne teozrIe karela che. temanAthI chUTA paDyA pachI patra dvArA pUchAyelA praznonA teozrIe patro lakhI-lakhIne samAdhAna karela che, svayaM sAmethI sUcano karela che ane temanA aneka sUcano mane graMthanI zuddhi vageremAM upayogI thayA che. A graMtha taiyAra karatA keTalIka samasyAo ubhI thai. amuka sthAnamAM mane prAkRta graMthanI lITI samajAI nathI tyAM saMskRta chAyA karIne praznacihna karela che. je jagyAe pATha azuddha lAgela che tyAM mArI dRSTie zuddhapAThane kauMsamAM mUkela che ane chAyA tenA AdhAre ja karela che. ghaNIvAra prAkRta paMkti besatI na hoya tyAM gujarAtI anuvAdane AdhAre paNa chAyA karela che. eka ja nAma hrasva-dIrgha ema banne rUpe sAme Avela che jemake sUrasena/surasena. A nAmane saMskRta chAyAmAM paNa ubhayarUpe svIkArela che. te ja rIte zIlamatI/zIlavatI A baMne nAmane chAyAmAM svIkArela che. saMskRta chAyA karavA jatA dviarthI zabdonA artha aspaSTa lAge tene tyAM ja kauMsamAM spaSTa karela che. saMskRta chAyA karatA koika dhAtu jaTila lAge athavA nAma sAdhita dhAtuno prayoga karela hoya tenI sUcanA paNa chAyAnI aMdara te te zabdanI bAjumAM ja koMsamAM Apela che.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ A chAyAnuM kAma karavAmAM mane pU. bhaktiyazavi. ma. ane pU. zramaNayaza vi. ma. nI sahAya maLela che. tathA 4 prastAva sudhInuM sAMgopAMga nirIkSaNa paNa pU. zramaNayazavi. ma. sA. karI A graMthanI truTio dUra karI suMdara zrutasevA tathA sahAyakabhAva dekhADela che. AcArya zrI kelAsasAgarasUri jJAnamaMdira, zrI mahAvIra jene ArAdhanA kendra, kobAnA kapyuTara vibhAgamAM AnA TAipaseTIMganuM suMdara kArya karavAmAM Avela che. zrI bhuja tapagaccha jaina saMghe, Ane chapAvavAnI saMpUrNa javAbadArI laine zrutabhaktinuM dRSTAMta pUruM pADela che. uparAMtamAM A graMthane sArI rIte chApanAra zrI pArzva komyuTarsavALA zrI vimalabhAIne paNa bhUlI zakAya tema nathI. kula ATha prastAva rUpa vistRta evA A graMthanuM vibhAjana cAra bhAgamAM karavAmAM Avela che. ahIM bhA. 1mAM prastAva 1-2-3 levAmAM Avela che. temAMthI keTalAka prasaMgo noMdhanIya che. jema ke - bharata cakravartI zrI AdinAtha prabhune pUche che - "prabhu ApanI je samRddhi che tevI samRddhisabhara koi mahApuruSa bhaviSyamAM thaze ?'- ane AdinAtha paramAtmA "bahuratnA vasuMdharA" kahevata pramANe marIcine dekhADe che, saMsAramAM koinI kyAreya monopolI" hotI nathI. pAtratA vinAnI pravRtti keTalI jokhamI thai zake !, apAtra hovA chatAM upadezanI pravRtti karanAra marIcine vacanayoganA kAraNe ja kapila sAthe milana ane utsutra prarUpaNAthI saMsAravRddhirUpa apAra nukasAna thayuM. samyakta keTaluM durlabha che ! marIcinA bhavamAM gumAvela samyakta tripRSThanA bhavamAM 11mA tIrthaMkaranI prApti thai pachI maLyuM. 1 thI 10 tIrthakaranA samayagALAmAM samyakta maLI na zakyuM. 1lA bhagavAnanA zAsanano samaya 50 lAkha kroDa sAgaropama che. keTalo kALa ! rAjakumArIne paraNavA Avela vizAkhAbhUti kumAra vizvabhUti muninI mazkarI kare che. tyAre vizAkhAbhUti vinaya nAmano pAyAno guNa cUkyA. vizvabhUti muninuM apamAna karI beThA - paraspara vera baMdhAyuM. tenI paraMparA kevI cAlI - siMhanA bhavamAM kamota, sudaMSTra devanA bhavamAM parAbhava ane kheDUtanA bhavamAM gautamasvAmI maLavA chatAM kevaLajJAna to dUra rahyuM, samyajJAna paNa na TakyuM. dharmanI cakAsaNI samyaktanA AdhAre bhale thAya paNa dharmamAM vikAsa to guNanA AdhAre ja thAya. te ahIM noMdhapAtra che. saMjJA pradhAna prANIo paNa mAna-apamAna samajatA hoya che. mATe koinI paNa sAthe premamaya vyavahAra rAkhavo. A bodha tripRSTha vAsudeve phADelA - taraphaDatA siMha pAsethI meLavavo rahyo. tathA sArathi rUpa gautamasvAmInA jIve siMhane je zAMti ApI temAM paNa prANIo mANasanI zabdabhASA kadAca na samaje paNa hRdayanI bhASA avazya samaje che, A jANIne jIvavAnI jarUra che. caMDavega dUtanA apamAnamAM rAjA azvagrIvanuM apamAna che-graMthamAM AvatuM A vAkya "ApaNI sAme ubhelI vyakti koNa che ? tene konuM pIThabaLa che ?' A satata najaranI sAme rAkhavAnI eka cetavaNI Ape che. | tripRSTha vAsudeva vidyAdhara pAsethI vijayavatI rAjakanyA vize sAMbhaLI tene prayatnapUrvaka paraNe che. paNa pachI vijayavatIne joto ke bolAvato paNa nathI. saMsAra Avo ja che. dUrathI sohAmaNo che. AvI aneka vAto vicAravA dvArA aMtaramAM mokSamArganA ajavALA anubhave e ja bhAvanA. mu. nirmaLayaza vijaya. 10
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA mahAvaprajayantIzatrumardanavarNanaM nayasAravarNanaM .. aTavImadhye sAdhubhyo dAnaM dharmadezanA samyaktvaM ca saudharme devatvaM dharmakAryaM ca vinItAvarNanaM zrIRSabhaprabhuvarNanaM samavasaraNavarNanaM zrImahAvIracaritasya viSayAnukramaH vAmAsutamarIcidIkSA . aMgAradAhakadRSTAntaH marIce:parivrAjakatAdi . indracakrikRtamavagrahadAnaM marIceH kulamadaH aSTApade caityaM tadguNAzca kapiladIkSA marIcikAlaH AsuridIkSA avyaktAdi sUrasenaparivrAjakacaritraM agnidyota sanatkumAre devaH zvetAMbikAyAM bhAradvAjaH mAhendre devaH saMsAraH parivADvRttaM bhogadoSAH sthAvaradIkSA brahmadevaH vizvabhUtermadhukrIDA.. prastAva:- 9 prastAva: - 2 prastAva:- 3 11 1 12 16 20 34 38 39 49 56 59 64 80 87 96 .104 115 124 . 126 140
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ .......151 .186 devyAgrahaH kUTapuruSAH raNayAtrA vizvanandikrIDA vizvabhUterapamAnaM saMvegazca saMbhUtyAcAryavarNanaM dezanA vizvabhUtidIkSA parijanAkrandaH bodhazca ..... vizvabhUtestapaH gonunnasya pAtaH nidAnaM __mahAzukre devaH. ............. ripupratizatruH acalaH mRgAvatI putrI rAjJI ca sapta svapnAH tripRSThajanma ....... prekSaNakaM azvagrIvadUtApamAnaM siMhavadhaH yuddha prativAsudevavadhaH aMtaHpuravilApaH aMgAdidezasAdhanaM koTIzilotpATanaM ................. potanapure zreyAMsajinAgamaH dharmakathA samyaktvaM .. ............... zayyApAladaNDaH saptamanarakagamanaM ..................... dharmaghoSasaridezanA acaladIkSAmokSau ..... priyamitracakrI anAryadezasAdhanaM cakriRddhiH vairAgyaM proSThilAcAryadezanA dIkSA zukre ...196 .212 ..241 280 287 291 devaH ....... .......................................296
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / Namo vIyarAgANaM / / siriguNacaMdagaNivaranimmiyaM / / sirimahAvIracariyam / / / / paDhamo patthAvo || payaDiyasamatthaparamatthavittharaM bhavvacakkakayasokkhaM / vipphurai jassa ravimaMDalaM va nANaM nihayadosaM / / 1 / / jassa ya sohai paNamaMtasakkasaMkaMtanayaNakamalavaNaM / kamavimalasaraM talalINamINamayaraM nahaMsujalaM / / 2 / / / / namo vItarAgebhyaH / / zrIguNacandragaNivaranirmitam zrImahAvIracaritam prathamaH prastAvaH prakaTitasamastaparamArthavistAraM bhavyacakrakRtasaukhyam / visphurati yasya ravimaNDalam iva jJAnaM nihatadoSam ||1|| yasya ca zobhate prnnmcchkrsngkraantnynkmlvnm| kramavimalasaraH talalInamInamakaraM nakhAMzujalam / / 2 / / // vItarAga bhagavaMtIne nabhasDAra ho || zrI guNacaMdragaNI nirmita 'zrI mahAvIra caritra ' prathama prastAva bhASAntara. (maMgalAcaraNa) ane samakitanI prAptinuM varNana. samasta paramArthanA vistArane spaSTapaNe pragaTa karanAra, bhavyajanarUpa cakravAkane AnaMda pamADanAra tathA doSa pakSe doSA=rAtrino dhvaMsa karanAra evuM jemanuM jJAna vimaMDaLanI jema caLakatuM varte che.....1 namaskAra karatA iMdronA locanarUpa kamaLa-vano jemAM saMkrAMta-pratibiMbita thayelAM che, matsya ane magara jenA talane viSe cinharUpe lIna thai rahelA che tathA nakhanA kiraNarUpa jemAM jaLa bharela che evuM jemanA caraNarUpa vibhata sarovara zolI radhuM che.....2
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritrama saMgamayapaNaiNIhiM kaDakkhavikkhevakhobhadakkhAhiM / jassa maNAgaMpi maNo na cAliyaM niypinnnnaao||3|| nr-tiriy-devvihiovsggriuvggvijyjaayjso| ohAmiya'NNavIro so jayai jiNo mhaaviiro||4|| cauhiM kulayaM / / paNamaha siririsahajiNiMdacaMdamuddAmakAmabaladalaNaM / gihi-sAhudhammapAsAyamUlapIDhAiyaM jeNa / / 5 / / ajiyAiNo jiNiMdA suriMdasaMdohanamiyakamakamalA | dhammamahidharaNadhIrA sesavva jayaMti sesaavi||6|| saGgamaka-praNayinIbhiH kttaakssvikssepkssobhdkssaabhiH| yasya manAg api manaH na calitaM nijapratijJAtaH / / 3 / / nara-tiryag-devavihitopasargaripuvargavijayajAtayazaH / abhibhUtA'nyavIraH saH jayati jinaH mahAvIraH ||4|| caturbhiH kulakam / / praNamata zrIRSabhajinendracandram uddAmakAmabaladalanam / gRhi-sAdhudharmaprAsAdamUlaM pIThApitaM (sthApitam) yena / / 5 / / ajitAdayaH jinendrAH surendrsndohntkrmkmlaaH| dharmamahIdhAraNadhIrAH zeSa iva jayanti zeSAH api / / 6 / / saMgama devatAe pragaTa karela tathA kaTAkSapAtathI kSobha pamADavAmAM bhAre cAlAka evI ramaNIo, jemanA manane potAnI pratijJAthI leza paNa calAyamAna karavAmAM samartha na thai zakI..3 temaja devatA, manuSya ane tiryacanA karelA upasargarUpa zatruvargano vijaya karavAthI apUrva yaza meLavanAra ane anya sAmAnya yodhAone parAbhUta karanAra evA zrI mahAvIra jinezvara jayavaMtA varte che. (4) jemaNe gRhastha dharma tathA sAdhudharmarUpa bhavya mahelanA mULane sthApana karyuM tathA utkaTa kAma-senAnuM dalana karanAra evA zrI RSabhajinarUpa caMdrane he bhavyAtmAo! tame vAraMvAra namaskAra karo. (5) jenA caraNa-kamaLa pratye cosaTha iMdronA samUhe bhaktibhAvathI mastaka namAvela che tathA zeSanAganI jema dharmarUpa vasuMdharAne dhAraNa karavAmAM dhIra evA anya ajitanAtha vagere jinezvarI paNa jayavaMtA varte che. (9)
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH prastAvaH so jayai jiNo pAso jassa sire sahai phnniphnnkddppo| pAyaDiyasattajIvAitattasaMkhaM va daavito||7|| kaviseviyapayakamalA suttIhi pasAhiyA mhaabhogaa| govaggajaNiyasokkhA sarassaI jayai sariyavva / / 8 / / daMsiyasamaggasaggApavaggamaggANa goyamAINaM / guNavaMtANa gurUNaM thuNAmi payapaMkayaM niccaM / / 9 / / iya saMthavaNijjappayapaNAmamAhappaniddaliyavigyo / bhavvANa sokkhamUlaM dhammuvaesaM payaMpemi ||10|| saH jayati jinaH pArzvaH yasya zirasi rAjate phaNiphaNA(kaTapraH)samUhaH / prakaTitasaptajIvAdi-tattvasaGkhyAm iva darzayan / / 7 / / kavisevitapadakamalA sUktibhiH prasAdhitA mahA''bhogA / govargajanitasaukhyA sarasvatI jayati sarid iva / / 8 / / darzitasamagrasvargA'pavargamArgANAM gautamAdInAm / guNavatAM gurUNAM staumi padapaGkajaM nityam / / 9 / / atra saMstavanIyapadapraNAmamAhAtmyanirdalitavighnaH | bhavyAnAM saukhyamUlaM dharmopadezaM prajalpAmi / / 10 / / pote jaNAvelI sAta jIvAjIvAdikanI saMkhyAne jANe batAvatA hoya evI dharaNaMdranI sAta phaNAo jemanA zirapara zobhI rahI che evA zrI pArzvanAtha bhagavaMta jayavaMtA varte che. (7) kavijanoe jenA caraNa-kamaLa sevyAM che, suMdara uktio-stutio vaDe sadhAyelI, mahAupayogavALI tathA paMDitajanone sukha pamADanAra evI sarasvatI devI saritAnI jema jayavaMtI varte che. sarasvatI nadI paNa govargapazuvargane jaLapradAnathI AnaMda pamADe che. (8) samasta svarga tathA mokSamArgane batAvanAra guNavaMta gautamAdi gurunA caraNakamaLane huM sadA stavuM chuM. (9) have ahIM (A graMthane viSe) stavanIya evA paramAtmAnA pada kamalane karela namaskAranA mAhAtmathI naSTa viddhavALo huM bhavyAtmAone sukhanA kAraNarUpa evA dharmopadezanuM kathana karUM chuM. (10)
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram jalahijalagaliyarayaNaM va dullahaM pAviUNa maNuyattaM / purisatthajjaNakajje ujjamiyavvaM buhajaNeNaM / / 11 / / tattha purisatthamatthayacUDAmaNivibbhamo paraM dhammo / so puNa paidiNa saccariyasavaNao havai bhavvANaM / / 12 / / tassa ya dhammassa jiNo paNAyago saMpayaM mhaaviiro| cariyapi u tasseva ya suNijjamANaM tao juttaM / / 13 / / taM puNa nissesaagmsmuddsvnnaasmtthsttaannN| niuNeNAvi na guruNA samaggamavi tIrae vottuM / / 14 / / jaladhijalagalitaratnamiva durlabhaM prApya manujatvam / puruSArthA'rjanakArye udyatitavyaM budhajanena ||11 / / tatra puruSArthamastakacUDAmaNivibhramaH paraM dharmaH / saH punaH pratidinaM saccaritrazravaNAd bhavati bhavyAnAm / / 12 / / tasya ca dharmasya jinaH praNAyakaH sAmprataM mahAvIraH / caritramapi tu tasyaiva ca zrUyamANaM tataH yuktam / / 13 / / tatpunaH niHzeSA''gamasamudrazravaNA'samarthasattvAnAm / nipuNenA'pi na guruNA samagramapi zakyate vaktum / / 14 / / mahAsAgaranA agAdha jaLamAM paDI gayelA ratnanI jema atyaMta durlabha evA mAnavabhavane pAmIne sujJajanoe sadA puruSArtha-prApti mATe udyama karavo ucita che. (11) te samasta puruSArthorUpI mastaka upara maNi samAna zreSTha to dharma ja che. te dharma, pratidina sucaritro sAMbhaLavAthI bhavyajanone prApta thAya che. (12) te dharmanA nAyaka vartamAnamAM tIrthaMkara zrI mahAvIra che. mATe caritra paNa temanuM ja sAMbhaLavuM vadhAre yukta che, (13) paraMtu samasta AgamarUpa samudrane sAMbhavAmAM asamartha evA prANIone nipuNa guru paNa te samasta vIracaritra vAne samartha 54 za na. (14)
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH prastAvaH tA jaha bhuvaNekkagurU nippddimpbhaavdhriydhmmdhuro| micchattatimiramusumUraNekkamihiro mhaaviiro||15|| accaMtamaNaMtamaNorapArabhavavArirAsimaNavarayaM / puvvaM pariyaTTiya tiriya-tiyasa-purisAibhAveNaM ||16 / / osappiNI imIe paDhamaM ciya gAmaciMtagabhavaMmi / nIsesasokkhamUlaM sammattamaNuttamaM ptto||17|| tatto pAviya devattamuttamaM bharahacakkavaTTissa / mariitti suo houM kAuM jiNadesiyaM dikkhaM ||18 / / tasmAd yathA bhuvanaikaguruH niSpratimaprabhAvadhRtadharmadhUraH / mithyAtvatimirabhaJjanaikamihira: mahAvIraH ||15 / / atyantamanantamanarvAkpArabhavavArirAzim anavaratam / pUrvaM parivRtya tiryak-tridaza-puruSAdibhAvena / / 16 / / bhUmikA - saMkSiptavRttam avasarpiNyAm asyAM prathamameva graamcintkbhve| niHzeSasaukhyamUlaM samyaktvamanuttamaM prAptavAn / / 17 / / tataH prApya devatvamuttamaM bharatacakriNaH / marIciH iti sutaH bhUtvA kRtvA jinadezitAM dIkSAm / / 18 / / tethI je pramANe-traNe bhuvananA eka guru, akhaMDa prabhAvathI dharma-dharAne dhAraNa karanAra, mithyAtvarUpa aMdhakArano nAza karavAmAM eka mAtra sUrya samAna evA zrI mahAvIra, (15) pUrve tiryaMca, devatA ane manuSyAdirUpe atyaMta, anaMta ane pArAvAra A bhavasAgaramAM vAraMvAra bhamIne (17) A avasarpiNImAM prathama gAmamukhInA bhAvamAM samasta sukhanA kAraNarUpa uttama samyakta pAmyA. (17) tyAMthI uttama devatva pAmI, avIne bharata cakravartInA marIci nAme putra thaIne jinapraNIta dIkSA laIne. (18)
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram dussahaparisahanimmahiyamANaso payaDiuM tidaMDivayaM / micchattaviluttamaI kavilassa kudesaNaM kAuM / / 19 / / taddoseNaM ayarANa vaDDhiuM koDakoDisaMsAraM / chabbhavagahaNe puNaravi pArivvajja pavajjittA / / 20 / / dIhaM saMsAraM hiMDiUNa rAyaggihaMmi raaysuo| hoUNa vissabhUI ghoraM saMjamamaNucarittA / / 21 / / maraNe niyANabaMdha nivvattiya surasuhaM ca bhottUNaM / poyaNapure tiviThU paripAliya vAsudevattaM / / 22 / / dussaha - pariSahanirmathitamAnasaH prakaTayitvA tridaNDivratam / mithyAtvaviluptamatiH kapilAya kudezanAM kRtvA / / 19 / / taddoSeNa atarANAM vardhayitvA koTAkoTisaMsAram / pe pArivrajyaM pravrajya ||20|| dIrgha saMsAraM hiNDitvA rAjagRhe rAjasutaH / bhUtvA vizvabhUtiH ghoraM saMyama anucarya / / 21 / / maraNe nidAnabandhaM nirvRtya surasukhaM ca bhuktvA / potanapure tripRSThaH paripAlya vAsudevatvam / / 22 / / dussaha parisahathI manamAM kAyara evA temaNe tridaMDI-vrata pragaTa karIne pachI mithyAtvathI naSTa buddhivALA tebhae pisane uddezanA mApAne... (18) te doSathI teNe koDAkoDI sAgaropama jeTalo potAno saMsAra vadhArIne pachI ja bhavarUpI vanamAM pharIthI paNa parivA45jasna... (20) tyAMthI dIrgha saMsAra bhamIne rAjagRha nagaramAM rAjaputra vizvabhUti thaIne ghora saMyamanuM AcaraNa karIne (21) maraNa vakhate teNe niyANuM bAMdhIne tyAMthI devapaNAnA bhoga bhogavI potanapura nagaramAM tripRSTha nAme vAsudeva thane... (22)
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH prastAvaH mUyAe piyamitto cakkittaM saMjamaM ca annucriuN| chattaggAe naMdaNa naranAhattaM ca pavvajjaM / / 23 / / paripAliya vIsaikAraNehiM titthAhivattamajjiNiuM / pANayakappA caviuM kuMDaggAmaMmi nayaraMmi | | 24 / / siddhattharAyaputto houM jaMtUNamuddharaNaheuM / savvaviraiM pavajjiya duvvisahaparIsahe sahiuM / / 25 / / kevalalacchiM lahiuM saMpatto mokkhasokkhamakkhaMDaM / aTThahiM patthAvehiM siddhaMtAo taha kahemi / / 26 / / dvAdazabhiH kulakam / / mUkAyAM priyamitraH cakritvaM saMyamaM ca anucarya / chatrakAyAM nandanaH naranAthatvaM ca pravrajyAM ||23|| paripAlya viMzatikAraNaiH tIrthAdhipatvamarjayitvA / prANatakalpAt cyutvA kuNDagrAme nagare / / 24 / / 7 siddhArtharAjaputraH bhUtvA jantUnAm uddharaNahetum / sarvaviratiM pravrajya durviSahaparISahAn sahitvA / / 25 / / kevalalakSmIM labdhvA samprAptaH mokSasaukhyamakhaNDam / aSTabhiH prastAvaiH siddhAntAt tathA kathayAmi / / 26 / / dvAdazabhiH kulakam / / tyAMthI mUkA nagarImAM priyamitra nAme cakravartI thayA, tyAM cAritranuM paripAlana karIne, tyAMthI chatrA nagarImAM naMdana nAme rAjA thayA, tyAM paNa teNe pravrajyA pAlana karI ane vIza sthAnaka tapa AdarI tIrthaMkara nAmakarmanuM upArjana karyuM, tyAMthI prANata nAme devalokamAM devapaNe utpanna thayA. pachI tyAMthI cyavI kSatriyakuMDa nagaramAM siddhArtha rAjAno putra thaIne jIvono uddhAra karavA temaNe sarvavirati AdarI ane bAvIsa parISaha sahana karI, (25) kevaLa-kamaLA pAmI, akhaMDa mokSasukha pAmyA. e pramANe parama pavitra mahAvIranuM adbhuta caritra jema kahevAmAM Avela che, tema huM siddhAMtanA AdhAre ATha prastAvamAM kahIza. (26)
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritrama ahavA - kattha bhuvaNekkapahuNo cariyaM amhAriso kahiM kukii?| sAhasamimamasamamuyahipavAhataraNAbhilAsovva / / 27 / / tahavi hu gurujaNavayaNovarohao muddhaloyasuhabohaM / viraemi cariyameyaM khamiyavvaM ettha sUrIhiM / / 28 / / ettha ya patthuyacarie naannaavihsNvihaanngaainne| amayajalakullatulle mahallakallANavallINaM / / 29 / / katthavi jaivi hu kiMpippasaMgao kiMpi vuddddhvynnaao| satyaMtarANusaraNAo kiMpi kira bhaNNai auvvaM / / 30 / / athavA - kutra bhuvanaikaprabhoH caritamasmAdRzaH kutra kukaviH? / sAhasamidaM asamamudadhipravAhataraNA'bhilASaH iva / / 27 / / tathApi khalu gurujanavacanoparodhataH mugdhalokasukhabodham / viracayAmi caritametat kSantavyamatra sUribhiH ||28 / / atra ca prastutacaritre naanaavidhsNvidhaanaa''kiirnne| amRtajalakulyAtulye mahAkalyANavallInAm / / 29 / / kutrApi yadyapi khalu kimapi prasaGgataH kimapi vRddhavacanataH / zAstrAntarAnusaraNAt kimapi khalu bhaNyate apUrvam / / 30 / / athavA to e jagatanA advitIya prabhunuM caritra kyAM? ane amArA jevA maMda kavi kyAM? A to mahAsAgara taravAno abhilASa karavA jevuM zakti bahAranuM sAhasa che. (27) tathApi gurujanonA Agraha-vacanathI mugdha (bhoLA)janone sukhe bodha thAya tevu A caritra huM racuM chuM, chatAM kAMi bhUla jovAmAM Ave to AcAryoe tenI kSamA karavI. (28) mahAkalyANarUpa latAone mATe amRtajaLanI nIka samAna tathA aneka prakAranI vastusaMkalanAthI vyApta evA A prastuta caritramAM koI sthAne jo ke kaMIka prasaMgane anusaratuM, kaMika vRddha-vacanane anusaratuM ane kaMika anya
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH prastAvaH 9 carieyaraMti tahavi hu na saMkiyavvaM kahiMpi kusalehiM / uvakahapamuhaM etto pajjattaM bahupasaMgeNaM / / 31 / / tihiM visesiyaM / / atthi samatthAvaravidehAlaMkArakappaM, kappapahumaNimauDaviDaM (ba) kaviviharayaNakaMtivicchuriyacaraNajiNanAhaviharaNapasaMtaDiMbaDamaraM, amarAgArasamuttuMgasiMgasamuvahasiyahimagirivaraM, varaveruliya-kaNaya-kalahoyapamuhamahAgarasohiyavasuMdharAbhogaM, bhogovabhogalAlasajaNajaNiyaparitosaM, surabhUmisohaggamaDappharaphaMsayaM mahAvappaM nAma vijayakhettaM, tattha ya visAlasAlavalayakhAiyA-parikkhittA, nANAvihavihAra-vApI - kUva - mahAsara-sariyaparisarAbhirAmA, suvibhattattiya-caukka-caccara-cauppahapasohiyA, pAsAyasayamAlAlaMkiyA, suinevattha caritrAntaramiti tathApi khalu na zaGkitavyaM kutrApi kuzalaiH / upakathApramukham itaH paryAptaM bahuprasaGgena / / 31 / / tribhiH vizeSakam / nagarIvarNanam asti samastA'paravidehA'laGkArakalpam, kalpaprabhumaNimukuTaviDambakavividharatnakAntivyAptacaraNajinanAthaviharaNaprazAntaviplavam, amarA'gArasamuttuGgazRGgasamupahasitahimagirivaram, varavaiDUrya-kanakakaladhautapramukhamahA''karazobhitavasundharA''bhogam, bhogopabhogalampaTajanajanitaparitoSam, surabhUmisaubhAgyA'haGkArasparzakaM mahAvapraM nAmnA vijayakSetram / tatra ca vizAlazAlavalayakhAtikAparikSiptA, nAnAvidhavihAravApI-kUpa-mahAsarassaritparisarAbhirAmA, suvibhaktatrika-catuSka- catvarara-catuSpathaprazobhitA, prAsAdazatamAlA'laGkRtA, zucinepathyamahecchachekajanasaGkulA, pAkazAsanapurI iva dRzyamANanAnAvidharatnA, zAstrane anusarIne apUrva upakathA vagere avAMtara caritra kahevAmAM Avaze, tathApi kuzaLa puruSoe koI sthAne zaMkA na karavI. have ahIM A karatAM adhika prasaMga batAvavAnuM kAMi prayojana nathI. (29, 30, 31) caritra prAraMbha - nayasAranaM yaritra. samasta pazcima mahAvidehanA alaMkAra samAna, IMdranA maNimugaTano tiraskAra karanAra evA vividha ratnonA tejathI zobhatA caraNovALA jinapatinA vihArathI jyAM upadravo zAMta thayA che, devavimAnanA UMcA zikharonI mazkarI jenA dvArA thaI che tevA zreSTha himagirivALI, zreSTha ratno, suvarNa, cAMdI vagerenI moTI khANothI zobhatA pRthvInA vistAravALI, bhoga-upabhogamAM Asakta thanArA lokone saMtoSa pamADanAra, tathA svarganA saubhAgyanA garvane sparzatI evI mahAvapra nAme vijaya che. e vijayamAM vizAla killAyukta goLAkAra khAIthI vIMTAyela, aneka prakAranA jinAlayo, vAvo, kUvAo, mahAsarovaro, saritAo vagere sthAnothI suMdara, sArI rIte alaga paDatA trika, catuSka, catvara tathA catuSpatha e mArgonI racanAthI atyaMta suzobhita, seMkaDo mahelonI zreNithI
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 zrImahAvIracaritram mahicchaccheyajaNasaMkulA, pAgasAsaNapurivva dIsaMtanANAviharayaNA, kamalAsaNamuttivva savvaomuhI, viMjhagirimehalavva punnAganAgasohiyA jahatthAbhihANA jayaMtI nAma nayarI kulaseluttuMgathaNatthalIe~ nhnijlohhaaraae| dharaNIramaNIe~ muhe jA sohai cittalehavva ||32 / / sattamuNimettagavviyamaNegamuNisaMkulA surapuriMpi / egabuhaM bhUrivibuhA hasai va jA tUrarasiehiM / / 33 / / jIe ya kamalasaMDANa mittavirahasaMkoyapIDaNANi, muNivarANa karavAluppADaNaM, bAlakuMjaresuM kamalA''sanamUrtiH iva sarvatomukhI, vindhyagirimekhalA iva punnAga-nAgazobhitA yathArthA'bhidhAnA jayantI nAmikA ngrii| kulazailottuGgastanasthalyAH nbhondiijlaughhaaraayaaH| dharaNiramaNyAH mukhe yA zobhate citrarekhA iva ||32 / / saptamunigAtragarvitAmanekamunisakulA surapurImapi / ekabudhAM bhUrivibudhA hasati iva yA tUrarasitaiH / / 33 / / yasyAM ca kamalakhaNDAnAM sUryavirahasaGkocapIDanAni na kadAcid lokeSu mitraviraha-saGkocapIDanAni, munivarANAM(eva) karapAtrotpATanaM; na kadApi lokeSu karavAlotpATanam, bAlakuJjareSu (eva) kalabhazabdaH alaMkRta, pavitra veza tathA moTI icchAvALA sujJa janothI vyApta amarAvatInI jema jyAM vividha ratno caLakI rahyAM che, brahmAnI mUrtinI jema cotarapha mukha=dhArayukta, viMdhyAcalanI mekhalAnI jema punnAga-vRkSavizeSa pakSe uttama puruSo temaja mekhalA pakSe nAga-sarpo tathA nagarI pakSe hAthIothI zobhAyamAna, evI yathArtha nAmane dhAraNa karanArI jayaMtI nAme nagarI che. je nagarI kula parvato rUpa stanoyukta tathA gaMgAnadInA jaLanA samUharUpa hAra sahita evI dharaNI-pRthvI rUpa ramaNInA mukhamAM citrarekhAnI jema (sthira) zobhe che. (32) vaLI je nagarI vAjIMtronA dhvanithI amarAvatIne jANe hasI kahADatI hoya evI bhAse che, kAraNa ke svargamAM to sAta RSi-saptarSi che ane ahIM to aneka munio vidyamAna che; svargamAM to eka budha che ane ahIM to saMdhyAdha budha-uto vidyamAna cha. (33) vaLI jyAM mAtra kamaLa-khaMDone mitra sUrya virahanA kAraNe karamAvAnI pIDA hatI, paNa mANasone mitravirahathI duHkharUpa pIDA na hatI, mAtra munioja karavAla=kamaMDaLa upADatA paNa lokone karavAla=AravAra upADavAnI jarUra paDatI na hatI, mAtra bALa-hastImAM ja kalabha-zabda hato, paraMtu lokomAM kalaha-zabda=kajIyo jaNAto na hato,
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH prastAvaH 11 kalahasaddo, rahaMgamihuNANa piyavirahaveyaNA, taMtuvAyasAlAsu vasaNubbhavo, na kayAi loesu, tahiM ca-sAyarapaNamaMtamahaMtasAmaMtamaulimAlAmaNimasiNiyapAyapIDho, payaMDabhuyadaMDamaMDaliyakoDaMDaniyattatikkhakhuruppakhaMDiyasayasattumuMDamaMDiyasamaraMgaNo, dappubhaDasuhaDaparivuDadaMDanAhasahassANusarijjamANamaggo, maggaNagaNavaMchAirittapUriyamaNoraho, rahovva susiliTThalaTThasucakkakayasaMcaraNo raNarasiyapurisovva kayabahukavayapariggaho, gahagaNovva kavimuhaguruvayaNANugao, gaovva aNavarayadANavariso, risivva niggahiyachavaggapayAro, pAyArovva puvvapuhaipAlapavattiyanayanayarIe, himagirivva DiMDIrapiMDapaMDurakittisurasariyAe, jalahivvaM aNegaguNagaNarayaNarAsIe , na kadApi lokeSu kalahazabdaH, rathAGgamithunAnAM priyavirahavedanA na kadApi lokeSu tantuvAyazAlAsu vasanodbhavaH na lokeSu vyasanodbhavaH / tatra ca sAdarapraNamadmahatsAmantamaulImAlAmaNimasRNitapAdapIThaH, pracaNDabhujadaNDamaNDalitakodaNDanirvRttatIkSNakSuraprakhaNDitazatazatrumukhamaNDitasamarAGgaNaH, darpodbhaTasubhaTaparivRttadaNDanAtha - sahasrA'nutriyamANamArgaH, mArgaNagaNavAJchA'tiriktapUritamanorathaH, rathaH iva suzliSTa-laSTa sucakrakRtasaJcaraNaH, raNarasikapuruSaH iva kRtabahukavacaparigrahaH, grahagaNaH iva kavi (pra) mukhaguruvacanA'nugataH, gajaH iva anavaratadAnavarSakaH, RSiH iva nigRhItaSaTvargapracAraH, prAkAra iva pUrvapRthvIpAlapravartitanyAyanagaryAH, himagiriH iva DiNDIrapiNDapANDurakIrtisurasaritAyAH, jaladhiH iva anekaguNagaNaratnarAzeH mAtra cakravAka-mithunone ja priya virahanI vedanA sahana karavI paDatI, paNa manuSyone nahi, mAtra vaNakaronA sthAnomAMja vasana=vastranI utpatti hatI, paraMtu lokomAM vyasana=duHkhano prAdurbhAva na hato. AdarapUrvaka praNAma karatA moTA sAmaMtonA mugaTa-maNiothI jenuM pAdapITha adhika caLakatuM hatuM, potAnA pracaMDa bhujadaMDathI vALela dhanuSya para caDAvela tIkSNa bANothI seMkaDo zatruonA khaMDita thayelAM mastakothI samarAMgaNane zobhAvanAra, atyaMta garviSTha banelA subhaTothI paravarela hajAro daMDanAyako=koTavAlo jenI pAchaLa pAchaLa anusarI rahyA che, yAcaka lokonA icchA uparAMta mano2thane pUranAra rathanI jema suzliSTa=sArI rIte maLela laSTa=majabUta sainyathI kUca karanAra, yuddharasika puruSanI jema ghaNA kavacono saMgraha karanAra, grahagaNanI jema kavi pramukha guru vacanane anusarIne cAlanAra, hAthInI jema niraMtara dAna-madajaLane ApanAra, RSinI jema kAma krodhAdi cha varganA pracArane jItanAra, pUrvaja rAjAoe pravartAvela nyAyarUpa nagaranA killA samAna, phINanA piMDanI jema ujvaLa kIrtirUpa gaMgAne utpanna karavAmAM himAlaya samAna tathA aneka guNa-ratnonA samUhane pedA
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 zrImahAvIracaritram vipakkhadappakhaMDaNo nariMdavaMsamaMDaNo, ajAyabhaMgasAsaNo kuniiiloynaasnno| asesasokkhakAraNaM karei loyapAlaNaM, nariMdasattumaddaNo ma(ja)NaMmi cittnNdnno||34 / / __jaMmi ya narAhive pabalabalasAlibhuyaparihAroviyadharaNibhAre rAyanIimettaM maMtiNo, sohA hari-kari-raha-johasAmaggI, ADaMbaraM asi-cakka-cAva-sara-kuMtappamuhapaharaNapariggaho, sevagA paNayAvekkhA sjiiynirvekkhNgrkkhprikkhevprikppnnaa| tassa ya raNNo visiTThAyAra-paripAlaNaparAyaNo, dhammasatthasavaNaviyANiyahejjovAdeyavatthusarUvo, gaMbhIrimAiguNagaNAvAso, payaisaralo, payaiviNIo, payaipiyaMvao, payaiparovayAraparo puhaippaiTThANanAmaMmi gAme nayasAro nAma gAmaciMtago ahesi / jo ya tahAvihasAhusevAvirahe'vi alaso akajjapavittIe, parammuho parapIDAe, sayaNho vipakSadarpakhaNDanaH narendravaMzamaNDanaH, ajAtabhaGgazAsanaH kunItilokanAzanaH / azeSasaukhyakAraNaM karoti lokapAlanaM, narendrazatrumardanaH janAnAM (manasaH vA) cittanandanaH ||34 / / yasmiMzca narAdhipe prabalabalazAlibhujAparikhA''ropitadharaNibhAre (sati) rAjanItimAtraM mantriNaH, zobhA(mAtra) hari-kari-ratha-yodhasAmagryaH, ADambaraM asi-cakra-cApa-zara-kunta-pramukhapraharaNaparigrahaH, sevakAH praNayA'pekSAH, svjiivnirpekssaa'nggrkssaapriksseppriklpnaa| tasya ca rAjJaH viziSTA''cAraparipAlanaparAyaNaH dharmazAstrazravaNavijJAtaheyopAdeyavastusvarUpaH, gAmbhIryAdiguNagaNA''vAsaH, prakRtisaralaH, prakRtivinItaH, prakRtipriyaMvadaH, prakRtiparopakAraparaH pRthvIpratiSThAnanAmni grAme nayasAraH nAmnA grAmacintakaH AsIt / yaH ca tathAvidhasAdhusevAvirahe'pi alasaH akAryapravRtyAm, parAGmukhaH parapIDAyAm, satRSNaH guNagaNopArjanAya, acakSuH parachidrapralokanAya / evaMvidhaguNazca karavAmAM mahAsAgara samAna te nagarImAM zatrumardana nAme rAjA prajAnuM pAlana karato hato, ke je rAjA zatruonA garvane bhAMganAra, rAjavaMzanA alaMkAra rU5, akhaMDa AjJA calAvanAra ane anItinA paMthe cAlatA lokone dabAvanAra hato. vaLI je samasta sukhanA kAraNarUpa hato ane lokonA manane bhAre AnaMda pamADato hato. evA je rAjAe potAnI atyaMta prabaLa bhujArUpa parighAne viSe rAjyabhAra Aropita kare chate maMtrIo mAtra rAjanItinI khAtara rAkhavAmAM AvyA hatA, hAthI, ghoDA, ratha ane yodhAonI sAmagrI mAtra rAjyanI zobhA rUpa hatI, talavAra, cakra, dhanuSya, bANa, bhAlA, pramukha zastra-saMgraha mAtra ADaMbara rUpa hato, sevako pAse mAtra praNaya-vaphAdArInI apekSA rAkhavAmAM AvatI, potAne aMgarakSAnI apekSA na hovAthI aMgarakSako mAtra dekhAvanI khAtara hatA. have te rAjAne pRthvIpratiSThAna nAmanA gAmamAM nayasAra nAme eka gAmano mukhI hato, ke je viziSTa AcAra pALavAmAM tatpara dharmazAstra sAMbhaLavAthI heya=tajavA lAyaka, upAdeya AdaravA lAyaka, vastusvarUpane jANanAra
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH prastAvaH 13 guNagaNovajjaNAe, acakkhU prchiddploynnaae| evaMvihaguNo ya so savisesaguNukkarisasAhaNanimittaM bhaNio guruaNeNa, jahAdhaNariddhI dUraM vaDDiyAvi duvinnypvnnpddihnniyaa| ekkapae cciya puttaya! paNassae dIvayasihavva / / 35 / / NIhAra-hAradhavalovi vaccha! seso guNANa sNghaao| viNaeNa viNA vayaNaM va nayaNarahiyaM na sohei / / 36 / / accaMtapio'vi parovayArakArIvi bhuynnpyddo'vi| vajjijjai puriso viNayavajjio gurubhuyaMgovva / / 37 / / saH savizeSaguNotkarSasAdhananimittaM bhaNitaH gurujanena yathA - dharnaddhiH atizayena vardhitA'pi durvinypvnprtihtaa| ekapade eva putra! praNazyati dIpazikhA iva / / 35 / / nIhAra-hAradhavalo'pi vatsa! zeSaH guNAnAM saGghAtaH / __vinayena vinA vadanamiva nayanarahitaM na zobhate / / 36 / / atyantapriyaH api paropakArI api bhuvanaprakaTaH api| vaya'te puruSaH vinayavarjitaH gurubhujaGgaH iva / / 37 / / gAMbhIryAdi guNasamUhanA AvAsarUpa, svabhAve sarala, vinayazIla, priyaMvada=madhura bolanAra tathA paropakAraparAyaNa hato. jo ke tene tathA prakAranI sAdhusevAno yoga maLyo na hato; chatAM te akAryanI pravRttimAM ALasu, parapIDAmAM vimukha, guNagaNa meLavavAmAM tRSNAvAnuM, ane parAyA chidra=doSa avalokavAmAM te locanahIna hato. AvA prakAranA guNothI lAyaka banela evA te nayasArane adhika guNo sAdhavA mATe ekadA gurujane (vaDIle) kahyuM he vatsa! dhananI AbAdI atyaMta vadhAryA chatAM te dIpazikhAnI jema durvinayarUpa pavanathI pratighAta pAmatAM eka palavAramAM naSTa thai jAya che. (35). ' he putra! anya guNono saMgraha barapha ane motInI mALA samAna ujvaLa hovA chatAM locana vinAnA mukhanI jema te vinaya vinA zobhato nathI. (36) | vinaya vinA bhale puruSa jagatamAM prakhyAta hoya, badhAne atyaMta priya hoya ane paropakArI hoya, chatAM moTA (munI -sApanI ma ta taya cha, (39)
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 zrImahAvIracaritram iya duviNayattaNadosanivahamavaloUNa buddhIe| putta! ramejjasu viNae samatthakallANakulabhavaNe / / 38 / / tahAhi-viNaeNaM huMti guNA guNehiM logo'NurAgamuvvahai / aNurattasayalaloyassa huMti savvAo riddhiio||39 / / riddhIhiM saMgao gayavarovva aNavarayadANavariseNa / maggaNagaNapaNaINaM uvayAraM kuNai lIlAe / / 40 / / uvayaraNeNaM tesiM labbhai AcaMdakAliyA kittii| tIe'vi hu laddhAe kiM no laddhaM tihuyaNe'vi? ||41 / / iti durvinayatvadoSanivaham avalokya buddhyA / putra! ramasva vinayena samastakalyANakulabhavane / / 38 / / tathAhi - vinayena bhavanti guNAH guNaiH lokaH anurAgamudvahati / anuraktasakalalokasya bhavanti sarvAH RddhayaH ||39 / / RddhibhiH saGgataH gajavaraH iva anavaratadAnavarSayA / mArgaNagaNapraNayiSu upakAraM karoti lIlayA / / 40 / / upakaraNena(= upakAreNa) teSAM labhate AcandrakAlikA kIrtiH / tasyAmapi khalu labdhAyAM kiM na labdhaM tribhuvane'pi? ||41 / / he vatsa! e pramANe durvinayajanya doSanA samUhane buddhipUrvaka avalokIne samasta kalyANanA kulabhavanarUpa mevA vinayama tuM 2ma. (38) vaLI kahyuM che ke-"vinayathI guNo prApta thAya che. guNothI loko anurAga kare che ane sarva lokono anurAga bhagavAthI padhI samRddhi prApta thAya che. (38) Rddhi prApta thatAM gajarAjanI jema puruSa-satata dAnavRSTithI potAnA saMbaMdhI temaja yAcaka jano para sImAmAtrathI 6542 rI 3 cha. (40) upakAra karavAthI puruSa AcaMdra (caMdranA astitva kALa sudhI) kIrti meLavI zake che. e jagajAhera kIrti bhagavatai ldwi | mADI 2j? (41)
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH prastAvaH 15 esacciya jeNa thirA jugavigame'vi hu na vaccai viNAsaM / uppattipalayakaliyaM sesaM puNa thevadiyahathiraM / / 42 / / iya gurujaNasikkhaM giNhiUNa taha kahavi sNpytttto(so)| vIsAsaTThANaM naravaissa paramaM jahA jAo / / 43 / / annayA ya sattumaddaNanarAhiveNa bhavaNa-saMdaNAinimittaM pavaradArUhiM paoyaNaMmi saMpatte ANatto eso-'bhadda! gacchasu tumaM pabhUyaM sagaDasamUhaM kiMkara-naraniyaraM ca gahAya dArunimittaM mahADavIe'tti / tao sirasA sAsaNaM se paDicchiya visiTThasaMbalagasameo samaggasAmaggIsaNAho paTThio gAmaciMtago, patto ya aNavarayagamaNeNa mahADavIe, jA ya kerisI?-gayaNayalANulihaMtamahaMtacittataruvarAbhogAvara(? ru)ddhadisAvagAsA, aNavarayajharaMtagirinijjharajhaMkAramaNaharA, eSA eva yena (kAraNena) sthirA yugavigame'pi khalu na vrajati vinAzam / utpattipralayakalitaM zeSaM punaH stokadivasasthiram / / 42 / / iti gurujanazikSAM gRhItvA tathA-kathamapi sampravRttaH (sH)| vizvAsasthAnaM narapateH paramaM yathA jAtaH ||43 / / anyadA ca zatrumardananarAdhipena bhavana-syandanAdinimittaM pravaradArubhiH prayojane samprApte AjJaptaH eSaH 'bhadra! gaccha tvaM prabhUtaM zakaTasamUhaM kiGkara-naranikaraM ca gRhItvA dArunimittaM mahA'TavIm' iti| tataH zIrSaNa zAsanaM tasya pratipadya viziSTazambalasametaH samagrasAmagrIsanAthaH prasthitaH grAmacintakaH, prAptazca anavaratagamanena mahA'TavIm, yA ca kIdRzI? - gaganatalA'nulikhyamAnamahaccitrataruvarA''bhogA'varA(?ru)ddhadigavakAzA, anavaratakSaradgirinirjharajhaMkAramanaharA, yathecchavisaradruru(mRga)-virUpa(?)-RkSa e kIrti acaLa thatAM yugapalaTo thatAM paNa nAza pAmatI nathI. paraMtu utpatti ane nAzanA bhAvavALu to mAtra satya hivasa 4 281 3 cha.' (42) e pramANe vaDIla jananI zikhAmaNa svIkArIne nayasAre potAnI pravRtti eTalI badhI sudhArI ke jethI te rAjAnuM eka asAdhAraNa vizvAsanuM sthAna thai paDyo (43) eka divase zatrumardana rAjAe mahela tathA ratha karAvavA mATe sArAM kASTha lAvavAnA avasare nayasArane jaNAvyuM ke- "he bhadra! tame ghaNAM gADAM tathA sevakasamUhane laine majabUta kASTha ANavA mATe mahAiTavImAM jAo" e pramANe rAjAnI AjJA zirasAvaMdya samajIne viziSTa bhAtuM tathA badhI sAmagrI lai nayasAra nIkaLyo ane niraMtara prayANa karatAM te mahAiTavImAM pahoMcyo, ke je aTavI gaganatalasparzI moTI vicitra vRkSaghaTAthI samasta dizAone rokanAra, niraMtara jharatA girijharaNAnA dhvanithI manohara, potAnI icchAnusAra vicaratA ziyALa,
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram jahicchavisaraMtaruru-viruya-riMcha-hari-hariNa-sadlabhIsaNA, mahApurisavacchatthalivva sirivacchAlaMkiyA, migarAyakaMdharavva kesaravisaravirAiyA, uvvasanagarabhUmivva mAyaMgakulasaMkulA, suhaDAvalivva dhriybaannaasnnaa| tahiM ca niuttapurisehiM saralA ya dIharA ya visAlA suMdarA ya sujAyavaTTakhaMdhabaddhA ya taruNo samAraddhA chiMdiuM, evaM ca chiMdaMtANa jAo majjhaNhasamao, saMpattA bhoyaNavelA, paguNIbhUo bhoyaNakaraNAya gAmaciMtago, uvaNIyA kiMkaragaNeNa vicittakhaMDakhajjappahANA rsvii| 'jai puNa satthaparibbhaThTho vA maggaM ayANamANo vA ettha taDiya-kappaDiya-samaNappamuho atihI chuhAbhibhUo ejja tA tassa dAUNa sayaM bhuMjAmitti saMpadhAriUNa gAmaciMtageNa thevaM bhUmibhAgaM gaMtUNa takkhaNamavaloiyaM disAvalayaM, etthaMtare satthaparibbhaTThA saMtA, parisaMtA, khuhApivAsAbhibhUyA, majjhaMdiNadiNayaratAvavigalaMtaseyasaliladharA, taruvaranivaDaNakaDayaDArAvanisAmaNasaMbhAviyasatthAvAsA samAgayA hari-hariNa-zArdUlabhISaNA, mahApuruSavakSasthalamiva zrIvatsA'laGkRtA, mRgarAjakandarA iva kesaravisaravirAjitA, udvasitanagarabhUmiH iva mAtaGgakulasakulA, subhaTA''valI iva dhRtbaannaa'snaa| tatra ca niyuktapuruSAH saralAn ca dIrghAn ca vizAlAn sundarAn ca sujAtavRttaskandhabaddhAn ca tarUn samArabdhavantaH chettum / evaJca chindatAM (teSAM) jAtaH mdhyaahnsmyH| samprAptA bhojanavelA / praguNIbhUtaH bhojanakaraNAya grAmacintakaH / upanItA kiGkaragaNena vicitrakhaNDa-khAdyapradhAnA rsvtii| 'yadi punaH sArthaparibhraSTaH vA mArga ajAnan vA atra taTika-kArpaTika-zramaNapramukhaH atithiH kSudhA'bhibhUtaH Agacchet tadA tasmai datvA svayaM bhuje' iti sampradhArya grAmacintakena stokaM bhUmibhAgaM gatvA tatkSaNaM avalokitaM digvalayam / atrAntare sArthaparibhraSTAH santaH, parizrAntAH, kSutpipAsA'bhibhUtAH, madhyandidinakaratApa-vigalatsveda-saliladharAH, taruvaranipatanakaDa viru5 (?) N7, siMDa, 425 tathA vAcaviNere zApahonA (= galI pazuzIna) bhavA4thI mayaM42 bhAsatA, mahApuruSanA vakSasthaLanI jema zrIvatsa (vRkSa vizeSa)thI alaMkRta, siMhanI kaMdharAnI (= DokanI) jema kesarA (vRkSa vizeSa) nA samUhathI virAjita, vasatihIna nagarabhUminI jema mAtaMga (aMtyajo, pakSe hAthIo)nA samUhathI. vyApta, subhaTazreNinI jema bANAsana, pakSe asana-vRkSone dhAraNa karanAra evI te aTavImAM niyukta puruSo sarala, lAMbA, vizALa, suMdara ane UMcA goLa thaDayukta evA vRkSone kApavA lAgyA. e pramANe kApatAM madhyAha samaya thavA Avyo ane bhojanaveLA paNa thai. A vakhate nayasAra bhojana karavA taiyAra thayo. te vakhate kiMkaroe vicitra rasapradhAna rasoI lAvIne tenI pAse hAjara karI. A vakhate nayasArane vicAra Avyo ke- "jo atyAre sArthabhraSTa athavA bhAgane na nA2 (bhUpathI vyADepa taTika = zivadhanA 60sa bhikSu-3 zramasamudAya atithi tarIke ahIM AvI jAya to tene kaMIka bhikSA ApIne huM bhojana karUM' e pramANe saMkalpa karI nayasAra kaMika AgaLa jaine tarata cotarapha dizAonuM avalokana karyuM. evAmAM sArthathI bhraSTa thayelA hote chate bahuja thAkI gayelA, bhUkha-tarasathI AkuLa vyAkuLa banelA madhyAnha kALe tapelA sUryanA tApathI gaLatA pasInAthI tarabola tathA
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 prathamaH prastAvaH taM paesaM tavassiNo, diTThA ya teNa sasaMbhamaM, gao tadabhimuhaM, gADhakaruNArasAurijjamANamANaseNa paNamiUNa pucchiyA aNeNa-'bhayavaM! kimevaM vijaNavihAramAyaraha?', sAhUhiM bhaNiyaM-'bhadda! satyeNa (samaM) paDhamaM amhe patthiyA, bhoyaNakAle jAva asaNa-pANaTThA gAmaM paviThThA tAva gao sattho, amhe'vi turaMtA satthANumaggalaggA iMtA niggayA ettha mahADavIe' / ___ gAmaciMtageNa bhaNiyaM-'aho nikkaruNayA, aho duTThasIlayA, aho narakanivAsalAlasattaNaM, aho vIsatthaghAittaNaM, aho pAvAbhIruttaNaM, aho AjammA niyakulakalaMkakaraNaM tesiM satthiyANaM, aviya sattapayamettasaMthavavase'vi suyaNANa vaDDae neho / AjammadaMsaNe'vi hu niddayacittANa na khalANaM / / 44 / / kaDArAvanizravaNasambhAvitasArthA''vAsAH samAgatAH taM pradezaM tpsvinH| dRSTAH ca tena sasambhramam / gataH tadabhimukham / gADhakaruNArasA''pUryamAnamAnasena praNamya pRSTA anena 'bhagavan! kim evaM vijanavihAramAcaratha? sAdhubhiH bhaNitam' bhadra! sArthena (samaM) prathamaM vayaM prsthitaaH| bhojanakAle yAvad azana-pAnArthaM grAmaM praviSTAH tAvad gataH sArthaH / vayamapi tvaritaM sArthA'numArgalagnAH yAntaH nirgatA atra mhaa'ttvyaam| grAmacintakena bhaNitam 'aho niSkaruNatA!, aho duSTazIlatA!, aho narakanivAsalAlasatvam!, aho vizvAsaghAtitvam!, aho pApA'bhIrutvam!, aho Ajanma nijakulakalaGkakaraNaM teSAM sArthAnAm / api ca - saptapadamAtrasaMstavavazAdapi sujanAnAM vardhate snehaH / Ajanmadarzane'pi khalu nirdayacittAnAM na khalAnAm / / 44 / / vRkSonA patanathI thatA kaDakaDATa avAja sAMbhaLatAM sArthanA AvAsanI AzaMkA lAvatA evA tapasvI munivaro te sthAne AvyA. eTale atyaMta harSAvezathI teNe joyA ane tarataja temanI sanmukha gayo. tyAM praNAma karIne atyaMta karUNArasathI otaprota thatA manathI teNe pUchyuM- he bhagavan! kema vijana pradezamAM Apa vihAra karo cho?" sAdhuo bolyA - "aho bhadra! prathama to ame sAthe sAthe nIkaLyA, ane bhojana samaye jeTalAmAM bhojanapANI nimitte gAmamAM gayA, tevAmAM sAthe cAlyo gayo. eTale ame paNa tarata sAthenI pAchaLa pAchaLa nIkaLyA ane A mahAaTavAmAM AvI pahoMcyA.' nayA2 polyo - 'ho ni:39u! 8o abhAyAra! sADI na2 nivAsI amitA! sahI! vizvAsaghAta! aho pApanI nIDaratA! aho te sArthavAsIoe potAnA kuLane kAyamI kalaMka lagADyuM!! vaLI kahyuM che ke "sAta zabda mAtrathI stuti karatAM paNa sajjano snehane vadhAratA rahe che ane dayA rahita manavALA durjano to janmathI saMgamAM AvatAM lokone paNa potAnA aMtaramAM snehane avakAza ApatA nathI. (44)
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritrama satthANusaraNakAle'vi vAriyA kiM na paavbuddhiihiN| ee mahANubhAvA paDhamaM ciya sAhuNo tehiN?||45 / / jai eesiM sIhAiehiM kIrejja ettha viddavaNaM / tA nUNameva tesiM narage'vi hu hojja sNvaaso||46 / / ahavA pAvANa kahAe hou niyadhammadUsaNakarIe | Agacchaha AvAsaM kuNaha pasAyaM mameyANiM' / / 47 / / iya bhaNie te muNiNo jugamettanihittacakkhuNo dhIrA / tassAvAsaMmi gayA paccakkhA dhammanihiNo vva / / 48 / / sArthA'nusaraNakAle'pi vAritA kiM na pApabuddhibhiH / ete mahAnubhAvAH prathamameva sAdhavaH taiH? ||45 / / yadi eteSAM siMhAdibhiH kriyeta atra vidravaNam / tataH nUnameva teSAM narake'pi khalu bhavet saMvAsaH / / 46 / / athavA pApAnAM kathayA bhavatu (=alaM) nijdhrmduussnnkaarinnyaa| Agacchata AvAsaM kuruta prasAdaM mama(=mayi) idAnIm / / 47 / / iti bhaNite te munayaH yugamAtranihitacakSavaH dhiiraaH| tasya AvAse gatAH pratyakSAH dharmanidhayaH iva / / 48 / / vaLI jo ema karavuM hota to sAthanI sAthe cAlatI vakhate e mahAnubhAva sAdhuone te pApIoe prathamathIja ma. 23vyA nA ? (45) jo AvI bhayaMkara aTavImAM emane siMhAdika upadrava kare, to avazya te pApAdhamone narakamAMja sthAna maLe. (46) athavA to potAnA dharmane dUSita karanAra evI te pApIonI kathA karavAthI paNa zuM? he mahAnubhAvo! have tame mArA AvAsamAM cAlo ane atyAre mArApara eTalI kRpA karo.' (47) e pramANe nayasAranI vinaMtithI, pratyakSa dharmanA nidhAna samAna, dhIra ane yuga-dhoMsarI pramANa bhUmimAM dRSTine sthApana karanAra evA te munio tenA AvAsamAM gayA. (48)
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH prastAvaH 19 puNNavasasAhudaMsaNasiNehasaMjAyativvasaddheNaM / viulehiM asaNapANehiM teNa'vi paDilAhiyA vihiNA / / 49 / / gahiyabhatta-pANehi ya paDiniyattiUNa jIvovaroharahie thaMDilaMmi paDikkaMtA IriyAvahiyA, AloiyaM bhatta-pANaM, kayaM citivaMdaNaM, vihio takkAlocio sajjhAo, suhajjhANeNa khaNaMtaraM gamiUNa samujjhiya rAga-dosaM muNiNo parijimiyatti / gAmaciMtago'vi kayatthamappANaM mannaMto bhottUNa samAgao tesiM sagAse bhaNiuM pavatto- 'bhayavaM! Agacchaha tumhe jeNa nagaragAmiNi vattiNiM uvadaMsemi, tao patthiyA sAhuNo teNa saddhiM, tesiM ca majjhe ego muNI dhammakahAladdhisaMpanno, teNa ya NAyaM - 'jahA esa dhammajogotti' tA avassaM saddhamme nijuMjiyavvo hoi tti ciMtiUNa bhaNio so gAmaciMtago puNyavazasAdhudarzana-snehasaJjAtatIvrazraddhayA / vipulaiH azanapAnaiH tenA'pi pratilAbhitA vidhinA / / 49 / / gRhItabhakta-pAnaiH ca pratinivRttya jIvoparodharahite sthaNDile pratikrAntA IryApathikA, AlocitaM bhakta-pAnam, kRtaM caityavandanam, vihitaH tatkAlocitaH svAdhyAyaH, zubhadhyAnena kSaNAntaraM (= kaJcit kAlaM)gamayitvA samujjhya rAga-dveSau munayaH parijimitAH iti / grAmacintakaH api kRtArtham AtmAnaM manyamAnaH bhuktvA samAgataH teSAM sakAzaM bhaNituM pravRttaH 'bhagavan! Agacchata yUyaM yena nagaragAminIM vartanIm updrshyaami| tataH prasthitAH sAdhavaH tena saha / teSAM ca madhye ekaH muniH dharmakathAlabdhisampannaH, tena ca jJAtaM 'yathA eSaH dharmayogaH' iti / tasmAd avazyaM saddharme niyoktavyaH bhavati' iti cintayitvA bhaNitaH saH grAmacintakaH / tyAM puNyasaMyoge sAdhudarzanathI utpanna thayelA snehane lIdhe vRddhi pAmela tIvra zraddhAthI teNe vidhipUrvaka sAdhuone puSkaLa AhAra-pANI vaDe paDilAbhyA. (49) bhojana-pANI vhorI pAchA pharIne jaMtuvirAdhanArahita nirdoSa sthAne IriyAvahI paDikkamI, bhakta-pAna AlocyuM, caityavaMdana karyuM, te kAlane ucita sajjhAya AcarI, kSaNavAra zubha dhyAnamAM vyatIta karI, rAga, dveSane pariharIne te munioe vAparyuM. evAmAM nayasAra paNa potAnA AtmAne kRtArtha mAnato bhojana karIne munio pAse Avyo ane kahevA lAgyo ke-he bhagavan! tame mArI sAthe Avo, huM tamane nagarano mArga batAvuM.' eTale sAdhuo tenI sAthe cAlyA. temanAmAM eka muni dharmakathAnI labdhithI saMpanna hatA. temaNe jANyuM ke-'A vakhate ene dharma pamADavAno sAro yoga che. mATe avazya e saddharmamAM joDavA lAyaka che.' ema dhArIne munie te nayasArane kahyuM ke
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritrama ___ 'bho mahAyasa! kumaggaparibhamaNapIDiyANaM taNhAchuhAbhibhUyANaM amhANaM tahAvihapaDivattIe asaNapANadANeNa ya paramovayArI taM'si tA kiMpi aNusAsiuM smiihaamo|' gAmaciMtaeNa bhaNiyaM 'bhayavaM! kimevamAsaMkaha? niyasissanivisesaM sikkhavehitti, tao sAhuNA pAraddhA dhammadesaNA, jahA dhaNusikkhAvirahiyapurisakhittasarajaNiyarAhavehaM va / tuDijogA maNuyattaM labhrUNaM kusalabuddhimayA / / 50 / / saggApavaggaphalasAhagassa dhammassa pAyavasseva / mUlaM sammattamaho jANeyavvaM payatteNaM / / 51 / / jummaM / / micchattapaMkapaDalAvaluttasannANanayaNapasarANaM / sirasUlamUlamesA jaNANa sammattavattAvi / / 52 / / bhoH mahAyazaH! kumArgaparibhramaNapIDitAnAM tRSA-kSudhA'bhibhUtAnAm asmAkaM tathAvidhapratipatyA azanapAnadAnena ca paramopakArI tvamasi tasmAt kimapi anuzAsituM samIhAmahe / grAmacintakena bhaNitaM 'bhagavan! kim evamAzaGkasva? nijaziSyanirvizeSa zikSasva' iti / tataH sAdhunA prArabdhA dharmadezanA, yathA dhanurzikSAvirahitapuruSakSiptazarajanitarAdhAvedham iv| truTiyogAd manujatvaM labdhvA kuzalabuddhimatA ||50 / / svargA'pavargaphalasAdhakasya dharmasya pAdapasya eva / mUlaM samyaktvamaho! jJeyaM prayatnena / / 51 / / yugmam / / mithyAtvapaGkapaTalA'paluptasajjJAnanayanaprasarANAm / zirozUlamUlam eSA janAnAM samyaktvavArtA api / / 52 / / he mahAyaza!mArgabhraSTa thatAM paribhramaNathI pIDita thayelA, bhUkha-tarasathI pIDita evA amone tathA prakAranA Adara-satkArapUrvaka bhojana-pANInuM dAna karatAM tame amArA parama upakArI cho, tethI tamane kAMika dharmopadeza devAnI amArI icchA che.' nayasAra bolyo-"he bhagavAna! tame AvI AzaMkA kema lAvo cho? tamArA ziSyanI jemaja mane samajAvo' eTale sAdhue dharmadezanA ApavAno prAraMbha karyo te A pramANe dhanurvidyA zIkhyA vinA calAvela bANathI thayela rAdhAvedhanI jema koi mahA puNyayoge kuzaLa buddhimAnuM purUSa bhanuSya-4nma pAbhIne (50) svarga ane mokSarUpe phaLane sAdhanAra dharmarUpa vRkSanA mULa samAna samyaktane prayatnapUrvaka jANI levuM. (51) mithyAtvarUpa kAdavanA paDalathI sujJAnarUpa dRSTino phelAvo vilupta thatAM lokone e samakitanI vAta paNa bhAthAnI vahanA samAna dAge che. (52.)
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH prastAvaH juttAjuttaM kevi karuNAparabuddhiNovaidvaMpi / dussumiNaMpiva souM neva vaMchaMti tucchamaI / / 53 / / daDhamUDhaguruparUvaNavaseNa kammaM ca taM pakuvvaMti / jeNa nimajjati aho kUvakkhaNaNujjayanaro vva / / 54 / / jaM micchattodayao aguruMpi guruM adevamavi devaM / dhattUriovva geNhai leDuM va suvaNNabuddhI / / 55 / / teNaM ciya pANigaNo gaNaNAikkaMtavelamaNubhavai / taM kiMpi dukkhanivahaM jaM jANai kevalI sammaM / / 56 / |jummN / yuktAyuktaM kenA'pi krunnaaprbuddhinopdissttmpi| duHsvapnamiva zrotuM naiva vAJchanti tucchamatayaH / / 53 / / dRDhamUDhaguruprarUpaNAvazena karma ca tat prkurvnti| yena nimajjanti aho! kUpakhananoMdyatanaraH iva / / 54 / / 21 yasmAd mithyAtvodayataH agurumapi gurumadevamapi devam / dhAttUrikaH iva gRhNAti leSTumiva suvarNabuddhyA / / 55 / / tenaiva prANigaNaH gaNaNA'tikrAntavelAmanubhavati / tatkimapi duHkhanivahaM yajjAnAti kevalI samyak / / 56 / / yugmm| koipaNa karuNApradhAna buddhimAne upadezela yukta ke ayukta bAbatane tucchamati puruSa duHsvapnanI jema sAMbhajavAne pe| 42chato nathI. ( 43 ) atyaMta mUDha gurunI prarUpaNAnA vaze keTalAka loko evA prakAranuM karma Acare che ke jethI teo kUvAne khodanAra puruSanI jema adhobhUmimAM utaratA jAya che. (54) jema dhaturAnuM pAna karanAra puruSa mATInA DhephAne suvarNa buddhithI svIkAre che, tema mithyAtvanA udayathI prANI agurune paNa guru ane kudevane paNa deva tarIke mAnI le che (55) ane tethI prANIo asaMkhyAto kAla evA prakAranAM duHkhono anubhava kare che ke je kevaLajJAnI ja sArI rIte bhAegI zaDe. ( 45 )
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram iya bho devANuppiya! micchattaM sayaladosakulabhavaNaM / nIsesaduggaduggaisaMsaggakaraM lahuM cayasu / / 57 / / sammattaM puNa nIsesadosavirahiyamasesasuhaphalayaM / jIvANa tivvajaramaraNadukkhavuccheyaNasamatthaM / / 58 / / jaM mohaNijjapabalattavigamao guruvasA sayaM vAvi / ullasaI kallANayavallIjalakullatullaM va / / 59 / / tatto aThThArasadosavajjie jiNavaraMmi pddivttii| devotti samuppajjai niravajjA vajjaghaDiyavva / / 60 / / evaM bhoH devAnupriya! mithyAtvaM sakaladoSakulabhavanam / niHzeSadurgadurgatisaMsargakaraM laghu tyaja / / 57 / / samyaktvaM punaH niHshessdossvirhitmshesssukhphldm| jIvAnAM tIvrajarA-maraNaduHkhavyucchedanasamartham / / 58 / / yad mohanIyaprabalatvavigamataH guruvazAt svayaM vA'pi / ullasati kalyANakavallIjalakulyAtulyamiva / / 59 / / tataH aSTAdazadoSavarjite jinavare pratipattiH / devaH iti samutpadyate niravadyA vajraghaTitA iva ||60 || mATe he devAnupriya! samasta doSonA sthAnarUpa ane tamAma duHkha (?) ane durgatinA saMbaMdhane karanAra evA mithyAtvano satvara tyAga karo (57) vaLI samyakta to tamAma doSa rahita, badhA sukhane ApanAra tathA prANIonA tIvra janma, jarA ane maraNanA duHkhano uccheda karavAmAM samartha che, (58) ke je kalyANarUpa latAone jaLanI nIka samAna evuM samakita, mohanIya karmanI prabaLatA dUra thavAthI athavA to gurunA samAgamathI ke svayameva pragaTa thAya che. (59) pachI aDhAra doSa rahita jinezvaramAM devabuddhi pragaTe che ke je vaja jevI daDha ane nirdoSa hoya che. (70)
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH prastAvaH sayamavi dhammaparesuM siddhNtviyaarnnekkkuslesuN| dhammovaesaniraesu hojja sAhUsu gurubuddhI / / 61 / / tA jiNavayaNAyaNNaNaviNNAyasamatthatattarayaNassa / viramai ya maI loiyadhammAu kuvassayAuvva / / 62 / / avagaNai gopayaM piva duggaiduhamayarabhIsaNAvattaM / kammajaluppIlAulamarairaudaM bhavasamudaM / / 63 / / tahA-sammattuttamasannAhavihiyarakkho khaNeNa vikkhivai / suhaDovva titthiyabhaDubbhaDaMpi micchattasaMgAmaM / / 64 / / svayamapi dharmapareSu siddhaantvicaarnnaikkushlessu| . dharmopadezanirateSu bhavet sAdhuSu gurubuddhiH ||61 / / tasmAd jinavacanA''karNanavijJAtasamastatattvaratnasya / viramati ca matiH laukikadharmataH kuvayasyAd iva / / 62 / / avagaNayati goSpadamiva durgatiduHkhamakarabhISaNA''vartam / karmajalasamUhA''kulamaratiraudraM bhavasamudram / / 63 / / tathA - samyaktvottamasannAhavihitarakSaH kSaNena vikssipti| subhaTaH iva tIrthikabhaTodbhaTamapi mithyAtvasaGgrAmam ||64 / / temaja dharmamAM tatpara siddhAMtanA paThana-pAThanamAM kuzaLa tathA dharmopadezamAM anurakta evA sAdhuomAM potAnI meLe paNa gurubuddhi utpanna thAya che (91) ane jinavacana sAMbhaLavAthI samasta tattva-ratnane jANanAra evA te prANInI mati, kharAba mitra jevA allis uthI virAma pAmecha. (72) vaLI durgatinAM duHkharUpa magarathI bhISaNa tathA karmarUpa jaLasamUhathI vyApta tathA aratithI ati raudra evA bhavasamudrane te khAbociyA samAna tuccha gaNe che (13) tathA samyaktarUpa uttama bakhtarathI rakSA pAmatAM te eka subhaTanI jema laukika subhaTothI utkaTa chatAM mithyAtvarUpa saMgrAmane kSaNavAramAM kSobha pamADI de che. (14)
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 pAsAyassa va pIDhaM purassa dAraM va mUlamiva taruNo / bArasavihadhammassavi AI kittiti sammattaM ||65|| iya bho evaM lakkhiya niravekkho loiesu maggesu / saddahaNa-nANasAraM sarahasamaNusarasu sammattaM / / 66 / / tAhe bhattibharoNayabhAlayalamilaMtamaulakarakamalo / soccA so guruvayaNaM bhattIe bhaNiumADhatto / / 67 / / zrImahAvIracaritram bhayavaM! kimevamuvaisaha pAvanirayANa buddhirahiyANaM / paccakkhapasUNaM piva amhANaM daDhamajoggANaM / / 68 / / prAsAdasya iva pIThaM purasya dvAramiva mUlamiva taroH / dvAdazavidhadharmasyA'pi Adi kIrtyate samyaktvam ||65 / / iti bhoH evaM lakSayitvA nirapekSaH laukikeSu mArgeSu / zraddhAna- jJAnasAraM sa-rabhasamanusara samyaktvam ||66 / / tadA bhktibhraa'vntbhaaltlmilghukulkrkmlH| zrutvA saH guruvacanaM bhaktyA bhaNitumArabdhavAn / / 67 / / bhagavan! kim evamupadizatha pApaniratAnAM buddhirahitAnAm / pratyakSapazUnAm iva asmAkaM dRDhamayogyAnAm ||68 / / e samakitane dharmarUpa mahelanA pAyA samAna, dharmarUpa nagaranA dvAratulya, dharmarUpa vRkSanA mULa samAna ane bAra prakAranA zrAvakadharmanA Adya kAraNarUpa batAvela che. (65) mATe he bhavya! e pramANe samakitanA svarUpane samajIne laukikamArgamAM anurakta na thatAM saddahaNA ane jJAnanA sArarUpa tathA anupama tattvarUpa evA e samakitano jhaDapathI svIkAra kara.(66)' e pramANe gurumahArAjanAM vacana sAMbhaLI bhaktinA bhArathI namatA lalATapara potAnA karakamaLa joDIne nayasAra bhaktipUrva hevA lAgyo- (57) 'he bhagavan! sAkSAt pazu samAna, atyaMta ayogya, buddhirahita ane niraMtara pApakarmamAM Asakta evA amArA jevAone paNa Apa Avo upadeza kema Apo cho? (68)
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH prastAvaH guruNA bhaNiyaM mA vayasu erisaM jeNa joggayA tujjha / jANijjai saMpannA saMpai paccakkhaliMgehiM / / 69 / / kahamaNNahamevaMvihamahADavInivaDiyA tae amhe / diTThA pahapabbhaThThA gADhassamasuDhiya(siDhila)savvaMgA? |70 / / kaha tatthavi daMsaNamettao'vi ciradiTThavallahajaNe vv| pulayapaDalANumeo uppaNNo tuha pamoyabharo? ||71 / / kaha vA bhoyaNasamaovaNIyaniyabhoyaNeNa daannmii| jAyA amhANuvariM khuhA-pivAsAbhibhUyANaM? ||72 || guruNA bhaNitaM mA vada etAdRzaM yena yogyatA tava / jJAyate sampannA samprati pratyakSaliGgaH / / 69 / / kathaM anyathA evaMvidhamahA'TavInipatitAH tvayA vayam / dRSTAH pathaprabhraSTA gADhazramazithilasarvAGgAH / / 70 / / kathaM tatrApi darzanamAtrataH api ciradRSTavallabhajanamiva / pulakapaTalA'numeyaH utpannaH tava pramodabharaH |71 / / kathaM vA bhojanasamayopanItanijabhojanena dAnamatiH / jAtA asmAkamupari kSudhA-pipAsA'bhibhUtAnAm / / 72 / / guru bolyA- he bhadra! tuM e pramANe na bola. kAraNa ke atyAre keTalAka pratyakSa lakSaNothI tArAmAM pragaTelI yogyatA 4 // 4 Ave che. (78) nahi to AvA prakAranI bhayaMkara aTavImAM AvI paDelA, mArgathI bhraSTa thayelA ane atyaMta parizrAMta evA ma taa2| vAmAM 555 zI rIta bhAvI ? (70) / kadAca ame jovAmAM AvyA, chatAM lAMbAkALe jovAmAM Avela priyajananI jema amane jotAM ja tane romAMca pragaTa thavAthI samajI zakAya tevo anupama pramoda je thayo, te kyAMthI thAya? (71) athavA to sudhA-pipAsAthI parAbhUta thayelA evA amane, bhojana samaye ANela potAnA bhojananuM dAna 12vAnI bhati syAMthI thAya? (72)
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 zrImahAvIracaritram evaMvihapariNAmo uppajjai neva punnnnrhiyaannN| evaMvihA ya atihI na ya cakkhupahaM pavajjati / / 73 / / rayaNanihANaM kiM roramaMdire kiM marUMmi kappatarU / katthavi thalaMmi jalakamalasaMbhavo havai kaiyAvi? ||74 / / tA evNvihvighddNtvtthusNghddnnliNgsddheyaa| kahamiva tujjha na saddhammajoggayA bhaddamuha! hojjA? / / 75 / / jeNerisa sAmaggI niravaggahapuNNapagarisavaseNa / sivalacchipecchiyANaM nicchayao ghaDai maNuyANaM / / 76 | |jummaM / evaMvidhaH pariNAmaH utpadyate naiva puNyarahitAnAm / evaMvidhaH ca atithiH na ca cakSupathaM pravrajati / / 73 / / ratnanidhAnaM kiM rakamandire? kiM marau klptruH?| kutrA'pi sthale jalakamalasambhavaH bhavati kadApi? ||74 / / tataH evNvidhvighttmaanvstusngghttnlinggshrddheyaa| kathamiva tava na saddharmayogyatA bhadramukha! bhavet / 75 / / yena etAdRzI sAmagrI niravagrahapuNyaprakarSavazena / zivalakSmIprekSitAnAM nizcayataH ghaTate manujAnAm / / 76 / / yugmam / puNyahIna janone Avo bhAva utpanna na ja thAya ane amArA jevA atithi paNa temanA jovAmAM na Ave. (73) raMkanA gharamAM ratnanidhAna, marUsthaLamAM kalpavRkSa ane sthaLa-korI bhUmimAM jaLakamaLa zuM saMbhave? (74) mATe AvA susaMgata aneka bAbatovALA lakSaNothI zraddhA karavA yogya evI saddharmanI yogyatA he bhadra! tArAma bha na ho ? (75) kAraNa ke AvA prakAranI sAmagrI, bhAre puNyanA prabhAve mokSalakSmIthI jovAyelA manuSyone ja kharekhara maLI za. (77)
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH prastAvaH 27 kiMca-AriyakhettuppattI kulamakalaMkaM nrttsNpttii| niruvahayarUvalAho rogoragadUravigamo ya / / 7 / / Auyamavi paDipuNNaM kalAkalAvaMmi kosalaM vimlN| sAhUhiM samaM jogo ettiyamettaM tae pattaM / / 78 || jummaM / / etto egayaraMpi hu paNNaM va skmmpvnnpddihnniyaa| saMsAraMmi bhamaMtA aNaMtasattA Na saMpattA / / 79 / / tumae puNa savvamimaM uvaladdhaM puNNapagarisavaseNaM / tA etto niruvamamokkhasokkhaphaladANadullaliyaM / / 80 / / kiJca - AryakSetrotpattiH kulamakalaGka nrtvsmpraaptiH| nirUpahatarUpalAbhaH rogoragadUravigamazca / 77 / / AyuSkamapi pratipUrNa kalAkalApe kauzalaM vimalam / sAdhubhiH samaM yogaH etAvanmAtraM tvayA prAptam / / 78 / / yugmam / etasmAdekataramapi khalu parNamiva svkrmpvnprtihtaaH| saMsAre bhramantaH anantasatvAH na samprAptavantaH / 79 / / tvayA punaH sarvamidamupalabdhaM puNyaprakarSavazena / tasmAd itaH nirUpamamokSasaukhyaphaladAnadurlalitam / / 80 / / AryakSetramAM utpatti, kalaMkarahita kuLa, manuSyajanmanI prApti, anupama rUpanI prApti, rogarUpI sarpano saMpUrNa abhAva (77) saMpUrNa AyuSya, samasta kaLAomAM atyaMta kuzaLatA, ane sAdhuono yoga-A badhI sAmagrI tane prApta thai cha (78). AmAMnI ekAda vastu paNa pAMdaDAnI jema potAnA karmarUpa pavanathI dUra karAyelA ane saMsAramAM bhamatA anaMta prA0o pAbhyA nathI; (78) A bAju puNyanA prakarSavazathI tamane anupama mokSasukharUpa phaLa ApavAmAM svataMtra evI A samasta sAmagrI prApta 57 che. tethI (80)
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 zrImahAvIracaritrama sihiNo sihaM va sAraM phaNivaiphaNarayaNacakkavAlaM va / ekkaM apattapuvvaM giNhasu jiNadesiyaM dhammaM / / 81 / / jummaM / / iya bhaNie so ciMteumAraddho tivvjaaysNvego| kaha niyakajjapasAhaNaparammuhANaM guNanihINaM / / 82 / / kevalakaruNArasasAyarANa smgnniyraayroraannN| jAo mai paDibaMdho gurUNa khaNadaMsaNe vAvi? ||83 / / jummaM / / nippuNNesu jaNesuM cakpi khivaMti nerisA smnnaa| tA savvahesi vayaNaM juttaM maha saMpayaM kAuM ||84 / / zikhinaH zikhAmiva sAraM phaNipatiphaNaratnacakravAlamiva / ekamaprAptapUrvaM gRhANa jinadezitaM dharmam / / 81 / / yugmm|| iti bhaNite saH cintayitumArabdhavAn tiivrjaatsNvegH| kathaM nijakAryaprasAdhanaparAGmukhAnAM guNanidhAnAnAm / / 82 / / kevalakaruNArasasAgarANAM smgnnitraajrngkaannaam| jAtaH mayi pratibandhaH gurUNAM kSaNadarzane vA'pi? ||83 / / yugmam / / niSpuNyakeSu janeSu cakSurapi kSipanti nedRzaH zramaNAH / tasmAt sarvathA eteSAM vacanaM yuktaM mama sAmprataM kartum / / 84 / / mayUranA pucchakalApa ane zeSanAganI phaNAnA rananI jema he bhadrA pUrve prApta na thayela eka mAtra sArarUpa jinakathita dharmano te svIkAra kara. (81) e rIte gurunA kahevAthI tIvra saMvega utpanna thatAM nayasAra vicAravA lAgyo-"aho! svakArya sAdhavAmAM paNa vimukha, guNanA nidhAna, kevaLa karUNarasanA sAgara ane rAjA ke raMkamAM samAna dRSTi rAkhanArA evA A guru mahArAjanuM kSaNabhara darzana thatAM paNa mane kevI lAgaNI pragaTa thai AvI? (82,83) AvA zramaNo puNyahIna janapara potAnI dRSTi paNa pheravatA nathI. mATe have sarvathA mAre emanA vacanane anusarIne yAlaj 4 yogya cha.' (84)
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH prastAvaH vissaMbharatalavilulaMtamaulimaha paNamiUNa guruclnne| ANaMdasaMdiraMsUnayaNo so bhaNiumADhatto / / 85 / / nikkAraNekkavacchala! bhayavaM nIsesasattatANaparA / Arohesu mamiNDiM sammattaM bhavavirattassa / / 86 / / tAhe guruNA jiNabhaNiyanIIo nAyajoggayaguNeNa / cittucchAhappamuhapahANasauNovalaMbhaMmi / / 87 / / arihaM devo guruNo ya sAhuNo jiNamayaM mayaM tujjha / iya evaM AroviyamAjammaM tassa sammattaM / / 88|| jummaM / vizvambharatalavilolanmaulI atha praNamya gurucrnne| AnandasyandanA'zrunayanaH saH bhaNitumArabdhavAn / / 85 / / niSkAraNaikavatsala! bhagavan! niHshesssttvtraannpr!| Arohaya mama idAnIM samyaktvaM bhavaviraktasya / / 86 / / tadA guruNA jinabhaNitanItyA jJAtayogyatAguNena / cittotsAhapramukhapradhAnazakunopalabdhyAM (satyAm) / / 87 / / arhan devaH guravaH sAdhavaH jinamataM mataM tava / ityevaM AropitaM Ajanma tasya samyaktvam / / 88 / / yugmam / ema ciMtavIne pRthvI para mastaka namAvI gurunA caraNe namIne, AMkhamAM AnaMdAzru lAvI te kahevA lAgyo(85) he niSkAraNa vala! he bhagavan! he samasta prANIone tAravAmAM tatpara! have bhavavirakta thayelA evA mArAmAM tame samyaktanuM AropaNa karo.(89)' eTale jinakathita nItithI yogyatAnA guNane jANI, cittanA utsAha pramukha pradhAna zukano jovAmAM AvatAM, guru mahArAje "tAre arihaMtane deva, susAdhune guru ane jinezvarabhASita dharma-e traNa tattvane (AdarapUrvaka) mAnavAM.' ema AjIvana samyakta tenAmAM Aropita karyuM, (87, 88)
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram bhaNio ya vaccha! nivvANalacchibIyaM mae imaM diNNaM / saMkAidosaviraheNa savvahA tA jaejja ihaM / / 89 / / dhanno'si tumaM bhaddaya! duhasayarudaMmi bhavasamudghami / jeNa tae jiNadhammo taraNataraMDovamo patto / / 90 / / eyassa pabhAveNaM pAlijjaMtassa savvakAlaMpi / jIvehiM aNaMtehiM dukkhANa jalaMjalI diNNo / / 91 / / payaIe khaNaviNassarasaMsArubbhavasuhassa kajjeNaM / eyaMmi mA pamAyaM kAhisi taM bhadda! kaiyAvi / / 92 / / aha so namiuM caraNe gurUNa bhvbhiiypaannignnsrnne| harisabharabaMdhuragiraM udAharitthA vayaNameyaM / / 93 / / bhaNitazca vatsa! nirvANalakSmIbIjaM mayA idaM dattam / zaGkAdidoSaviraheNa sarvathA tasmAd yatasva atra / / 89 / / dhanyaH asi tvaM bhadra! duHkhazataraudre bhvsmudre| yena tvayA jinadharmaH taraNataraNDopamo prAptaH / / 10 / / etasya prabhAveNa pAlyamAnasya srvkaalmpi| jIvaiH anantaiH duHkhasya jalAJjalI dattA / / 11 / / __ prakRtyA kSaNavinazvara-saMsArodbhavasukhasya kaaryenn| etasmin mA pramAdaM kariSyasva tvaM bhadra! kadAcidapi / / 12 / / atha saH natvA caraNayo; gurUNAM bhayabhItaprANigaNazaraNayoH / harSabharabandhuragirA udAharad vacanametat / / 93 / / ane kahyuM ke-"he bhadra! nirvANa-mokSa-lakSmInA kAraNarUpa evuM e samakita meM tane ApyuM che, to have zaMkAdi doSarahita enuM tAre sarvathA paripAlana karavuM. (89) he bhadra! tuM dhanya che ke seMkaDo duHkhothI raudra A bhavasamudramAM taravAnI nAva samAna evo jinadharma tuM pAmyo. (0) sadA enuM pAlana karatAM enA prabhAvathI anaMta jIvoe duHkhone jalAMjali ApI che. (91) vaLI he bhadrA svabhAve kSaNabhaMgura evA saMsAranA sukha nimitte koIvAra paNa e dharmamAM te pramAda karIza nahi. (92) have bhavabhIta prANIone zaraNarUpa evA gurumahArAjanA caraNe namaskAra karIne bhAre harSavALI suMdara
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH prastAvaH thevovayAriNo'vihu loyA pUyaM kariMti savisesaM / evaMvihovayArINa tumha kiM saMpayaM karimo ? / / 94 / / tahavi niyattaha bhayavaM! giNhaha dhaNarayaNabhavaNasaMsAraM / ahavA kimettieNaM? jIyaMpihu tumha AyattaM / / 95 / / guruNovavUhio so sasarIre'vi hu mamattarahieNa / sa'mmaM kayaM mahAyasa! tayatti evaM jao bhaNiyaM / / 96 / / sammattadAyagANaM duppaDiyAraM bhavesu bahusuM / savvaguNameliyAhiMvi uvayArasahassakoDIhiM / / 97 / / stokopakAriNaH api khalu lokAH pUjAM kurvanti savizeSam / evaMvidhopakAriNAM yuSmAkaM kiM sAmprataM karomi ? / / 94 / / tathApi nivartadhvaM bhagavantaH ! gRhNIdhvaM dhana-ratna-bhavana- saMsAram / athavA kimetanmAtreNa? jIvamapi khalu yuSmAkamAyattam / / 95 / / guruNA upabRhitaH saH svazarIre'pi khalu mamatvarahitena / samyak kRtaM mahAyazaH ! tvayA ityevaM yataH bhaNitam / / 96 / / samyaktvadAyakAnAM duSpratikAraH bhaveSu bahuSu / sarvaguNamelitAbhiH api upakArasahasrakoTibhiH / / 97 / / 31 vANIthI nayasAra A pramANe bolyo-(93) 'loko alpa upakAra karanAranI paNa ati bahumAnathI pUjA kare che, to AvA prakArano anupama upakAra ka2nA2 evA tamAro huM atyAre zuM pratyupakAra karUM? (94) tathApi he bhagavan! tame have A bhikSAcaravRttithI nivRtta thai dhana, ratna, bhavana ane saMsArano svIkAra karo. athavA to eTaluM mAtra ApavAthI paNa zuM? A mAro jIva paNa tamAre AdhIna che.' (95) e pramANe sAMbhaLatAM potAnA zarIrane viSe paNa mamatArahita evA guru mahArAje nayasArane pratibodha pamADatAM kahyuM ke-'he mahAsattva! tame sArUM karyuM ke jethI evuM vacana bolyA. (96) kAraNa ke samyaktvadAyaka guru pratye sarva guNo sAthe hajAro ke karoDo u5kA2o ka2tAM ghaNA bhavomAM paNa temano pratyupakAra na thai zake. (97)
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 paramattheNa mahAyasa! diNNaM tumae samatthamamhANaM / eyaMmi dhammakammaMmi niccamabbhujjamaMteNa / / 98 / iya guruNA sikkhaviuM jiNidadhammassa savvaparamatthaM / bhaNio so aNujANasu etto amhe gamaNakajje / / 99 / / duushgurudNsnnvirhveynnaavaauliikysriiro| dUrapahaM aNugacchiya daMsiya maggaM niyatto so ||100|| zrImahAvIracaritram bhAveMto guruvayaNaM ciMtaMto bhavabhayaM mahAghoraM / sammattabhAviyamaI niyayAvAsaMmi saMpatto / / 101 / / tao kAUNamaNaMtarakaraNIyaM, bhariUNaM sagaDANi visiTThakaTThANaM, nIsesabhicca-jaNasameo paramArthena mahAyazaH! dattaM tvayA samastamasmAkam / etasmin dharmakArye nityaM abhyudyamyamAnena / / 98 / / iti guruNA zikSayitvA jinendradharmasya sarvaM paramArtham / bhaNitaH saH anujAnIhi itaH asmAn gamanakAryAya / / 99 / / dusshgurudrshnvirhvednaavyaakuliikRtshriirH| dUrapathaM anugamya darzayitvA mArgaM nivRttaH saH || 100|| bhAvayan guruvacanaM cintayan bhavabhayaM mhaaghorm| samyaktvabhAvitamatiH nijA''vAse samprAptaH / / 101 / / tataH kRtvA anantarakaraNIyam, bhRtvA zakaTAni viziSTakASThAnAm, niHzeSabhRtyajanasametaH nivRttaH paraMtu he bhadra! A dharma-karmamAM niraMtara udyama karatAM 52mArthathI to tame amane badhuM ApI cUkyA cho.' (98) e 2Ite jinadharmano sarva 52mArtha samajAvIne guru punaH bolyA-'he bhadra! have amane AgaLa javAnI anujJA khAyo. (ee) ema sAMbhaLatAM gurudarzananA asahya virahanI vedanAthI vyAkuLa zarIravALo nayasAra lAMbA mArga sudhI gurunI pAchaLa jai, temane mArga batAvIne te pAcho vaLyo, (100) ane guruvacanane bhAvato, mahAbhayaMkara bhavabhayane ciMtavato tathA samakitathI alaMkRta buddhivALo te potAnA khAvAsabhAM bhAvyo. (101 ) pachI je kAma karavAnuM hatuM te karI, sArA kASThanA gADAM bharI badhA nokaravarga sahita te nayasAra potAnA
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 prathamaH prastAvaH niyatto niyagAmAbhimuhaM, patto ya kAlakkameNa | pesiyANi dArUNi nriNdss| tao paidiNaM abbhassaMto jiNadhamma, pajjuvAsaMto muNijaNaM, pariciMtito jIvAjIvAiNo nava payatthe, rakkhaMto pANigaNaM, bahu mANaMto sAhammiyajaNaM, savvAyareNa pabhAveMto jiNasAsaNaM kAlaM gamei / aNNayA ya maraNapajjavasANayAe jIvaloyassa, khaNabhaMgurattaNao savvabhAvANaM, tahAvihamavakkamaNakAraNaM pAviUNa so samma paripAliyAvirayasammadaMsaNabhAvo kayapajjaMtArAhaNAvihANo sumaraMto paMcanamokkAraM paMcattamuvagaotti / uvavaNNo sohamme paliyAusuro tao suditthtthiio| aMtomuhattametteNa pattapajjattabhAvo ya / / 102 / / nijagrAmA'bhimukham, prAptazca kAlakrameNa | preSitAni dArUNi narendrasya / tataH pratidinamabhyasyan jinadharmam, paryupAsamAnaH munijanam, paricintayan jIvA'jIvAdIn nava padArthAn, rakSayan prANigaNam, bahumanyamAnaH sAdharmikajanam, sarvA''dareNa prabhAvayan jinazAsanaM kAlaM gmyti| anyadA ca maraNaparyavasAnatayA jIvalokasya, kSaNabhaGguratvAt sarvabhAvAnAm, tathAvidhaM upakramakAraNaM prAptvA saH samyaka paripAlitA'viratasamyagdarzanabhAvaH kRtaparyantA''rAdhanAvidhAnaH smaran paJcanamaskAraM paJcatvamupagataH iti / iti prathamaH bhavaH upapannaH saudharme palyopamAyuSkasuraH tataH samyagdRSTiH / antarmuhUrtamAtreNa prAptaparyAptabhAvazca / / 102 / / gAma tarapha pAcho vaLyo ane anukrame svasthAne AvI pahoMcatAM teNe badhAM kASTha rAjAne mokalI ApyAM, tyArathI pratidina jinadharmano abhyAsa karatAM, munijanonI bhakti sAdhatAM, jIvAjIvAdika nava padArtho ciMtavatAM, jIvadayA pALatAM, sAdharmika baMdhuonuM bahumAna karatAM ane atyaMta AdarapUrvaka jinazAsanano mahimA vadhAratAM te nayasAra kALa nirgamana karavA lAgyo. ekadA jIvaloka maraNane AdhIna hovAthI ane sarva padArthonA kSaNabhaMgurapaNAthI, tathA prakAranuM upakramaNakAraNa pAmatAM te nayasAra barAbara samyagdarzananuM niraMtara pAlana karI, prAMte ArAdhanA AcarI, paMca namaskAranuM smaraNa karatAM te mRtyu pAmyo. prathama bhava pUrNa. have tyAMthI maraNa pAmatAM samyagdaSTi nayasArano jIva saudharma devalokamAM devapaNe utpanna thayo. tyAM eka palyopamanA Aukhe ane aMtarmuhUrtamAtramAM te paryAptabhAvane pAmyo. (102)
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 jaya jaya naMdA! bhaddatti vAharaMteNa kiMkarajaNeNaM / harisabharanibbhareNaM kAriya takkAlakAyavvo / / 103 || uttuMgathorathaNavaTTalaTTharehaMtamottiyasarIhiM / chaNamayalaMchaNasacchahavayaNAhiM kuvalayacchIhiM / / 104 / / nimmalakavolatalalihiyacittavicchittipattavallIhiM / karakisalayaparigholiracAmIyaracAruvalayAhiM / / 105 / / zrImahAvIracaritram surasuMdarIhiM saddhiM kIlaMto tesu tesu ThANesuM / raisAgarAvagADho kAlaM volei lIlAe / / 106 / / tIhiMvisesiyaM / / jaya jaya nandA! bhadrA! iti vyAharatA kiGkarajanena / harSabharanirbhareNa kRtvA tatkAlakartavyam / / 103 / / uttuGgavistIrNastanavRttamanohararAjamANamauktikamAlAbhiH / kSaNamRgalAJchanasadRzavadanAbhiH kuvalayAkSIbhiH || 104 / / nirmalakapolatalalikhitacitravicchittipatravallibhiH / karakisalayaparighUrNamAnacAmIkaracAruvalayAbhiH / / 105|| surasundarIbhiH saha krIDan teSu teSu sthAneSu / ratisAgarA'vagADhaH kAlaM gamayati lIlayA / / 106 | | tribhiH vizeSitam / vaLI utpAtazayyAmAM utpanna thatAM ja sevaka devo 'jaya jaya naMdA! jaya jaya bhaddA!' e pramANe ghoSa ka2vA lAgyA ane bhAre harSathI temaNe potAnuM ucita kartavya karIne... (103) pachI unnata vistIrNa stanapara laTakatI goLa ane suMdara motIonI mALAothI zobhAyamAna, caMdramA samAna bhujavAjI, Duvalaya tulya soyanavANI, (104) nirmaLa gAlapara Alekhela vicitra racanAvALI patravalliyukta, karakisalayamAM (= kuMpaLamAM) laTakatA suvarNanA suMdara kaMkaNathI virAjamAna evI (105) devAMganAo sAthe potAnI icchA pramANe vividha sthAnomAM krIDA karatAM ratisAgaramAM nimagna thai te deva lIlApUrvaka kALa nirgamana karavA lAgyo. (106)
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH prastAva kallANagesu paMcasu cavaNappamuhesu jiNavariMdANaM / naMdIsaradIvAisu paricattAsesavAvAro / / 107 / / bhavajalahitaraMDamimaM tidukkhatattANamamayameyaMti / maNavaMchiyatthapUraNaciMtAmaNipaccalamimaMti / / 108 / / amhArisANamaviraiparANa iya vihiygaaddhbhumaanno| harisabharanibbharaMgo kuNai ya aThThAhiyAmahimaM / / 109 / / tIhiMvisesiyaM / / himavaMtamahAhimavaMtapamuhakulapavvaesu aNavarayaM / divvavimANArUDho siddhAyayANi pecchai ya / / 110 / / suNai ya paccakkhaM ciya vihrNt'rihNtvynnkmlaao| saMsAruvveyakaraM bhattIe dhammasavvassaM ||111 / / kalyANakeSu paJcasu cyavanapramukheSu jinavarendrANAm / nandIzvaradvIpAdiSu parityaktAzeSavyApAraH ||107 / / bhavajaladhitaraNDamayaM triduHkhataptAnAmamRtamayaM iti / manovAJchitA'rthapUraNacintAmaNipratyalamayam iti / / 108 / / asmAdRzAnAmaviratiparANAm iti vihitgaaddhbhumaanH| harSabhara nirbharA'GgaH karoti ca aSTAhnikAmahimAnam / / 109 / / tribhiH vizeSitam / himavanta-mahAhimavantapramukhakulaparvateSu anavaratam / divyavimAnA''rUDhaH siddhAyatAni prekSate ca / / 110 / / zRNoti ca pratyakSameva viharadarhadvadanakamalataH / saMsArodvegakaraM bhaktyA dharmasarvasvam / / 111 / / temaja jinezvaronA cyavana pramukha pAMca kalyANakomAM potAnI samasta anya pravRttino tyAga karI naMdIzvarAdika dvipomAM, "amArA jevA avirati jIvone e bhavasAgaramAM nAva samAna che, traNa prakAranA duHkhothI tapta thayelAone e amRta samAna che, manovAMchita vastu ApavAmAM e ciMtAmaNi tulya che' e pramANe atyaMta bahumAnathI, asAdhAraNa harSathI otaprota banI te aThAI mahotsava kare che. (107-9). vaLI himavaMta, mahAhimavaMta pramukha kulaparvato para rahelA siddhAyatanonA, divya vimAnapara ArUDha thaine te niraMtara zana 72 cha. (110) tathA sAkSAt vicaratA arihaMtanA mukhakamaLathI saMsArathI uga pamADanAra evo dharmopadeza te bhaktithI
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 dukkaratavacaraNakisaMga( sArae) saMgavajjie muNiNo / maNavayaNakAyagutte bhattIe pajjuvAsai ya / / 112 / / iya pavarasiddhimaMdirasoANaparaMparAsaricchaMmi / sirivIranAhajiNavaracariyaMmi guNolinilayaMmi / / 113 / / accaMtuttamasammattalAbhanAmo samatthio eso| bhavvajaNacittasaMtosakArao paDhamapatthAvo / / 114 / / ii sammattalAbhanirUvaNo paDhamo patthAvo / duSkaratapazcaraNakRzAGgasaGgavarjitAn munIn / manovacaHkAyaguptAn bhaktyA paryupAsate ca / / 112 / / iti pravarasiddhimandirasopAnaparamparAsadRze / zrIvIranAthajinavaracaritre guNAvalInilaye ||113 / / atyantottamasamyaktvalAbhanAmA samarthitaH essH| bhavyajanasantoSakArakaH prathamaprastAvaH / / 114 / / zrImahAvIracaritram iti samyaktvalAbhanirUpakaH prathamaH prastAvaH sAMgaNe che. (111) temaja duSkara tapa ane cAritra AcaratAM durbaLa banI gayelA ane sarva saMgathI varjita tathA mana, vacana, kAyAthI gupta (traNa gupti sahita) evA munijanonI te bhaktithI upAsanA kare che. (112) e pramANe zreSTha siddhi-maMdiranA sopAnanI zreNi samAna, guNa-paMktinA AvAsarUpa evA zrI mahAvIrasvAmInA caritramAM atyaMta uttama 'samyaktvano lAbha' nAmano, bhavyajanonA manane pramoda pamADanAra A prathama prastAva kahI jatAvyo. (113-4) prathama prastAva ane bIjo bhava pUro thayo.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 dvitIyaH prastAvaH aha biio patthAvo evaM lAbho bohIeN paramasivasAhibIyabhUyAe / bhaNio etto samma mirIivattavvayaM suNaha / / 1 / / ettheva smtthsmudd-diivvlovguuddhpjjNte| meruvirAiyamajjhe jaMbUdIvaMmi dIvammi / / 2 / / AroviyadhaNuguNasacchahaMmi taha dAhiNaDvabharahaMmi / gaMgAsiMdhUNa mahAnaINa bahumajjhayAraMmi / / 3 / / atthi pasatthavivihatarusaMDamaMDiyaparisarA, peraMtaparUDhapaMDucchu-tADa-nIvAra-virAiyA, atha dvitIyaH prastAvaH evaM lAbhaH bodheH prmshivshaakhibiijbhuutaayaa| . bhaNitaH itaH samyag marIcivaktavyatAM zRNu / / 1 / / atraiva smstsmudr-dviipvlyopguuddhprynte| meruvirAjitamadhye jambUdvIpe dvIpe / / 2 / / AropitadhanurguNasacchAye tathA dkssinnaardhbhrte| gaGgAsindhvoH mahAnadyoH bahumadhye / / 3 / / asti prazastavividhatarukhaNDamaNDitaparisarA, paryantaprarUDhapANDvikSu-tADa-nIvAra-virAjitA, prastAva bIjo, bhava trIjo - marIcinuM thAi. A pramANe zreSThamokSarUpI vRkSanA bIja svarUpa bodhinI prApti kahevAI. have marIcinI vaktavyatA sArI rIte Airat. (1) samasta samudro ane dvIpothI vIMTaLAyela tathA madhyabhAge merUparvatathI virAjita evA A jaMbUdvIpa nAmanA dIpane viSa (2) tathA Aropita dhanuSyanI dorI samAna dakSiNArDa bharatakSetrane viSe gaMgA-siMdhu mahAnadIonA madhya bhAgamAM (3) vinItA nAme nagarI che ke je nagarI cAre bAju aneka prakAranA suMdara vRkSonI zreNithI virAjita, najIkanA
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 zrImahAvIracaritram nANAmaNi-rayaNaraiyadharaNivIDhA, amarAvaivva nAsaccAhiTThiyA, ahiNavapurivva navakulAlaMkiyA, jaNayataNayavva kusalavalAlasA, vilAsiNivva dIharacchovasohiyA, rAmaevaseNavva adiTThavihIsaNadosA, pAyAlapurivva ahINajaNANugayA suriMdavayaNovarohaharisiyavesamaNajakkhaviNimmiyA bArasajoyaNadIhA, navajoyaNavicchiNNA, samuttuMgakaNayapAyAraparikkhittA, pavarabhavaNamAlAsahassAbhirAmA, dhaNa-kaNaya-rayaNaparipUriyA viNIyA nAma nayarI / / jattha vammaho iva akhaMDarUvalAvaNNajovvaNaguNavibbhamo rehai paurajaNo, akittimamaMDaNAo surasuMdarIo vi parihavaMti niyarUveNa taruNIo, jahiM ca sUresu ceva suvvai maggaNasaddo, dosiyANaM dosAbhilAso, taruvarANaM gayAparAvatto, rayaNesu vairasaddo / / taM ca rakkhei nAnAmaNiratnaracitapRthvIpIThA, amarAvatI iva nAsatyA'dhiSThitA (nA'satyA'dhiSThitA), abhinavapurI iva navakulA'laGkRtA, janakatanayA iva kuza-lavalAlasA (kuzala-balA''lasA), vilAsinI iva dIrghA'kSopazobhitA (=dIrgharathyopazobhitA), rAmadevasenA iva adRSTavibhISaNadoSA, pAtAlapurI iva ahInajanA'nurAgA, surendravacanoparodhaharSitavaizramaNayakSavinirmitA dvAdazayojanadIrghA navayojanavistIrNA samuttuGgakanakaprAkAraparikSiptA, pravarabhavanamAlAsahasrA'bhirAmA, dhana-kanaka-ratnaparipUritA vinItAnAmikA nagarI......... yatra manmathaH iva akhaNDarUpalAvaNyayauvanaguNavibhramaH rAjate paurajanaH, akRtrimamaNDanataH surasundarIH api paribhavanti nijarUpeNa taruNyaH, yatra ca zUreSu eva zrUyate mArgaNazabdaH na lokeSu, dauSyikAnAM duSya sImADAmAM ugela zveta zelaDI, tAla tathA navAra (dhAnya vizeSa) thI zobhAyamAna, vividha maNi-ratnothI jyAM pRthvIpITha bAMdhela che, amarAvatInI jema nAsatya (deva vizeSa) pakSe satyatAyukta, abhinava nagarInI jema je navIna kuLothI alaMkRta, sItAnI jema kuza-lava, pakSe kuzaLa-baLathI gariSTha, vilAsinI vanitAnI jema dIrgha locana, pakSe moTA maholA-poLathI suzobhita, rAmacaMdranI senAnI jema bibhISaNa, pakSe bhISaNa doSathI adRSTa, pAtAla nagarInI jema zeSa-nAgakumAro pakSe uttama janothI parivRta, tathA deveMdranI AjJAthI pramoda pAmelA kuberayale racela, bAra yojana lAMbI ane nava yojana vistIrNa, atyaMta UMcA sonAnA killAthI vIMTaLAyelI, zreSTha makAnonI hajAro zreNiothI suMdara tathA dhana, kaMcana, ratnothI bharapUra che. je nagarImAM akhaMDa rUpa, lAvaNya, yauvanaguNanI zobhAvALA nagarajano kAmadeva samAna zobhatA hatA, jyAM tarUNIo potAnA rUpaguNathI akRtrima alaMkAravALI devAMganAone hasI kADhatI hatI, vaLI jyAM mArgaNa-bANa zabdamAtra subhaTomAM ja saMbhaLAto, paNa prajAmAM mArgaNa-yAcakanuM nAma na hatuM, dosI-kApaDIA loko ja jyAM
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 dvitIyaH prastAvaH khaMciyacaliyAsaNAgayAkhaMDalakarakaliyakaNayakalasavihiyarajjAbhiseo, takkAlasaMgahiyaugga-bhoga-rAyanna-khattiyacauvvihapahANapariyaro, suravaiviiNNakaNayakaDaya-tuDiyamaNi-mauDapamuhadivvAlaMkArAlaMkiyasarIro siriusabhanarAhivo / / kasiNAsADhacautthIe cattasavvatthasiddhivAso jo| uttarasADhAnakkhattajogamiMdumi saMkaMte / / 4 / / kulagaranAbhissa gihe coddsgypmuhsuminnkysuuo| marudevIe gabbhe pAubbhUo mahAbhUI / / 5 / / (vikrayaNA)'bhilASaH na lokAnAM doSAbhilASaH, taruvareSu gajaparAvartaH (na lokeSu gadAparAvartaH), ratneSu vajrazabdaH (na lokeSu vairshbdH)| tAM ca rakSati khe eva calitA''sanA''gatA''khaNDala-karakalitakanakakalazavihitarAjyAbhiSekaH, tatkAlasagRhItogra-bhoga-rAjanya-kSatriyacaturvidhapradhAnaparikaraH surapativilIrNakanakakaTaka-truTita-maNi-mukuTapramukhadivyA'laGkArA'laGkRtazarIraH zrIRSabhanarAdhipaH / zrIRSabhasya janma rAjyaM ca :kRSNA''SADhacaturthyAM tyaktasarvArthasiddhivAsaH yaH | uttarA'SADhAnakSatrayogaH indau saGkrAnte / / 4 / / kulakaranAbheH gRhe caturdazagajapramukhasvapnakRtasUcaH / marudevyAH garbhe prAdurbhUtaH mahAbhUtiH / / 5 / / dauSyAbhilASa-vastro vecavAnI icchA karatA, paNa anya loko doSane IcchatA na hatA, vaLI jyAM vRkSomAM ja hAthIo aTakatA, paraMtu lokone gadA-astrAdikano parAbhava na hato, tathA vaIra=vaja zabda jyAM ratnomAM ja vaparAto, paNa prajAmAM vairanuM nAma paNa na hatuM. e nagarImAM jeno, devalokamAM Asana calAyamAna thavAthI kanakakaLaza laine Avela idroe rAjyAbhiSeka karyo, eTale tatkAla ugra bhoga, rAjanya, kSatriya, tathA cAra prakAranA pradhAna parivArano jemaNe svIkAra karyo, te vakhate surapatie Apela kaMcananA kaMkaNa tathA bAjubaMdha ane maNimugaTa pramukha divya alaMkArothI zarIre zobhAyamAna evA RSabhasvAmI rAjya calAvatA hatA, je svAmI ASADha mAsanI kRSNa caturthIe sarvArtha siddha vimAnano tyAga karI, uttarASADhA nakSatranI sAthe caMdramAno yoga thatAM gaja pramukha cauda mahAsvapnothI sUcita, zrInAbhi kulakaranA ghare zrImarUdevI mAtAnA udaramAM mAvAne garbhapae Gtpanna thayA. (4,5)
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 zrImahAvIracaritrama puvvajjiyapuNNasamUhacaliyasiMhAsaNeNa sakkeNa / bhattIe jassa paNayA jaNaNI gabbhAvayAraMmi / / 6 / / cettabahulaTThamIe uttarasADhAsu addharattaMmi | bhuvaNajaNajaNiyatoso jAo jo puNNacaMdovva / / 7 / / jassa ya jammaNakammaM takkhaNacaliyAsaNA u akariMsu / niyayahigAraNurUvaM chappaNNadisAkumArIo / / 8 / / battIsasuriMdehiM nIsesAmarasamUhasahiehiM / merumi jammamajjaNamahUsavo nimmio jassa / / 9 / / pUrvA'rjitapuNyasamUhacalitasiMhAsanena zakreNa | bhaktyA yasya praNatA jananI garbhA'vatAre ||6|| caitrabahulA'STamyAmuttarA'SADhAsu ardharAtrau / bhuvanajanajanitatoSaH jAtaH yaH pUrNacandraH iva / / 7 / / yasya ca janmakarma tatkSaNacalitA''sanAH tu akurvan / nijA'dhikArA'nurUpaM SaTpaJcAzadikkumAryaH / / 8 / / dvAtriMzatsurendraiH niHzeSA'marasamUhasahitaiH / merau janmamajjanamahotsavaH nirmitaH yasya / / 9 / / prabhu garbhamAM Ave chate pUrvopArjita puSpa-samUhanA prabhAve siMhAsana calAyamAna thatAM deveMdra bhaktipUrvaka tamanI bhAtAne nmH||2 [. (7) pachI caitra mahinAnI kRSNa aSTamIe uttarASADhA nakSatramAM ardharAtre traNe bhuvananA jIvone kSaNabhara AnaMda pamADatAM RSabhasvAmI pUrNa caMdramAnI jema janma pAmyA. (7) eTale tatkAla Asana kaMpavAthI potapotAnA adhikAra pramANe chappanna dizAkumArIoe bhagavaMtanI janmaliyaa 5rI. (8) temaja potapotAnA devasamudAya sahita batrIza deveMdroe kanakAcalapara jemano janmAbhiSekano mahotsava karyo,
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 dvitIyaH prastAvaH jssoruvsbhlNchnndNsnnsNjaayhrispulenn| sirinAbhinariMdeNaM usabhotti paiThThiyaM nAmaM / / 10 / / surarAyapANitalasaMThiocchularvhi kare dhrNtenn| jeNa jahatthabhihANaM nimmiyamikkhAguvaMsassa / / 11 / / lehappamuhA bAvattarI kalA jeNa desiyA paDhamaM / bahubheyaM kAsava(ya ?)-loha-citta-ghaDa-vattha-sippaM ca / / 12 / / kammaM ca khetta-vANijjapamuhamAI nidaMsiyaM jeNa| avipakkakaNavibhakkhaNadukkhiyajaNajalaNapayaNaM ca / / 13 / / ysyoruvRssbhlaachndrshnsnyjaathrsspulken| zrInAbhinarendreNa vRSabhaH iti pratiSThitaM nAma / / 10 / / surarAjapANitalasaMsthitekSuyaSTiM kare dhaarytaa| yena yathArthA'bhidhAnaM nirmitam ikSvAkuvaMzasya / / 11 / / lekhapramukhAH dvisaptatiH kalAH yena dezitAH prthmm| bahubhedaM karSaka-loha-citra-ghaTa-vastra-zilpaM ca / / 12 / / karma ca kSetra-vANijyapramukhAdi nirdarzitaM yena / avipakvakaNavibhakSaNaduHkhitajanajvalanapacanaM ca / / 13 / / vaLI jemanA sAthaLamAM vRSabhanuM lAMchana joi harSathI romAMcita nAbhirAjAe jemanuM RSabha evuM nAma pADyuM, (10) iMdranA hAthamAM rahela zelaDInA sAMThAne potAnA hAthamAM dharatAM jemaNe potAnA vaMzanuM ikvAku evuM yathArtha nAma sthApana yu. (11) jemaNe sau prathama lekha pramukha bahoMtera kaLAo batAvI ke je kRSividyA, luhAranI kaLA, citrakaLA, kuMbhAranI, vastra vaNavAnI ane zilpakaLA vigere aneka prakAranI samajavI. (12) vaLI kSetra, vANijya vagere karma tathA kAcu dhAnya khAvAthI duHkha pAmatA lokone agnimAM rAMdhavAnI kaLA zAvI. (13)
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 dunnayapasatthajaNasikkhaNatthamuvadaMsiyA jae jeNaM / siTThajaNarakkhaNaTThA sAmAi cauvvihA nII / / 14 / / dArapariggahasamae jassa suriMdeNa paramariddhIe / puMkhaNagavihisaNAho vivAhamahUsavo vihio / / 15 / / vAgaraNa-chaMda-kaha-kavva-magga-joisapamokkhabahuvijjA / laddhA jeNuvaiTThA paDhamaM ciya suddhabuddhI ||16 / / zrImahAvIracaritram niyaniyakammanisevaNa niyameNaM gurujaNassa namaNaM ca / jAya(? i)kulANa vavatthA jeNa samatthA kayA bhuyaNe / / 17 / / durnaya-prazastajanazikSaNArthamupadarzitA jagati yen| ziSTajanarakSaNArthaM sAmAdiH caturvidhA nItiH / / 14 / / dArAparigrahasamaye yasya surendreNa paramardhyA / proGGkhanakavidhisanAthaH vivAhamahotsavaH vihitaH / / 15 / / vyAkaraNa-chanda-kathA- kAvya-mArga(= nabha (= nabha) - jyautiSkapramukhabahuvidyAH / labdhA yenopadiSTAH prathamameva zuddhabuddhyA ||16|| nijanijakarmanisevanaM, niyamena gurujanasya namanaM ca / jAti-kulAnAM vyavasthA yena samastA kRtA bhuvane ||17|| tathA zaTha ane prazasta janone zikSaNa ApavA jemaNe jagatamAM ziSTajananA rakSaNa mATe sAma, dAmAdi cAra prAranI nIti jatAvI. (14) vaLI jemanA vivAha vakhate iMdre mahotsavapUrvaka poMkhavAnI vidhisahita lagnotsava karyo. (15) 4 RSabhasvAmIkhe prApta khevI vyAGarA, chaMdRzAstra, sthA, avyamNA, khAAzagAminI (?), bhyotiSa prabhuja aneka vidyA prathama zuddha buddhithI jagatane batAvI, (19) potapotAnA karma pramANe niyamita vartana, gurujana-vaDIlone namana ityAdi jemaNe jagatamAM jAti-kuLanI jadhI vyavasthA 5rI. (13)
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH kiM bahuNA - juttAjuttavatthuviNNANasuNNahiyaesu / nII ajjavi viphurai jassa kittivva savvagayA / / 18 / / 43 tassa ya gaya-turayapamuharajjaMgaparivuDassa saMsaesu ya vavatthAsu ya kulAyAresu ya paropparavisaMvAesu ya sayalajaNapucchaNijjassa naMdAe devIe sumaMgalAe ya samaM visayasuhamaNuhavaMtassa vaccaMti vAsarA / aNNayA ya sumaMgalAe devIe bharaho baMbhI ya mihuNagaM jAyaM / tahA sunaMdA 'vi devI bAhubalI suMdarI ya juvalayaM jAyaM / evaM vaccaMtaMmi kAle puNo'vi sumaMgalA devI aNNANi egUNapannAsaM puttajuyalagANi pasUyA / te ya bharahappamuhA kumArA vajraMti sarIreNa nIsesakalAkalAvakosaleNa ya / evaM ca nidaMsiya-sayalakalA - kulavvavatthAe suhaloyavAvAro usabhanarisaro kiM bahunA? yuktaa'yuktvstuvijnyaanshuunyhRdyessu| nItiH adyApi visphurati yasya kIrtiH iva sarvagatA / / 18 / / RSabhasya putrAdiparivAraH dIkSA ca tasya ca gaja-turagapramukharAjyAGgaparivRtasya, saMzayeSu ca vyavasthAsu ca kulAcAreSu ca parasparavisaMvAdeSu ca sakalajanapRcchyamAnasya, nandayA devyA sumaGgalayA ca samaM viSayasukhamanubhUyamAnasya vrajanti vAsarAH / anyadA ca sumaGgalAyAH devyAH bharataH brAhmI ca mithunakaM jAtam / tathA sunandAyAH devyAH bAhubalI sundarI ca yugalakaM jAtam / evaM vrajati kAle punaH api sumaGgalAdevI anyAni ekonapaJcAzat putrayugalAni prasUtavatI / te ca bharatapramukhAH kumArAH vardhayanti zarIreNa niHzeSakalAkalApakauzalena ca / evaM ca nidarzita-sakalakalAkulavyavasthayA zubhalokavyApAraH RSabhanarezvaraH tri-azItipUrvalakSANi vadhAre to zuM? paraMtu yogyAyogya vastu-vijJAnathI zUnya janonA hRdayamAM adyApi jemanI sarvavyApaka kIrtinI jema je nIti pravartI rahI che. (18) e pramANe gaja, azva pramukha rAjyAMgayukta ane saMzaya paDatAM dareka vyavasthAmAM, kulAcAromAM, paropakAranA visaMvAdamAM badhA lokanA praznanuM nirAkaraNa karatA evA bhagavaMtanA naMdA ane sumaMgalA rANI sAthe viSayasukha bhogavatAM divaso vyatIta thavA lAgyA. ekadA sumaMgalA devIe bharata ane brAhmIne sAthe janma Apyo tathA sunaMdAe bAhubali ane suMdarIne sAthe janma Apyo. ema kALa vyatIta thatAM sumaMgalAe bIjAM ogaNapacAza putrayugalo joDalAMne janma Apyo, te bharata pramukha kumAro zarIrathI vRddhi pAmatAM samasta kaLAomAM kuzaLa thayA. ema pote batAvela sarva kaLAo ane kuLa-vyavasthA vaDe zubha lokavyavahAravALA tryAzI lAkhapUrva gRhastha
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 zrImahAvIracaritram teyAsIpuvvalakkhAiM jAva paripAliUNa gihatthapajjAyaM, avaloiUNa paraloyamaggANurUvadhammavAvAravirahiyaM bhavapaMkanimajjamANaM (jaNaM)maNe accaMtakaruNArasAliddhabuddhI, takkAlacaliyAsaNAgayasArassayapamuhalogaMtiyatiyasasamahiyamucchAhiyacittavittI viNivittabhogapivAso, bharahapamuhaputtasayasaMvibhattaparicattavasuMdharAbhAro, AsaMvaccharakaNayavAridhArAvarisAbhiNaMdiyadINamaggaNajaNo cettassa bahulaTThamIe uttarAsADhanakkhatte pacchimapaharAvasese divase kacchamahAkacchapamuhANaM niyaniyapuNNa(tta)nihittarajjavAvaDANaM cauhiM sahassehiM maMDalesarANaM parivuDo, deva-dANavukkhittavicittacittovasohiyasudaMsaNAbhihANasibikAdhirUDho, paramavibhUIe samaggakANaNalacchilIlAvaNaMmi ujjANe kayakaTThakkikRtavakammo, paricattasavgasaMgirayaNAbharaNo, sayameva cAumuTThiyaM loyaM kAUNa, kayasiddhanamokkAro, paDivaNNasavvasAvajjajogaviratI, battIsasuresarehiM cauvihadevanikAyasahiehiM sabbhAvasArAhiM mahatthAhiM yAvat paripAlya gRhasthaparyAyam, avalokya paralokamArgA'nurUpadharmavyApAravirahitaM bhavapaGkanimajjantaM (jana) manasi atyantakaruNArasA''lIDhabuddhiH, tatkAlacalitA''sanA''gatasArasvatapramukhalokAntikatridazasamadhikotsAhitacittavRttiH, vinivRttabhogapipAsaH, bharatapramukhaputrazatasaMvibhaktaparityaktavasuMdharAbhAraH, AsaMvatsarakanakavAridhArAvarSA'bhinanditadIna-mArgaNajanaH caitrasya bahulA'STamyAM uttarA'SADhAnakSatre pazcimapraharA'vazeSe divase kaccha-mahAkacchapramukhANAM nijanija-putranihitarAjyavyApArANAM catubhiH sahasraiH maNDalezvarANAM parivRttaH, deva-dAnavotkSipta-vicitracitropazobhitasudarzanA'bhidhAnazibikA'dhirUDhaH, paramavibhUtyA samagrakAnanalakSmIlIlAvane udyAne kRtakaSTotkRSTatapaHkarmA, parityaktasarvAGgasagiratnA''bharaNaH, svayamevacaturmuSTikaM luJcanaM kRtvA, kRtasiddhanamaskAraH, pratipannasarvasAvadyayogaviratiH, dvAtriMzatsurezvaraiH paryAya anubhavI, paralokanA mArgane yogya evA dharmavyavahArathI rahita ane saMsArarUpI kAdavamAM nimagna thatA lokone joi. hadayamAM atyaMta karuNArasanI buddhi vRddhi pAmatAM tatkAla siMhAsana calAyamAna thavAthI sArasvata pramukha lokAMtika devatAonA nimitte utsAhita manovRttivALA tarataja bhogapipAsAthI nivRtta thai, bharata pramukha potAnA so putrone rAjya vahecavA vaDe pote pRthvInA bhArano tyAga karI, eka varasa sudhI suvarNano varasAda varasAvatAM dIna ane yAcakajanone atyaMta AnaMda pamADI, caitra mAsanI kRSNa aSTamInA divase uttarASADhA nakSatramAM pAchalA pahore kaccha ane mahAkaccha pramukha ke jemaNe potAnuM rAjya putrone ApI dIdhuM che evA cAra hajAra rAjAothI parivarelA deva, dAnavoe upADela, vicitra citrothI zobhatI evI sudarzanA nAmanI zibikApAlakhIpara birAjamAna, parama vibhUti sahita, samasta udyAnonI lakSmInA lIlAvana samAna udyAnamAM kaSTapUrvaka utkRSTa tapa karanAra, sarvAge dhAraNa karelA ratnanA alaMkArone tajI, jAte cAra muSTithI loca karI, siddha bhagavaMtane namaskAra karI bhagavaMte sarva pApakarmanI virati svIkArI. A vakhate cAra nikAyanA devo sahita batrIze iMdro
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH pasatthAhiM girAhiM thuvvamANo paMciMdiyadittaturayadamaNo samaNo jAotti / / surarAyanisiThThavisiThThadUsamaMsAvalaMbi vhmaanno| kaccha-mahAkacchapamokkhabhikkhuloeNa pariyario / / 19 / / paricattasavvasAvajjajogasaMgo tiguttigutto y| appaDibaddho gAmANugAmamaha vihario bhayavaM / / 20 / / jummaM / dhaNa-kaNayasamiddhasamuddharA ya maNuyA muNaMti no taiyA / kA bhikkhA ke taggAhiNotti bhikkhaM bhamaMtaMmi / / 21 / / paramesaraMmi tAhe niyapahupaNaeNa kaNagakariturae / __ itthI mahatthavatthe paNayA maNuyA paNAmeti / / 22 / / jummaM / caturvidhadevanikAyasahitaiH sadbhAvasArAbhiH mahArthAbhiH prazastAbhiH girbhiH stUyamAnaH paJcendriyadRptaturagadamakaH zramaNaH jaatH| surarAjanisRSTaviziSTadUSyam aMsAvalambi vhn| kaccha-mahAkacchapramukhabhikSulokena parivRttaH / / 19 / / parityaktasarvasAvadyayogasaGgaH triguptiguptazca / apratibaddhaH grAmAnugrAmam atha vihRtavAn bhagavAn / / 20 / / yugmam / dhana-kanakasamRddhisamuddharAH ca manujAH jAnanti na tdaa| kA bhikSA? ke tadgRhItAraH? iti bhikSAyai bhramati (sati) / / 21 / / paramezvare tadA nijaprabhupraNayena kanaka-kari-turagAn / strIH mahA'rdhyavastrANi praNatAH manujAH arpayanti / / 22 / / yugmm|| saddabhAvayukta, mahA artha sahita ane prazasta vANIthI jemanI stuti karI rahyA che tathA pAMca iMdriyorUpa abhimAnI azvone damana karanAra evA bhagavaMta saMsAra tajI zramaNa thayA. te vakhate iMdra khabhApara sthApana karela viziSTa devadUSya vastrane vahana karatA, kaccha, mahAkaccha pramukha muniothI parivarelA, sarvasAvadya yoganA saMgane tajI traNa guptiyukta, apratibaddha evA RSabhasvAmI tyAMthI grAmAnugrAma vihAra karavA lAgyA. (1920) te vakhate dhana, kaMcanathI samRddha loko "bhikSA zuM ane tene grahaNa karanAra koNa?" ema jANatA na hatA; tethI bhikSAne mATe bhramaNa karatA bhagavaMtane potAnA svAmI samajIne bahumAnathI praNAma karatA loko sonu, hAthI, azva, munyA, mahA bhitI vastro mApatA hatA. (21/22)
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 zrImahAvIracaritram bhikkhaM apAvamANA kacchamahAkacchapabhiiNo munninno| paidiyahamaNasaNeNaM saMjAyasarIrasaMtAvA ||23 / / telokkanAyage moNamassie te uvAyamalabhaMtA / parisaDiyapaMDupattAibhoiNo kANaNaMmi ThiyA / / 24 / / jumma bhayapi nippakaMpo suraselo iva visitttthsNghynno| paidiNamadINacitto egAgI viharai mahimi / / 25 / / kacchamahAkacchasuyA nami-vinamI rAyalacchimicchaMtA / ciMtAmaNivva savvAyareNa sevaMti bhayavaMtaM / / 26 / / bhikSAM aprApnuvantaH kaccha-mahAkacchaprabhRtayaH munayaH / pratidivasamanazanena saJjAtazarIrasantApAH ||23 / / trailokyanAyake maunamA''zrite te upAyam alabhamAnAH / parizATitapANDurapatrAdibhojinaH kAnane sthitAH / / 24 / / yugmam / bhagavAn api niSprakampaH surazailaH iva viziSTasaGghayaNaH / pratidinam adInacittaH ekAkI viharati mahyAm / / 25 / / kaccha-mahAkacchasUtau nami-vinamI rAjyalakSmImicchantau / cintAmaNiH iva sarvA''dareNa sevete bhagavantam / / 26 / / eTale bhikSA na pAmatA kaccha ane mahAkaccha pramukha munio pratidina anazanane lIdhe zarIre bhAre saMtApa pAmavA lAgyA. atyAre bhagavaMta to maunavratadhArI hatA. jethI anya upAya hAtha na lAgavAthI jaMgalamAM teo vRkSathI paDI gayelAM pAkAM pAMdaDAM khAine tyAM ja rahevA lAgyA. (23/24) bhagavAnuM paNa merunI jema niSkapa banI viziSTa saMghayaNayukta hovAthI manamAM jarA paNa kheda na pAmatAM pote ekalA pRthvI para pratidina vicAravA lAgyA. (25). evAmAM rAjya-lakSmIne icchatA, kaccha, mahAkacchanA putra nami, vinami tyAM AvIne ciMtAmaNinI jema atyaMta Adara sahita bhagavaMtanI sevA karavA lAgyA. (29)
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 dvitIyaH prastAvaH tabbhattiraMjiyamaNeNa nAgarAeNa dinnavaravijjA / vijjAhararAyattaM pAviya vigayA jahAbhimayaM / / 27 / / bhayavaMpi gAma-nagarAgaresu bhikkhaM apaavmaanno'vi| viharaMto kisiyataNU kurudese gayapuraMmi gao / / 28 / / jiNadaMsaNasumariyapuvvajammasaMjAyativvasaddheNa | sejjaMsakumAreNaM siribAhubalissa pautteNaM / / 29 / / takkAlAgayapurisovaNIyapaMDucchugaMDayaraseNaM / saMvaccharapajjate bhayavaM pArAvio tattha / / 30 / / jummaM / tadbhaktiraJjitamanasA nAgarAjana dttvrvidyau| vidyAdhararAjatvaM prApya vigatau yathA'bhimatam / / 27 / / bhagavAn api grAma-nagarA''kareSu bhikSAmaprApnuvAnapi / viharan kRzatanuH kurudeze gajapure gataH / / 28 / / jinadarzanasmRtapUrvajanmasaJjAtatIvrazraddhena / zreyAMsakumAreNa zrIbAhubaleH pautreNa / / 29 / / tatkAlA''gatapuruSopanItapANDviAyaSTirasena / saMvatsaraparyante bhagavAn pArApitaH tatra ||30 / / yugmam / temanI sevA-bhaktithI khuza thayelA nAgaeNdra ApelI zreSTha vidyAo ane vidyAdharonuM rAjya meLavIne teo chita sthAne yAdayA gayA. (27) bhikSA na pAmavAthI zarIre kRza banelA bhagavAna paNa gAma, nagara ane khANa vigere sthAnomAM vicaratAM kurUdezamAM Avela gajapura nagaramAM gayA. (28) te vakhate zrI bAhubalinA pautra zreyAMsakumAra ke jene prabhudarzanathI pUrvajanmanuM smaraNa thatAM tIvra zraddhA thavAthI tyAre Avela puruSoe lAvela zeraDInA tAjA rasathI teNe eka varasanA prAMte tyAM bhagavaMtane pAraNuM karAvyuM (28/30)
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 paDiyA ya kaNayadhArA tiyasehiM samAhayAiM tUrAiM / milio ya pauraloo teNavi kahio savuttaMto ||31|| zrImahAvIracaritram bhayavaMpi pAraNayaM kAUNa bahalIya - DaMbaillasuvaNNabhUmipaggahesu desesu viharamANo, tavvAsimaNuyANaM moNamalliNo'vi samAhappeNa bhaddagabhAvaM jaNaMto vivihatavacaraNaparAyaNo asaMkiliTThayAe takkAliyaloyassa, atahAvihaveyaNIyakammao ya niruvasaggaM saMjamamaNupAlito samaikkaMte egaMmi vAsasahasse, viNIyanayarIpaccAsaNNaMmi purimatAlaMmi nayaraMmi sNptto| tassa uttarapuratthime disIbhAe sagaDamuhaM nAma ujjANaM / taMmi naggohapAyavassa heTThA saMThiyassa aTThameNaM bhatteNaM puvvaNhadesakAle phagguNabahulekkArasIe uttarAsADhAnakkhatte bhagavao tihuyaNekkabaMdhavassa jhANaMtariyAe vaTTamANassa divvaM aNaMtaM loyAloyagayabhAvAbhAvasahAvavatthusatthaparamatthanibbhAsaNasamatthaM kevalanANaM samuppaNNaM / / patitA ca kanakadhArA, tridazaiH samA''hatAni tUrANi / militazca pauralokaH tenA'pi kathitaH svavRttAntaH ||31|| bhagavAn api pAraNakaM kRtvA bahalI- Dambailla suvarNabhUmi pragraheSu (? pramukheSu) dezeSu viharamANaH, tadvAsimanujeSu maunam AlInaH api svamAhAtmyena bhadrakabhAvaM janayan, vividhatapocaraNaparAyaNaH, asakliSTatayA tatkAlikalokasya, atathAvidhavedanIyakarmataH ca nirUpasargaM saMyamam anupAlayan samatikrAnte eke varSasahasre, vinItAnagarIpratyAsanne purimatAle nagare samprAptaH / tasya uttara-pUrvadigbhAge zakaTamukhaM nAma udyAnam / tasmin nyagrodhapAdapasya adhaH saMsthitasya aSTamena bhaktena pUrvAhNadezakAle phAlguna-bahula-ekAdazyAM uttarA'SADhAnakSatre bhagavataH tribhuvanaikabAndhavasya dhyAnAntarikAyAM vartamAnasya divyamanantaM lokAlokagatabhAvAbhAva-svabhAva-vastusArthaparamArthanirbhASaNasamarthaM kevalajJAnaM smutpnnm| eTale te ja vakhate suvarNanI vRSTi thaI ane devatAoe vAjIMtro vagADyAM, jethI nagarajano ekaThA thayA ane kumAre potAno badho vRttAMta temane kahI saMbhaLAvyo. (31) bhagavAn paNa pAraNuM karI bahalI, DaMbaIlla, suvarNabhUmi vigere dezomAM vicaratAM pote maunadhArI chatAM potAnA mAhAtmyathI tyAM vasatA janone bhadrakabhAva pamADatA, vividha tapa-caraNamAM parAyaNa, te kAlanA lokonA nirdoSapaNAthI ane tathAvidha vedanIyakarmanA abhAve upasarga rahita saMyama pALatA bhagavaMtane ekahajAra varasa vyatIta thatA. ekadA prabhu vinItAnagarInI pAse purimatAla nagaramAM AvyA. tenI izAnakhuNe zakaTamukha nAmanA udyAnamAM vaDa vRkSa nIce rahetAM, aThThama tapa karatAM, divasanA pUrvabhAge phAgaNa mAsanI kRSNa agiyArasanA divase uttarASADhA nakSatramAM traNa lokanA eka mAtra baMdhu evA bhagavAnane dhyAnAntarikAmAM hote chate divya, anaMta, lokAlokanA bhAvAbhAva, svabhAva, samasta vastuonA 52mArthane prakAzavAmAM samartha evuM kevaLajJAna utpanna thayuM.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH 49 __ aha jiNanAhanANuppAyamAhappaparikaMpiyasIhAsaNappaloyaNapauttAvahimuNiya-nANavaiyarA, pahayapaDahappamuhagaMbhIratUraravA, saMkhobhiyasuraloyA, sarabhasapaNaccirasurasuMdarIbhuyalayAlolaMtarayaNavalayaraNajjhaNAravanibbharabhariyabhuvaNaMtarA AgaMtUNaM battIsaM sasurA suriMdA samavasaraNaM viraiMti / kerisaM ciya? aisurabhisisiramAruyapaDihayataNureNutakkaNukkeraM | ghusiNa-ghaNasAragaMdhAbhirAmasalilovasaMtarayaM / / 32 / / AjANumettavikkhittakusumarehatarayaNamahivIDhaM | DajhaMtadhUvadhUmaMdhayAraghaNasaMkiyasihaMDiM ||33 / / maNi-cAmIyara-niddhataruppapAyAravalayatiyakaliyaM / savvattomuhamaNi-rayaNaraiyasiMhAsaNasaNAhaM / / 34 / / atha jinanAthajJAnotpAdamAhAtmyaparikampitasiMhAsanapralokanaprayuktA'vadhijJAta-jJAnavyatikarAH, prahatapaTahapramukhagambhIratUraravAH, saMkSobhitasuralokAH, sarabhasapranRtyatsurasundarI-bhujalatAloladratnavalayaraNajjhaNA''ravanirbharabhRtabhuvanAntarAH Agatya dvAtriMzat sasurAH surendrAH samavasaraNaM viracayanti / kIdRzaM caiva? - atisurbhishishirmaarutprtihttnurennutrknnotkerm| dhusRNa-ghanasAragandhA'bhirAmasalilopazAntarajaH ||32 / / AjAnumAtravikSiptakusumarAjamAnaratnamahIpITham / dahyamAnadhUpadhUmA'ndhakAraghanazaGkitazikhaNDikam / / 33 / / maNi-cAmIkara-nirmAtarupyaprAkAravalayatrikakalitam / sarvatomukhamaNi-ratnaracitasiMhAsanasanAtham ||34 / / te vakhate bhagavaMtane jJAna utpanna thavAnA mAhAbhyathI siMhAsana kaMpAyamAna thatAM tenuM kAraNa jovA prayuMjela avadhijJAnathI kevalajJAnano prasaMga jANatAM deveMdroe paTahapramukha gaMbhIra vAjIMtro vagADyAM, jethI devaloka kSobha pAmyo. atyaMta harSapUrvaka nRtya karatI devAMganAonI bhujAmAM laTakatA ratna-kaMkaNonA dhvanithI bhuvanano khAlI bhAga bharAi jatAM batrIza iMdra devatAo sahita tyAM AvIne samavasaraNa racavA lAgyA. te kevuM adbhuta hatuM? atyaMta sugaMdhI ane zItala pavanathI bArIka rajakaNano samUha paNa jyAM zAMta thaI gayo che, kesara ane kapUranA gaMdhathI sugaMdhI jaLathI jyAM raja upazAMta che, (32) DhIMcaNa paryata nAkhelAM puSpothI jyAM ratnathI racela pRthvIpITha zobhI rahela che, baLatA dhUpadhUmanA aMdhakArathI nyAM mayUrI meghanI zaM. 2rI 26 // cha. (33) maNi, suvarNa tathA agni-saMskArathI utkRSTa ujavaLa banela rUpAnA traNa gaDhathI zobhAyamAna, cotarapha maNiratnanA banAvetA siMhAsanayukta, (34)
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram DiMDIrapiMDapaMDurachattattayaruddharavikarAbhoyaM / pavaNuvvelliyakaMkellipallavullihiyanahavivaraM / / 35 / / gayaNaTThiyasurakarapahayagahiravajjaMtaduMduhisamUhaM / disimuhapasariyanimmalabhAmaMDalakhaMDiyatamohaM / / 36 / / srynisaayrkrniyraagaardhuvvNtcaamruppiilN| iya evaMvihamuddAmadosaharaNaM samosaraNaM / / 37 / / chahiM kulayaM / taMmi ya bhuvaNekkapahU pavare sIhAsaNe tiyspnno| puvvAmuho nisIyai titthassa namotti bhaNiUNaM / / 38 / / ddinnddiirpinnddpaannddurchtrtryruddhrvikraa''bhogm| pavanodvelitakaGkelipalvalollikhitanabhavivaram / / 35 / / gaganasthitasurakaraprahatagambhIravAdyamAnadundubhisamUham / digmukhaprasRtanirmalabhAmaNDalakhaNDitatamaudham / / 36 / / shrdinshaakrnikraa''kaardhuuymaancaamrsmuuhm| iti evaMvidhamuddAmadoSaharaNaM samavasaraNam / / 37 / / SaDbhiH kulakam / tasmiMzca bhuvanaikaprabhuH pravare siMhAsane tridazapraNataH / pUrvamukhaH niSIdati 'tIrthAya namaH' iti bhaNitvA / / 38 / / phINanA piMDa samAna atyaMta ujaLA traNa chatrathI jyAM sUryanA kiraNo aTakI rahela che, pavanathI cAlatA azokavRkSanA pAMdaDAothI jyAM nabhomaMDaLa citrita banela che. (35) AkAzamAM rahelA devatAonA hAthavaDe vagADAtI gaMbhIra avAjavALI duMdubhinA samUha jyAM che, dizAomAM prasaratA ujvaLa bhAmaMDaLathI jyAM aMdhakArano samUha parAsta thayela che, (30) tathA zaradaRtunA caMdramAnA kiraNasamUha samAna dhavala cAmaro jyAM DhaLI rahyAM che, evuM utkaTa doSane haranAra samavasaraNa zobhavA lAgyuM. (37) tyAM devatAothI vaMdAyelA ane jagatanA eka guru bhagavaMta RSabhasvAmI vAmibhupatha "namo titthassa" mema jaDAna zreSTha siMhAsana52 li2|4maan thayA. (30)
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51 dvitIyaH prastAva hrisbhrnibbhrubbhinnnnpulypddlovsohiysriiraa| saTThANesu nilIyaMti takkhaNaM cauvihA devA / / 39 / / pUrijjai aMbaramiMtajaMtatiyasANa pNcvnnnnehiN| udbhUyaciMdhehiM vimANalakkhamAlAsahassehiM / / 40 / / etyaMtare jiNapauttiparinnANanimittaM puvvaniuttA kevalanANuppattiniveyaNatthaM tahA paharaNasAlApAubbhUyapabhUyajakkhasamahiTThiya-nissAmannaphuraMtaphArapahAbharanikkattiyapayaMDatamakaMDuDDAmaracakkarayaNavaiyarasaMsaNatthaM ca bharahanariMdassa purao jugavaM ciya samAgayA baddhavegA purisA / tao bharaho ihaloyatucchasuhamettasaMpAyaNapaccalattaM nicchiUNa cakkarayaNassa hrssbhrnirbhrodbhinnpulkpttlopshobhitshriiraaH| svasthAneSu nilayanti tatkSaNaM caturvidhAH devAH ||39 / / pUryate ambaram AgacchadgacchatridazAnAM paJcavarNaiH / uddhRtacihnaiH vimAnalakSamAlAsahasraiH / / 40 / / atrAntare jinapravRttiparijJAnanimittaM pUrvaniyuktAH kevalajJAnotpattinivedanArthaM tathA praharaNazAlAprAdurbhUtaprabhUtayakSasamadhiSThita-niHsAmAnyasphuransphAraprabhAbharaniSkRtitapracaNDatamAkANDaviplavacakraratnavyatikarazaMsanAya ca bharatanarendrasya purataH yugapad eva samAgatAH baddhavegAH purussaaH| tataH bharataH ihalokatucchasukhamAtrasampAdanasAmarthyaM nizcitya cakraratnasya ubhayalokasukhajanakatvaM punaH paramezvarasya pravarakareNukAskandhA'dhirohitasutavirahavidhuramarudevAsametaH niHzeSakumAranikaraparivRttaH samagrabalavAhanaH eTale atyaMta harSanA samUhathI UbhI thayela romarAjInA samUhathI zobhatA zarIravALA cAra prakAranA devatAo potapotAnA sthAne beThA. (39) te vakhate jatA AvatA devonI pAMca varNanI dhvajAovALI lAkho vimAnonI hajAro mALA = paMktiothI mAza saM[ thayu. (40) evAmAM jinezvaranA Agamanane jaNAvavA nimitte pUrve niyukta karelA puruSo, bhagavaMtanA kevaLajJAnanI utpattine jaNAvavA tathA AyudhazALAmAM pragaTa thayela, aneka yakSothI adhiSThita, asAdhAraNa caLakatI prajAnA samUhathI gADha aMdhakAranA tuccha upadravane (athavA aMdhakArarUpI bANanA upadravane) parAsta karanAra evA cakraratnanA prasaMgane jaNAvavA, ekadama vegathI te loko bharatarAjA pAse samakALe AvI hAjara thayA. temanA vRttAMtathI bharata rAjAe vicAra karyo ke-"cakraratnamAM to mAtra A loka saMbaMdhI tuccha sukha ApavAnI zakti che ane bhagavaMta to ubhaya lokanA sukhane ApanAruM che." ema potAnA manamAM nizcaya karI, putravirahanA duHkhathI vyAkuLa
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 ubhayalogasuhajaNagattaM puNa paramesarassa pavarakareNugAkhaMdhAdhirohiyasuyavirahavihuramarudevAsameo, nIsesakumAraniyarapariyario, samaggabalavAhaNo, harisabharanibbharaMgo bhagavao kevalamahimaM kAuM sNptthio| aMtareNa marudevIe bhagavao chattAichattapamuhaM vibhUisamudayaM pecchaMtIe tahAvihabhaviyavvayAvaseNa 'suhajjhANaparAyaNAe aMtagaDakevalittaM jAyaM / 'bharahakhettaM paDhamasiddho 'tti pariciMtiUNa devadANavehiM kayA tIse mahimA / khittaM khIroyasAyare se sarIraM / bharaho ya paramapamoyamuvvahaMto titthayaraM tipayAhiNIkAUNa bahuppayAraM thoUNa sadeva maNuyAsurAe sabhAe AsINo / sAmiNAvi sajalajalaharArAvagaMbhIrAe, AjoyaNappamANakhettapaDipphalaNapaccalAe, paijaNamekkakAlaM saMsayasayavuccheyajaNaNIe vANIe pAraddhA dhammadesaNA / / kahaM ? bho bho mahANubhAvA! dulahaM lahiUNa mANusa jammaM / uppatti-palayakaliyaM viyANiuM bhavasarUvaM ca / / 41 / / zrImahAvIracaritram harSabharanirbharA'GgaH bhagavataH kevalamahimAnaM kartuM samprasthitaH / antare marudevyAH bhagavataH chatrAtichatrapramukhaM vibhUtisamudAyaM prekSamANAyAH tathAvidhabhavitavyatAvazena zubhadhyAnaparAyaNAyAH antaHkRtakevalitvaM jaatm| 'bharatakSetre prathamasiddhaH' iti paricintya deva-dAnavaiH kRtaH tasyAH mahimA / kSiptaM kSIrodasAgare tasyAH shriirm| bharatazca paramapramodamudvahan tIrthakaraM tripradakSiNIkRtya bahuprakAraM stutvA sadeva - manujA'surAyAM sabhAyAM aaNsitvaan| svAminA'pi sajalajaladharA''rAvagambhIrayA, AyojanapramANakSetrapratiphalanasamarthayA, pratijanaM ekakAlaM saMzayazatavicchedajananyA vANyA prArabdhA dharmadezanA / katham ? - bho bhoH mahAnubhAvAH ! durlabhaM labdhvA mAnuSaM jnm| utpatti-pralayakalitaM vijJAya bhavasvarUpaM ca / / 41 / / thatA marUdevA mAtAne zreSTha hAthaNInA khabhApara besArI, samasta kumAronA samUhavALA ane caturaMga senAsahita harSanA samUhathI vyApta aMgovALA bharata mahArAjA prabhunA kevaLajJAnano mahimA karavA nIkaLyA. AgaLa cAlatAM marUdevA bhagavaMtanI traNa chatrAdi vibhUtinA samudAyane jovA vaDe, tathAprakAranI bhavitavyatAnA yoge zubha dhyAnamAM lIna thatAM aMtakRta kevalI thayA (=tarata ja siddhagatine pAmyA.) te vakhate 'A bharatakSetramAM marUdevA mAtA prathama siddha thayA.' ema dhArI deva, dAnavoe temano mahotsava karyo, ane temanuM zarIra kSIrasAgaramAM nAMkhyuM. ahIM bharata nareMdra 52ma pramodane dhAraNa karatAM, bhagavaMtane traNa pradakSiNA dai, aneka prakAre prabhunI stuti karI, te deva, manuSya ane asuronI sabhAmAM beThA. eTale RSabhasvAmIe paNa sajaLa meghanA dhvani samAna gaMbhIra, eka yojana pramANa kSetragAminI, ekI samaye dareka jananA saMzayane chedanAra evI vANIthI dharmadezanA ApavA mAMDI ke 'he bhavyAtmAo! durlabha manuSyajanma pAmI ane utpatti tathA vinAzayukta bhavasvarUpa jANIne dharma sAdhyA vinA prayAsa (=majUrI) karAvanAra svajana, zarIrAdikanA mohamAM mUDha banI nirarthaka zA mATe potAnA jIvitane
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH kIsAyAsanibaMdhaNasayaNasarIresu mohavAmUDhA / dhammovajjaNarahiyA niratthayaM gamaha niyajIyaM ? / / 42 / / juggaM / / sumaraha kiM na, niraMtaramaNaMtaso tikkhadukkhasaMtattA / vivasAesu vavasiyA jaM bhe causuMpi vigaIsuM / / 43 / / tathAhi-narae paramAhammiyapaharaNachijjaMtaaMgapaccaMgA / tiriyate vaha - baMdhaNa-dahaNaMkaNa-vAhaNAbhihayA / / 44 / / devatte'vi ya IsA -visAya-pesattatAvasaMtattA / maNuyatte puNa dogaccavAhivihurA ciraM vutthA ||45 / / kathamAyAsanibandhanasvajanazarIreSu mohvyaamuuddhaaH| dharmopArjanarahitAH nirarthakaM gamayati nijajIvam / / 42 / / yugmm| smarata kiM na, nirantaramanantazaH tIkSNaduHkhasantaptAH / vyavasAyeSu vyavasitAH yad bhavantaH caturSu vigatiSu / / 43 / / tathAhi - narake prmaadhaarmikprhrnnchidymaanaa'nggprtynggaaH| tiryaktve vadha-bandhana-dahanA'Gkana - vAhanA'bhihatAH || 44 || devatve'pi ca IrSA-viSAda- preSatvatApasantaptAH / manujatve punaH daurgatya-vyAdhividhurAH ciraM uSitavantaH / / 45 / / 53 gubhAvo cho ? ( 41/42 ) vyavasAyomAM vyAkuLa banI cAredurgatimAM anaMtIvAra satata tIvra du:khothI tame saMtapta thayA, te kema yAda karatA nathI? (43) te khA prabhAso - narakamAM paramAdhAmIoe zastrathI tamArA aMga-upAMgonuM chedana karyuM. tiryaMcapaNAmAM tame vadha, baMdhana, dAha, cihna karavA, vAhana vigerenAM du:kho sahyAM. devapaNAmAM irSyA, viSAda, sevakatvanA saMtApathI tame saMtapta thayA ane manuSyapaNAmAM dAridraya, vyAdhi vigerenAM saMkaTothI du:khI cirakALa rahyA. (44/45) e pramANe cAre gatinAM du:khonA samUhane saMbhArI jo tame mokSasukhane icchatA ho to nirdoSa pravrajyA-dIkSA
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 zrImahAvIracaritram iya caugaiduhanivahaM aNusumariya mokkhasokkhakaMkhillA / niravajjaM pavvajjaM pavajjiuM ujjamaha dhamme ||46 / / evamAi bhagavao dhammadesaNaM kA(so)UNa bharaho sAvagare jAo, baMbhI ya pavvaiyA / bharahaputto puvvabhavabaddhagaNaharanAmagotto usabhaseNo nAma, so ya jAyasaMvego pavvaio, suMdarI puNa sAvigA jAyA / esa cauvviho samaNasaMgho paDhamasamosaraNe bhagavao paaubbhuuotti| te ya kacchamahAkacchavajjA tAvasA suNiUNa jiNanAhakevalanANamahimaM bhavaNavaivANamaMtaravemANiyajoisiyadevagaNaparivuDaM bhagavaMtaM daddUNa pavvaiyA / etyaMtare jAyabhavaveraggA paDalaggataNaM va rAyasuhaM ujjhiUNa bharahassa paMca puttANaM satta nattuyANaM sayAiM samakAlameva taMmi ceva samosaraNe pavvajjaM pvnnnnaaii| iti caturgatiduHkhanivahamanusmRtya mokSasaukhyakAkSiNaH / niravadyAM pravrajyAM pravrajya udyatadhvaM dharme ||46 / / evamAdi bhagavataH dharmadezanAM zrutvA bharataH zrAvakaH jAtaH, brAhmI ca prvrjitaa| bharataputraH pUrvabhavabaddhagaNadharanAmagotraH RSabhasenaH nAmnA, saH ca jAtasaMvegaH pravrajitaH, sundarI punaH zrAvikA jaataa| eSaH caturvidhaH zramaNasaGghaH prathamasamavasaraNe bhagavataH praadurbhuutH| te ca kaccha-mahAkacchavarjAH tApasAH zrutvA jinanAthakevalajJAnamahimAnaM bhavanapati-vAnavyaMtara-vaimAnika-jyotiSkadevagaNaparivRtaM bhagavantaM dRSTvA prvrjitaaH| atrAntare jAtabhavavairAgyAH paTalagnatRNamiva rAjyasukhamujjhitvA bharatasya paJca putrANAM sapta naptRNAM zatAni samakAlameva tasmin eva samavasaraNe pravajyAM prapannAni / AharI dharmamA yama 42).' (47) e pramANe bhagavaMtanI dharmadezanA sAMbhaLIne bharata rAjA zrAvaka thayo. brAhmI sAdhvI thayAM. pUrvabhavamAM gaNadhara nAmagotra bAMdhanAra evA bharataputra RSabhasene saMvega pAmIne dIkSA aMgIkAra karI ane suMdarI zrAvikA thai. e rIte prathama samavasaraNamAM bhagavaMte caturvidha zrIsaMghanI sthApanA karI. evAmAM prabhuno kevaLa-mahimA sAMbhaLI ane bhagavaMtane bhavanapati, vANavyaMtara, vaimAnika ane jyotiSI devothI parivarelA joi kaccha ane mahAkaccha sivAya je pUrve tApaso thayA hatA, temaNe prabhu pAse punaH dIkSA aMgIkAra karI. A vakhate bhavavairAgya utpanna thatAM vastramAM rahelA tRNanI jema rAjavaibhava tajI bharatanA pAMcaso putro ane sAtaso pautroe ekIsAthe teja samavasaraNamAM pravrajyA aMgIkAra karI.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAva aha gAmaciMtagajio sohamme pAliUNa devttN| paliovamapajjaMte bharahanariMdassa bhajjAe / / 47 / / vammAe gabbhaMmi pAubbhUo susuminnkysuuo| puvvabhavasAhudaMsaNapAviyadhammANubhAveNa / / 48 || juggaM / / addhaTThamadivasAhiya nava mAse vasiya gabbhavAsaMmi / uvavanno kayapunno pavittanakkhattasumuhutte / / 49 / / dasadisimuhesu pasaraMtamuttamaM nihayatimirasaMbhAraM / jAo sUrovva tao mirIyajAlaM vimuccaMto! ||50 / / paramabbhuyabhUyaM jammavaiyaraM cakkiNA nisuNiUNa | tassa jahatthaM tAhe miriitti paiTThiyaM nAmaM / / 51 / / atha grAmacintakajIvaH saudharme pAlayitvA devatvam / palyopamaparyante bharatanarendrasya bhAryAyAH ||47 / / vAmAyAH garbhe prAdurbhUtaH susvapnakRtasUcaH / pUrvabhavasAdhudarzanaprAptadharmAnubhAvena ||48 / / yugmam / ardhA'STamadivasAdhikanavamAsAni uSitvA grbhvaase| upapannaH kRtapuNyaH pavitranakSatrasumuhUrte / / 49|| dasadiGmukheSu prasarantamuttamaM nihatatimirasambhAram / jAtaH sUryaH iva (suraH iva) saH marIcijAlaM vimuJcan / / 50 / / paramA'dbhUtabhUtaM janmavyatikaraM cakriNA nizrutya / tasya yathArthaM tadA marIciH iti pratiSThitaM nAma / / 51 / / have nayasArano jIva saudharma devalokamAM devapaNuM pALI palyopamanA prAMte pUrvabhave sAdhusamAgamathI pAmela dharmanA prabhAve bharatarAjAnI bhAryA vAmAdevInA udaramAM zreSTha svapnathI sUcita garbhapaNe utpanna thayo. (47/48) nava mAsa ane sADAsAta divasa garbhAvAsamAM vasI te bhAgyazALI, pavitra nakSatra ane zubha muhUrve aMdhakAranA samUhane parAsta karanAra ane sUryanI jema daze dizAmAM prasaratA uttama tejanA samUhane vistAranAra deva jevo te putra55 4nma pAbhyo. (48/50) / teno atyaMta addabhuta thayelo janmavRttAMta sAMbhaLIne bharatarAjAe tenuM marIci evuM yathArtha nAma rAkhyuM.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritrama karakisalayasohillo kaMkillitaruvva jnnmnnaannNdo| dehovacaeNa tao kumArabhAvaM samaNupatto / / 52 / / annayA ya so miriI kumAro bhagavao Aititthagarassa asoga-pupphavuTThipamuhaM ca pADiheravibhUiM cauvvihadevanikAeNa kIramANiM dahnaNa tIyANAgayapaDuppaNNavatthusatthavittharagayasaMdehasaMdohadahaNapasamaNekkapIUsadhArANugAriNiM dhammadesaNaM nisAmiUNa ya karikalahakannatAlataralamavaloiUNa jIviyaM, uvveliramahallavisavellarIsaritthaM nicchiUNa kuvalayacchisaMjogasamubbhavasuhaM, ayaMDataDidaMDabhaMguraM jANiUNa paNaijaNapemmappabaMdhaM, parUDhagADhasaddhammapariNAmo mahAvibhUIe piyAmahassa pAse pavvaiotti / tao sammamahigayasamaNadhammo, paMcappayArAyArasamAyaraNaparAyaNo, paMcasamiisamio, __karakisalayazobhAvAn kaGkellitaruH iva jnmnaa''nndo| dehopacayena tataH kumArabhAvaM samanuprAptaH / / 5 / / anyadA saH marIcikumAraH bhagavataH AditIrthakarasya azoka-puSpavRSTipramukhAM ca prAtihAryavibhUtiM caturvidhadevanikAyena kriyamANAM dRSTvA atItA'nAgata-pratyutpannavastusArthavistAragatasandehasandohadahanaprazamanaikapIyuSadhArA'nukAriNIM dharmadezanAM nizrutya ca karikalabhakarNatAlataralamavalokya jIvitam, udvelitamahadviSavallIsadRzaM nizcitya kuvalayA'kSisaMyogasamudbhavasukham, akANDataDiddaNDabhaGguraM jJAtvA praNayijanapremaprabandham, prarUDhagADhasaddharmapariNAmaH mahAvibhUtyA pitAmahasya pArzve pravrajitaH / ___tataH samyagadhigatazramaNadharmaH, paJcaprakArA''cArasamAcaraNaparAyaNaH, paJcasamitisamitaH, triguptiguptaH, (51) azokavRkSanI jema kara kisalaya(= jhINA pAMdaDA)thI zobhAyamAna ane lokonA manane AnaMda pamADanAra evo marIci dehavRddhinI sAthe kumArapaNAne pAmyo. (12) evAmAM eka vakhate te marIcikumAre cAra prakAranA devatAoe karela azokavRkSa, puSpavRSTi pramukha bhagavaMta AdinAthanI prAtihAryanI vibhUti joIne tathA bhUta, bhaviSya ane vartamAna vastu-samUha saMbaMdhi saMdeharUpa agnine zAMta karavAmAM amRtanI dhArA samAna evI prabhunI dharmadezanA sAMbhaLI, jIvitane gajanA baccAnA karNa samAna caMcala samajI, kamalAkSIonA saMyogajanya sukhane vikAsa pAmela moTI viSalatA tulya dhArI, snehI janonA snehasaMbaMdhane akALe paDatI vIjaLI samAna kSaNabhaMgura jANI, saddharmanA pariNAma atyaMta vRddhi pAmatAM teNe mahAvibhUtipUrvaka potAnA pitAmaha-dAdA pAse dIkSA lIdhI. e rIte samyakjhakAre zramaNadharma AdarI, pAMca prakAranA AcAramAM tatpara, pAMca samitithI sameta, traNa
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH 57 tiguttigutto, paMcamahavvayarakkhaNabaddhalakkho, sasarIre'vi niravekkho, rayaNavaNio iva paricattalohAyaro, sAyaro iva mayarahio, diNayaro iva dosummUlaNakaro, nAgarAovva dUruvvUDhakhamAvalao, maMdaro iva nimmahiyajalahI, suhaDo iva nihayavisamakaraNo, gAmAgaranagaresu appaDibaddho, therANa pAse sAmAiyAI ekkArasaMgAI sasuttAiM saatthAiM thirapariciyAiM karemANo sAmiNA saddhiM viharaitti / io ya-bharaharAyA samuppannacakkarayaNo cAuraMgabalakalio puvvadisAe mAgahatitthaM, dAhiNeNa varadAmaM, pacchimeNa pahAsaM uttareNa ya cullahimavaMtaparisaraM jAva sAhiUNa chakkhaMDabharahaM saTThIe vAsasahassehiM battIsanaravaisahassapariyario aigao viNIyarAyahANi / kao se bArasa vAsAiM mahArAyAhiseo, visajjiyA ya raNNA niyaniyaTThANesu dUradesAgayA naravaiNo / paJcamahAvratarakSaNabaddhalakSaH, svazarIre'pi nirapekSaH, ratnavaNig iva parityaktalohA''daraH (=parityaktalobhA''daraH, iti marIcipakSe) sAgaraH iva mRtarahitaH (= madarahitaH iti marIcipakSe ), dinakaraH iva doSA- unmUlanakaraH (doSa-unmUlanakaraH iti marIcipakSe ), nAgarAjaH iva duruduDhakSamAvalayaH mandaraH iva nirmathitajaladhiH (=saMsAraH), subhaTaH iva nihataviSamakaraNaH, grAmA''kara - nagareSu apratibaddhaH, sthavirANAM pArzve sAmAyikAdIni ekAdazA'GgAni sasUtrANi sArthAni sthiraparicitaM kurvan svAminA saha viharati / itazca bharatarAjA samutpannacakraratnaH caturaGgabalakalitaH pUrvadizi mAgadhatIrtham, dakSiNAyAM varadAmam, pazcimAyAM prabhAsamuttarAyAM ca laghuhimavantaparisaraM yAvat sAdhayitvA SaTkhaNDabharataM SaSThIbhiH varSasahasraiH dvAtriMzannarapatisahasraparivRttaH atigataH vinItArAjadhAnIm / kRtaH tasya dvAdaza varSANi mahArAjA'bhiSekaH, visRSTAH ca rAjJA nijanijasthAneSu dUradezA''gatAH narapatayaH / guptithI gupta, pAMca mahAvrata pALavAmAM atyaMta sAvadhAna potAnA dehamAM paNa mamatva rahita, ratnavaNikanI jema loha-lokhaMDa athavA lobhanA bhAvane tajanAra, sAgaranI jema maDadA vinAno, pakSe madarahita, dinakaranI jema doSA-rAtri, pakSe doSane parAsta ka2nA2, zeSanAganI jema pRthvIpITha, pakSe kSamAne dhAraNa karanAra, maMdarAcalanI jema sAgara, pakSe cAra kaSAyane mathita ka2nA2, subhaTanI jema viSamakaraNane, pakSe viSamakriyAne TALanAra, gAma ke nagaramAM apratibaddhapaNe vicaranAra ane sthaviro pAse sAmAyikAdi agiyAra aMgo sUtra ane artha sAthe dRDhapaNe dhAranAra evA marIcimuni, svAmI sAthe vicaravA lAgyA. have ahIM cakraratna utpanna thatAM caturaMga sainyasahita bharata bhUpAla prathama pUrva dizAmAM mAgadhatIrtha, dakSiNa dizAmAM varadAma tIrtha, pazcima dizAmAM prabhAsa tIrtha ane uttara dizAmAM laghuhimavaMta sudhI bharatakSetranA cha khaMDa sAdhI sATha hajAra varSe batrIza hajAra mugaTabaMdha rAjAonA parivAra sAthe potAnI vinItA rAjadhAnImAM pAchA AvyA. tyAM bAra varasa sudhI teno mahArAja-abhiSeka ka2vAmAM Avyo, pachI bharata mahArAje te rAjAo ke jeo
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 zrImahAvIracaritram __ annayA ya bharaho aTThANauie cullabhAuyANaM dUyaM pesei, bhaNAvei ya jahA-'mama sevaM paDivajjaha ahavA rajjAiM pariharaha jujjhasajjA vA havaha uvAyaMtaraM vA parikappahatti / ' evaM ca rAivayaNaM sammamavadhAriUNa gao duuo| niveio tesiM bhrhnriNdaaeso| taM ca samAyanniUNa kovAvarattanettehiM lIlAjaTThitADiyadharaNivaThehiM bhaNiyaM tehiM-'re yAhama! ko bharaho? ko vA erisavattavve tassAhigAro? jeNa tassa amhANaM ca tAeNaM diNNaM rajjaM tamhA tAo ceva jaM ANavehI taM karissAmo tti, roseNa kaMThe ghettUNa niddhADio dUo avddaarennN| etyaMtare gAmANugAmeNa viharamANo bhayavaM Aititthayaro aTThAvayaMmi nagavare smosrio| Agao cubvihdevnikaao| te'vi aTThANauiMpi kumArA turiyaM smosrnnmaagyaa| saharisaM ca sAmI vaMdiUNa nisannA saTThANe| patthAve ya bharahAesaM kahiUNa puDhe tehiM 'tAya! kahesu kiM jujjhAmo uyAhu rajjAiM cayAmotti / tAhe sAmI anyadA ca bharataH aSTAnavatIn laghubhrAtRRn dUtaM preSati, bhANayati ca yathA - 'mama sevAM pratipadyadhvam, athavA rAjyAni pariharata, yuddhasajjA vA bhavata, upAyAntaraM vA parikalpayata' iti / evaJca rAjavacanaM samyag avadhArya gataH duutH| niveditaH teSAM bhrtnrendraa''deshH| taM ca samA''karNya kopA'varaktanetraiH lIlAyaSTitADitapRthvIpRSTaiH bhaNitaM taiH - 're dUtA'dhama! kaH bharataH? kaH vA idRzavaktavye tasya adhikAraH yena (kAraNena) tasya asmAkaM ca tAtena dattaM rAjyaM tasmAt tAtaH eva yad AjJAsyati tat kariSyAmaH iti roSeNa kaNThe gRhItvA nissAritaH dUtaH apadvAreNa / atrAntare grAmAnugrAmeNa viharamANaH bhagavAn AditIrthakaraH aSTApade nagavare smvsRtH| AgataH caturvidhadevanikAyaH / te aSTAnavatiH api kumArAH tvaritaM samavasaraNaM aagtaaH| saharSaM ca svAminaM vanditvA niSaNNAH svsthaane| prastAve ca bharatA''dezaM kathayitvA pRSTaM taiH 'tAta! kathaya kiM yudhyAmahe utAha rAjyaM tyajAmaH? | tadA svAmI teSAM yogyatAma upalabhya bhoganivRttinimittaM bahu dUra dezomAMthI Avela hatA, teone potapotAne sthAne visarjita karyA. have eka vakhate bharata mahArAjAe potAnA aThThANu laghu baMdhuone dUta mokalIne kahevarAvyuM ke "tamo mArI sevA svIkAro ke rAjyono tyAga karo, athavA yuddha karavA sajja thAo, nahi to bIjo koi upAya vicAro' e pramANe rAjAnuM vacana barAbara dhArIne dUta tyAMthI cAlato thayo ane temanI pAse jaine bharatanarapatino Adeza kIdho. te sAMbhaLatAM kopathI jemanA rakta locanavALA lIlAyaSTithI dharaNIpIThane tADana karatA teo kahevA lAgyA ke-"are! dUtAdhama! e bharata koNa? ane Avo Adeza karavAmAM teno adhikAra zo? kAraNa ke tene ane amane pitAe rAjya beMcI ApyuM che, to tAta je AjJA pharamAvaze, te pramANe amo karavA taiyAra chIe.' ema kahI roSathI te dUtane gaLe pakaDIne temaNe pAchaLanA dvAramArge kahADI mUkyo. evAmAM grAmAnugrAma vihAra karatA bhagavaMta RSabhasvAmI aSTApada parvatapara samosaryA. eTale cAra nikAyanA devatAo tyAM hAjara thayA, temaja te aThThANu kumAro paNa satvara samavasaraNamAM AvyA ane bhAre harSa sAthe bhagavaMtane vaMdana karIne ucita stha prasaMga AvatAM temaNe bharatarAjAno Adeza saMbhaLAvIne pUchyuM ke- he tAta! Apa AjJA karI ke ame zuM yuddha karIe ke rAjyono tyAga karIe?" eTale bhagavaMte temanI yogyatA jANIne azubha bhAvane dUra karavA vaDe bhogathI nivRtta
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH tesiM joggayamuvalabbha bhoganivittinimittaM asabbhAvapaTThAvaNAe iMgAladAhagadiTuMtaM kahiumADhatto jaha ego kira puriso bhAyaNamegaM tu bhariu slilss| iMgAlANa nimittaM kAle gimhe vaNaMmi gao / / 53 / / __ tatthegattha bahUiM khAyarapamuhAiM saarktttthaaii| so meliUNa jalaNaM pajjalai tassamIvagao / / 54 / / DajhaMtakaTThasihitAviutti sNchinndaarusmiotti| majjhaMdiNadiNayarapIDiotti taNhAuro sutto / / 55 / / / taM puvvANIyaM jalamasesamApiyai tattha sumiNami / giMbhubbhavadiNayarakiraNavihuramarutheravasahovva / / 56 / / asadbhAvaprasthApanena aGgAradAhakadRSTAntaM kathayitumArabdhavAn yathA-ekaH kila puruSaH bhAjanamekaM tu bhRtvA salilasya / aGgArakANAM nimittaM kAle grISme vanaM gataH / / 53 / / tatra ekatra bahUni khAdirapramukhANi saarkaassttaani| saH melayitvA jvalanaM prajvalati tatsamIpagataH / / 54 / / dahyamAnakASThazikhitaptaH snchinndaarushraantH| madhyaMdinadinakarapIDitaH iti tRSNA''turaH suptaH / / 55 / / tat pUrvA''nItaM jalamazeSamApibati tatra svapne / grISmodbhavadinakarakiraNavidhUramarusthaviravRSabhaH iva / / 56 / / thavA nimitte temane aMgAradAhakanuM dRSTAMta kahI saMbhaLAvyuM. aMgAradAhaka daSTAMta. eka purUSa jaLapAtra lai unALAmAM aMgArA nimitte vanamAM gayo. (53). tyAM eka ThekANe khera pramukhanA ghaNA pramANamAM uttama kASTha hatAM, tenI pAse gayelA teNe te badhAM ekaThAM karI temAM agni saLagAvyo (54) tyAM baLatA kASThanA agnithI te tapta thayo, vaLI kASTha kApavAthI thAkela hato ane madhyAhnakALanA sUryathI pIDita hovAthI tRSAtura thatAM te sUi gayo. (55) evAmAM tene svapna AvyuM, temAM pUrve lAvela pANI badhuM, grISmaRtunA sUryanA tApathI vyAkuLa thayela,
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 tahavi hu asamiyataNho gehe gaMtUNa sayalakalasajalaM / niTThaviUNa nilIyai pokkhariNI - vAvi - kUvesu / / 57 / / pIe tassalilaMmivi gaMgAimahAnaIsu ogaaddho| tAo'vihu soseI palaevva payaMDamattaMDo / / 58 / / tatto jalahijalaM pi ya aMjalisalilaM va piyai no tahavi / tassa uvasamai taNhA avi ahiyayaraM pavaDDhei / / 59 / / tAhe apAvamANo kahiMpi salilaM samatthabhuvaNe'vi / avaloiuM pavatto so saMtatto patteNa ||60 / / tathApi khalu azAntatRSNaH gRhe gatvA sakalakalazajalam / niSThApya pravezati puSkariNI-vApI - kUpeSu / / 57 / / zrImahAvIracaritram pIte tatsalile'pi gaGgAdimahAnadISu avagADhaH / tAH api khalu zoSayati pralaye iva pracaNDamArtaNDaH / / 58 / / tataH jaladhijalamapi ca aJjalisalilamiva pibati na tathA'pi / tasya upazAmyati tRSNA api (tu) adhikataraM pravardhate / / 59 / / tadA aprApnuvan kutrApi salilaM smstbhuvne'pi| avalokayituM pravRttaH saH santaptaH prayatnena / / 60 / / mAravADanA vRddha vRSabhanI jema te pI gayo. (56) tathApi tenI tRSNA zAMta na thaI, eTale ghare jaine ghaDA vigerenuM badhuM jaLa teNe pIdhuM ane pachI vAva, kUvA ane talAvaDIbhAM te peThI. ( 43 ) tenuM paNa badhuM pANI pIne te gaMgApramukha mahA nadIomAM paDyo, ane pralayakALanA pracaMDa sUryanI jema te mahAnadIone paNa teNe zuSka banAvI dIdhI. (58) pachI aMjalijaLanI jema te sAgaranuM pANI paNa badhuM pI gayo; to paNa tenI tRSNA upazAMta na thatAM ulaTI adhiadhi' vadhavA lAgI. (paTa) eTale samasta bhuvanamAM kyAMya paNa jaLa na pAmatAM atyaMta saMtapta thayela te prayatnapUrvaka jaLanI zodha karavA lAgyo. (50)
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH aha egattha paese aiuMDo pUithovasalilo ya / teNaM diTTho kUvo cireNa parituTThacitteNa / / 61 / / pavisiumasamattho dIharajjuNA baMdhiUNa taNapUlaM / so khivai tattha taNhAsamatthadukkhassa pasamaThThA / / 62 / / to takkaDDhiyapUlayaperaMtagalaMtabiMdusaMdohaM / uDDhe viyAriyamuho AsAyaMto gamai kAlaM / / 63 / / jaha tassa vAvi-dIhiya-sAyarasalilehiM ahytnnhss| no kiMpi hojja tesiM(? hiM) taNaggalaggehiM biMduhiM / / 64 / / atha ekatra pradeze atigambhIraH pUti-stokasalilazca / tena dRSTaH kUpaH cireNa parituSTacittena ||61 / / praveSTuM asamarthaH dIrgharajjunA baddhvA tRNapUlakam / ___ saH kSipati tatra tRSNAsamastaduHkhasya prazamArtham / / 62 / / tataH ttkRssttpuulkpryntglbindusndohm| urdhvaM vistAritamukhaH AsvAdayan gamayati kAlam / / 3 / / yathA tasya vApI-dI/kA-sAgarasalilaiH ahatatRSNasya / na kimapi bhavati taiH tRNAgralagnAbhiH bindubhiH / / 64 / / evAmAM eka ThekANe atyaMta UMDo zuddha ane alpa jaLavALo eka kUvo lAMbAkALe AnaMdita evA tenA vAma bhAvyo. (71) te kUvAmAM praveza karavAne asamartha evA teNe tRSNAjanya samasta duHkha TALavAne eka lAMbI doraDImAM ghAsano pUNo bAMdhAna tamA naijyo. (72) pachI bahAra kahADatAM te pULAmAM cheDethI gaLatA biMduo, uce mukha vistArIne pItAM te kALa nirgamana karavA sAyo." (53) he vatso! jema vAva, dIrthikA, sAgaranA jaLathI jenI tRSNA zAMta na thai, tene ghAsanA pULAmAMthI gaLatA 4maliMdumothI 35e| yatuM nathI. (74)
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 evaM devANupiyA! tumhANaM puvvakAliyabhavesu / uvabhuttapavarapaMcappayArasaddAivisayANaM / / 65 / / puNaravi svvaannuttrsvvtthvimaannpttsokkhaann| tettIsaM ayarAiM nivvigghamaNaMtarabhavaMmi / / 66 / / jai bho mahANubhAvA! tittI bhoge paDucca no jAyA / tA kiM imiNA hohI bhutteNaM tuccharajjeNa ? ||67 / / to asuisaMbhavesuM tucchesuM mANusesu bhoesu / aithovvakAliesuM pajjaMte duhavivAgesuM / / 68 / / muhamahuresuM AvaisahassaheUsu niMdaNijjesu / sAhujaNavajjiesuM muhuttamavi mA kuha saMgaM / / 69 / / evaM devAnupriya ! yuSmAbhiH pUrvakAlikabhaveSu / upabhuktapravarapaJcaprakArazabdAdiviSayeSu (satsu ) ||65 / / zrImahAvIracaritram punaH api sarvA'nuttarasarvArthasiddhavimAnaprAptasaukhyeSu / trayastriMzad ayarANi nirvighnamanantarabhave / / 66 / / yadi bhoH mahAnubhAvAH! tRptiH bhogAn pratItya na jAtA / tadA kimanena bhaviSyati bhuktena tuccharAjyena ? | / 67 / / tataH azucisambhaveSu, tuccheSu, mAnuSeSu bhogeSu / atistokakAlikeSu paryante duHkhavipAkeSu ||68 / / mukhamadhureSu, ApatsahasrahetuSu nindanIyeSu / sAdhujanavarjiteSu muhUrttamapi mA kuru saGgam / / 69 / / e pramANe he devAnupriyo! tame pUrvabhavomAM pAMca prakAranA zreSTha zabdAdi viSayo bhogavI cUkyA. (35) vaLI gatabhavamAM sarvottama sarvArthasiddha vimAnanAM sukho tetrIza sAgaropama sudhI tame nirvighne bhogavyA. (6) chatAM he mahAnubhAvo! tamane koI rIte bhogamAM tRpti na thai, to A tuccha rAjya bhogavavAthI zuM tRpti thavAnI? (57) bhATe azubhinya, bahu jasya aja rahe tevA, prAMte duHkha ApanArA, tuccha, za3AtamAM bhadhura, niMhanIya, hajAro janma maraNanA kAraNarUpa, sAdhujanoe tajI dIdhelA, evA manuSya saMbaMdhI bhogone viSe eka muhUrtamAtra the| khAsata na jano. (78/79)
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH takkhaNakayaveyAliyapavarajjhayaNeNa bohiUNevaM / te jiNavareNa sammaM muNidikkhaM gAhiyA savve / / 70 / / to sucariyasAmannA viNihayanIsesaghAikammaMsA / bhuvaNajaNapaNayacaraNA jAyA savve'vi kevaliNo ||71 / / viharaMti jiNeNa samaM gAmAgara-nagaramaMDiyaM vasuhaM / aha dUyaM bharahavaI puNa pesai bAhubaliNo'vi / / 72 / / teNavi dUyaM nibmacchiUNa bharaheNa saha samAraddho / diTThIvAyAio saMgAmo jAva pavvaio ||73 / / tatkSaNakRtavaitAlikapravarA'dhyayanena bodhayitvA / te jinavareNa samyag munidIkSAM grAhitAH sarve / / 70 / / tataH sucaritazrAmaNyAH vinihataniHzeSaghAtikarmAMzAH / bhuvanajanapraNatacaraNAH jAtAH sarve'pi kevalinaH ||71 / / viharanti jinena samaM grAmA''kara-nagaramaNDitAM vasudhAm / atha dUtaM bharatapatiH punaH preSati bAhubalinamapi / / 72 / / tenA'pi dUtaM nirbhaya' bharatena saha samArabdhaH / dRSTi-vAcAdikaH saGgrAmaH yAvat pravrajitaH / / 73 / / tarataja vaitAlika nAmanuM suMdara adhyayana banAvI, e pramANe sArI rIte pratibodhI, bhagavaMte te badhAne asAthe hAkSA mApI. (70) pachI zramaNapaNAnA sucaritrathI zobhatA, badhA ghAtikarmano jemaNe ghAta karyo che ane samasta janoe jemanA caraNe vaMdana karela che evA te sarva munio kevaLajJAna pAmyA ane gAma, khANa, nagarathI zobhatI pRthvIpara bhagavaMta sAthe vihA2 42vA sAyA. (71/72) have bharata rAjAe prathamanI jema bAhubalIne paNa dUta mokalyo. eTale teNe paNa dUtane tiraskArIne bharatabhUpatinI sAthe daSTi-vAsAdika saMgrAma Adaryo ane chevaTe svayameva dIkSA lai lIdhI. (72/73) saMyama lIdhA pachI bAhubalIne vicAra Avyo ke mArA nAnA bhAio agAuthI muni thayA che, temane huM
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 zrImahAvIracaritram tatthevussaggaThio kaha lahubhAINa vaMdaNaM kAhaM? | baMbhIsuMdaripesaNa oyaraNaM kuNasu hatthIo / / 74 / / vutte ciMtA nANaM jiNassa pAsaMmi gamaNamaha tassa | bharaho'vi hayavipakkhaM bhuMjai rajjaM sanagarIe / / 75 / / io ya-tassa miriyassa dasavihacakkavAlasAmAyArInirayassa, siddhantapasiddhasaMjamakaraNaparAyaNassa saMsArA-sArayaM paribhAvitassa, aTThArasavihaM baMbhaceramaNupAleMtassa volINAiM bahUiM varisAiM / egayA ya gimhamAse vipphuraMtesu jalaNajAlAkarAlesu ravikaresu, dhammamANalohAgaranijjA(jjhA)mayasarisesu vAyaMtesu kharasamIraNesu, virahiNIjaNahiyayavva tattaMmi mahiyalaMmi, aNhANavasavisappamANabahalamalAvilasarIrattaNeNa, pavahaMtaseyasali tatraiva utsargasthitaH kathaM laghubhAtRRn vandanaM kariSye? | brAhmIsundarIpreSaNaM avataraNaM kuru hastinaH / / 74 / / ukte cintA, jJAnaM, jinasya pArzve gamanaM atha tasya / bharato'pi hatavipakSaH bhunakti rAjyaM svanagaryAm / / 75 / / itazca tasya marIceH dazavidhacakravAlasAmAcArIniratasya, siddhAntaprasiddhasaMyamakaraNaparAyaNasya, saMsArA'sAratAM paribhAvayataH, aSTAdazavidhaM brahmacaryaM anupAlayataH atikrAntAni bahUni varSANi | ekadA ca grISmamAse visphuratsu jvalanajvAlAkarAleSu ravikareSu, dhamyamAnalohA''karanirdhamitasadRzeSu vAtsu kharasamIraNeSu, virahiNIjanahRdayamiva tapte mahItale, asnAnavazavisarpabahumalA''vilazarIratvena, pravahatsvedasalilasamUhA vaMdana kema karU?" ema dhArIne bAhubalImuni tyAMja kAyotsarge rahyA. eTale temane pratibodha pamADavA prabhue brAhmI ane suMdarIne mokalI. temaNe hAthInA udAharaNathI samajAvyuM. (74) eTale bAhubalImuni tenA para vicAra kare che. pachI tyAMthI jina pratye cAlatAMja kevalajJAna pAmyA. bharata mahArAjA paNa samasta zatruone jItIne potAnI rAjadhAnImAM rAjya karavA lAgyA. (75) ahIM daza prakAranI Avazyaka sAmAcArI pALatAM, siddhAMtamAM batAvela saMyama-karaNamAM parAyaNa, saMsAranI asAratAne bhAvatAM, aDhAra prakAranA brahmacaryane AcaratAM te marIci munie ghaNAM varaso vyatIta karyA. evAmAM ekadA unALAmAM agninI vALA samAna vikarALa sUryanA kiraNo tapatAM, luhAranI dhamatI dhamaNa samAna bhAre garama pavana vAto, virahiNI mahilAnA hRdaya tulya mahItala tapatAM, snAna na karavAnA yoge prasaratA bahu melathI vyApta zarIra hovAthI, AkhA zarIre vahetA pasInArUpI pANInA samUhathI vyAkuLatA thatAM ane atyaMta kheda
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH luppilAulattaNeNa ya bADhaM kilaMtassa, daDhacArittAvaraNIyakammadoseNa mailahiyayassa, paricattakumittassavi, gurukulavAse ThiyassAvi, chaThThamAiniThuratavakisiyasarIragassavi, sayAvi suttattthe viparibhAvirassa ekkArasaMgAiM taNhAbhihayassa payaMDagiMbhasaMtattasavvagattassa palhatthaM saMjamao jhaDatti cittaM miriyss| aigADho mohabhaDo jamerisANavi maNo vikaMpei / aghaDaMtaghaDaNapaDuyANa kiM va sajjhaM na kammANaM? ||76 / / annaM ca-tAvacciya dhammamaI tAvacciya niNdiytthprihaaro| ___ jAva'jjavi mohamahApisAyapAsaMmi no paDai / / 7 / / etto cciya mokkhamahAnihANamukkhaNiyamujjayaM smnnN| dhADiMti visaharA iva bAvIsa parIsahA sahasA / / 78 / / ''kulatvena ca bADhaM klAntasya, dRDhacAritrA''varaNIyakarmadoSeNa malinahRdayasya parityaktakumitrasyA'pi, gurukulavAse sthitasyA'pi, SaSTA'STamAdiniSThuratapaHkRzazarIrasyA'pi, sadA'pi sUtrArthAn viparibhAvayataH ekAdazA'GgAni tRSNA'bhihatasya pracaNDagrISmasantaptasarvagAtrasya paryastaM saMyamataH jhaTiti cittaM mriiceH| atigADhaH mohabhaTaH yad IdRzAnAM api manaH vikmpyti| aghaTamAnaghaTanapaTUnAM kiM vA sAdhyaM na karmaNAm / 76 / / anyacca - tAvadeva dharmamatiH tAvadeva ninditArthaparihAraH / yAvad adyA'pi mohamahApizAcapAze na patati / / 77 / / ataH eva mokSamahAnidhAnaM utkhananodyataM shrmnnm| dhrADante viSadharAH iva dvAviMzatiH parISahAH sahasA / / 78 / / pAmatAM, daDha cAritrAvaraNIyakarmanA doSathI hRdaya malina thatAM, kumitranA abhAve ane gurukuLavAsamAM rahyA chatAM chaThTha, aThThamanA duSkara tapathI zarIra kRza thayA chatAM, sadA agiyAra aMga ane sUtrArtha ciMtavatAM chatAM, unALAnA pracaMDa tApathI savage saMtapta thatAM tarasathI parAbhava pAmela marIci muninuM mana saMyamathI tarataja zithila thayuM. atyaMta baliSTha moha subhaTa jyAre AvA mahAtmAonuM mana paNa calAyamAna karI mUke che, to aghaTitane sughaTita karavAmAM samartha evA karmone zuM sAdhya na hoya? (71) ane vaLI jyAM sudhI moha-mahApizAcanA pAzamAM prANI paDyo nathI, tyAM sudhIja dharmabuddhi jAgRta rahe che ane tyAM sudhIja prANI niMdita vyavahArano tyAga karI zake che. (77) vaLI mokSarUpI mahAnidhAnane pragaTa karavA tatpara evA saMyama upara sApa jevA bAvIsa parISaho jhaDapathI humato . cha. (78)
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 zrImahAvIracaritram ___ aha miriiNA ciMtiyaM-na savvahA samattho'mhi sammamiyANiM samaNattaNamaNuTThiuM, tA kiM karemi? kamuvAyamaNusarAmi? kiM desaMtaraM vaccAmi? kassa vA sAhemi?, hou vA vikappieNaM, pavvajjApariccAeNaM niyabhavaNagamaNaM saMpayaM me pattakAlaMti, ahavAcaujalahimehalAmaMDalAe mahimahilAe ahivaissa, payaMDabhuyadaMDadaliyadudaMtavairivaggassa, sayalapaNamaMtamahivAlamaulikiraNAvalikabburiyacalaNassa, channavaigAmakoDinAhassa, appaDihayasAsaNassa bharahacakkavaiNo putto hoUNa sayameva pariccattaM maMdiramaNusaraMto kahaM na lajjAmi?, kahaM vA tatthagayaM nihayapaiNNaM maM jANiUNa na lajjAe heTThAmuhA ThAissaMti jaNaNijaNayA? kahaM vA tusAra-hAra-gokhIra-kuMdeMdudhavalassa ikkhAgukulassa paDhamakalaMko na bhavissAmi? ke vA pariccattuttamaMgIkayadhammassa na karissaMti hIlaM sahasaMvaDDiyAvi baMdhuNo? kassa kassa vA mahApAvakAriNo nirdasaNaM na bhavissAmi?, tA atha marIcinA cintitaM - 'na sarvathA samarthaH ahaM samyag idAnIM shrmnntvmnusstthaatum| tataH kiM karomi?, kimupAyamanusarAmi? kiM dezAntaraM vrajAmi? kasya vA kathayAmi? bhavatu vA vikalpitena, pravrajyAparityAgena nijabhavanagamanaM samprAptaM mama prAptakAle / athavA - caturjaladhimekhalAmaNDalAyAH mahImahilAyAH adhipateH, pracaNDabhujadaNDadalitadurdAntavairivargasya, sakalapraNamadmahIpAlamaulikiraNA''valIkarburitasya, SaNNavatigrAmakoTinAthasya, apratihatazAsanasya, bharatacakravartinaH putraH bhUtvA svayameva parityaktaM mandiram anusmaran kathaM na laje? kathaM vA tatragataM nihatapratijJaM mAM vijJAya na lajjayA adhomukhau sthAsyataH jananIjanakau? kathaM vA tuSAra-hAra-gokSIra-kundendudhavalasya IkSvAkukulasya prathamakalaGkaH na bhaviSyAmi? ke vA parityaktottamA'GgIkRtadharmasya na kariSyanti hIlanAM sahasaMvardhitA api bAndhavAH? kasya kasya vA have saMyamathI zithila thayelA marIci munie vicAra karyo ke-"atyAre samyapha prakAre sAdhupaNuM pALavAne huM sarvathA asamartha chuM. mATe zuM karuM? kayo upAya AdarUM? zuM dezAMtara cAlyo jAu ke kone kahuM? athavA to evA vikalpo karavAthI zuM? dIkSAno tyAga karI have atyAre potAnA ghare cAlyo jAuM. athavA to e mArga paNa mArA mATe salAmata nathI. kAraNa ke-cAra bAju samudrarUpI mekhalAthI (= kaMdorAthI) zobhatI mahI mahilAnA adhipati, pracaMDa bhujadaMDathI dudata zatruvargane cUranAra, praNAma karatA samasta bhUpAlonA mugaTanA kiraNa-samUhathI jenA caraNa citra-vicitra thayela che, channu koTi gAmanA nAtha tathA jenI AjJA akhaMDa pravarte che evA bharata cakravartIno putra thai, potAnI meLe tajI dIdhela gRhAdikano punaH svIkAra karatAM huM lajjA zuM na pAmuM? athavA to ghare jatAM mane pratijJAbhraSTa jANIne mArA mAtapitA lajjAthI natamukhA zuM na thAya? athavA hima, hAra, gokSIra, kuMdapuSpa ane caMdramA samAna dhavala ikvAku kuLane huM prathama kalaMka lagADanAra zuM na thAuM? vaLI sAthe vRddhi pAmela evA mArA kayA baMdhuo, aMgIkAra karela uttama dharmano tyAga karatAM evA mArI niMdA nahi kare? athavA kayA mahApApIonA
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 67 dvitIyaH prastAvaH savvahA na juttaM gihagamaNaM, kiM tuM savvappayArehivi parisuddhaM niyamaNasseva niyamaNaM me kAuM jujji| taM puNa selasirayaloTTolagaMDaselaMpiva, jugaMtasamayasamIraNudhuyasiMdhusamucchaliyamahallakallolapaDalaM piva, payaMDamattaMDamaMDalapagalaMtapahAjAlaM piva, daDhasukkakANaNagaya-mahAhuyAsaNaM pivaM na maNAgaMpi sakkemi sNtthviuN| ayaM ca jaidhammo accatamappamattacitta-mahAsattanivvahaNijjo, ahaM puNa duItagaddabho iva, samuTurakhaMdhasiMdhuramahallayaNovasaraNaM kAyaro iva duggasaMgAmabhImasavaDaMmuhumaDabhiDaMtasuhaDabhiuDiphaDADovaM dussahaparIsaha-camUparAjiyamANaso na sakkemi aTThArasasIlaMgasahassAbhirAmaM savvahA jahuttaM smnndhmmmnnucriuN| aviya mahApApakAriNAM nidarzanaM na bhaviSyAmi? tataH sarvathA na yuktaM gRhgmnm| kintu sarvaprakAraiH api parizuddhaM nijamanasaH niyamanaM mama kartuM yujyte| tatpunaH zailazirololuThyamAnavanazailam iva, yugAntasamayasamIraNodbhUtasindhusamucchalita-mahAkallolapaTalam iva, pracaNDamArtaNDamaNDalapragalatprabhAjAlam iva, draDhazuSka-kAnanagatamahAhutAzanam iva na manAg api zaknomi saMsthApayitum / ayaM ca yatidharmaH atyantA'pramattacittamahAsattvanirvAhanIyaH, ahaM punaH durdAntagardabhaH iva, samudbhuraskandhasindhuramahAjanA'vasaraNaM kAtaraH iva durgasaGgrAmabhImA'bhimukhaudbhaTamiladsubhaTabhrakuTiphaTATopam(sahane), dussahaparISaha-camUparAjitamAnasaH na zaknomi aSTAdazazIlAGga-sahasrAbhirAmaM sarvathA yathoktaM zramaNadharmam anucaritum / api ca - dRSTAMtarUpa huM nahi banuM? mATe have ghare javuM to sarvathA ayukta ja che; paraMtu have to game te rIte potAnA manano zuddha nigraha karavo eja mane yukta che. chatAM parvatanA zikhara parathI ALoTatA moTA pattharanI jema, pralayakALanA vAyuthI uchaLatA siMdhu-sAgaranA moTA mojAnA samUha samAna, pracaMDa sUryamaMDaLamAMthI nIkaLatA prabhAsamUha tulya ane atyaMta sUkAi gayelA jaMgalamAM baLatA mahA agni samAna te manane kSaNavAra paNa sthira rAkhavAne huM samartha nathI. vaLI A yatidharma atyaMta apramatta ane mahA satvazALIne ja AdaravA-pALavA yogya che, ane huM to durdIta gadheDA samAna chuM. prabaLa skaMdhavALA mahA hastInI jema mahAnu janane besADIne sarakatA duHkhethI jaI zakAya tevA yuddhamAM bhayaMkara rIte abhimukha (=sAme AvatA) ubhaTa rIte bhegA thatA sainikonA bhavAonA phaTATopa sahavA huM to kAyara chuM. vaLI dussaha parisorUpa sainyathI parAjita manavALo huM aDhAra hajAra zIlAMgathI abhirAma evA yathokta zramaNadharmane AcaravAne sarvathA asamartha chuM.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram suraselatullabhAro eso ahayaM tu bhggprinnaamo| AjammaM voDhavvo kaha taM evaMviheNa mae? ||79 / / eso'vi bhavavirakkhaNapaDaya(payaDa ?)pabhAvo piyAmaho jivi| karakaliyAmalayaM piva jANai mama vihaDiyaM cittaM / / 80 / / tahavi hu saMsAruvveyavirattao kahamahaM. mhaaghorN| kAuM muNINa dhammaM tarAmi eyANuvittIe? ||81 / / kIrai aNuvittI vihu saddhammagurUNa thovadiNasajjhe / kajje AjammaM puNa kAyavvo saMjamo kaha Nu? ||82 / / surazailatulyabhAraH eSaH ahaM tu bhagnapariNAmaH | Ajanma vAhya kathaM saH evaMvidhena mayA? ||79 / / ___ eSo'pi bhavavirakSaNaprakaTaprabhAvaH pitAmahaH ydypi| karakalitA''malakamiva jAnAti mama vighaTitaM cittam / / 80 / / tathApi khalu saMsArodvegaviraktaH kathamahaM mahAghoram / kartuM munInAM dharmaM zaknomi etadanuvRtyA? / / 81 / / kriyate anuvRttiH api khalu saddharmagurUNAM stokadinasAdhye / kArye Ajanma punaH kartavyaH saMyamaH katham / / 82 / / vaLI A saMyama to merU parvata samAna durvaha che ane huM to bhagna pariNAmavALo chuM, to evA kAyara mananA mAre ja... paryata eno bhAra zI rIte upADavo? (79) bhava-vinAzathI pragaTa prabhAvI evA e pitAmaha-bhagavaMta jo ke karatalamAM rahela AmaLAnA phaLanI jema mAruM vighaTita mana jANI rahyA che, tathApi saMsAranA udvegathI virakta evo huM bhagavAnane anusarIne mahAghora munidharma pANavAne meM samartha 57 za? (80/81) dharmagurunI AjJA kadAca thoDA divasanA kAryamAM to pALI zakAya, paraMtu Ajanma saMyama zI rIte 5NAya? (82)
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH io ya-(asuha) gihatthabhAvaM saMjamamakalaMkamavi na skkemi| kAuM kiliTThacitto kamuvAyaM saMpavajjAmi? ||83 / / evaM ca tassa kiMkAyavvayAa mUDhassa, aciMtaNIyamahimayAe kammayANaM, apArasaMsArasAgaraparibbhamANukUlasIlayAe jIvassa, avassaM bhaviyavvayAe tahAvihabhAvassa io tao ubhayamaggANusAriNamuvAyaM maggamANassa sahasacciya sayameva eyArisI buddhI pAubbhUyA, jahA kira bhagavaMto muNiNo maNa-vayaNa-kAyadaMDattayarahiyA asubhavAvArapariccAeNaM sayA saMlINasarIrA, ahaM puNa na evaMvihaguNajutto, jao parAjio iMdiehiM ahibhUo ya ussiMkhalehiM mnn-vynn-kaaydNddehiN| tamhA erisassa mama havau saccariyapayaDaNaparaM tidaMDaM ciMdhaM, jai puNa eyaM aNavarayaM pecchamANassa saduccariyapacchAyAveNa visiTThaparivAlaNujjamo itazca - (azubhaM) gRhasthabhAvaM saMyamamakalaGkamapi na zaknomi / kartuM kliSTacittaH kamupAyaM samprapadye? ||83 / / evaM ca tasya kiMkartavyatAyAM mUDhasya, acintanIyamahimnA karmaNAm, apArasaMsArasAgaraparibhramA'nukUlazIlatayA jIvasya, avazyaMbhavitavyatayA tathAvidhabhAvasya itastataH ubhayamArgA'nusAriNam upAyaM mArgayataH sahasA eva svayameva etAdRzI buddhiH prAdurbhUtA, yathA - ___kila bhagavantaH munayaH mano-vacana-kAyadaNDatrayarahitAH azubhavyApAraparityAgena sadA saMlInazarIrAH, ahaM punaH na evaMvidhaguNayuktaH, yataH parAjitaH indriyaiH abhibhUtazca ucchRGkhalaiH mano-vacana-kAyadaNDaiH / tasmAd etAdRzasya mama bhavatu saccAritraprakaTanaparaM tridaNDaM cihnam / yadi punaH etad anavarataM prekSamANasya kalaMka rahita-nirdoSa saMyama AcaravAne to saMkSipTamanavALo huM asamartha ja chuM ane gRhasthapaNuM to azubha che, to ve yo upAya mA63?' (83) e pramANe "zuM karavuM?' evA vicAramAM mUDha banelA, karmonA aciMtya mahimAthI, apAra saMsAra-sAgaramAM jIvane paribhramaNAnI anukULatAthI, tathAvidha bhAvanA avazya utpanna thavAthI tathA Amatema ubhaya prakAranA mArgane anukULa upAya zodhatA evA marIci munine potAnI meLe AvI buddhi utpanna thai ke mahAtmA-munio mana, vacana, kAyAnA traNa daMDathI rahita che ane azubha pravRttinA tyAgathI sadA nirdoSa zarIranI pravRttivALA che, ane huM evA prakAranA guNathI rahita chuM, jethI iMdriyoe mane jItI lIdhela che tathA ucchaMkhala mana, vacana, kAyAnA daMDothI parAbhUta chuM, te mATe evA prakAranA mane mArA sat = hAjara evA malina
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 zrImahAvIracaritram hojjA 1, tahA muNiNo sirakesAvaNayaNeNa savviMdiyaniggaheNa ya muMDiyA bhvNti| mama puNa iMdiyaniggaha ra hi yassa kiM niratthayaM matthayalaMcaNeNa?, ao khuramuMDaNaM muNivesavisarisattaparUvaNaparaM sihAdharaNaM ca saMpajjautti 2, tahA samaNA bhayavaMto tivihaM tiviheNa paccakkhAyasuhumabAyarapamuhabheyapANAivAyA saMjamamaNupAleti / majjhaM puNa atahAvihajoggayAjuttassa thUlapANAivAyaveramaNaM juttaMti 3, paricattasamaggakiMcaNA munninno| ahaM puNa na eyNviho| tA niyamaggAvisaraNanimittaM suvaNNapavittagAimettaM mama kiMcaNamavi havau 4, svaduzcaritapazcAttApena viziSTaparipAlanodyamaH bhavet / 1, tathA munayaH zira:kezA'panayanena sarvendriyanigraheNa ca muNDitA bhavanti / mama punaH indriyanigraharahitasya kiM nirarthakaM mastakaluJcanena? ataH kSuramuNDanaM munivezavisadRzatvaprarUpaNaparaM zikhAdhAraNaM ca sampadyatAm / 2, tathA zramaNAH bhagavantaH trividhaM trividhena pratyAkhyAtasUkSma-bAdarapramukhabhedaprANAtipAtAH saMyamam anupAlayanti / mama punaH atathAvidhayogyatAyuktasya sthUlaprANAtipAtaviramaNaM yuktam iti| 3, parityaktasamagrakiJcanAH munyH| ahaM punaH na evaMvidhaH / tasmAd nijamArgA'vismaraNanimittaM suvarNa pavitrakAdimAtraM mama kiJcanaM api bhvtu| 4, cAritrane batAvanAra tridaMDarUpa cinha ho, vaLI e tridaMDane vAraMvAra jotAM potAnA ducaritranA pazcAttApane lIdhe viziSTha-paripAlanano udyama mane kAyama raho.1. vaLI munio mastakanA kezano loca karavAthI ane sarva iMdriyonA nigrahathI muMDana sahita hoya che ane iMdriyonA nigraharahita evA mane vRthA kezano loca zA mATe joIe? to khura-muMDana ane munivezathI vilakSaNa mevI za252 zimA yama 24.2. vaLI munio trividha trividha sUkSma, bAdara pramukha bhedathI jIvadayAnA pAlaka thai saMyama pALe che ane tevA prakAranI yogyatA rahita evA mane skUla hiMsAnI virati yukta che.3. munio samasta prakAre tyAgI che ane huM tevo nathI, mATe mane potAnA mArganI nizAnI nimitte suvarNanI 4no mAtra so parigraha ho.4.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 71 dvitIyaH prastAvaH __ tahA jiNavaruddiTThasamaggasIlajalapakkhAliyakammamalaseyattaNeNa niccaM suMdaragandhAbhirAmA (muNivarA) ahaM puNa nimmalattaNeNa duguNchiygNdho| tA bAhiMpi tassAvaNayaNanimittaM gaMdhacaMdaNAipariggaho mama samuciotti 5, ___tahA vavagayamohA nikkAraNavimukkovAhaNaparibhogA ya tavassiNo / ahaM puNa mahAmohAbhibhUto sriirrkkhaapro| ao chattayadharaNaM uvAhaNAparibhogo ya mama saMpajjautti 6, ___tahA parijunna-suddha-kutthiya-thova-sukkillavatthapariggahA mahANubhAvA munninno| ahaM puNa gADhakasAyakalusiyabuddhipasaro / tamhA dhAurasarattANi vatthANi mae parihiyavvANi 7, __ tahA sAvajjajogabhIruNo jaiNo maNasAvi na patthaMti bahujIvAulaM jalAraMbhaM / ahaM tu saMsArANusAribuddhi / tamhA parimieNaM salileNaM pANaNhANAiM vAvaramaNucarissAmitti 8 / / ___ tathA jinavaroddiSTasamagrazIlajalaprakSAlita-karmamalasvedatvena nityaM sundaragandhA'bhirAmAH munivarAH), ahaM punaH nirmalatvena (=nirmalatAM Azritya) jugupsitagandhaH / tasmAd bahiH api tasya apanayananimittaM gandha-candanAdiparigrahaH mama samucitaH iti / 5, ___ tathA vyapagatamohAH niSkAraNavimuktopAnaparibhogAzca tapasvinaH / ahaM punaH mahAmohA'bhibhUtaH zarIrarakSAparaH / ataH chatradhAraNamupAnaparibhogazca mama sampadyatAm / 6, tathA parijIrNa-zuddha-kutsita-stoka-zuklavastraparigrahAH mahAnubhAvAH munyH| ahaM punaH gADhakaSAyakaluSitabuddhiprasaraH / tasmAd dhAturasaraktAni vastrANi mayA paridheyAni / 7, tathA sAvadyayogabhIravaH yatayaH manasA'pi na prArthayanti bahujIvAkulaM jlaa''rmbhm| ahaM tu saMsArAnusAribuddhiH / tasmAt parimitena salilena pAna-snAnAdivyApAramanucariSyAmi / / 8 / / munio bhagavaMte batAvela samagra zIlarUpa jaLanA prakSAlanathI karma-elarUpI parasevAne dhoi nAMkhanAra hovAthI sadA sugaMdhathI zobhe che ane huM nirmaLapaNAnI apekSAe durgaMdhayukta chuM tethI bahAra paNa tene TALavA nimitte gaMdha, caMdanAdikano parigraha mane samucita che.pa. tapasvI munio moharahita ane kAraNa vinA cappalanA paribhogathI mukta che ane huM mahAmohathI paribhUta hovAthI zarIranI rakSA karavAmAM tatpara chuM, tethI chatra tathA pagarakhA mane thAva.. mahAnubhAva munio jIrNa, zveta, kutsita, alpa ane malina vastro rAkhe che ane huM gADha kaSAyathI kaluSita buddhivALo chuM, tethI mAre gerunA rasathI raMgelA (lAla) vastro dhAraNa karavA.7. tathA munio sAvadya yogathI bhIrU hovAthI, manathI paNa bahu jaMtuthI vyApta evo jaLa-AraMbha icchatA nathI, ane huM to saMsArane anusaranAra hovAthI parimita pANI pIvuM, snAnAdikanI pravRtti karIza.8.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 zrImahAvIracaritram evaM sabuddhiparikappieNa jaivisariseNa vesennN| muNidhammamaggacatto pArivvajjaM pavattei / / 84 / / gAmAgara-nagarAisu siririsahajiNeNa saha paribbhamai / sussavaNapakkhavAyaM niccaM hiyaeNa vahamANo / / 85 / / aha taM karayalagahiyacchattayaM diihlNbirsihNddN| pAsavimukkatidaMDaM pavittamAIhiM pariyariyaM / / 86 / / geruyarasarattaMsuyavirAiyaM saMjhasUrabibaM va / caMdaNacacciyadehaM uvAhaNAroviyakamaM ca / / 87 / / asarisarUvaM nIsesasamaNasaMghassa majjhayAraMmi / daTuM koUhalio bahujaNo pucchae dhammaM / / 88 / / evaM svabuddhiparikalpitena yativisadRzena vezena / munidharmamArgatyaktaH pArivrajyaM pravartayati / / 84 / / grAmA''kara-nagarAdiSu zrIRSabhajinena saha pribhrmti| suzravaNapakSapAtaM nityaM hRdayena vahamAnaH ||85 / / atha taM karatalagRhItachatrakaM dIrghalambamAnazikhaNDam / pArzvavimuktatridaNDaM pavitrakAdibhiH parivRttam / / 86 / / gairikarasaraktAGzukavirAjitaM sandhyAsUryabimbamiva / candanacarcitadehamupAnah-AropitakramaM ca / / 87 / / asadRzarUpaM niHzeSazramaNasaGghasya madhye / dRSTvA kautUhalikaH bahujanaH pRcchati dharmam / / 88 / / e pramANe potAnI buddhithI kalpala ane yatithI vilakSaNa evA vezathI yatidharmanA mArgane tajIne teNe parivrAjaka-mArganI pravRtti zarU karI; (84) chatAM subodha zravaNa karavAmAM niraMtara aMtaramAM pakSapAtane vahana karato te marIciparivrAjaka zrI AdinAtha prabhunI sAthe gAma, nagarAdikamAM vicaravA lAgyo.(85) have potAnA karatalamAM chatrane dhAraNa karatA, mastaka para lAMbI laTakatI zikhAyukta, pAse rAkhela tridaMDa sahita, janoI vagerethI yukta, saMdhyAnA ravibiMba samAna gerUnA raMgathI rakta banAvela vastrathI virAjita, caMdanathI vilepana karela zarIravALA tathA page upAnaha dhAraNa karatA evA te parivrAjakane samasta zramaNa saMghamAM vilakSaNa,
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 73 dvitIyaH prastAvaH miriIvi sammamahigayasuttattho tttdesnnsmtyo| sAhei vitthareNaM muNidhammavihiM jaNassa puNo / / 89 / / jaha etthaM AjammaM bAyarasuhumesu savvajIvesu / saMghaTTaNaviddavaNAi vajjaNijjaM payatteNaM / / 10 / / koheNa va lobheNa va hAseNa bhaeNa vAvi mA'(nA)saccaM / jIvovaghAyajaNagaM bhAseyavvaM viNAse'vi / / 91 / / gAme vA nayare vA thovaM vA bhUri vA na ghettavvaM / saccittamacittaM vA savvamadattaMpi tiviheNa / / 92 / / marIciH api samyagadhigatasUtrArthaH tattvadezanAsamarthaH / kathayati vistareNa munidharmavidhiM janasya punaH ||89 / / yathA-atra Ajanma bAdara-sUkSmeSu sarvajIveSu / saGghaTTana-vidravaNAdi varjanIyaM prayatnena / / 10 / / krodhena vA lobhena vA hAsyena vA bhayena vA'pi nA'satyam / jIvopaghAtajanakaM bhASitavyaM vinAze'pi / / 91 / / gAme vA nagare vA stokaM vA bhUriH vA na grAhyam / sacittaM vA acittaM vA sarvamadattaM trividhena / / 92 / / vezadhArI joine kautuka pAmatA ghaNA loko tene dharma pUchavA lAgyA. eTale marIci paNa barAbara sUtrArtha bhaNela hovAthI tathA tattvopadeza ApavAmAM samartha hovAthI lokone vistArathI muni-dharma kahevA lAgyA ke- (8787/88/ 88) munie jIvanabhara sUkSma bAdara sarva jIvo pratye sparza ke upadravano prayatnapUrvaka tyAga karavo joIe. (80) Adha, soma, hAsya, bhaya vinAzaNe. 59 // 01-15 nimitte. asatya hI na bola. (81) gAma ke nagaramAM alpa ke adhika sacitta ke acitta sarva bIjAe na ApeluM trividhe (= mana-vacana-kAyAthI) he| na 2. (82)
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 zrImahAvIracaritram deva-nara-tiriyaramaNIsu pvrlaaynnnnsuNdrNgiisu| paccakkhabhuyaMgIsu va khaNaMpi no abhirameyavvaM / / 93 / / dhammovayAri mottuM vatthapaDiggahapamokkhamuvagaraNaM / sesamahigaraNarUvaM parihariyavvaM payatteNa / / 94 / / saMthAragamekkaM vajjiUNa nevovhaanntuuliio| phAsassANuguNAo kaiyAvi ya patthaNijjAo / / 95 / / arasa-virasanna-pANehiM pIDieNAvi maharadittarase | no bhoyaNaMmi cittaM nivesiyavvaM maNAgaMpi / / 96 / / deva-naraka-tiryag-ramaNISu pravaralAvaNyasundarAGgISu / pratyakSabhujaGgISu iva kSaNamapi na abhirantavyam / / 13 / / dharmopakAriNaM muktvA vastra-pratigrahapramukhamupakaraNam / zeSa adhikaraNarUpaM parihartavyaM prayatnena / / 94 / / saMstArakam ekaM varjayitvA naiva upadhAna-tUlIkAH / sparzasyA'nuguNataH kadA'pi ca prArthanIyAH / / 95 / / arasa-virasA'nna-pAnaiH pIDitenA'pi mdhurdiptrse| na bhojane cittaM niveSTavyaM manAg api / / 96 / / / pravara lAvaNyathI zarIre zobhAyamAna deva, manuSya ke tiryaMcanI strIone sAkSAt sApaNa samAna samajI kSaNavAra paNa teomAM mana na ramADavuM. (93) dharmane upayogI vastrAdi upakaraNa sivAya bAkInA parigrahane adhikaraNarUpa-pApanA sAdhanarUpa samajI prayatnapUrvaka teno tyAga karavo joIe. (94) eka saMthArA sivAya sparzathI anukULa takIyA ke gAdInI koivAra paNa mAgaNI na karavI. (95) rasarahita, virasa anna pAnAdikathI pIDita chatAM madhura rasayukta bhojanamAM leza paNa citta lagADavuM nahi. (87)
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 dvitIyaH prastAvaH rammesu baula-mAlai-kuvalayagaMdhasu tdiyresuNpi| ghANiMdiyagoyaramaigaesu tulleNa hoyavvaM / / 97 / / rUvesu suMdaresuM nayaNa-maNANaMdaNesu diDhesu / tavvairittesuM vA tosapaosA na kAyavvA / / 98 / / saddesu veNu-vINA-kinnarakaMTubbhavesu vivihesu| kharamajjArabhavesuvi suNiesu sameNa hoyavvaM / / 99 / / tajjaNa-tAlaNa-hIlaNakaraNapasatte'vi baalisjnnNmi| cirarUDhagADhapaNaevva rUsiyavvaM na thepi / / 100 / / ramyeSu bakula-mAlatI-kuvalayagandheSu taditareSu api / ghrANendriyagocaramatigateSu tulyena bhavitavyam / / 97 / / rUpeSu sundareSu nayana-mano-AnandaneSu dRSTeSu / tadvyatirikteSu vA toSa-pradoSAH na kartavyAH / / 98 / / zabdeSu veNu-vINA-kinnarakaNThodbhaveSu vividheSu / khara-mArjArabhaveSu api zruteSu samatayA bhavitavyam / / 99 / / tarjana-tADana-hIlanAkaraNaprasakte'pi baalishjne| cirarUDhagADhapraNayaH iva roSTavyaM na stokamapi / / 100 / / bakula, mAlatI, kamaLanI ramya sugaMdhamAM ke te karatAM viparIta durgadhamAM ema dhrANendriyanA be prakAranA viSaya prApta thatAM paNa samAnabhAva rAkhavo. (97) - AMkha tathA manane AnaMda pamADanAra evA suMdara rUpa jotAM ke tethI viparIta kurUpa jotAM paNa khuzI ke roSa 6. 425o nali. (88) veNu, vINA tathA kinnaronA kaMThamAMthI nIkaLatA vividha saMgIta, temaja gadheDA ke bilADAnA zabdo sAMbhaLatAM 59samabhAva 25vI. (88) tarjanA tADana, hIlaNA karavAmAM tatpara evA ajJa janapara cirakALanA saMbaMdhInI jema jarA paNa roSa na 12vI. (100)
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 jayapayaDehi vi nIsesaloyavimhayakarehi vi guNehiM / jutteNa maNApivi mANo na maNaMmi Thaviyavvo / / 101 / / vissAsaviNAsaNakAriNitti suhagaiduvAraparihotti / duhanaMdiyatti mAyA parihariyavvA kubhajjavva / / 102 / / thepi kajjachiddaM pAviya pAvassa chalaNasIlassa / lohassa pisAyassa va avagAso neva dAyavvo / / 103 / / sacchAyaM tivvaphalaM maisauNaM pavarasIlatarusaMDaM / bhaMjaMto duTThamaNo baMdheyavvo vaNakarivva || 104 / / jayaprakaTaiH api niHzeSalokavismayakaraiH api guNaiH / yuktena manAg api mAnaH na manasi sthApyaH / / 101 / / zrImahAvIracaritram vizvAsavinAzakAriNI iti zubhagatidvAraparighA iti / duHkhananditA iti mAyA parihartavyA kubhAryA iva / / 102 / / stokaM api kAryachidraM prApya pApasya chalanazIlasya / lobhasya pizAcasya iva avakAzaH naiva dAtavyaH / / 103 / / sacchAyaM tIvraphalaM matizakunaM pravarazIlatarukhaNDam / bhaJjad duSTamanaH bAdhyaH vanakariH iva / / 104 / / jItathI prasiddhi pAmatAM ane samasta lokane Azcarya pamADavA chatAM temaja guNothI gariSTha chatAM manamAM leza yA abhimAna na . ( 101 ) vizvAsano vinAza karanAra, sadgatinA dvArane baMdha karanAra tathA duHkhethI khuza = vaza karI zakAya evI mAyAno kubhAryAnI jema satvara tyAga karavo. (102) leza paNa chidra pAmI chaLa karavAmAM tatpara evA pApI lobharUpa pizAcane kadI sthAna na ApavuM. (103) zreSTha kAnti, zreSTha zubha phaLa tathA mati rUpa pakSIyukta evA pravara zIlarUpa vRkSanA udyAnane bhAMgatA vanahastInI jevA duSTa manano nigraha karavo. (104)
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 77 dvitIyaH prastAva nissaMbaMdhaM sAvajjajoggaye jaMtudukkhajaNage tu| sacce'vi bhAsiyavve jIhAvi paDikkhaleyavvA / / 105 / / tattAyagolao iva pmttcittNgvivihvaavaaro| kiM neva viddavejjA? tA deho saMThaveyavvo / / 106 / / sattarasabheyabhinno jaidhammo nUNamappamatteNaM / jaM kAyavvo niccaM teNeso dukkaro hoi / / 107 / / gimhuNhapIDieNavi na chattayaM na uvAhaNAo'vi / ___ paribhuttavvA heo savvo'vi sarIrasakkAro / / 108 / / nissambandhaM sAvadyayoge jantuduHkhajanake tu| satye'pi bhASitavye jihvA'pi pratiskhalitavyA / / 105 / / taptA'yogolakaH iva pramattacittA'GgavividhavyApAraH / kiM naiva vidravet? tasmAd dehaH saMsthApanIyaH / / 106 / / saptadazabhedabhinnaH yatidharmaH nUnaM apramattatayA / yataH kartavyaH nityaM tena eSaH duSkaraH bhavati / / 107 / / grISmoSNapIDitenA'pi na chatraM na upAnah api / paribhoktavyaM heyaH sarvo'pi zarIrasatkAraH ||108 / / sAvaghayogamAM to avazya satya ja bolavuM (= hiMsA karavI e pApa che); paraMtu jyAM jIvone duHkha upajavAno prasaMga Avato hoya, tevA prasaMge satya bhASaNamAM paNa jIbhane alanA pamADavI, arthAt vacana pheravI nAkhavuM. (105) garama loDhAnA goLA samAna pramatta citta ane dehano vividha vyApAra kone kleza na pamADe? mATe dehano niya 42vo. (107) sattara prakAre yatidharma je apramattapaNe nitya Acaravo, tethIja e duSkara batAvela che. (107) | unALAnI garamIthI vyAkuLa thayA chatAM chatra ke cappalano upayoga na karavo ane zarIra-satkArano sarvathA tyA 42vo. (108)
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 no siraloyappamuhaM kaTThANuTThANamavi vimottvvN| rattAivaNNavatthaMpi patthaNijjaM kayAi navi / / 109 / / zrImahAvIracaritram iya jaidhamme savvo kAyavvavihI niveio tumha / akkhaMDaM sivasokkhaM jai vaMchaha tA tayaM kuNa | | 110 || evamAyanniUNa jaNo pahiTThamaNo bhaNiumADhatto - 'bhayavaM ! jai evaMviho caraNadhammo tA kIsa tumhe chattappamuhamuvagaraNaM giNhaha ? siraloyAiyaM ca na smmmaayrhtti|' miriiNA bhaNiyaM-'bho bho mahANubhAvA! mA evamAsaMkaha, jahA eso aNNA bhAsai aNNahA kreitti| ahaM hi saMsArANusAribuddhI parAjio mohamahAmalleNaM, paDikkhalio na zIrSalocapramukhaM kaSTA'nuSThAnamapi vimoktavyam / raktAdivarNavastramapi prArthanIyaM kadApi nA'pi / / 109 / / iti yatidharmasya sarvaH kartavyavidhiH niveditaH yuSmAkam / akhaNDaM zivasaukhyaM yadi vAJchatha tadA taM kuruta / / 110 / / evamAkarNya janaH prahRSTamanAH bhaNitumArabdhavAn-'bhagavan, yadi evaMvidhaH caraNadharmaH, tataH kathaM tvaM chatrapramukhamupakaraNaM gRhNAsi ? zIrSalocA''dikaM ca na samyag Acarasi ? iti marIcinA bhaNitaM- 'bhoH bhoH mahAnubhAvAH ! mA evamAzaGkadhvam, yathA eSaH anyathA bhASate, anyathA kroti| ahaM hi saMsArA'nusAribuddhiH parAjitaH mohamahAmallena, pratiskhalitaH ucchuGkhalakaSAyakhalaiH, kaSTAnuSThAna chatAM ziraloca pramukhano tyAga na karavo, temaja lAla vagere raMgIna vastranI paNa kyAreya prArthanA na 12vI. (108) pramANe yatidharma saMbaMdhI sarva kartavya-vidhinI tamane vyAkhyA karI batAvI. jo akhaMDa mokSasukhane tame vAMchatA ho, to e dharmane barAbara Acaro.' e rIte sAMbhaLatAM manamAM harSa pAmIne loko kahevA lAgyA ke- 'he bhagavan! jo evA prakArano cAritradharma che, to tame chatra pramukha upakaraNa zA mATe rAkho cho? ziralocAdika barAbara kema AcaratA nathI?' tyAre marIci kahevA lAgyA ke-'he mahAnubhAvo! tame evI AzaMkA na karo ke 'A muni kahe che juduM ane AcaraNa anyathA kare che.' kAraNa ke mArI buddhi saMsArane vaza che, moharUpa mahAmalle mane jItI lIdho che, u Mkhala kaSAya rUpa durjanothI huM skhalita thayo chuM, durdaMta iMdriyarUpa coroe mArUM prazama-dhana luMTI lIdhuM che, durgatinA
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH ussikhalakasAyakhale hiM, musiyapasamadhaNo duiMtiMdiyacorehiM, sAyaramavaloio duggidukkhrkkhsiie| tA mama dosaguNavibhAvaNaM ujjhiUNaM nIovaNIyaM piva mahAmaNiM, khacarasamappiyaM piva paramavijjaM, mAyaMgadesiyaM piva samIhiyapurapaMthANaM, rogavihuravejjovai8 va paramosahaM aMgIkareha savvahA tumhe muNidhammati / / evamAinniUNa saMjAyabhavaveraggA niuNabuddhiparibhAviyaparamatthA taNaM va pariccatta-puttakalatta-mitta-vittA jiNadhammanivesiyathiracittA samaNadikkhAgahaNatthaM pAubbhavaMti aNegauggabhoga-rAiNNapamuhA jnnaa| miriI'vi te sissabhAveNovaThThie NAUNa bhagavao bhuvaNapaIvassa, saMsAratarugahaNadahaNadAvAnalassa, aTThappayArapavarapADiherapayaDappabhAvassa usabhasAmiNo samappei / evaM ca paidiNaM saddhammadesaNAe paDibohemANo, niyaduccariaM niraMtaraM niMdamANo, sussamaNapakkhavAyaM vahamANo, suttatthAI maNe paribhAvemANo, suhasIlayAe, sabuddhiparikappiya muSitaprazamadhanaH durdAntendriyacauraiH, sAdaraM avalokitaH durgtiduHkhraaksssyaa| tasmAt doSa-guNavibhAvanAM ujjhitvA nIcopanItam iva mahAmaNiM, khecara-samarpitAm iva paramavidyAm, mAtaGgadezitam iva samIhitapurapatham, rogavidhUravaidyopadiSTam iva paramauSadham aGgIkuruta sarvathA yUyaM munidharmam' iti / evaM AkarNya saJjAtabhavavairAgyAH nipuNabuddhiparibhAvitaparamArthAH, tRNam iva parityaktaputra-kalatramitra-vittAH, jinadharmanivezitasthiracittAH zramaNadIkSAgrahaNArthaM prAdurbhavanti anekogra-bhoga-rAjanyapramukhAH jnaaH| marIciH api tAn ziSyabhAvena upasthitAn vijJAya bhagavate bhuvanapradIpAya, saMsAratarugahanadahanadAvAnalAya, aSTaprakArapravaraprAtihAryaprakaTaprabhAvAya RSabhasvAmine samarpayati / evaM ca pratidinaM saddharmadezanayA pratibodhamAnaH, nijaduzcaritraM nirantaraM nindan, suzramaNapakSapAtaM vahan, sUtrA'rthAn manasi paribhAvayan, sukhazIlatayA duHkharUpa rAkSasI mane sAdara joi rahI che. mATe mArA guNa-doSanuM avalokana tajI nIca jane lAvela mahA maNinI jema, khecare Apela parama vidyAnI jema, caMDALe batAvela iSTa nagaranA mArganI jema ane rogagrasta vaidya darzAvela parama auSadhanI jema tame sarvathA munidharma svIkAro." e pramANe sAMbhaLatAM bhavavairAgya pAmI, potAnI nipuNabuddhithI paramArtha jANI, tRNanI jema putra, patnI, mitra ane dhanane tajI, jinadharmamAM sthira mana karI, aneka ugra-bhoga-rAjanya-kSatriya vagere kuLanA loko zramaNadiIkSA svIkAravAne tatpara thayA. eTale ziSyabhAve upasthita thayelA temane jANI marIcie paNa bhuvananA dIpaka samAna, saMsArarUpa vRkSanA samUhane bALavAmAM dAvAnaLa samAna tathA ATha prakAranA zreSTha prAtihAryathI pragaTa prabhAvavALA evA bhagavaMta AdinAtha pAse mokalyA. ema pratidina saddharma-dezanAthI lokone pratibodha pamADatA, potAnA duzcaritrane niraMtara niMdatA, zramaNa mahAtmAono pakSapAta karatA, manamAM sUtrArthane ciMtavatA ane
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram parivvAyagavesaM dharemANo gAmAgarAIsu sAmiNA saddhiM viharamANo kAlaM gameitti / aha annayA kayAI bhayavaM gAmAgaresu vihariUNa aTThAvayaMmi smosrio| bharahacakkavaTTI vi bhAuNo pavvaie nisAmiUNa saMjAyativvasogo 'jai puNa bhoge dijjamANe ajjavi geNhaMti tti saMciMtiUNa bhagavaMtaM usabhasAmiM saviNayaM vaMdiUNa bhAuge bhogehiM nimaMtei / ihaloiyasuhaniravekkhehiM bhaNio tehiM bho mahAyasa!-sayameva pariccatte duhanivahuppattikAraNubbhUe / uranihayasallatulle kahamiva bhoge aNusarAmo? ||111 / / acchaMtu pemmanibbharataruNIsaMbaMdhabaMdhurA bhogaa| tesiM na saMkahaMpivi souM saMpai samIhAmo ||112 / / svabuddhiparikalpitaparivrAjakavezaM dhArayan gAmA''karAdiSu svAminA saha viharan kAlaM gamayati / atha anyadA kadAcit bhagavAn grAmA''kareSu vihRtya aSTApade samavasRtaH / bharatacakravartI api bhrAtRn pravrajitAn nizrutya sajAtatIvrazokaH yadi punaH bhogAn dIyamAnAn adyApi grahISyanti iti saJcintya bhagavantam RSabhasvAminaM savinayaM vanditvA bhrAtRn bhogaiH nimntryti| ihalaukikasukhanirapekSaiH bhaNitaM taiH bhoH mahAyazaH! svayameva parityaktAn duHkhanivahotpattikAraNodbhUtAn / uronihatazalyatulyAn kathaM bhogAn anusarAmaH? ||111 / / tiSThantu premanirbharataruNIsambandhabandhurAH bhogAH / teSAM na saGkathAmapi zrotuM samprati samIhAmahe ||112 / / sukhazIlatAthI potAnI buddhithI kalpita parivrAjaka-vezane dhAraNa karatA marIci bhagavaMtanI sAthe gAma nagarAdikamAM vicaratA kALa pasAra karavA lAgyA. have pRthvI para vicaratA bhagavaMta eka vakhate aSTApada parvata para samosaryA eTale potAnA nAnA bhAIoe dIkSA lIdhela sAMbhaLI bharatacakrIne bhAre zoka thayo. teNe vicAra karyo ke-"rAjya ApatAM hajI paNa teo vakhatasara grahaNa karaze" ema dhArI te bhagavaMta RSabhasvAmIne vaMdana karI, bhAIone bhoga sukha mATe vinaMti karavA lAgyo. eTale A loka saMbaMdhI sukhanI apekSA na karanArA evA temaNe jaNAvyuM ke he mahAyaza! duHkha samUha ne lAvanAra pApAnubaMdhi puNyathI utpanna thatA ane aMtaranA gupta zalya tulya evA bhogono potAnI meLe tyAga karyA chatAM pAchA teno svIkAra kema karIe? (111) prema saMbaMdha yukta tarUNIonA zRMgArathI te bhogo bhale manohara bhAsatA hoya; chatAM amo to tenI vAta
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 81 dvitIyaH prastAvaH evaM bhogesu paDisiddhesu bharaho 'paricattasaMgANa eesiM AhAradANeNAvi tAva dhammamAyarAmi tti vikappiUNa pavaralakkhaNabhoyaNabhariehiM paMcahiM sagaDasaehiM asnndaanntthmuvtttthio| puNaravi nivArio tehiM-'aho mahAyasa! na kappai AhAkammaM AhaDaM ca asaNapANaM paribhottuM muNINaM / ' tao gihanimittasaMsiddhabhoyaNeNa nimaMtei, so'vi 'rAyapiMDo na kappaittikAUNa nisiddho saahuuhiN| 'hA savvapagArehiM paricatto ahamiyANiM eehiMti daDhaM cittasaMtAvamuvagao bhrhckkvttttii| taM ca sogavihuraM nAUNa viyANamANeNAvi sakkeNa tassa paritosanimittaM pucchio bhayavaM sappabheyamoggaha, puDheNa ya bhagavayA bhaNiyaM-'suriMda! paMcaviho uggaho, taMjahA-deviMdoggaho, rAyAvaggaho, gihivaiavaggaho, sAgAriyAvaggaho, saahmmiyaavggho| tattha deviMdAvaggaho jahA kira jaMbuddIvadAhiNakhettAhivaI tumaM / aho sakka! tuhANujANAvaNeNa evaM bhogeSu pratiSiddheSu bharataH 'parityaktasaGgebhyaH etebhyaH AhAradAnenA'pi tAvad dharmam AcarAmi' iti vikalpya pravaralakSaNabhojanabhRtaiH paJcabhiH zakaTazataiH ashndaanaarthmupsthitH| punaH api nivAritaH taiH - 'aho mahAyazaH! na kalpate AdhAkarma AhRtaM ca azana-pAnaM paribhoktuM muniinaam| tataH gRhanimittasaMsiddhabhojanena nimntryti| so'pi 'rAjapiNDaH na kalpate' iti kRtvA niSiddhaH sAdhUbhiH / 'hA! sarvaprakAraiH parityaktaH aham idAnIm etaiH' iti dRDhaM cittasantApamupagataH bharatacakravartI / taM ca zokavidhUraM jJAtvA vijJAyamAnenA'pi zakreNa tasya paritoSanimittaM pRSTaH bhagavAn saprabhedamavagraham / pRSTena ca bhagavatA bhaNitaM - 'surendra! paJcavidhaH avagrahaH, tadyathA- devendrA'vagrahaH, rAjA'vagrahaH, gahapatyavagrahaH. sAgArikA'vagrahaH. sAdharmikA'vagrahaH / tatra devendrA'vagrahaH yathA kila jambUdvIpadakSiNakSetrA'dhipatiH tvam / aho zakra! tava anujJApanena kalpate samAne 8291 nathI.' (112) e pramANe bhogasukhano pratiSedha karatAM bharata rAjAe vicAra karyo ke-"emaNe badhA saMsAra-saMgano tyAga karyo che, to emane bhojana-dAnathI paNa huM dharma AdaruM.' ema dhArIne teNe zreSTha prakAranAM bhojanathI bharelAM pAMcaso gADAM maMgAvI, te munione gocarI mATe vinaMti karI, tyAre pharI paNa temaNe niSedha karatAM jaNAvyuM ke-"are mahAnubhAva! sAdhuone AdhAkarmI ke sAme ANela azana, pAnAdi na ja kalpa' AthI teNe gRha nimitte karelA bhojananI nimaMtraNA karI eTale "e rAjapiMDa paNa na kalpa" ema kahIne sAdhuoe teno paNa niSedha karyo. tyAre manamAM atyaMta saMtApa pAmatAM bharatacakrIne kheda thayo ke- "aho! atyAre sarva prakAre e sAdhuoe mane tajI dIdho che." e rIte bharatane zokAtura jANI pote jANatA chatAM tene saMtoSa pamADavA nimitte iMdra bhagavaMtane avagrahanA bhedo pUchyA eTale prabhu kahevA lAgyA ke- "he deveMdra! avagrahanA pAMca prakAra che. te A pramANe-iMdrAvagraha. rAjAvagraha, gRhapati avagraha, sAgArika avagraha ane sAdharmika avagraha. temAM deveMdrAvagraha te jaMbudvIpanA dakSiNa kSetranA tame adhipati cho. he iMdra! tArI AjJAthI sAdhuone tyAM vicaravuM kahyuM. rAjA eTale cha khaMDarUpa
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 zrImahAvIracaritrama kappai samaNANa tahiM viharittae, rAyA puNa chakkhaMDabharahAhivaI jahA saMpayaM bhrho| tassANuNNAe muNIhiM taddese vasiyavvaM / gihavaI ya maMDalesaro, so'vi samaMDalanAyagattaNeNa aNuNNavaNajoggo, tadaNumae ceva ThAiyavvaM | sAgArio puNa sejjaayro| sejjA ya sanimittakayatahAvihagehasAlApamuho bhavaNaviseso, taddANeNa tarai saMsArasAyaraMti sejjAtaro gunnnipphnnnaamo| kahaM puNa sejjAe taraitti?, bhannai tattha ThiyA muNivasahA sjjhaayjjhaannjhosiysriiraa| jaM dhammadesaNAIhiM bhavvaloyaM uvayaraMti / / 113 / / jaM vA apuvvasatthaM paDhaMti taha saMjame payarTeti / chaThaTThamAiyatavo dukkaramavi jaM pavajjati / / 114 / / zramaNAnAM tatra vihartum / rAjA punaH SaTkhaNDabharatA'dhipatiH yathA sAmprataM bhrtH| tasya anujJayA munibhiH taddeze vastavyam / gRhapatizca maNDalezvaraH / saH api svamaNDalanAyakatvena anujJApanayogyaH / tadanumatyA caiva sthAtavyam / sAgArikaH punaH shyyaatrH| zayyA ca svanimittakRtatathAvidhagRhazAlApramukhaH bhavanavizeSaH / taddAnena tarati saMsArasAgaramiti zayyAtaraH guNaniSpannanAma / kathaM punaH zayyayA tarati? iti bhaNyate tatra sthitAH munivRSabhAH svAdhyAya-dhyAnajoSitazarIrAH | yad dharmadezanAdibhiH bhavyalokamupakurvanti / / 113 / / yad vA apUrvazAstraM paThanti tathA saMyame pravarttante / SaSTA'STamAditapaH duSkaramapi yad prapadyante / / 114 / / bharatakSetranA adhipati, jema atyAre bharatacakrI. tenI AjJAthI munio tenA dezamAM rahI zake. gRhapati te maMDalezvara, te paNa potAnA dezano nAyaka hovAthI AjJA levA yogya samajavo, tenI anumatithI munioe tyAM sthiti karavI. sAgArika te zayyAtara, ane zamyA te potAne mATe gRha-zALA pramukha sthAna vizeSa, te sthAnanA dAnathI zayyAtara saMsArasAgarano pAra pAme che, e guNaniSpanna nAma che. zayAnA dAnathI zayyAtara kema kare che, te batAve che. te sthAnamAM rahelA sajhAyadhyAnathI kuza zarIravALA sAdhuo bhavyajanone dharmopadezathI je upakAra kare che. (113) athavA je apUrva zAstrano abhyAsa kare che, ke saMyamamAM pravRtta rahe che, athavA chaThTha, aThThamAdi je duSkara tapa tape che, vaLI bIjI rIte paNa vastra, pAtra ke AhArAdika nimitte munio sIdAtA nathI, tyAM sarvatra paramArtha thakI zayyA 4 // 25 // 35 85 3. (114/115)
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH annatto'vihu jaM vatthapattabhattAiNA na sIyaMti / paramattheNaM savvattha tattha sejjA bhave heU / / 115 / / iya- sejjAdANeNa mahalladukkhakallolasaMkulamagAhaM / saMsArasAyaraM gopayaM va dAyA lahuM tarai / / 116 / / iharA sejjA'bhAve na jIvarakkhAvi nivvahai sammaM / kiM puNa samaggasaddhammapAlaNaM hojja nivvigghaM ? / / 117 / / sAhammiyAvaggaho puNa siddhaMtapasiddhanAeNa paropparaM samaNANa egakhette nivasiu - kAmANamavagaMtavvo / ' evaM ca paMcavihAvaggahaparUvaNamAyanniUNa paMcaMgapaNivAyapurassaraM sakko bhaNiumADhatto'bhayavaM! je ime ajjappabhidaM dAhiNakhette samaNA niggaMthA viharaMti eesi NaM ahaM anyataH api khalu yad vastra - pAtra - bhaktAdinA na sIdanti / paramArthena sarvatra tatra zayyA bhavet hetuH / / 115 / / iti zayyAdAnena mahadduHkhakallolasaGkulamagAdhaM / saMsArasAgaraM goSpadam iva dAtA laghuM tarati / / 116 / / 83 itarathA zayyA'bhAve na jIvarakSA'pi nirvahati samyak / kiM punaH samagrasaddharmapAlanaM bhaved nirvighnam / / 117 / / sAdharmikA'vagrahaH punaH siddhAntaprasiddhanyAyena parasparaM zramaNAnAM ekakSetre nivaasukaamaanaamvgntvyH|' evaM ca paJcavidhA'vagrahaprarUpaNamAkarNya paJcAGgapraNipAtapurassaraM zakraH bhaNitumArabdhavAn 'bhagavan! ye e rIte vasati-dAnathI dAtA, moTA duHkharUpa mojA yukta agAdha saMsAra sAgarathI satvara tarI jAya che. (117) upAzraya vinA barAbara jIvarakSA paNa thaI zakatI nathI, to samasta prakAre saddharmanuM pAlana paNa nirvighne kema thardha zaDe? (117) sAdharmika avagraha te siddhAMtamAM prasiddha nyAyathI eka kSetre rahevAne IcchatA sAdhuone mATe samajavuM.' e rIte pAMca prakAre avagrahanI prarUpaNA sAMbhaLI paMcAMga namaskA2pUrvaka iMdra kahevA lAgyo ke-'he bhagavan! AjathI dakSiNArdha bharatakSetramAM je A nigraMtha zramaNo vicare che, temane huM avagrahanI anujJA ApuM chuM.' tyAre
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 zrImahAvIracaritram ogghmnnujaannaami|' bhagavayA bhaNiyaM-'juttameyaM / ' eyaM ca AyanniUNa bharaho'vi jAyaparitoso bhaNai-'bhayavaM! ahaMpi bhArahe vAse sAhuNo viharamANe aNumaNNe tti / taMpi tahA''nIyamasaNaM aNuvvaya-guNavvaya-sikkhAvayaguNasaMgayANaM sAvagANaM sakkavayaNAo bharaheNa dAviyaM / tahA 'evaMpi nijjarA houtti maNNamANeNa sAvagANaM paidiNaM bhoyaNadANaM kayaM / bhayapi annattha vihrio| te'vi sAvagA paricattAsesagharavAvArA, bharahapaNIyajiNathuigabbe vede parAvattayaMtA, chaThe mAse pariNNANanimittaM kAgiNIrayaNeNa uttarAsaMganAeNa AlihiyatirehA niravajjavittIe kAlaM gmeNti| ___ annayA ya bhayavaM paDibohiUNa tesu tesu ThANesu bhavvajaNaM puNaravi atttthaavymaago| ime adyaprabhRti dakSiNakSetre zramaNAH nirgranthAH viharanti, eteSAmahamavagrahamanujAnAmi' | bhagavatA bhaNitaM - 'yuktametat' / etacca AkarNya bharato'pi jAtaparitoSaH bhaNati 'bhagavan! ahamapi bharate varSe sAdhUna viharataH anumanye iti| tadapi tathA''nItam azanam aNuvrata-guNavrata-zikSAvrataguNasaGgatAnAM zrAvakANAM zakravacanAd bharatena dApitam / tathA 'evamapi nirjarA bhavatu' iti manyamAnena zrAvakANAM pratidinaM bhojanadAnaM kRtam / bhagavAn api anyatra vihRtH| te'pi zrAvakAH parityaktA'zeSagRhavyApArAH, bharatapraNItajinastutigarbhAn vedAn parAvartamAnAH, SaSThame mAse parijJAnanimittaM kAkiNIratnena uttarAsaGganyAyena AlikhitatrirekhAH niravadyavRtyA kAlaM gmynti| anyadA ca bhagavAn pratibodhya teSu teSu sthAneSu bhavyajanaM punaH api aSTApadamAgataH / devaiH kRtaM bhagavaMta bolyA- "he deveMdra! e yukta che." ema sAMbhaLatAM bharata paNa saMtoSa pAmI kahevA lAgyo-"he bhagavan! bharatakSetramAM vicaratA sAdhuone huM paNa kSetranI anujJA ApuM chuM." pachI iMdranA vacanathI bharata mahArAjAe tyAM sAdhuone mATe ANAvela bhojana, aNuvrata, guNavrata ane zikSAvrata rUpa guNadhAraNa karanArA evA zrAvakone apAvyuM eTale e rIte paNa bhale nirjarA thayA kare." ema samajI bharata rAjAe pratidina zrAvakone bhojanadAna zarU karyuM. RSabhasvAmIe paNa anya sthAne vihAra karyo. have te zrAvako paNa badhA potAnA gRha-vyavahArano tyAga karI, bharate banAvela jinastuti garbhita vedamAM pravartatAM ane chahe mahine temanI nizAnI nimitte kAkiNI ratnathI uttarAsaMga rUpa traNa rekhA ALekhatAM niravadyanirdoSa pravRttithI potAno kALa nirgamana karavA lAgyA. evAmAM ekadA bhagavAnuM anya sthAnomAM bhavyajanone pratibodhI punaH aSTApada para samosaryA eTale
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH 85 devehiM kayaM visAlasAlattayavihAraM chattAicchattaramaNijjaM, AjANumettabhUminihittaruMTatabhamaraM paMcappayArapupphapuMjovayAraM, gayaNaMgaNoyaraMtatiyasavimANamAlAsahassAbhirAmaM, maMdamaMdamuddhayavejayaMtIsayasohiyaM, pavaramaNimayamahappamANAsogataruvirAiyaM paMcavannarayaNaviNimmiyasiMghAsaNaM smvsrnnN| tattha ya nisanno tailokkapiyAmaho bhayavaM pddhmjinno| niviTThA kameNa gaNaharapamuhA saahuvggaa| AsINA aNegasurakoDiparivuDA battIsaMpi suriNdaa| viNNAyajiNAgamavuttaMto samAgao savvavibhUIe bhrho| paramabhattIe paNamiya bhayavaM AsINo uciybhuumibhaae| ___ aha so tahAvihaM bhavaNacchariyaM nIsesatihuyaNasiriviraiyaMpiva, savvabbhudayagehaM piva samavasaraNasohaM bhagavao paramissariyaM ca pAsiUNa harisupphullaloyaNo pucchiumevaM pavatto'tAya! jArisA tumhe bhavaNaguruNo evaMvihapUyApayarisapattA kimettha bharahe aNNe'vi erisA vizAlasAlatrayavihAraM chatrA'tichatraramaNIyam, AjAnumAtrabhUminihitaravamAnabhramaraM paJcaprakArapuSpapuJjopacAram, gaganA'GgaNA'vatarattridazavimAnamAlAsahasrA'bhirAmam, manda-mandaM uddhvajavaijayantIzatazobhitam, pravaramaNimayamahApramANA'zokataruvirAjitaM paJcavarNaratnavinirmitasiMhAsanaM samavasaraNam / tatra ca niSaNNaH trilokapitAmahaH bhagavAn prthmjinH| niviSTAH krameNa gaNadharapramukhAH saadhuvrgaaH| AsInAH anekasurakoTiparivRttAH dvAtriMzad api surendraaH| vijJAtajinA''gamavRttAntaH samA''gataH sarvavibhUtyA bharataH, paramabhaktyA praNamya bhagavantam AsInaH ucitbhuumibhaage| atha saH tathAvidhAM bhuvanA'zcaryAM niHzeSatribhuvanazrIviracitAm iva sarvA'bhyudayagRhAm iva samavasaraNazobhAM bhagavataH paramaizvaryaM ca dRSTvA harSotphullalocanaH praSTum evaM pravRttavAn - 'tAta! yAdRzaH tvaM bhuvanaguruH devatAoe vizALa traNa killA yukta, traNa chatrAdithI ramaNIya, DhIMcaNa paryata pAtharelA ane guMjArava karatA bhramarayukta evA pAMca prakAranA puSpovaDe pUjA karAyelu, AkAzathI utaratA devatAonA hajAro vimAnothI zobhatuM, maMda maMda pharakatI seMkaDo dhajAothI zobhAyamAna, pravara maNimaya ane vistRta moTA azokavRkSathI virAjita ane pAMca varNanA ratnothI banAvela siMhAsanayukta evuM samavasaraNa banAvyuM. tyAM traNa lokanA eka pitAmaha evA prathama jinezvara birAjamAna thayA, anukrame gaNadhara pramukha sAdhuo beThA ane aneka koTi devothI parivarelA batrIsa iMdro beThA. te vakhate bhagavaMtanuM Agamana jANavAmAM AvatAM bharata rAjA sarva vibhUti sahita tyAM AvyA ane parama bhaktithI bhagavaMtane vaMdanA karI te ucita sthAne beThA. pachI bhuvanamAM AzcaryakArI, jANe samasta tribhuvananI lakSmIthI racela hoya, jANe sarva abhyadayanA sthAnarUpa hoya evI zobhAyukta prabhunuM samavasaraNa tathA parama aizvarya joi harSathI jenA locana vikasita thayAM che evo bharata bhUpAla bhagavaMtane A pramANe pUchavA lAgyo- "he tAta! jema tame bhuvananA guru thai AvI pUjyatAnA
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 bhavissaMti na vA ?', bhagavayA bhaNiyaM - 'bhavissaMti', bharaheNa bhaNiyaM - 'kerisA ?', tA tevIsa jiNe ajiyAI vIranAhapajjaMte / samabuddhibalAyAre tihuyaNajaNapaNayapayapaume / / 118 / / taha tesiM ca aNNo'NNamaMtaraM sayalakAlakalaNeNaM / vaNNaM pamANamAuM gottaM taha jaNaNi jaNagA ya / / 119 / / jammaNanayare ya tahA kumArarajjAi savvapariyAgaM / siddhigaIpajjaMtaM bhayavaM bharahassa sAhei / / 120 / / zrImahAvIracaritram puNaravi pucchai bharaho 'mama sAricchA kaIha hohiMti ?' / sagarAI ekkArasa cakkahare kahai savvannU / / 121 / / evaMvidhapUjAprakarSaprAptaH kimatra bharate anye'pi etAdRzAH bhaviSyanti na vA ?' bhagavatA bhaNitaM 'bhvissynti|' bharatena bhaNitaM 'kIdRzAH ?' tadA trayoviMzatiH jinAn ajitAdIn vIranAthaparyantAn / samabuddhi-balA''cArAn tribhuvanajanapraNatapadapadmAn / / 118 / / tathA teSAM cA'nyonyam antaraM sakalakAlakalanena / varNaM, pramANam, AyuH, gotraM tathA jananI- janakAMzca / / 119 / / janmanagarANi ca tathA kumArarAjyAdi sarvaparyAyaM / siddhigatiparyantaM bhagavAn bharatasya kathayati / / 120 / / punaH api pRcchati bharataH 'mama sadRzAH katipayAH bhaviSyanti ! / ' sagarAdIn ekAdaza cakradharAn kathayati sarvajJaH / / 121 / / prakarSane pAmyA cho, tema A bharatakSetramAM bIjA paNa tamArI jevA tIrthaMkara thaze ke nahi?' bhagavaMta bolyA-'he bharata! thaze.' bharata polyo- 'te devA prAranA thaze ?" eTale bhagavaMte ajitanAthathI mahAvIra sudhI trevIsa tIrthaMkaro ke jemanA baLa, buddhi ane AcAra samAna hoya che ane jemanA caraNa-kamaLane tribhuvananA janoe vaMdana karela che, vaLI saMpUrNa kALa jANavA vaDe temanuM anyonya ajanuM aMtara, varSA, hehaprabhAza, AyuSya, gotra, 4nanI, 4na, 4nmanA nagara, subhAraDAla, rAbhya, sarva dIkSAparyAya ane siddhigati paryaMta badhuM bharatane kahI saMbhaLAvyuM. (118-120) eTale bharate punaH prazna karyo ke-'he prabhu! mArA jevA cakravartI keTalA thaze? svAmI bolyA-'tArA jevA
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH appuTTho'vi hu bhayavaM puNo'vi vAgarai bhrhnaahss| nava vAsudeva-baladevajuvalae bhAviNo bharahe / / 122 / / ___puNaravi bhaNio bharahAhiveNa tilokkmNdirpiivo| avaloiUNa parisaM khayarAmaraniyarapariyariyaM / / 123 / / chaTTaThThamAitavakisiyasAhusudhammakArigihikaliyaM / bhayavaM! kimettha ko'vi hu pAvissai titthayaralAbhaM? ||124 / / taha cakkavaTTilacchiM coddasavararayaNaguNamahagghaviyaM / ahavAvi vAsudevattaNaMpi pAvejja bharahaMmi? ||125 / / apRSTaH api khalu bhagavAn punaH api vyAkaroti bhrtnaathsy| nava vAsudeva-baladevayugalAH bhAvinaH bharate / / 122 / / punaH api bhaNitaH bharatA'dhipena trilokamandirapradIpaH / avalokya parSadaM khecarA'maranikaraparivRttAm / / 123 / / ssssttmaa'ssttmaaditpkRshsaadhu-sudhrmkaarigRhiklitaam| bhagavan! kimatra ko'pi khalu prApsyati tIrthakaralAbham? ||124 / / tathA cakravartIlakSmI caturdazavararatnaguNamahAyA'm / athavA'pi vAsudevatvamapi prApsyati bharate? / / 125 / / sA mAgimAra 4352 thaze.' (121) pachI bharatanA pUchyA vinA bhagavaMta punaH bolyA ke "bharatakSetramAM nava vAsudeva ane baLadevanA joDalAM thaze. (122) tyAre bharata mahArAjAe vidyAdhara ane devanA samUhathI bharela tathA chaThTha, aThThama tapathI kRza banelA sAdhuo ane zrAvako yukta sabhA joine traNa lokarUpa maMdiranA dIpaka samAna evA prabhune prazna karyo ke-"he bhagavan! A parSadAmAM zuM koi tIrthaMkara padanI Rddhi pAmaze? ke cauda zreSTharatnonA guNathI mahA kIMmatI cakravartInI lakSmI athavA mA bharatabhA cha vAsudeva5j pAmaze?' (123-125)
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 tAhe kaliyakuliMgaM miriiM egaMtasaMThiyaM bhyvN| dAvai jaha esa jiNo carimo hohI tuha suotti / / 126 / / esocciya gAmAgaranagarasamiddhassa bhArahaddhassa / sAmI tiviDDanAmo paDhamo taha vAsudevANaM / / 127 / / eso mahAvidehe piyamitto nAma cakkavaTTIvi / mUyAe nayarIe bhavissaI paramariddhijuo / / 128 / / zrImahAvIracaritram evaM ca AyanniUNa bharahanariMdo pahiTThamaNo paNamiUNa bhayavaMtassa caraNasaroruhaM takkhaNameva aNegasuhaseNAvainivahaparivuDo payaTTo niyasuyassa miriyassa vaMdaNaNimittaM / tadaMtare cAraNaladdhisaMpanne, ohinANadhare, maNapajjavanANiNo vigiTThatavakaraNanirae, sUrAbhimuhA tadA kalitakuliGgaM marIciM ekAntasaMsthitaM bhagavAn / darzayati yathA eSaH jinaH caramaH bhaviSyati tava sutaH iti / / 126 / / eSaH eva grAmA''kara-nagarasamRddhasya bharatA'rdhasya / svAmI tripRSThanAmakaH prathamaH tathA vAsudevAnAm / / 127 / / eSaH mahAvidehe priyamitraH nAmI cakravartI api / mUkAyAM nagaryAM bhaviSyati paramarddhiyutaH / / 128 / / evaM ca AkarNya bharatanarendraH prahRSTamanAH praNamya bhagavataH caraNasaroruhaM tatkSaNameva anekazubhasenApatinivahaparivRttaH pravRttaH nijasutasya marIceH vandananimittam / tadantare cAraNalabdhisampannAn, avadhijJAnadharAn, manaHparyavajJAninaH, vikRSTatapokaraNaniratAn, sUryAbhimukhA''tApanAparAyaNAn, tyAre RSabhasvAmIe kuliMgayukta ane ekAMtamAM beThela evo marIci batAvatAM kahyuM ke-'A tAro putra yovIsabho tIrtha42 thaze. (125) vaLI e gAma, nagarathI samRddha evA bharatArdhano svAmI, tripRSTha nAme prathama vAsudeva thaze. (127) temaja mahAvidehamAM mUkA nagarIne viSe parama samRddhi yukta priyamitra nAme cakravartI thaze.' (128) A pramANe sAMbhaLatAM atyaMta harSa pAmI, bhagavaMtanA caraNa-kamaLane vaMdana karI, tarataja aneka sArA senApati sahita bharata nareMdra potAnA putra marIcine vaMdana karavA cAlyo. tyAM jatAM jatAM vacamAM cAraNa-labdhi saMpanna, avadhijJAnadhArI, manaHparyavajJAnI, utkRSTa tapa-rAmAM tatpara, sUrya sAbhe khAtApanA letA, vIrAsana
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH 89 yAvaNAparAyaNe, vIrAsaNAidukkarakAyakilesakArae bhaMgiyasuyapaDhaNekkamANase ya mahAmuNiNo paramabhattIe ThANe ThANe viNayapaNamaMtamaulimaMDalaM vaMdaMto aNimisadiTThIe pecchamANo ya patto jattha so ekkadesavimukkaveNutidaMDo, paMDurapuMDariyanivAriyaravikarapasaro, niyamaiparikappiyapavittigAiuvagaraNa-visarisarUvadaMsaNakouhalAuliyAgayaloyadhammakahaNavakkhittacitto miriI nivasaitti / taM ca dUrAo cciya nissAmaNNabhattibharanissaraMtuvva romaMcacchalleNa, aMtare assAyaMtaM va siNehasavvassamuggiraMto, paDhamadaMsaNunnAmiyamatthayanivaDaMtakusumanibheNa agghaM va viyaraMto, vimalakarayalaMgulimuddArayaNakiraNajAleNa disAmuhapasarieNa maMgaladIvanivahaM va bohiMto, payAhiNAdANeNa tigaraNabhattipagarisaM va sAheMto bhUmitalavilulaMtuttamaMgaM paNamiUNa pamoyabharanibbharagiraM bhnniumaaddhtto| kahaM?vIrAsanAdiduSkarakAyaklezakArakAn, bhaGgikazrutapaThanaikamAnasAn ca mahAmunIn paramabhaktyA sthAne sthAne vinayapraNamadmaulImaNDalaM vandamAnaH animeSadRSTyA prekSamANazca prAptaH yatra saH ekadezavimuktaveNutridaNDaH, pANDurapuNDarIkanivAritaravikaraprasaraH, nijamatiparikalpitapavitrakAdi-upakaraNa-visadRzarUpadarzanakutUhalAkulitA''gatalokadharmakathanavyAkSiptacittaH marIciH nivasati iti / taM ca dUrAd eva niHsAmAnyabhaktibharaniHsarad iva romAJcocchalena, antare AsAdayan iva snehasarvasvamudgiran, prathamadarzanonnAmitamastakanipatatkusumanibhena ardhyaM iva vitaran, vimalakaratalAGgulImudrAratnakiraNajAlena digmukhaprasRtena maGgaladIpanivahamiva bodhan, pradakSiNAdAnena trikaraNabhaktiprakarSamiva kathayan bhUmitalavilolamANottamAGgaM praNamya pramodabharanirbharagiraM bhnnitumaarbdhvaan| katham? - pramukha duSkara kAyakleza AcaratA tathA bhAMgAvALuM zruta paDhavAmAM parAyaNa evA mahAmunione vinayathI namatA mugaTonA samUha vALo, mastaka namAvI parama bhaktithI sthAne sthAne vaMdana karato ane animeSadaSTithI temane joto bharata tyAM pahoMcyo ke jyAM marIci beTho hato. teNe eka bAju potAno vAMsano tridaMDa mUkyo hato, zveta chatrathI sUryanA tApanuM jeNe nivAraNa karyuM hatuM, tathA potAnI matithI kalpela janoI vagere upakaraNathI vilakSaNa svarUpane jotAM kautUhaLathI yukta AvatA lokone dharma kahevAmAM je dattacitta hato. tene dUrathI jotAM ja romAMcanA bahAne jANe asAdhAraNa bhaktisamUhane pragaTa karato hoya, hRdayamAM anubhavAtA apUrva snehane jANe batAvato hoya, prathama darzana thatAM namAvela mastakathI paDatA puSpanA bahAne jANe pUjA karato hoya, nirmaLa hAthamAM rahela vIMTInA ratnanA dizAomAM prasaratA kiraNa-samUhathI jANe aneka maMgala-dIpane jaNAvato hoya tathA pradakSiNA ApavAthI jANe trividha bhaktino utkarSa batAvato hoya evo bharata rAjA pRthvItala sudhI mastaka namAvI-vaMdana karI, bhAre pramodathI otaprota banI, A pramANe kahevA lAgyo
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 vaccha! tumaM ciya nIsesapavaralakkhaNanihANabhUo'si / sukayatthANaM majjhe tujjha paraM paDhamiyA rehA / / 129 / / tihuyaNabhuvaNassuvariM ikkhAgUNaM na hoi kaha vaMso ? / jattha vimalA virAyai vijayapaDAivva tuha kittI / / 130 / / tu bhAviriddhimAyanniUNa raMjijjae na kassa maNaM ? | kaha vA no vaMdijjai tuha payapaumaMkiyA puhai ! / / 131 / / zrImahAvIracaritram kIraMtu nAma dukkaratavovihANAiM bhavvaloeNaM / jaM tesi phalaM taM puNa tumaecciya pAviyaM savvaM / / 132 / / vatsa! tvameva niHzeSapravaralakSaNanidhAnabhUtaH asi / sukRtArthAnAM madhye tava paraM prathamA rekhA / / 129 / / tribhuvanabhuvanasyopari IkSvAkUnAM na bhavati kathaM vaMza ? / yatra vimalA virAjate vijayapatAkA iva tava kIrtiH || 130 / / tava bhAvI RddhimAkarNya rajyate na kasya manaH / kathaM vA na vandyate tava padapadmA'GkitA pRthvI / / 131 / / kriyatAm nAma duSkaratapovidhAnAni bhvyloken| yat teSAM phalaM tat punaH tvayA eva prAptaM sarvam / / 132 / / 'he vatsa! tuM samasta zreSTha lakSaNonA nidhAnarUpa che, sukRtI janomAM tArUM nAma prathama rekhArUpa che. (128) to tribhuvanamAM IkSvAkuono vaMza sarvotkRSTa kema na gaNAya ke jyAM vijayanI dhajAnI jema tArI vimala kIrtti zolI rahI che. (130) tArI bhAvi Rddhi sAMbhaLatAM konuM mana raMjita na thAya? athavA to tArA caraNa-kamaLathI aMkita thayela bhUmi kone vaMdana karavA yogya na hoya? (131) bhavyajano bhale duSkara tapa kare, temane je phaLa maLavAnuM che, te badhuM tame ja meLavela che. (132)
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH o-siTTho'si tumaM tAeNa bhArahe kuMDagAmanayaraMmi / siddhatthapatthivasuo kira carimo ettha titthayaro / / 133 / / puNaravi dasAravagge Aimo taM tiviTTunAmeNa / poyaNapuraMmi nayare tikhaMDabharahassa sAmitti / / 134 / / mUyA nayarIe mahAvidehaMmi taha ya cakkavaI / battIsasahassamahAnariMdasaMdohanayacaraNo || 135 / / pArivvajjaM jammaM ca tujjha no paNivayAmi kiMpi ahaM / jaM hohisi titthayaro carimo taM teNa vaMdAmi || 136 || yataH- ziSTaH asi tvaM tAtena bharate kuNDagrAmanagare / siddhArthapArthivasutaH kila caramaH atra tIrthakaraH / / 133 / / punaH api dazArha ( ra?) varge AdimaH tvaM tripRSThanAmnA / potanapure nagare trikhaNDabharatasya svAmI iti / / 134 / / mUkAyAM nagaryAM mahAvidehe tathA ca ckrptiH| dvAtriMzatsahasramahAnarendrasandohanatacaraNaH / / 135 / / pArivrAjyaM janma ca tava na praNipatAmi kimapi aham / yad bhaviSyasi tIrthakaraH caramaH tvAM tena vande ||136 || 91 kAraNa ke bhagavaMte tamArI zreSThatA batAvatAM kahyuM ke-'bharatakSetranA kSatriyakuMDa nagaramAM siddhArtha rAjAnA putra thai tame A avasarpiNI kALamAM chellA tIrthaMkara thazo. (133) temaja potanapura nagaramAM vAsudevomAM prathama tripRSTha nAme vAsudeva traNakhaMDa bharatanA svAmI thazo. (134) vaLI mahAvideha kSetramAM mUkA nagarImAM batrIza hajAra mahArAjAo tamArA caraNane name tevA cakravartI thazo (134) huM kAMi tamArA A parivrAjakapaNAne namato nathI, paNa tame carama tIrthapati thazo, tethI huM tamane vaMdana karuM chaM.' (135)
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritrama evaM thoUNa bahuM girAhiM abmahiyabhAvagabbhAhiM / jayakuMjaramArUDho viNIyanagariM gao bharaho / / 137 / / miriIvi imaM souM hrisuggypulyjaalpiinnNgo| garuyakulajammasahajAyabhUrigaMbhIrimaM mottuM / / 138 / / jiNavayaNatthavibhAvaNasaMpannaviveyamavi pariccaiuM / dehuggayaniravaggahalajjApasaraMpi paDikhaliuM / / 139 / / duvvAravegapaphuriyaphAramummAyamekkamAsajja / dappubbhaDamapphoDiyativaI mallo va raMgaMmi ||140 / / evaM stutvA bahubhiH girbhiH abhyadhikabhAvaga: / jayakuJjaramArUDhaH vinItAnagarI gataH bharataH / / 137 / / marIciH api idaM zrutvA harSodgatapulakajAlapInA'GgaH / gurukakulajanmasahajAtabhUrigambhIratAM muktvA ||138 / / jinavacanA'rthavibhAvanasampannavivekamapi prityjy| dehodgataniravagrahalajjAprasaramapi pratiskhalya / / 139 / / durvAravegaprasphuritasphAramunmAdamekamAsAdya / darpodbhaTAsphoTitatripadI mallaH iva raGge / / 140 / / e pramANe adhika adhika bhAvathI garbhita vANIthI bahu stavI, bharata rAjA jayakuMjarahAthI para besIne vinIta nagarIma yAlyo gayo. (137) ahIM marIci paNa bhAratanA mukhathI potAnA vakhANa sAMbhaLI harSathI romAMcita ane AnaMdita zarIravALo banI, moTA kuLamAMnA janma sAthe utpanna thayela bhAre gaMbhIratA tajI, jinavacananA arthane ciMtavavAthI pragaTa thayela vivekano tyAga karI, deha sAthe utpanna thayela asAdhAraNa rIte vyApela lajjAne paNa mUkI, durvAra vegathI vadhatA eka atyaMta unmAdano ja Azraya laI, raNAMgaNamAM subhaTanI jema abhimAnathI traNa vAra paga pachADatAM, pAse rahelA munio samakSa lokonA madhyabhAgamAM AnaMdathI bhInI AMkhavALo te A pramANe pragaTa rIte kahevA lAgyo-(137-141)
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH paccAsannamahAmuNisamakkhamaha loymjjhyaarNmi| ANaMdasaMdiraccho phuDakkharaM bhaNiumAdatto || 141 / / cauhiM kalAvayaM / jai paDhama vAsudevo mahAvidehaMmi cakkavaTTIvi / caramo titthayaro'vihu ahaM bhavissAmi bharahaMmi / / 142 / / tAtihuNe'vi nUNaM aNNo no puNNavaM mamAhiMto / kassa'NNassa va erisa phaladAyI hojja sukayatarU ? / / 143 / / tathA-ajjo titthayarANaM paDhamo jaNago ya cakkivaMsassa / ahayaM ca dasArANaM aho kulaM uttimaM majjha / / 144 / / eyaM niyakulacaMgimaukkittaNapaccaeNa saMjaNiyaM / nIyAgoyaM kammaM miriiparivvAyageNa daDhaM / / 145 / / pratyAsannamahAmunisamakSamatha lokmdhye| AnandasyandamAnA'kSaH sphuTA'kSaraM bhaNituM ArabdhavAn / / 141 / / caturbhiH kalApakam / yadi prathamaH vAsudevaH mahAvidehe cakravartI api| caramaH tIrthakaraH api khalu ahaM bhaviSyAmi bharate / / 142 / / tasmAt tribhuvane'pi nUnamanyaH na puNyavAn mattaH (asmad) / kasyA'nyasya vA idRzaphaladAyI bhavet sukRtataruH ? / / 143 / / tathA - AryaH tIrthakarANAM prathamaH janakaH ca cakrivaMzeSu / ahaM ca dazArha (rA?) NAM aho kulamuttamaM mama || 144 / / 93 evaM nijakulazreSThatvotkIrtanapratyayena snyjnitN| nIcagotraM karma marIciparivrAjakena dRDham / / 145 / / 'huM prathama vAsudeva thaiza, vaLI mahAvidehamAM cakravartI paNa thaiza ane A bharatamAM carama tIrthaMkara paNa thaza, (142) tethI tribhuvanamAM mArA jevo anya koi puNyavAna nathI. suktavRkSa, bIjA kone AvuM phaLa ApanAra thAya? (143) vaLI tIrthaMkaromAM mArA pitAmaha prathama che, cakravartIomAM mArA pitA prathama che ane vAsudevomAM huM prathama thavAno chaM, tethI khaho! bhAru huna uttama che' (144) e pramANe potAnA kuLanI utkRSTatA gAvAnA nimitte (=abhimAnathI) marIci parivrAjake dRDha nIcagotraarbh jAMdhI sIdhuM. (145)
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 zrImahAvIracaritram ___bhayavaM ca jayapiyAmaho vihariUNa tesu tesu gAmAgara-pura-maDaMba-doNamuhapamuhesu ThANesu kiMcUNaM puvvasayasahassaM kevalipariyAgaM pAuNittA Auyakammassa sAvasesayaM nAUNa aTThAvayapavvayamArUDho / tao mahAmAsabahulaterasIe abhiInakkhattamuvAgae caMde puvvaNhasamayaMmi susamadUsamAe egUNanauipakkhesu sesesu kayacauddasamatavokammo dasahiM muNisahassehiM saddhiM paricattacaubvihA(hA)ro kayapAovagamaNo pajjaMkAsaNasaMThio veyaNiyAuya-nAmagoyakammANaM aMtaM karittA sivamayalamaNuttaraM pattotti / aha battIsaMpi suriMdA dussahadukkhavihureNa bharahanariMdeNa sameyA bAhappavvAhAulaloyaNajuyalA paNamiUNa bhagavaMtaM naMdaNavaNAo sarasagosIsakasaNAgarupamuhasokkhakaTThAI aannaaviti| bhagavAn ca jagatpitAmahaH vihRtya teSu teSu grAmA''kara-pura-maDamba-droNamukhapramukheSu sthAneSu kiJcid nyUnaM pUrvazatasahasraM kevaliparyAyaM prApya (=pAlayitvA) AyuSkarma sAvazeSa jJAtvA aSTApadaparvatam ArUDhaH | tataH mAghamAsabahulatrayodazyAm abhIcinakSatramupAgate candre pUrvAhNasamaye suSamA-duSamAyAM ekonanavatipakSeSu zeSeSu kRtacaturdazatapaHkarma dazabhiH munisahajaiH saha parityaktacaturvidhA''hAraH kRtapAdopagamanaH paryaGkA''sanasaMsthitaH vedanIyA''yurnAmagotrakarmaNAm antaM kRtvA zivam acalamanuttaraM prAptaH iti / atha dvAtriMzad api surendrAH dussahaduHkhavidhureNa bharatanarendreNa sametAH bASpapravAhA''kulalocanayugalAH praNamya bhagavantaM nandanavanAt sarasagozIrSa-kRSNA'garu-pramukhazuSkakASThAni AnAyayanti / tataH - have bhagavaMta RSabhasvAmI gAma, khANa, nagara, pATaNa, droNamukha pramukha sthAnomAM vicarI kaMIka nyUna eka lAkha pUrva kevali-paryAya pALI, AyukarmanI prAMta sthiti jANI aSTApada parvata para AvyA. tyAM mahA mahinAnI kRSNa terasanA divase abhijItu nakSatra sAthe caMdramAno yoga thatAM divasanA pUrva bhAgamAM suSamaduHSama nAmanA trIjA ArAnA nevyAzI pakSa avazeSa rahetAM, cha upavAsa karI, daza hajAra munionI sAthe cAra prakAranA AhArano tyAga karI, pAdyapagamana anazana AcarI, paryakAsane besI, vedanIya, Ayu, nAma ane gotrakarma khapAvI, anuttara, ane acala evA mokSapadane pAmyA. eTale azrunA pravAhathI bhInI AMkhavALA batrIsa iMdro, dusaha duHkhathI vyAkuLa banelA bharata nareMdra sAthe tyAM AvyA ane bhagavaMtane praNAma karI, naMdanavanathI sarasa gozISa caMdana, kRSNAgarU pramukha kiMmatI kASTho temaNe (havAna bhoDasIna) bhaMgAvyA.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH tao-puvveNa jiNassa kae vaTTAyAraM ciyaM rayAviti / dakkhiNadisAe taMsaM ikkhAgukulubbhavanimittaM / / 146 / / avareNa u cauraMsaM vittharavaMtaM visiTTakaThehiM / avasesANa muNINaM sarIrasakkArakajjeNaM / / 147 / / tAhe khIrodaya(jala)NhavaNasuisurahicaMdaNavilittaM / Aroti sarIraM ciyAe sakkA jiNiMdassa / / 148 / / bhavaNavaipamuhadevA grahaviyavilittAiM sesasAhUNaM / Aroti duhattA dehAiM niyaniyaciyAsu / / 149 / / pUrve jinasya kRte vRttA''kArAM citAM rcynti| dakSiNadizi tryasrAm IkSvAkukulodbhavanimittam / / 146 / / apareNa tuM caturasrAM vistAravatI viziSTakASThaiH / avazeSANAM munInAM zarIrasatkArakAryeNa ||147 / / tadA kssiirodkjlsnaapn-shucisurbhicndnviliptm| Aropayanti zarIraM citAyAM zakrAH jinendrasya / / 148 / / bhavanapatipramukhadevAH snApitaviliptAni zeSasAdhUnAm / Aropayanti duHkhA''rtAH dehAni nijanijacitAsu ||149 / / pachI prabhune mATe temaNe pUrvadizAmAM goLAkAra citA racAvI, IzvAku kuLanA munio mATe dakSiNadizAmAM trikoNa citA ane zeSa munionA zarIrasaMskAra mATe pazcima dizAmAM viziSTha kASThothI vistRta catuSkoNa citA 2yAvI. (147/147) tyArabAda kSIrodadhinA jaLathI snAna karAvI, pavitra sugaMdhI caMdanathI vilipta karelA bhagavaMtanA zarIrane dro yitA52 sthApana puryu. (148) pachI duHkhArUM thayelA bhavanapati pramukha devatAoe zeSa sAdhuonA dehane havaNa-vilepana karI taiyAra karela potapotAnI sitAmomAM aarope| jA. (148)
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 zrImahAvIracaritrama tatto aggikumArA jahakkama tAsu sakkavayaNeNaM / vayaNehiM nirANaMdA muyaMti jAlAulaM jalaNaM / / 150 / / evaM sarIrasakkAramAyareNaM suresarA kAuM / niyaniyaThANesu gayA vicchAyamuhA vigayasohA / / 151 / / bharahanariMdo puNa mahAsogAbhibhUo sgihmaago| tattha ya daDhavajjapaDaNAirittasogasaMbhArajajjariyasarIro, mannupUriyagalasaraNI, saMkaMdaNapokkamukkArAvANusAraroyaNArAvavihiyasogapamokkho, aTThAvayaselasiharaMmi savvarayaNamayaM mahaMtaM thUbhaM rayAvei | bAhubalipamuhANa ya navaNauIe bhAugANaM aNNANi navanaui thUbhANi nivvttaavei| tahA bhagavao nivvANalAbhappaese tigAuyaussehaM joyaNAyAma siMhanisA(sejjA)iyaM savvarayaNaviNimmiyaniyaniyavaNNappamANovaveyacauvIsajiNapaDimAhiTThiyaM, suvibhattasAlibhaMjiyAbhirAmatoraNA tataH agnikumArAH yathAkramaM tAsu zakravacanena / vadanaiH nirANandA muJcanti jvAlA''kulaM jvalanam / / 150 / / evaM zarIrasaMskAraM AdareNa surezvarAH kRtvA / nijanijasthAneSu gatAH vicchAyamukhAH vigatazobhAH ||151 / / bharatanarendraH punaH mahAzokA'bhibhUtaH svagRhamAgataH / tatra ca dRDhavajrapatanA'tirikta-zokasambhArajarjaritazarIraH, manyupUritagalasaraNiH, sakrandanapUnmuktArAvA'nusAra-rodanA''rAva-vihitazokapramukhaH aSTApadazailazikhare sarvaratnamayaM mahat stUpaM racayati / bAhubalIpramukhANAM ca navanavatInAM bhAtRNAmanyAni navanavatiH stUpAni nivrttyti| tathA bhagavataH nirvANalAbhapradeze trigavyUtotsedham, yojanA''yAmam, siMhaniSadyAkam, sarvaratnavinirmita-nijanija te pachI iMdranA AdezathI zokAtura agnikumAra devoe mukhethI yathAkrame te citAomAM jvAlAyukta agni sAvI. (150) e pramANe AdarapUrvaka temanA zarIra-saMskAra karI zobhA rahita zyAma mukhe iMdro potapotAnA sthAne cAlyA gayA. (151) mahAzoka pAmato bharatanareMdra paNa potAnA ghare Avyo, tyAM daDha vaja paDavA karatAM paNa vadhAre zokathI zarIrathI jarjarita, vyAkuLatAthI aTakelA kaMTha rUpI mArgavALA ane AjhaMda, pokAra-poka mUkIne moTe sAde rUdana karatAM mahAzokamAM nimagna thai bharate aSTApadanA zikharapara kevaLa ratnamaya eka moTo sUpa racAvyo, temaja bAhubali pramukha potAnA navvANuM bhAionA bIjA navvANu stUpa karAvyA tathA bhagavaMtanA nirvANapradezamAM traNa gAu uMcuM, eka yojana vistRta, siMhAsanayukta, sarva ratnamaya ane potapotAnA varNa, pramANa sahita covIza
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH baddhabaMdhurAmilANavaMdaNamAlaM, duvAradesobhayapAsapaiTThiyalaThThapuMDarIyapihANapuNNakaNayakalasaM, sarasapaMcappayArapupphapuMjovayArakaliyaM, kAlAguru-kuMdurukka-kappUrapamuhavatthusiddhadhUyadhUmadhayAriyadisAhoyaM(sohaM?), aNegatiyasaMgaNAjaNuttAlakaratAlapurassaradijjamANarAsayaM, bhattibharanibbharagAyatakiMnaraniyaraM, dUradesAgayavijjAharacAraNamuNijaNavicittathuithottakhavakhaMtahalabolaM, paiTThiya-lohamayajaMtaduvArapAlaM jiNabhavaNaM kArAvei / jaM ca-saMsAroyahinivaDatasattasaMtANajANavattaM va / rehai pavaNuddhayadhavaladhayavaDADovaramaNijjaM / / 152 / / varNa-pramANopapetacaturviMzatijinapratimA'dhiSThitam, suvibhaktazAlibhaJjikA-'bhirAmatoraNA''baddhabandhurA'mlAnavandanamAlam, dvAradezobhayapArzvapratiSThitalaSTapuNDarIkapidhAnapUrNakanakakalazam, sarasapaJcaprakArapuSpapuJjopacArakalitam, kAlAgaru-kunduruka-karpUrapramukhavastusiddhadhUpadhUmA'ndhakAritadigaugham, anekatridazA'GganA''jAnUttAlakaratAlapurassaradIyamAnarAsakam, bhaktibharanirbharagAyatkinnaranikaram, dUradezA''gatavidyAdharacAraNamunijanavicitrastutistotrakhavardhamAnakalakalam, pratiSThitalohamayayantradvArapAlaM jinabhavanaM kArayati / yacca - saMsArodadhinipatatsatvasantAnayAnapAtram iva | rAjate pavanoddhRtadhavaladhvajapaTA''ToparamaNIyam / / 152 / / jinapratimAthI adhiSThita, alaga alaga sthApela pUtaLIothI zobhatA mukhya daravAje bAMdhela manohara ane ujjavaLa AsopAlavanA pAMdaDAnI mALA saMyukta, dvAranI baMne bAju sthApita ane sugaMdhI kamaLothI DhAMkelA kanakanA pUrNa kaLazayukta, zreSTha pAMca prakAranA puSpa samUha sahita; kAlAguru, kuMduruka, karpara pramukha sugaMdhI vastuothI siddha karela dhUpanA dhUmathI jyAM dizAo aMdhakAramaya banI gai che, aneka devAMganAo uttAla = DhIMcaNathI upara tarapha karatALIo pUrvaka jyAM rAsaDA ramI rahI che, bhaktinA AvezathI jyAM kinnaronA samUha gAna karI rahyA che. dUra pradezathI Avela vidyAdharo, cAraNamunionI vicitra stuti-stotrothI jyAM AkAza zabdamaya thai rahela che tathA jyAM lohanA yaMtramaya dvArapAla sthApavAmAM Avela che evuM jinabhavana bharata rAjAe tyAM karAvyuM, ke je saMsArasAgaramAM paDatA prANIone eka nAva samAna zobhe che. tathA pavanathI uDatI dhavala dhvajAonA sAuMparathI atyaMta 2bhaeIya vAge che. (152)
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 ikkhAgukulubbhavabhUvakittikUDaM va saMThiyaM pyddN| sohai mahIe kelAsaselasamasIsiyAevva / / 153 / / pavaNapaNollirajalaharapaDalAulasiharaparisarAbhogaM / paribhamirabhamaraniyaraM virAyae kumuyamaulaM va / / 154 / / manne pavaNapaNolliraeyamahaddhayapaloyaNeNa jaNe / pavvayasiranivaDiragayaNasariyakittIphuDaM jAyA / / 155 / / zrImahAvIracaritram bharahanariMdanivesiyajiNamaMdiradaMsaNANusAreNaM / sesajaNo'vi payaTTo jiNabiMbAINa kAravaNe / / 156 / / IkSvAkukulodbhavabhUpakIrtikUTaM vA saMsthitaM prakaTam / zobhate mahyAM kailAsazailasamazIrSakam iva / / 153 / / pvnprnnoditjldhrpttlaa''kulshikhrprisraa''bhogm| paribhramadbhramaranikaraM virAjate kumudamukulamiva / / 154 / / manye pavanapraNodyamAnaijanamahAdhvajapralokanena jane / parvatazIrSanipatitagaganasaritkIrtiH sphuTaM jAtA / / 155 / / bharatanarendranivezitajinamandiradarzanA'nusAreNa / zeSajanaH api pravRttaH jinabimbAdInAM kArApaNe / / 156 / / kailAsa parvata samAna ikSvAku-kuLamAM utpanna thaela rAjAnI kIrtirUpa zikhara jANe pragaTa rIte pRthvIpara sthApana karela hoya tevuM zobhe che. (153) pavanathI prerAyelA meghanA paDalathI jenA zikharano samagra bhAga vyApI rahela che, ardha vikasita kumudakaLInI jema jyAM bhramaronA samUha bhamI rahyA che. (154) vaLI mane to emaja lAge che ke-pavananI preraNAthI uDatI e mahA dhvajAone jotAM lokamAM, parvatanA zikharaparathI paDatI gaMgAnI kIrtti pragaTa thai. (155) bharata rAjAe karAvela jinamaMdiranA darzanAnusAre bIjA loko paNa jinabiMbAdika karAvavA lAgyA. (145)
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAva juttaM ca eyaM, jeNa eyaM khu duggaiduvAra(pihANa)phalihovamaM jiNA biNti| nIsesasattasaMtANatANadANekkaheuM ca / / 157 / / ekko(tto)cciya takkAliyamuNi-gaNahara-kevalIhiM na nisiddhaM / ceiharAbhAve jaM titthuccheo bhave pacchA / / 158 / / tthaa-jinnsNtbiNbdsnnvinnaayjhtthvtthuprmttho| paDivajjai jai kiriyaM koI saMsArabhayabhIo / / 159 / / muNiNo'vi vaMdaNatthaM io tao iMti niyavihAreNaM / te'vi ya kareMti saddhammadesaNaM samayanIIe / / 160 / / yuktaM ca etat, yena - etat khalu durgatidvAra(pidhAna)parighopamaM jinAH bruvanti / niHzeSasattvasantAnatrANadAnaikahetu ca / / 157 / / ataH eva tatkAlikamuni-gaNadhara-kevalibhiH na niSiddham / caityagRhA'bhAve yasmAt tIrthocchedaH bhavet pazcAt / / 158 / / tathA-jinasatkabimbadarzanavijJAtayathArthavastuparamArthaH / pratipadyate yadi kriyAM ko'pi saMsArabhayabhItaH / / 159 / / ___ munayaH api vandanArthamitastataH Ayanti nijavihAreNa | te'pi ca kurvanti saddharmadezanAM samayanItyA / / 160 / / e paNa yuktaja che. kAraNa ke- jinezvarono e upadeza che ke jinabaMba ke jinamaMdira e durgatinA dvArane baMdha karavAne eka parighA-bhogaLa samAna ane samasta prANIonI rakSA karavAmAM eka kAraNarUpa che. (157) eTalA mATe te kALanA muni, gaNadharo ane kevalIoe niSedha na karyo, kAraNa ke cetyAbhAve pAchaLathI tIrthano 76 tha6 ya. (158) jiteMdranuM anupama biMba jovAthI yathArtha vastuno paramArtha jANavAmAM AvatAM saMsAranA bhayathI trAsa pAmela 35 prAe syAre yAno svI..2 43. (158) munio paNa Ama tema vihAra karatAM tyAM vaMdana nimitte Ave ane siddhAMta anusAra teo saddharmanI dezanA 59 mApe. (170)
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 zrImahAvIracaritrama paDibujhaMti ya bhavvA giNhaMti jiNiMdadhammamakalaMkaM | evaM ca titthavuDDI hoi kayA savvakAlaMpi / / 161 / / kiM bahuNA?-jiNabhavaNAinivesaNasamuvajjiyapuNNapagarisavaseNaM / saggApavaggalacchI nivasai bhavvANa karakamale / / 162 / / iya so bharahanariMdo nivesiUNaM jiNiMdavarabhavaNaM / uvabhuMjai niyarajjaM visayasamiddhaM bahuM kAlaM / / 163 / / aha annayA paviTTho AyaMsagharaMmi vimalaphalihamae / niyarUvapecchaNakae savvAlaMkAriyasarIro / / 164 / / pratibudhyante ca bhavyAH gRhNanti jinendradharmamakalaGkam / evaM ca tIrthavRddhiH bhavati kRtA sarvakAle'pi ||161 / / kiM bahunA? - jinabhavanAdinivezanasamupArjitapuNyaprakarSavazena / svargA'pavargalakSmIH nivasati bhavyAnAM karakamale / / 162 / / iti saH bharatanarendra nivezya jinendravarabhavanam / upabhunakti nijarAjyaM viSayasamRddhaM bahu kAlam / / 163 / / atha anyadA praviSTaH AdarzagRhe vimlsphttikmye| nijarUpaprekSaNakRte sarvA'laGkRtazarIraH ||164 / / te sAMbhaLatAM bhavya jIvo pratibodha pAme ane nirdoSa jinadharmano svIkAra kare, e pramANe sadAkALa tIrthanI vRddhi thy| 43. (171) vadhAre zuM kahIe? jinabhavanAdi karAvavAnA utkRSTa puNyathI svarga ane mokSanI lakSmI, bhavyajanonA 72.bhAvIna nivAsa 32 cha. (172.) ema bhagavaMtanuM zreSTha bhavana tyAM karAvIne bharata nareMdra viSayasukha yukta cirakALa potAnuM rAjya bhogavavA lAgyo. (17) evAmAM ekadA nirmaLa sphaTika ratnamaya ArIsAbhavanamAM potAnuM rUpa jovAne te badhA alaMkArothI sajja thaine mAvyo. (174)
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH vivihapayAraM pecchaMtayassa aha aMgulIyagaM galiyaM / karakisalayAu tAhe bIbhacchA aMgulI jAyA / / 165 / / vavagayasohaM taM pAsiUNa savvaMgasaMgi yAbharaNaM / mukkaM sAhAviyarUvadaMsaNatthaM mahIvaiNA ||166 / / atthamiyasayalatAraM va nahayalaM luNiyasassamiva chettaM / vavagayakamalaM va saraM taraM va saMchinnasAhaggaM / / 167 / / daDuM ca kaTThaghaDiyaM va nippahaM vigayarUvalAyannaM / cammAvaNaddhaniviDaTThipaMjarAgAramaha dehaM / / 168 / / vividhaprakAraM prekSamANasya atha aGgulIyakaM galitam / karakisalayAt tadA bIbhatsA aGgulI jAtA / / 165 / / vyapagatazobhAM tAM dRSTvA sarvA'GgasaGgi ca AbharaNam / muktaM svAbhAvikarUpadarzanArthaM mahIpatinA / / 166 / / astamitasakalatArakamiva nabhastalaM, lUnazasyamiva kSetram / vyapagatakamalamiva saraH, taruH iva saMcchinnazAkhAgram / / 167 / / dRSTvA ca kASThaghaTitamiva niSprabhaM vyapagatarUpalAvaNyam / carmA'vanaddhanibiDA'sthipaJjarA''kAraM atha deham / / 168 / / 101 tyAM aneka prakAre rUpa jotAM hasta-kamaLamAMthI eka vIMTI nIce sarI paDI, jethI aMguli bIbhatsa bhAsavA sAgI. (155) te zobhAhIna joI potAnuM svAbhAvika rUpa jovAne rAjAe sarvAMganA AbharaNo utArI mUkyAM (196) eTale jyAM badhA tArA asta pAmela che evA AkAzatala tulya, dhAnya laNI lIdhela khetaranI jema, kamaLa vinAnA sarovara samAna ane jenA zAkhAnA agrabhAga chedAyela che evA vRkSa sadeza jANe kASThathI ghaDAyela hoya tema prabhA, rUpa ane lAvaNyahIna tathA carmathI maDhela nibiDa asthipiMja2 samAna evA potAnA zarIrane jotAM sunipuNa buddhie saMvega pAmatAM tathA vairAgyanI vAsanA vadhatAM bharatarAjA zarIranI asAratAno vicAra karavA lAgyo }- (177-8-9)
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 zrImahAvIracaritrama to ciMtiuM pavatto suniuNabuddhIe jAyasaMvego / veraggAvaDiyamaI sarIrAsArayaM bharaho / / 169 / / evaMvihaniMdiyadehakAraNA kaha mae mahApAvaM / kayamaccaMtaraudaM aho vimUDheNa cirakAlaM? / / 170 / / kaha vA visayAmisamohieNa jiNanAhadesio dhammo / nippuNNaeNa na mae sivaphalao sammamAyario? ||171 / / kiM ciMtAmaNimaha kappataruvaraM kAmadheNumaha yaavi| ko'vi sayanno kahamavi labhrUNa parammuho hojjA? ||172 / / tataH cintayituM pravRttavAn sunipuNabuddhyA jAtasaMvegaH / vairAgyA''patitamatiH zarIrA'sAratAM bharataH / / 169 / / evaMvidhaninditadehakAraNena kathaM mayA mhaapaapm| kRtamatyantaraudramaho vimUDhena cirakAlam / / 170 / / kathaM vA viSayA''miSamUDhena jinanAthadezitaH dharmaH / niSpuNyakena na mayA zivaphaladaH samyag AcaritaH / / 171 / / kiM cintAmaNimatha kalpataruvaraM kAmadhenumatha cA'pi / ko'pi sakarNaH kathamapi labdhvA parAGmukhaH bhavet? ||172 / / AvA prakAranA niMdita dehanA nimitte aho! mUDha banela meM cirakALa atyaMta raudra mahApApa kema karyuM? (170) vaLI viSayarU5 mAMsamAM mohita thayelA ane puNyahIna meM jinapraNIta dharma ke je mokSaphaLane ApanAra chatAM te sArI rAta bha na bhAyo ? (171) ciMtAmaNi, kalpavRkSa ke kAmadhenu koIpaNa rIte prApta thayA chatAM zuM koi catura jana kadI tenAthI vibhuja thAya? (172)
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH te bAhubalipamokkhA dhaNNA maha bhAuNo mahAbhAgA / jehiM asArasarIreNa sAhio suMdaro mokkho / / 173 / / emAisuhajjhavasANajalaNa ( jAle) jalAviraM jhatti / niddaDDho taNarAsivva mohapasaro bharahavaiNA / / 174 / / uppADiyaM ca kevalanANaM nippaccavAyasuhaheuM / devisamappiyaliMgo gehAo niggao tAhe / / 175 / / dasahi sahassehiM naresarANa takkAlagahiyadikkhANaM / pariyario bhayavaM bharahakevalI vihario vasuhaM / / 176 / / aha puvvasayasahassaM kevalipajjAyapAlaNaM kAuM / ekkasamayeNa nivvANamuvagao bharahamuNivasaho / / 177 / / bAhubalIpramukhAH dhanyAH mama bhrAtAraH mahAbhAgAH / yaiH asArazarIreNa sAdhitaH sundaraH mokSaH || 173 / / evamAdizubhAdhyavasAyajvalanajAlaM jvalayitvA jhaTiti / nidagdhaH tRNarAziH iva mohaprasaraH bharatapatinA / / 174 / / utpAditaM ca kevalajJAnaM nissprtypaaysukhhetukm| devIsamarpitaliGgaH gRhAnnirgataH tadA / / 175 / / dazabhiH sahasraiH narezvarANAM tatkAlagRhItadIkSANAm / parivRttaH bhagavAn bharatakevalI vihRtaH vasudhAm / / 176 / / 103 atha pUrvazatasahasraM kevaliparyAyapAlanaM kRtvA / ekasamayena nirvANamupagataH bharatamunivRSabhaH / / 177 / / te bAhubali pramukha mArA bhAio dhanya ane bhAgyazALI che, ke jemaNe asAra dehathI suMdara mokSa sAdhI lIdho.' (173) e rIte zubha adhyavasAyarUpa agnijvALAne pragaTAvIne tarataja ghAsanA pULAnI jema mohaprasArane bharatarAjAe bALI nAMkhyo ane anaMtasukhanA heturUpa kevaLajJAna pAmyA eTale devoe sAdhuveza ApatAM tebho gRhano tyAga yo. (174/175) te vakhate dIkSA lIdhela daza hajAra rAjAo sahita bharatakevalIe pRthvI para vihAra karyo. (176) pachI eka lAkha pUrva kevalIparyAya pALI zreSTha bharata muni eka samayamAM nirvANapadane pAmyA. (177)
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram io ya so miriI parivvAyago sAmiMmi nivvANamuvagae'vi sAhUhiM samaM gAmAgaranagarAisu appaDibaddho viharai, apuvvaThANesu ya dhammadesaNaM kuNai / jo ya kovi paDibujjhai pavvajjAgahaNaM ca samIhei taM sAhUNaM samappeitti / evaM ca tassa viharamANassa annayA kayAi sarIragelaNNayA mahatI pAubbhUyA / tavvaseNa ya so na tarai appaNo nimittamasaNapANaMpi AhariuM, na khamai sarIracedvaMpi aNuTThiuM, na pahavai vaimettamavi bhAsiuMti / te ya sagAsaTThiyA pecchaMti sAhuNo taM tahaTThiyaM tahAvi asaMjautti kaliUNa na pucchaMti sarIravattaM, na samappeMti bhattapANaM, na daMseMti vejjassa, na uvayaraMti osahANaM / kiM bahuNA ?, saMkahaMpi kariMti tassa / mirIIvi jAtasaMkileso ciMtei - 'aho niddayA, aho nirappaNacittA, aho sakajjapasAhaNaparAyaNA, aho loyavavahAraparammuhA, ahA niyaudarabharaNarasiyA na 104 itazca saH marIciH parivrAjakaH svAmini nirvANamupagate'pi sAdhubhiH samaM grAmA''kara-nagarAdiSu apratibaddhaH viharati, apUrvasthAneSu ca dharmadezanAM karoti / yazca ko'pi pratibudhyate pravrajyAgrahaNaM ca samIhate taM sAdhave smrpyti| evaM ca tasya viharataH anyadA kadAcit zarIraglAnatA mahatI prAdurbhUtA / tadvazena ca saH na zaknoti AtmanaH nimittamazana - pAnamapi Ahartum, na kSamate zarIraceSTAmapi anuSThAtum, na prabhavati vacomAtramapi bhASitum / te ca sakAzasthitAH prekSante sAdhavaH taM tathAsthitaM, tathApi asaMyataH iti kalayitvA na pRcchanti zarIravArtAm, na samarpayanti bhaktapAnam, na darzayanti vaidyasya, na upacaranti auSadhaiH / kiM bahunA ? na saGkathAmapi kurvanti tasya / marIciH api jAtasaGklezaH cintayati - 'aho nirdayAH !, aho nirarpaNacittAH!, aho svakAryaprasAdhanaparAyaNAH!, aho lokavyavahAraparAGmukhAH, aho nijodarabharaNarasikAH ime sAdhavaH, have ahIM marIci parivrAjaka, svAmI nirvANa pAmatAM sAdhuonI sAthe apratibaddhapaNe grAma nagarAdikamAM vicaravA lAgyo ane apUrva sthAne dharmadezanA ApavA lAgyo. te sAMbhaLatAM je koi pratibodha pAme ane dIkSA levA taiyAra thAya tene sAdhuo pAse mokalavA lAgyo. e pramANe vicaratAM tene ekadA zarIre ghaNI pIDA utpanna thaI, jethI te potAnA AhAra-pANI lAvavAne paNa azakta banI gayo, za2I2-saMskAra AcaravAne paNa te asamartha thayo, vacana mAtra bolavAne paNa tenAmAM tAkAta na rahI, tene tevA prakAranI sthitimAM Avela joyA chatAM 'e asaMyata che' ema dhArI pAse rahelA sAdhuo, tene za2I2nI vAta mAtra paNa pUchatA na hatA, bhojana-pANI tene ApatA nahi, vaidyane te batAvatA na hatA, tema auSadhanA upacAra paNa karatA na hatA, vadhAre to zuM, paraMtu tene bolAvatA paNa na hatA. A vakhate bhAre saMkaTamAM AvI paDavAthI marIci paNa ciMtavavA lAgyo ke-aho! A sAdhuo to nirdaya che! aho! mArA jevA pratye citta paNa lagADatA nathI! aho e potAnuM kArya sAdhavAmAM sAvadhAna che! aho! khA jaghA soDavyavahArathI vibhuja che! aho ! se potAnuM peTa bharavAmAM rasiGa che, 4thI khekho, upaDArI
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH * ime sAhuNo jaM uvayAriNaMpi, cirapariciyaMpi, egagurudikkhiyaMpi, pAsaparivattiNaMpi, samANadhammapaDibaddhaMpi, aNavarayaguNaggahaNaparAyaNaMpi mamaM siNiddhacakkhukkheva-metteNavi NANugiNhaMti / ahavA na sammamaNuciMtiyameyaM mae jao ee mahANubhAvA sarIrassavi paDiyAramakuNaMtA kahaM mama assaMjayassa uvayAre vaddaMtu ?, kevalaM jai ahaMpi imAo rogamahaNNavAo pAraM pAvemi tA nicchiyaM pavvajjAgahaNujjuyaM kamavi sayameva pavvAvayAmi / na egAgIhiM tIrijjaMti soDhumAvayAo / ' aha kahaMpi bhaviyavvayAe vaseNa khaovasamao veyaNIyassa cirakAlabhaviyavvattaNao pArivajjapAsaMDavaMsassa, tahAvihosahasAmaggIuvahArao vavagayarogo so samatthasarIro saMpanno, vihario ya aNNattha / 105 aNNayA ya dhammadesaNaM kuNamANassa tassa kavilo nAma rAyaputto sagAsamallINo / yataH upakAriNamapi, ciraparicitamapi, ekagurudIkSitamapi, pArzvaparivartinamapi samAnadharmapratibaddhamapi, anavarataguNagrahaNaparAyaNamapi mAM snigdhacakSukSepamAtreNA'pi na anugRhNanti / athavA na samyag anucintitametanmayA, yataH ete mahAnubhAvAH zarIrasyA'pi pratikAram akurvantaH kathaM mama asaMyatasya upacAre vadantu ? kevalaM yadi ahamapi asmAd rogamaharNavAt pAraM prApsye tadA nizcitaM pravrajyAgrahaNodyuktaM kamapi svayameva prvraajyaami| na ekAkibhiH tIryante soDhuM ApadaH / atha kathamapi bhavitavyatAyAH vazena kSayopazamataH vedanIyasya, cirakAlabhavitavyatvAt pArivrajyapAkhaNDavaMzasya, tathAvidhauSadhasAmagrIupahArAt vyapagatarogaH saH samarthazarIraH sampannaH vihRtazca anyatra / anyadA ca dharmadezanAM kurvataH tasya kapilaH nAmA rAjaputraH sakAzaM AlInaH / tenA'pi paJcamahAvratarakSaNapradhAnaH, chatAM, ciraparicita chatAM, eka gurunA hAthe dIkSita chatAM, pAse rahela chatAM, samAna dharmamAM pratibaddha chatAM tathA niraMtara guNa grahaNa karavAmAM parAyaNa chatAM mane snigdhadaSTithI jovA mAtranI paNa tasdI letA nathI. athavA to mArA e vicAra ja yogya nathI. kAraNa ke-e mahAnubhAvo potAnA zarIra pratye paNa mamatA dharAvatA nathI. to asaMyata evA mAro upacAra karavAmAM e kema pravarte? mATe kevaLa jo huM paNa A roga-mahAsAgarano pAra pAmuM, to avazya pravrajyA grahaNa karavAne tatpara thayelA koine paNa pote ja dIkSA ApuM. kAraNake ekalA rahevAthI ApadAo sahana karavI muzkela che.' evAmAM koi rIte bhavitavyatAnA yoge ane vedanIyakarmanA kSayopazamathI pArivrAjyarUpa pAkhaMDa-vaMzanA cirakALa hovApaNAthI temaja tathAvidha-anukULa auSadha-sAmagrI prApta thavAthI marIcino roga zAMta thatAM tenA zarIramAM baLa AvyuM ane te anya sthAne vicaravA lAgyo. ekAda dharmadezanA karatAM, kapila nAme eka rAjaputra tenI pAse Avyo. eTale marIcie paNa pAMca mahAvratanA 1. yadyapi caturNA ghAtinAmeva kSayopazamastathApi atra prAguditasya vedanIyasya kSayaH navasya codayanirodha iti kSayopazamatA jJeyA, na tu mizrIbhAvatA'tra /
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 zrImahAvIracaritram teNAvi paMcamahavvayarakkhaNapahANo, pasamAiguNAhiTThio, paMciMdiyaniggahavisuddho, nisseyasaphaladAyI parUvio se sussamaNadhammo / kavileNa ya vuttaM-'bhayavaM! aNNahA tumhe bajjhanevatthamuvvahaha, imaM ca aNNahA paNNaveha, kimettha tattaM?', miriiNA bhaNiyaM 'bhadda! eso susAhudhammo tuha niveio, imaM puNa jahuttasAhudhammAsamatthayAe, pabalapAvakammayAe duggaigamaNasIlayAe ya sabuddhisippaparikappiyaM kuliMgaM mae abbhuvagayaM / tAta! eyaM pAragacchiyaM, ao paDivajjasu nissaMsayaM samaNadhammaM / ' kavileNa vuttaM-'bhayavaM! tumha saMtie ettha tahAvi asthi kiMpi NijjarAThANaM navA? | miriiNA bhaNiyaM-'bhadda! samaNadhamme tAva atthi, ihAvi mnnaagti|' evaM ca teNa ajahaTThiyavatthudesaNao niviThTho sAgarovamakoDAkoDimetto saMsArotti / naNu kiM ettiyamettavivarIyakahaNe'vi evaM saMbhavai?, kimiha cojjaM?, jeNa prazamAdiguNA'dhiSThitaH, paJcendriyanigrahavizuddhaH, niHzreyasaphaladAyI prarUpitaH tasya suzramaNadharmaH / kapilena ca uktaM-'bhagavan! anyathA tvaM bAhyanepathyamudvahasi, ayaM cA'nyathA prajJApayasi, kimatra tattvam?' marIcinA bhaNitaM 'bhadra! eSaH susAdhudharmaH tubhyaM praveditaH / idaM punaH yathoktasAdhudharmA'samarthatayA, prabalapApakarmatayA, durgatigamanazIlatayA ca svabuddhizilpaparikalpitaM kuliGgaM mayA abhyupgtm| tAta! etat paragaccha(=samudAya)satkaM / ataH pratipadyasva niHsaMzayaM zramaNadharmam / ' kapilena uktaM 'bhagavan! tava satke atra tathApi asti kimapi nirjarAsthAnaM na vA?' marIcinA bhaNitaM 'bhadra! zramaNadharme tAvad asti, atrA'pi manAga' iti / evaM ca tena ayathAsthitavastudezanayA nirviSTaH(=labdhaH) sAgaropamakoTAkoTimAtra saMsAraH | nanu kim etAvanmAtraviparItakathane'pi evaM sambhavati? kimatra nodyam? yasmAt - rakSaNavaDe pradhAna, prazamAdi guNoyukta paMcendriyanA nigrahathI vizuddha ane samagra zreSTha phaLane ApanAra evo sAdhudharma tene kahI saMbhaLAvyo. tyAre kapila bolyo ke- "he bhagavan! tame bAhya vezathI vilakSaNa dekhAo cho ane kathana tamAruM judA prakAranuM che, to emAM sAcuM zuM samajavuM?" eTale marIcie kahyuM-"he bhadra! e to meM tane sAdhudharma saMbhaLAvyo; paraMtu yathokta sAdhudharma pALavAnI zaktinA abhAve prabaLa pApa-karmanA udayathI tathA durgati gamana karavAnA kAraNe potAnI buddhirUpa kaLAthI parikalpita A kuvezano meM svIkAra karyo che. he vatsa! e paragacchano veza che, mATe manamAM zaMkA lAvyA vinA tame zramaNadharma aMgIkAra karo. kapila kahevA lAgyo- "he bhagavan! tema chatAM tamArI pAse kaMI nirjarAnuM sthAna che ke nahi?' marIcie kahyuM- he bhadra! nirjarAnuM sthAna to zramaNadharmamAM che ane ahIM paNa kaMIka che e pramANe asatya vastunA upadezathI teNe koDAkoDI sAgaropama pramANa potAno saMsAra vadhArI mUkyo. ahIM koi zaMkA kare che eTale mAtra viparIta kahevAthI ema saMbhave? temAM Azcarya zuM che? kAraNa
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH vivarIyajiNAgamapayametta ( ssa) parUvaNe'vi micchattaM / appatthabhoyaNeNa va duhajaNagaM rogamajjiNai / / 178 / / ettocciya mUluttaraguNagaNavirahe'vi liNgdhaariivi| suvvai savvannumayaM jahaTThiyaM pannavemANo / / 179 / / kiM etto'vi hu e(pA)vaM jaM saraNagae Nu bhavabhaeNa jaNe / ummaggadesaNAtikkhakhaggaghAeNa viddavai || 180 / / garuyaMpi kayaM pAvaM na tahA jIvassa dukkhamAvahai / jaha jiNavaravayaNapasUyasamayavivarIyaparikahaNaM / / 181 / / alaM vitthareNa / patthuyaM bhaNNai viparItajinA''gamapadamAtrasya prarUpaNAyAM api mithyAtvam / apathyabhojanena iva duHkhajanakaM rogam arjyate / / 178 / / ataH eva mUlottaraguNagaNavirahe'pi liGgadhArI api / zrUyate sarvajJamataM yathAsthitaM prajJApyamAnaH / / 179 / / kimetasmAd api (adhikaM) pApaM yad zaraNagatAn nu bhavabhayena jnaan| unmArgadezanAtIkSNakhaDgaghAtena vidravati / / 180 / / 107 gurukam api kRtaM pApaM na tathA jIvasya duHkham Avahati / yathA jinavaravacanaprasUtasamayaviparItaparikathanam / / 181 / / alaM vistrenn| prastutaM bhaNyate - jinAgamathI eka pada mAtra paNa viparIta bolatAM mithyAtva lAge. jema apathya bhojanathI vedanAjanaka roga utpanna thAya. (178) mATeja mUlotta2guNonA samUha vinAnA mAtra vezadhArI paNa sarvajJano mata jevo hoya te ja rIte tene jaNAvatA saMbhajAya che. (178) bhava=saMsAranA bhayathI jinezvaranA zaraNe gayelA jIvane unmArgadezanArUpI tIkSNa talavAranA prahArathI du:khI 52vAmAM Ave tenA DaratA (bhoTu ) jIbhuM ayaM pApa hoya ? (180) jinavacana rUpa siddhAMtathI viparIta prarUpaNA ka2vAthI je pariNAme pApa-duHkha thAya che, tevuM du:kha bIjA game teTalA moTA pApathI paNa utpanna thatuM nathI. (181) have vistAranuM prayojana nathI. prastuta vAta calAvIe.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 zrImahAvIracaritram ___ so kavilo sannivAyAbhibhUo iva paramosahaM, mahAgahapariggahio iva tahAvihaM maMtakiriyaM, puvvavuggAhio iva sammaparikahaNaM mahApabalamicchattaNao na paDivaNNo maNAgapi samaNadhammaM / tao miriiNA ciMtiyaM-'na tAva parigiNhai esa jaidhammaM / mamAvi chattagAipariyaruvvahaNe, gAmaMtaragamaNe, sarIragelaNNe acaMtigapaoyaNe egeNa sahAiNA kjjmtthi| tamhA pavvAmi eyaMti ciMtiUNa kavilo gAhio niyadikkhaM, sikkhavio kiMpi bajhaM kaTThANuTThANaM / evaM ca so niyaMsiyakAsAyavatthajuyalo, pANipariggahiyatidaMDo, pavittigApamuhovagaraNapariyario gAmANugAmaM piyaraM va, devayaM va, sAmiyaM va, paramovagAriNaM va, rayaNanihANadesagaM va, jIviyadAyAraM va miriiM pajjuvAsaMto paribhamaitti / evaM ca kAle volaMtaMmi miriI caurAsIiM puvvasayasahassAiM savvAuyaM pAlaittA aNAloiyapaDikkaMtaniyaduccario kAlaM kAUNa baMbhaloe kappe dasasAgarovamAU devo jaaotti| ___saH kapilaH sannipAtA'bhibhUtaH iva paramauSadham, mahAgrahaparigRhItaH iva tathAvidhAM mantrakriyAm, pUrvavyudgrAhitaH iva samyak parikathanam, mahAprabalamithyAtvena na pratipannaH manAgapi zramaNadharmam / tataH marIcinA cintitaM 'na tAvad parigRhNAti eSaH yatidharmam / mamA'pi chatrAdiparikarodvahane, grAmAntaragamane, zarIraglAne Atyantikaprayojane ekena sahAyena kaarymsti| tasmAt pravrAjayAmi enaM iti cintayitvA kapilaH grAhitaH jinadIkSAm, zikSApitaH kimapi bAhyaM kaSTA'nuSThAnam / evaM ca saH nivasitakASAyavastrayugalaH, pANiparigRhItadaNDaH, pavitrakapramukhopakaraNaparivRttaH grAmAnugrAmaM pitA iva, devaH iva, svAmI iva, paramopakArI iva, ratnanidhAnadezakaH iva, jIvitadAtA iva marIciM paryupAsamANaH pribhrmti| evaM ca kAle gacchati marIciH caturazItiH pUrvazatasahasrANi sarvAyuSkaM pAlayitvA anA''locitapratikrAntanijaduzcaritaH kAlaM kRtvA brahmaloke kalpe dazasAgaropamA''yuSkaH devaH jAtaH iti / have te kapila, sannipAtathI parAbhUta thayela jema parama auSadhano anAdara kare, mahAgrahathI gherAyela jema tathA prakAranI maMtrakriyAne na svIkAre, pUrve sugrahita-vyAkuLa thayela jema samyagvacanane na mAne, tema mahA prabaLa mithyAtvanA vazathI teNe leza paNa zramaNadharmano svIkAra na karyo, tyAre marIci ciMtavavA lAgyo ke "A kapila yatidharmano Adara karato nathI, to have mAre paNa chatrAdi upakaraNa upADavAmAM, grAmAMtara javAmAM, zarIrane glAni thatAM tathA tevA bIjA koi khAsa prayojana vakhate ekAda sahAyakanI jarUra che, mATe ene parivrAjakanI dIkSA ApuM.' ema dhArIne teNe kapilane potAnI dIkSA ApI ane kaMika bAhya kaSTAnuSThAna paNa zIkhavyuM, e pramANe raMgelA vastrayugalane dhAraNa karI, hAthamAM tridaMDa lai, janoI pramukha upakaraNayukta te kapila, marIcine pitA, deva, svAmI, parama upakArI, ratnanidhAnane batAvanAra tathA jIvita-dAna ApanAra samAna samajI tenI upAsanA karato te grAmAnugrAma tenI sAthe bhamavA lAgyo. e rIte kAla nirgamana karatAM marIci corAzI lAkha varasanuM saMpUrNa AyuSya pALI, potAnA duSkarmane AlocyA ane pratikramyA vinA kALa karI brahma devalokamAM daza sAgaropamanA AyuSyavALo te deva thayo.
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH 109 so'vi kavilo apaDhiyasatthaparamattho, bajjhovagaraNadharaNamettarasigo, jahAdiTThakaTThANuTTANapattaparamakaTTho egAgI pariyaDai / muNivilakkhaNAgAradasaNeNa puvvakameNa samalliyai ya se samIve dhammasavaNatthaM bahU jnno| so'vi aviyakkhaNattaNao samaNasatthesu tahAvihadhammadesaNamaviyANamANo 'yuktAyuktaparijJAnazUnyacittasya dehinaH / alabdhamadhyatAheturmInaM sarvArthasAdhanam / / 1 / / ' iti paricitaMto gADhapariggahiyamoNavvao diNagamaNiyaM karei / annayA ya AsurirAyaputtapamuhaM sissagaNaM pavvAviUNa jathAdi8 bajjhANuTThANaM daMsiUNa ya cirakAlaM kayabAlatavo mariUNa baMbhaloe kappe devo uvvjji| tahiM ca asuyaM adiThThapuvvaM suralacchiM pecchiUNa taaricchN| aNuciMtiuM payatto aivimhiyamANaso kavilo / / 182 / / saH api kapilaH apaThitazAstraparamArthaH, bAhyopakaraNadhAraNamAtraikarasikaH yathA''diSTakaSTA'nuSThAnaprAptaparamakaSTaH ekAkI paryaTati / munivilakSaNA''kAradarzanena pUrvakrameNa samupasarpati ca tasya samIpe dharmazravaNArthaM bahuH jnH| so'pi ca avicakSaNatvAt zramaNazAstreSu tathAvidhadharmadezanAm avijAnan 'yuktAyuktaparijJAnazUnyacittasya dehinaH / alabdhamadhyatAhetuH maunaM sarvArthasAdhanam / / 1 / / ' iti paricintayan gADhaparigRhItamaunavrataH dinagamanikAM karoti / anyadA ca AsurirAjaputrapramukhaM ziSyagaNaM pravrAjya yathA''diSTaM bAhyA'nuSThAnaM darzayitvA ca cirakAlaM kRtabAlatapA mRtvA brahmaloke kalpe devaH uppdyte| tatra ca - azrutAmadRSTapUrvAM suralakSmI prekSya tadRzIm / __ anucintayituM pravRttaH ativismitamAnasaH kapilaH / / 182 / / ahIM kapila paNa zAstranA paramArthane zIkhyA vinA, mAtra bAhya upakaraNa dhAraNa karavAmAM rasika, marIcinA kahyA pramANe kaSTAnuSThAnathI parama kaSTa pAmato te ekAkI bhamavA lAgyo, teno vilakSaNa veza joI prathama pramANe ghaNA loko tenI pAse dharma sAMbhaLavA AvatA, eTale te paNa zramaNa-zAstromAM ajJAnatAne lIdhe tathA yathArtha dharmadezanAnI paddhatithI ajJAta hovAthI vicAravA lAgyo ke-yuktAyukta parijJAnathI rahita evA puruSane AMtara kAraNa (= zAstronA gUDhArtho) samajyA vinA mauna che eja sarvArthanuM (= kAryasiddhinuM) sAdhana che' ema dhArI gADha maunavrata AdarIne te divaso vitAvavA lAgyo. ekadA Asuri rAjaputra pramukha ziSyavargane parivrAjaka vrata ApI, temane yathAdiSTa bAhya anuSThAna darzAvI, cirakAla bAlatapa AcarI, maraNa pAmIne kapila brahma devalokamAM devatA thayo.. tyAM pUrve na sAMbhaLela ane na joyela evI adbhuta devalakSmI jotAM atyaMta Azcarya pAmIne kapila citavavA lAgyo -(182)
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 kiM manne hojja mae dAruNarUvaM tavaM samAyariuM (yaM) ? | kiM mayalaMchaNasacchahamaNucariyamaNuttamaM sIlaM ? / / 183 / / kiM vA dukkaratavaniyamanirayacittesu sAhupattesu / hojja nihittaM vittaM niyabhuyajuyalajjiyaM puvviM ? / / 184 / / kiM vA sAhasamavalaMbiUNa khittaM havejja niyadehaM / pajjaliyativvajAlAsahassajaDilaMmi jalaNaMmi / / 185 / / emAivivihasaMsayasaMkiyacitto khaNaM vigamiUNaM / sammaM viyANaNaTThA ohiNNANaM pauMjei ||186 / / kiM manye bhaved mayA dArUNarUpaM tapaH samA''caritam ? / kiM mRgalAJchanasamAnam anucaritamanuttamaM zIlam ? / / 183 / / zrImahAvIracaritram kiM vA duSkaratapo-niyamaniratacitteSu saadhupaatressu| bhavennihitaM vittaM nijabhujAyugalA'rjitaM pUrve ? / / 184 / / kiM vA sAhasamavalambya kSiptaM bhvennijdehm| prajvalitatIvrajvAlAsahasrajaTile jvalane ? / / 185 / / evamAdivividhasaMzayazaGkitacittaH kSaNaM vigamya / samyag vijJAnArtham avadhijJAnaM prayunakti / / 186 / / 'huM dhArUM chuM ke meM zuM duSkara tapa Acarela haze? ke caMdramA samAna ajoDa zIla pALyuM haze? (183) ke duSkara tapa ane niyamamAM dattacitta sAdhune pUrve svabhujAthI upArjana karela dhananuM dAna ApyuM haze? (184) athavA to sAhasa karIne prajvalita jvALAnI zreNiyukta agnine potAno deha arpaNa karyo haze?' (185) e pramANe vividha saMzayathI zaMkita cittavALA teNe, kSaNavAra pachI barAbara jANavA nimitte avadhijJAnathI upayoga hIgho. (185)
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 dvitIyaH prastAvaH pArivvajjapavannaM aha dehaM niyai taM vigayajIyaM / te'vi sasisse gaMthatthabAhire muddhabuddhIe / / 187 / / tAhe niyadaMsaNapakkhavAyao cttdevkaayvvo| oyario AyAse sissANaM tattha(tta)kahaNaTThA / / 188 / / varapaMcavaNNamaMDalamajjhagao'dissamANarUvo ya / Asuripamuhe sisse bhAsai saMbohiUNevaM / / 189 / / avvattAo vattaM pabhavai iccAi tattasaMdohaM / to sadvitaMtagaMthaM taM soccA AsurI kuNai / / 190 / / pArivrajyaprapannamatha dehaM pazyati taM vigtjiivm| tAn api svaziSyAn granthArthabAhyAn mugdhabuddhIn / / 187 / / tadA nijadarzanapakSapAtena tyaktadevakartavyaH / avatIrNaH AkAze ziSyANAM tattvakathanArtham / / 188 / / varapaJcavarNamaNDalamadhyagataH adRzyamANarUpazca / AsuripramukhAn ziSyAn bhASate saMbodhya evam / / 189 / / avyaktataH vyaktaM prabhavati ityAdi tattvasandoham / tataH SaSTitantragranthaM tatzrutvA AsuriH karoti / / 190 / / eTale pArivrAjya pAmela potAnA dehane jIva rahita dITho ane mugdha buddhine lIdhe zAstrajJAna vinAnA evA potAnA te ziSyone paNa teNe joyA (187) tyAre potAnA matanA pakSapAtathI deva-kartavya tajI, ziSyone tattva saMbhaLAvavA te AkAzamAM utaryo. (188) ane pravara paMca varNanA maMDaLamAM adRzya rUpe rahI Asuri pramukha ziSyone saMbodhIne te A pramANe bolyo(188) avyakta thakI vyakta utpanna thAya che.' ityAdi tattvavacana sAMbhaLatAM Asurie sAMkhyadarzananA SaSThitaMtra graMtho banAvyA (180)
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 zrImahAvIracaritram avvocchittI ya tao jAyA siisppsiisvggss| evaM sati vitthariyaM savvattha tidaMDipAsaMDaM / / 191 / / kavilo'vi harisiyamaNo ThANAo tao gao surAvAsaM / tattha ya aNaNNasarise paMcavihe bhuMjae bhoe / / 192 / / aha so miriI AuyakhayaMmi caiUNa bNbhlogaao| dUradisAgayanegamapaNiyAulavivaNimaggaMmi / / 193 / / parisaradesaTThiyasAhuvaggapAraddhadhammakammami / nIsesagAmatilae kollAge saMnivesaMmi / / 194 / / avyucchittiH ca tataH jAtA ziSya-praziSyavargasya / evaM sati vistRtaM sarvatra tridaNDipAkhaNDam / / 191 / / kapilaH api hRSTamanaH sthAnAttasmAd gataH surA''vAsam / tatra ca ananyasadRzAn paJcavidhAn bhunakti bhogAn / / 192 / / atha saH marIciH AyuHkSaye cyutvA brahmalokataH / dUradezA''gatanaigamapaNyA''kulavipaNimArge / / 193 / / parisaradezasthitasAdhuvargaprArabdhadharmakarmaNi / niHzeSagrAmatilake kollAke sanniveze / / 194 / / ane tethI ziSya-praziSya varganI paraMparA cAlu thai, vaLI tema thavAthI sarvatra tridaMDIno dharma vistAra pAmyo. (181) pachI kapila paNa manamAM bhAre harSa pAmI, tyAMthI devalokamAM cAlyo gayo ane tyAM asAdhAraNa pAMca prakAranA bhoga bhogAyo. (182) have te marIcino jIva AyuSya pUrNa thatAM brahma devaloka thakI cavIne jyAM dUra dezothI AvelA vaNikajano vividha vepAra karI rahyA che, jenI AsapAsanA pradezamAM rahelA sAdhujano dharmakriyA sAdhI rahyA che ane samasta gAmanA tilaka samAna evA kollAga gAmamAM kauzika nAme brAhmaNa thayo, je cha karmamAM anurakta vedArthanA vicAramAM duzala buddhivANo bhane 4gatamA prasiddha yazavANoto. (183-4-5)
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 dvitIyaH prastAvaH chakkammanirayacitto veyatthaviyArakusalabuddhI y| jAo jayapayaDajaso nAmeNaM kosio vippo / / 195 / / tihiM visesiyaM / so visayapasattamaNo dvinnjjnnkyvicittvaavaaro| pANavahapamuhagurupAvaThANaniravekkhacitto ya / / 196 / / micchattanihayabuddhI tidaMDidikkhaM niseviuM aNte| asII u puvvalakkhe savvAuM pAliUNa mao ||197 / / jummaM / aha sakayakammajaNie suratiripAmokkhavivihaThANaMmi / uvavajjiUNa bahuso pasuvva vivaso duhAbhihao / / 198 / / bhamiUNa ciraM kAlaM bhavaMmi thUNAyasaMnivesaMmi / mAhaNimAhaNaputto jAo so pussamittotti / / 199 / / jummaM / SaTkarmaniratacittaH vedA'rthavicArakuzalabuddhiH ca / jAtaH jagatprakaTayazaH nAmnA kauzikaH vipraH / / 195 / / tribhiH vizeSakam / saH viSayaprasaktamanaH dravyA'rjanakRtavicitravyApAraH / prANavadhapramukhagurupApasthAnanirapekSacittazca / / 196 / / mithyAtvanihatabuddhiH tridaNDidIkSAM nisevya ante| azItiH tu pUrvalakSaM sarvAyuH pAlayitvA mRtaH ||197 / / yugmam / atha svakRtakarmajanite suratiryakpramukhavividhasthAne / upapadya bahuzaH pazuH iva vivazaH duHkhA'bhibhUtaH / / 198 / / bhramitvA ciraM kAlaM bhave sthunnaaksnniveshe| brAhmaNI-brahmaNaputraH jAtaH saH puSyamitraH iti / / 199 / / yugmam / vaLI te viSayamAM Asakta, dhana pedA karavA mATe vividha vyavasAya karanAra, prANivadha pramukha moTA pApasthAnomAM nirbhaya ane mithyAtvamAM mana lagADanAra hato. te eMzI lAkha pUrvanuM sarva AyuSya pALI prAMte bihAuta dhaa25|| OMrIne bh25| pAbhyo. (187/187) pachI potAnA karelA karmanA prabhAve deva, tiryaMca pramukha vividha sthAnomAM anekavAra utpanna thai, pazunI jema paravazapaNe duHkha sahana karatAM cirakALa saMsAramAM bhramaNa karIne sthaNAka gAmamAM puSpamitra nAme brAhmaNaputra thayo. (188/188)
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 zrImahAvIracaritrama tatthavi cirakAlaM nivasiUNa nimvinnakAmabhogo so| parivAyagadikkhaM paDivajjeuNa dhammabuddhIe / / 200 / / kAUNa tavaM vivihaM pAliya niysmysiddhdhmmvihiN| savvAuyaM ca dhariuM bAvattaripuvvalakkhAiM / / 201 / / mariUNa pussamitto tatto sohammadevalogaMmi / divvAbharaNavibhUsiyadeho devo samuppanno / / 202 / / kAlakkameNa tatto caiUNaM ceiyaMmi ya nivese / aggijjoonAmA(sa)baMbhaNo(aha)samuppanno / / 203 / / cauhiM visesiyaM so ya causaddhiM puvvalakkhAiM paripAliUNa AuyaM gahiUNa parivAyagadikkhaM, mariUNa IsANadevaloge majjhimAU tiyaso hoUNa ciraM kAlaM bhoge bhuMjiUNa Aukkhae cuo tatrA'pi cirakAlaM nivasya nirviNNakAmabhogaH sH| parivrAjakadIkSAM pratipadya dharmabuddhyA / / 200 / / kRtvA tapaH vividhaM pAlayitvA nijasamayasiddhadharmavidhim / sarvAyuSkaM ca dhArayitvA dvAsaptatipUrvalakSANi ||201 / / mRtvA puSyamitraH tataH saudharmadevaloke / divyA''bharaNavibhUSitadehaH devaH samutpannaH / / 202 / / kAlakrameNa tataH cyutvA caitye ca niveshe| agnidyotanAmA brAhmaNaH samutpannaH / / 203 / / caturbhiH vizeSitam / saH ca catuHSaSTipUrvalakSANi paripAlya AyuSkaM, gRhItvA parivrAjakadIkSAm, mRtvA IzAnadevaloke tyAM paNa lAMbo kALa rahI, kAmabhogathI kaMTALo pAmatAM dharmabuddhie parivrAjaka dIkSA lai, vividha tapa AcarI potAnA siddhAMtamAM batAvela dharmavidhi pALI, bahoMtera lAkha pUrvanuM sarva AyuSya bhogavI, maraNa pAmIne, te puSpamitra tyAMthI saudharma devalokamAM divya bhUSaNathI vibhUSita zarIravALo deva thayo. (200-1-2) pachI kAlakrame tyAMthI avIne caityasaMnivezamAM agnidyota nAme brAhmaNa thayo. (203) tyAM cosaTha lAkha pUrvanuM AyuSya pALI prAMte parivrAjaka dIkSA lai, maraNa pAmIne te izAna devalokamAM madhyama
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH 115 saMto maMdirAbhihANasaMnivese somilassa baMbhaNassa sivabhaddAe bhAriyAe puttatteNa uvavannotti / kayaM ca se aggibhUitti nAmaM / so ya patto tArunnaM / annayA ya tattha saMnivese paribbhamamANo samAgao sUraseNo NAma parivvAyago | so kusalo sadvitaMtasiddhate, viyakkhaNo dhammakahAvakkhANe, cheo prcittprinnnnaanne| taM cAgayaM soUNa samAgao bhujnno| Araddho ya teNa niydrisnntttpruuvnnaapvNco| ANaMdiyahiyao gao ya saTThANaM jnno| jAyA psiddhii| bIyadivase aggibhUI aNNo ya loo Agao tassa syaasN| kayA uciypddivttii| uvaviThTho saMnihiyapadese / kahio ya teNa mahayA pagAreNa niyadarisaNAbhippAo / harisiyA svve| etyaMtare egeNa maNuseNa pucchio so parivvAyago, jahA 'bhayavaM! mayalaMchaNe iva jaNanayaNANaMde, muttAkalAvevva saharisahariNacchisihiNa(haNDi)saMvAsocie, naMdaNavaNe iva vivihavilAsajogge, madhyamA''yuH tridazaH bhUtvA ciraM kAlaM bhogAn bhuktvA AyuHkSaye cyutaH san mandirA'bhidhAnasanniveze somilasya brAhmaNasya zivabhadrAyAH bhAryAyAH putratvena uppnnH| kRtaM ca tasya agnibhUtiH nAma | saH ca prAptaH tAruNyama / anyadA ca tatra sanniveze paribhramana samAgataH sUrasenaH nAmakaH parivrAjakaH / saH kuzala: SaSTitantrasiddhAnte, vicakSaNaH dharmakathAvyAkhyAne, chekaH paracittaparijJAne / taM ca AgataM zrutvA samAgataH bhujnH| Arabdhazca tena nijadarzana(=dharma)tattvaprarUpaNaprapaJcaH / AnanditahRdayaH gatazca svasthAnaM janaH / jAtA prsiddhiH| dvitIyadivase agnibhUtiH anyaH ca lokaH AgataH tasya sakAze / kRtA ucitapratipattiH / upaviSTaH snnihitprdeshe| kathitazca tena mahatA prakAreNa nijadarzanA(= dharmA)'bhiprAyaH / hRSTAH srve| atrAntare ekena manuSyeNa pRSTaH saH parivrAjakaH, yathA 'bhagavan! mRgalAJchane iva jananayanA''nande, AyuSya vALo devatA thayo. tyAM cirakALa bhoga bhogavI, Ayu pUrNa thatAM tyAMthI cavIne maMdira nAmanA gAmamAM somila vipranI zivabhadrA bhAryAnA putrapaNe te utpanna thayo. tenuM agnibhUti nAma rAkhavAmAM AvyuM ane anukrame te tArUNyAvasthA pAmyo. ekadA sUrasena nAme parivrAjaka bhamato bhamato te gAmamAM AvI caDyo. te SaSThitaMtrazAstromAM kuzaLa hato, dharmakathAnA vyAkhyAnamAM te vicakSaNa hato, paranuM citta pArakhavAmAM te catura hato, tene Avela sAMbhaLIne ghaNA loko tenI pAse AvyA. eTale teNe potAnA matanA tattvanI prarUpaNArUpa prapaMcano prAraMbha karyo. je sAMbhaLatAM loko aMtaramAM AnaMda pAmatA potAnA sthAne gayA. ethI tenI prasiddhi thai. pachI bIje divase agnibhUti ane bIjA loko tenI pAse AvyA. teNe temano yogya satkAra karyo. tyAM teo ucita pradezamAM beThA ane teNe vistArathI potAnA dharmanA tattvo temane kahI saMbhaLAvyAM, je sAMbhaLatAM badhA loko harSa pAmyA. evAmAM eka mANase te parivrAjakane pUchyuM ke-"he bhagavan! caMdramAnI jema lokonA locanane AnaMda pamADanAra, motInI mAlAnI jema harSita moralI jevI strIo sAthe saMvAsa karavAne yogya, naMdanavananI jema
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 zrImahAvIracaritram jalahiMmi va lAvaNNapuNNe, rasAyalevva bhuyaMgasaMgasamucie, bhaggavammahasohagge kimerisaMmi tAruNNe aNuTThiyaM tumae pavvajjAgahaNaMti?, na khalu muNAlataMturajjU parikhamai mattasiMdhurakhaMdhabaMdhaNaparikkhevaM, na yAvi sahai sahayAramaMjarI jaraDhaDheMkaparikkhevacaraNabhAraM, na ya pabhavai dhArAkarAlakaravAlasihullehalIlaM kamaladalaM, na savvahA tuha erisI sarIrasirI kAumarihai niThurajaNajoggaM tavacaraNaMti / kevalaM hoyavvamettha paNaiNIviraheNa vA, dhaNabhaMgeNa vA, sayaNavippiyasaNeNa vA, aNNeNa vA keNai kaarnnennN| bADhaM koUhalaM me| sAheha savvahA jai na duurmkhnnijjNti|' parivvAyageNa bhaNiyaM-bhadda! tumhArisANavi kiM kiMpi akahaNijjamatthi?, suNasu jai atthi kouuhlN| ahaM kira puvvaM kosaMbIe nayarIe asaMkhadaviNabhAyaNaM aNegANaM dINANa dutthiyANa videsiyANa bhayaMtANa ya sattANaM tANamuktAkalApeH iva saharSahariNAkSIzikhisaMvAsocite, nandanavane iva vividhavilAsayogye, jaladhau iva lAvaNyapUrNe, rasAtale iva bhujaGgasaGgasamucite, bhagnamanmathasaubhAgye kim etAdRze tAruNye anuSThitam tvayA pravrajyAgrahaNaM iti? na khalu mRNAlatanturajjuH parikSamate mattasiMdhuraskandhabandhanaparikSepam, na cApi sahate sahakAramaJjarI dRDha-DheMkaparikSepacaraNabhAram, na ca prabhavati dhArAkarAlakaravAlazikhollekhalIlAM kamaladalam, na sarvathA tava IdRzI zarIrazrIH kartum arhA niSThurajanayogyaM tapAcaraNam iti| kevalaM bhavitavyamatra praNayinIviraheNa vA, dhanabhaGgena vA, svajanavipriyadarzanena vA, anyena vA kenacit kAraNena / bADha kutUhalaM mama / kathaya sarvathA yadi na dUram akathanIyam' iti / parivrAjakena bhaNitaM 'bhadra! yuSmAdRzANAM kiM kimapi akathanIyamasti? zruNu yadi asti kutuuhlm| ahaM kila pUrvaM kauzambyAM nagaryAM asaGkhyadravyabhAjanamanekAnAM dInAnAM, duHsthitAnAM, vaidezikAnAM, bhayavatAM ca satvAnAM trANa-dAnaparAyaNaH vividha vikAsa karavA lAyaka, sAgaranI jema lAvaNyarasathI pUrNa, pRthvInA taLIyAnI jema bhujaMga-saMgane samucita tathA manmathanA saubhAgyane bhAMganAra evA A adbhuta tArUNyamAM tame pravajyAvratanuM kaSTAnuSThAna kema AdaryuM? kAraNake kamaLanI nALanA taMtuthI banAvela doraDI kAMi madonmatta hAthInA khabhAnA baMdhananA kAryane sahana karI zake nahi, AmranI maMjarI kAMi majabUta kaiMka (pakSi vizeSa) nA mUkAyelA caraNano bhAra sahI zake nahi temaja tIkSNa dhArAthI vikarAla taravAranI aNInA sparzanI pravRtti kAMi kamaLanA pAMdaDAthI sahana na thAya, tema tamArI A zarIralakSmI, niSphara janane yogya tapa-caraNa karavAne sarvathA ayogya che. tethI emAM patnIno viraha kAraNa haze, athavA dhanano nAza kAraNa haze, ke svajananA viyoganuM athavA anya kAMi kAraNa hovuM joie. e bAbatamAM mane moTuM kutUhala thAya che, mATe jo atyaMta akathanIya jevuM na hoya, to te kahI saMbhaLAvo.' tyAre parivrAjaka bolyohe bhadra! tamArA jevAne akathanIya zuM hoya? mATe jo kutUhala hoya to sAMbhaLa." "pUrve kauzAMbI nagarImAM akhaMDa dhanavALo hoi, aneka dIna, duHsthita, videzI tathA bhayabhIta janone dAna tathA temanI rakSA karavAmAM tatpara hato. ekadA rAtre huM sUto hato, tevAmAM ekadama bhayaMkara kolAhala thayo. eTale
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 117 dvitIyaH prastAvaH dANaparAyaNo aasi| aNNayA ya rayaNIe me pasuttassa sahasA samucchalio tumulo rvo| tao saMbhaMto'haM samuTThio sayaNIAo jAva pecchAmi AiDDiyanisiyakhagge, daDhAvabaddhapariyare cAva-cakka- -kuMtapamuhAuhahatthe 'haNa haNa' tti bhaNaMte dharaNiyalagayaMpi sayaM nihittamiva atthasaMcayaM giNhamANe, tahaTThiyAu ceva turaMgamaMdurAo appAyattAo karemANe, saMmuhaTThiyaM pariyaNaM vivihappayArehiM viddavemANe, kaMsaM dosaM gharavakkharaM ca avaharemANe, jamasuhaDe iva, kalikAlamitte iva, pAvapiyAmahe iva bhIsaNe nikkive bhillpurise| te ya daTThUNa maraNabhayaviddureNa sigghaM avakkamiUNa mae vAhariyA ArakkhiyA / ta ( te ? ) ya jAva mattA iva, mucchiyA iva, gayaceyaNA iva bahu bollAviyAvi huMkkAramettamavi na diMti tAva nAyaM mae nUNamee osovaNimaMteNa vA osahapaogeNa vA eehiM corehiM nihayaceyaNA kayA bhavissaMti, kahamaNNA evaM niddA viddavejA ?, hou vA tAva sajIviyaM rakkhAmitti paribhAviUNa aasm| anyadA ca rajanyAM mama prasuptasya sahasA samucchalitaH tumulaH ravaH / tataH sambhrAntaH ahaM samutthitaH zayanAd yAvat prekSe AkRSTanizitakhaDgAn, dRDhA'vabaddhaparikarAn, cApa-cakra-kuntapramukhA''yudhahastAn, 'hana hana' iti bhaNataH, dharaNItalagatamapi svayaM nihitamiva arthasaJcayaM gRhNataH, tathAsthitAn eva turaGgamandurAn AtmAyattaM kurvataH saMmukhasthitaM parijanaM vividhaprakAraiH vidrAvayamANAn, kAMsya - dRSyagRhA'vaskaraM ca apaharataH, yamasubhaTAn iva kalikAlamitrANi iva, pApapitAmahAn iva bhISaNAn, niSkRpAn bhIllapuruSAn / tAn ca dRSTvA maraNabhayavidhUreNa zIghramavakramya mayA vyAhRtAH ArakSakAH / te ca yAvad mattAH iva, mUrcchitAH iva, gatacetanAH iva bahu AkAritA api 'huMkAramAtramapi na dadati tAvad jJAtaM mayA nUnam ete avasvApinImantreNa vA, auSadhaprayogeNa vA etaiH cauraiH nihatacetanAH kRtAH bhaviSyanti, kathamanyathA nidrA vidravet ?, 'bhavatu vA, tAvat svajIvitaM rakSAmi' iti paribhAvya zanaiH zanaiH nilIna ekatra huM bhaya pAmI zayyA thakI uThyo ane jeTalAmAM jouM chuM, to bahAra kADhelA tIkSNa khaDUgavALA daDhapaNe sajja thayelA, dhanuSya, cakra, bhAlA pramukha zastrone hAthamAM dhAraNa karatA, 'mAro mAro' ema bolatA, jANe pote pRthvItalamAM 2heluM dhana dATela hoya tema grahaNa karatA, temaja tyAM rahela azvazALAone svAdhIna karatA, sAme Avela parijananokaravargane vividha prakAre parAbhava pamADatA, kAMsAnA vAsaNa, vastra temaja gharavakharIne upADatA, jANe yamanA subhaTa hoya athavA jANe kalikAlanA mitro hoya ke pApanA pitAmaha hoya tevA bhISaNa ane nirdaya bhAsatA evA bhIla puruSo mArA jovAmAM AvyA. temane jotAM maraNa-bhayathI vyAkuLa thatAM tarataja bahAra nIkaLIne meM A2kSaka puruSone bolAvyA, paraMtu jANe madonmatta thayA hoya, mUrchita banyA hoya, jANe cetana rahita thai gayA hoya tema, aneka rIte bolAvatAM chatAM paNa temaNe phuMkA2mAtra paNa na Apyo, jethI huM samajI gayo ke- 'avazya A cora lokoe emane avasvApinI-vighA athavA auSadha-prayogathI acetana banAvyA haze; nahi to AvI nidrAmAM teo gherAya nahi,' game tema ho, paraMtu have to huM mArA jIvitanI rakSA karuM.' ema dhArI huM haLave haLave AgaLa cAlIne
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 zrImahAvIracaritrama saNiyaM saNiyaM nillukko egattha vnnghnne| bhillAvi bhavaNasilA-thaMbhAiyaM mottUNa sesaM varADamettaMpi gahAya gyaa| kameNa pahAyA rynnii| uTThio jnno| jAyA pure vttaa| Agao loo ahaM ca / avaloiyaM gehaM jAva tattha egadiNabhoyaNamettaMpi natthi / khINavibhavattaNao kalaMtarAipauttaMpi daviNajAyaM na pAvemi / jao natthi ko'vi nivvAho tao ciMtiyaM mae nIsesajaNapahANattaNeNa ThAUNa ettha nyrNmi| saMpai kappaDio iva kaha nivasaMto na lajjAmi? ||204 / / dINANa dutthiyANa ya dAuM bhoyaNavihiM kuNaMtassa / iNhiM tu niodarabharaNamettanirayassa kA sohA? ||205 / / vnghne| bhIllAH api bhavanazilA-stambhAdIn muktvA zeSaM varATikAmAtramapi gRhItvA gatAH / krameNa prabhAtA rjnii| utthitaH jnH| jAtA pure vArtA / AgataH lokaH ahaM ca / avalokitaM gRhaM yAvattatra ekadinabhojanamAtramapi nAsti / kSINavibhavatvena kalAntarAdiprayuktaM api draviNajAtaM na prApnomi / yataH nAsti ko'pi nirvAhaH tataH cintitaM mayA - niHzeSajanapradhAnatvena sthitvA atra ngre| samprati kArpaTikaH iva kathaM nivasan na laje? ||204 / / dInAn duHsthitAn ca datvA bhojanavidhiM kurvataH / idAnIM tu nijodarabharaNamAtraniratasya kA zobhA? ||205 / / eka gahana vanamAM chUpAi rahyo. pAchaLathI bhIla loko mArA gharanA patthara ane thAMbhalA sivAya zeSa koDImAtra paNa laine cAlyA gayA. evAmAM prabhAta thatAM loko uThyA. nagaramAM vAto thavA lAgI. tyAre huM ane loko tyAM AvyA, ane meM mAruM ghara joyuM to tyAM eka divasanA bhojana jeTaluM paNa bAkI rahyuM na hatuM. ema badhuM dhana kSINa thavAthI anya kAMi kaLA = vepAramAM nAkheluM dhana paNa maLyuM nahi. e pramANe jyAre nirvAhano eka mArga na rahyo, tyAre huM ciMtavavA lAgyo ke - A nagaranA samasta lokomAM agresarapaNe rahIne have eka bhikSukanI jema rahetAM huM lajjA kema na pAmuM? (204) | dIna ane duHsthita janone dAna ApyA pachI bhojana karato evo huM atyAre potAnA udara-bharaNamAtramAM tatpara rahetAM zI zobhA pAmI zakuM? (205)
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 dvitIyaH prastAvaH kaha vA turagArUDho pubbiM bhamiUNa purispriyrio| vaccissaM egAgI iNhiM tu payappayAreNa? / / 206 / / kaha vA sahapaMsukIliyabaMdhavaloyassa vNchiytthss| avipUrito jIyaM niratyayaM uvvahissAmi? ||207 / / duvvahagavvuddharavairivisaraduvvisahaduvvayaNajAyaM / pabbhaThThalaTThavibhavo paccakkhaM kaha suNissAmi? ||208 / / tA mottUNa imaM ThANaM desaMtaraM vaccAmitti ciMtiUNa calio'hamuttarAvahAbhimuhaM / kAlaMtareNa patto egaMmi sannivese | bhikkhAparibbhamaNeNa kayA pANavittI, vuttho tattheva kiNcikaalN| kathaM vA turagA''rUDhaH pUrvaM bhramitvA puruSaparivRttaH / vrajiSye ekAkI idAnIM tu padapracAreNa? ||206 / / kathaM vA sahapAMsukrIDitabAndhavalokasya vAJchitArthasya / avipUrayan jIvanaM nirarthakamudvahiSyAmi? ||207 / / durvahagarvodbhUra-vairivisaradurvisahadurvacanajAtam / prabhraSTalaSTavibhavaH pratyakSaM kathaM zroSyAmi? ||208 / / tasmAd muktvA idaM sthAnaM dezAntaraM vrajAmi iti cintayitvA calitaH ahamuttarApathA'bhimukham / kAlAntareNa prAptaH ekasmin snniveshe| bhikSAparibhramaNena kRtA prANavRttiH / uSitaH tatraiva kiJcitkAlam / athavA pUrve sevako sAthe azvArUDha thaine pharanAra huM atyAre ekAkI page zI rIte cAlI zakIza? (207) temaja sAthe sAthe dhUlikrIDA karela bAMdhavonA vAMchitArtha pUryA vinA huM nirarthaka jIvitane kema dhAraNa karIza? (207) atyAre samasta vibhava naSTa thavAthI garviSTha banelA aneka zatruonA samUhanA sAkSAt duHsaha kuvacano kema samaNI zaza? (208) mATe A sthAna tajIne dezAMtaramAM cAlyo jAuM. ema ciMtavIne huM uttarApatha tarapha cAlyo ane keTalAka divaso pachI eka sthAnamAM pahocyo. bhikSA lAvIne jIvana calAvyuM. keTaloka samaya tyAMja vItAvyo.
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 zrImahAvIracaritram aNNadivase ya diTTho mae ego tidaMDI, vaMdiUNa savvAyareNa uvaviTTho se samIve, pucchio'haM jahA mae thaa| teNavi niyavaiyaraM niveio ya mae sNkhevenn| tidaMDiNA bhaNiyaM-putta! paricayasu soyasaMtAvaM / aNusarasu dhIrattaNaM| savvasAhAraNo hi esa viyro| kiM ca kiM vayaNijjaM jaM nidie jaNe no thirattaNaM kunni?| purisuttamaMpi lacchI chaDui mahilavva duvvIlA ||209 / / no suikulaM na rUvaM no viNNANaM na vikkamaM na balaM / bAlavva gayaviveyA avekkhae kiMpi muyamANA / / 210 / / ahavA jlnihikllolsNgsNlggcNclttaae| kotthuhamaNisahajammaNavaDDiyadaDhaniThurattAe / / 211 / / anyadivase ca dRSTaH mayA ekaH tridnnddii| vanditvA sarvA''dareNa upaviSTaH tasya samIpe | pRSTaH ahaM yathA mayA tathA / tenA'pi nijavyatikaram niveditazca mAM saMkSepeNa / tridaNDinA bhaNitaM - putra! parityaja zokasantApam / anusara dhIratvam / sarvasAdhAraNaH hi eSaH vyatikaraH / kiJca - kiM vacanIyaM yad nindite jane no sthiratvaM kroti?| puruSottamamapi lakSmIH tyajati mahilA iva duHzIlA ||209 / / no zucikulaM na rUpaM no vijJAnaM na vikramaM na balam / bAlaH iva gatavivekA apekSate kimapi modamAnA / / 210 / / athavA jalanidhikallolasaGgasaMlagnacaJcalatayA / kaustubhamaNisahajanmavarddhitadRDhaniSThuratayA ||211 / / evAmAM eka divase koi tridaMDI mArA jovAmAM Avyo. tene atyAdarathI vaMdana karIne huM tenI samakSa beTho. pachI paraspara ame potapotAnI vItaka vAta pUchI, temAM meM saMkSepathI mAro vRttAMta kahyo, eTale tridaMDIe kahyuM ke' vatsa! zo-saMtApane tane, dhI24ne dhaa29|| 42. 125 me prasaMga srv-saadhaa25|| cha. yuM cha niMditajana pAse lakSmI je sthiratA karatI nathI, temAM to kaMi kheda karavA jevuM ja nathI, paraMtu e kulaTA kAminInI jema uttama puruSano paNa tyAga karI de che. (209) vaLI bALakanI jema nirviveka ane pramoda pAmatI e lakSmI, pavitra kuLa, rUpa, baLa, vijJAna ke parAkrama, amAnu azuM hotI. nathI. (210) athavA to mahAsAgaranA taraMga-saMgathI caMcalatA pAmela, kaustubha maNinI sAthe utpanna thatAM atyaMta niSpharatA qdhI 4di, (211)
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH mayalaMchaNasamasI(sA)siyamailANussaraNabaddhasIlAe / suragaituraMgasaMgaidUrujjhiyavaraviveyAe || 212 || dussahavisamettIvasadAviyapajjaMtaduhavivegAe / kaMbusiNehasamucchUDhagADhakuDilattabuddhIe || 213 / / taha pAriyAyapaNayappabhAvajaDajAyapakkhavAyAe / niccaM lavaNoyahivAsamukkamadhurattabhAvA / / 214 / / eyAe saccariyaM kahaM havejjA mahANubhAvAe ? | na hi visarisasaMsaggI visiTThaguNasAhaNaM kuNai / / 215 / / mRgalAGchanasadRza(?)malinA'nusaraNabaddhazIlAyAm / suragatituraGgasaGgatidUrojjhitavaravivekyA / / 212 / / duHsahaviSamaitrIvazadarzita paryantaduHkhavivekAyAm (= vipAkAyAm) / kambusnehasamutkSipta-gADhakuTilatva- buddhyAm / / 213 || tathA pArijAtapraNayaprabhAvajaDajAtapakSapAtinyAm / nityaM lavaNodadhivAsamuktamadhuratvabhAvAyAm / / 214 / / 121 etasyAM saccaritraM kathaM bhaved mahAnubhAvAyAm? / na hi visadRzasaMsargI viziSTaguNasAdhanaM karoti / / 215 / / caMdra jevo kalaMkane anusa2vAno svabhAva thai javAthI, divyAzvanI saMgatithI vivekane vegaLo tajI devAthI, (212) duHsaha viSanI maitrInA kA2Ne prAMte duHkha apAvanAra, zaMkhanA snehane lIdhe gADha vakra buddhi vadhI javAthI, (213) temaja pArijAta-kalpavRkSa vizeSanA praNaya-prabhAvathI jaDamAM pakSapAta utpanna thavAthI tathA sadA lavaNa samudramAM vasatAM madhura bhAvane mUkI dIdhela hovAthI (214) e mahAprabhAvavALI lakSmI thakI saccaritra kema saMbhave? kAraNake duSTa sAthe saMga karanAra, viziSTa guNane na 4 bhejavI zaDe. (215)
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 tA cayasu sogamahuNA porusamuvvahasu kuNasu karaNijjaM / na hi viNNAyasarUve guppaMti kahiMpi sappurisA / / 216 / / kiM bhadda! tumaM ego imIe mukko? jamevamaigaruyaM / saMtAvaM vahasi na pattakAlamahuNA samAyarasi / / 217 / / bhaNiyaM ca mae bhayavaM! kiM puNa etto'vi pattakAlaM me? | teNa kahiyaM! mahAyasa! nicchaao savvahA dhammo / / 218 / / zrImahAvIracaritram eyaviuttANa jao vihaDaMti samuddhurAvi riddhIo / eeNa saMpauttANa huMti dUraM palINAvi / / 219 / / tasmAt tyaja zokamadhunA, pauruSamudvaha, kuru karaNIyam / na hi vijJAtasvarUpe gopayanti kutrA'pi satpuruSAH / / 216 / / kiM bhadra! tvamekaH anayA muktaH ? yad evamatigurukam / santApaM vahasi na prAptakAlamadhunA samAcarasi / / 217 / / bhaNitaM ca mayA bhagavan! kiM punaH etasmAdapi prAptakAlaM mama ? | tena kathitaM mahAyazaH ! nizcayataH sarvathA dharmaH / / 218 / / etadviyuktAnAM yataH vighaTante samuddharAH api RddhayaH / etena samprayuktAnAM bhavanti dUraM pralInAH api / / 219 / / mATe he bhadra! have zokane tajI puruSArthane dhAraNa kara tathA kartavya kara. kAraNake satpuruSo svarUpa jANyA pachI kyAMya paNa puruSArthane choDatA nathI. (216) vaLI he bhadra! zuM tuM ekaloja e lakSmIthI tajAyela che ke jethI ATalo badho saMtApa dhare che? ane vartamAnakALe urttavyane khAyara to nathI.' (217 ) tyAre huM bolyo 'he bhagavan! mAre have zuM karavAnuM che?' teNe kahyuM-'mahAyaza! tAre have avazya dharma sarvathA khAravA yogya che. (218) kAraNa ke e dharmathI jeo rahita che, temanI utkaTa Rddhi paNa vinAza pAme che ane jeo dharmasahita che, temane samRddhi atyaMta nAza pAmavA chatAM prApta thAya che.' (219)
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH 123 eyaM ca mae AyanniUNa saMjAyabhavavirAgeNaM / esA tidaMDidikkhA paDivannA dukkhanimmahaNI / / 220 / / tA bhadda! tae veraggakAraNaM jaM purA ahaM puThTho / taM eyaM tuha siTuM ettocciya kuNasu dhammamaiM / / 221 / / etthaMtaraMmi eyaM soccA obhinnbhlromNco| puNaruttanivesiyapArivajjadikkhAbhimuhabuddhI / / 222 / / so aggibhUinAmo mirIijIvo tidaMDiNaM namiuM / bhAlayalanimiyapANI payaMpiuM evaMmADhatto / / 223 / / bhayavaM! jAe veraggakAraNe tArisaMmi tumhehiM / jaM dikkhApaDivattI vihiyA taM sammamAyariyaM / / 224 / / etacca mayA AkarNya sajAtabhavavirAgeNa | eSA tridaNDidIkSA pratipannA duHkhanirmathanI / / 220 / / tasmAd bhadra! tvayA vairAgyakAraNaM yat purA ahaM pRssttH| tad etat tava ziSTam ataH eva kuru dharmamatim / / 221 / / atrAntare etat zrutvA avabhinnabahuromAJcaH / punaruktanivezitapArivrajyadIkSAbhimukhabuddhiH / / 222 / / saH agnibhUtinAmA marIcijIvaH tridaNDinaM natvA / bhAlatalanirmitapANiH prajalpitum evamA''rabdhavAn / / 223 / / bhagavan! jAte vairAgyakAraNe tAdRze yussmaabhiH| yad dIkSApratipattiH vihitA tat samyag Acaritam / / 224 / / e pramANe sAMbhaLatAM bhava vairAgya utpanna thavAthI meM A duHkhavAraka tridaMDI dIkSAno svIkAra karyo. (220) mATe he bhadrA pUrve teM mane je vairAgyanuM kAraNa pUchuyuM, te tane kahI saMbhaLAvyuM. to have tuM dharmano Adara kara." (21) e pramANe sAMbhaLatAM atyaMta romAMcita thai, vAraMvAra kahevAthI parivrAjakadIkSA levAnI buddhi utpanna thatAM marIcino jIva te agnibhUti, tridaMDIne namana karI, lalATe aMjali joDIne A pramANe kahevA lAgyo-(222/223) "he bhagavan! tevA prakAranA vairAgyanA kAraNamAM tame je dIkSA aMgIkAra karI, te sAruM karyuM. (224)
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 zrImahAvIracaritram eyassa nisAmaNao mamAvi gharavAsavAsaNA vigyaa| chinno mAyAmoho viveyarayaNaMpi vipphuriyaM / / 225 / / tA niyadikkhAdANeNa'NuggahaM kuNasu saMpayaM majjha / iya vutte teNaM so pavvajjaM gAhio sahasA / / 226 / / kAUNa tavaM to so dhariuM chappaNNa puvvlkkhaaii| savvAuyaM tadaMte saNaMkumAre suro jAo ||227 / / kAlakkameNa caviuM seyaviyAe purIe pavarAe / baMbhaNakule pasUo bhAraddAotti nAmeNa / / 228 / / etasya niHzravaNataH mamA'pi gRhavAsavAsanA vigtaa| chinnau mAyAmohau vivekaratnamapi visphuritam / / 225 / / tasmAnnijadIkSAdAnena anugrahaM kuru sAmprataM mama / iti ukte tena saH pravrajyAM grAhitaH sahasA ||226 / / kRtvA tapaH tataH saH dhRtvA ssttpnycaashtpuurvlkssaani| sarvAyuSkaM tadante sanatkumAre suraH jAtaH / / 227 / / kAlakrameNa cyutvA zvetavikAyAM puryAM prvre| brAhmaNakule prasUtaH bhAradvAjaH iti nAmnA / / 228 / / e kathana sAMbhaLavAthI mArI paNa gRhavAsanI vAsanA nAza pAmI che. mAyA-mohano viccheda thayo ane vi2tna pragaTa thA pAbhyuM che. (225) mATe mane ApanI dIkSA ApIne have anugraha karo.' ema tenA kahevAthI parivAja ke tarataja tene pravajyA ApI. (227) pachI te tapa AcarI, chappanna lAkha pUrvanuM sarvAya pALI, prAMte maraNa pAmIne te sanaskumAra devalokamAM devatA thayo. (227) kALakrame tyAMthI cyavI, pravara zvetaMbikA nagarImAM bhAradvAja nAme brAhmaNa thayo. (228)
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 125 dvitIyaH prastAvaH tatthavi sakammajaNie suhadukkhe bhuMjiUNa thertte| puvvakkameNa puNaravi pArivvajjaM pavajjei / / 229 / / kAUNa ya bAlatavaM kudesaNApAvadhUlipaDaleNaM / avaguMDiUNa bADhaM rammantANaM va bahukAlaM / / 230 / / savvAuyamaNupAliya cauyAlIsaM tu puvvlkkhaaii| paMcattagao saMto tiyaso hoUNa mAhiMde / / 231 / / nimmalamaNirayaNamauhajAlaujjovie vimANaMmi / niyapariyaNapariyario kIlai sacchaMdalIlAe / / 232 / / tatrA'pi svakarmajanitAni sukha-duHkhAni bhuktvA sthaviratve / pUrvakrameNa punaH api pArivrajyaM pravrajati / / 229 / / kRtvA ca bAlatapaH kudezanApApadhUlIpaTalena / avaguNDya bADhaM ramamANamiva bahukAlam / / 230 / / sarvA''yuSkamanupAlya caturcatvAriMzat tu pUrvalakSANi / paJcatvaM gataH tridazaH bhUtvA mAhendre / / 231 / / nirmalamaNiratnamayUkhajAlodyotite vimaane| nijaparijanaparivRttaH krIDati svacchandalIlayA / / 232 / / tyAM paNa svakarmajanya sukha-du:kha bhogavI, vRddhapaNe pUrvapramANe punaH teNe pArivrAjya lIdhuM. (229) ane dhUlithI AcchAdita thai ramatA bALakonI jema kudezanAnA pAparUpa dhUlinA paDalathI AcchAdita banI tIvra bALatapa karI, cummAlIza lAkha pUrvanuM sarvAyu pALI, paMcatva pAmatAM mAheMdra devalokamAM deva thayo. (23)/ 231) tyAM camakatA maNi-ratnonA kiraNonA samUhathI udyotita thayelA vimAnamAM potAnA parijano sAthe te sva57655 3131 42vA pAyo. (272)
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 zrImahAvIracaritrama AukkhaeNa tatto caviuM so mnnuy-tiriyjonniisu| naraya-kudevesuM pi ya puNaruttaM paribhameUNa ||233 / / rAyaggihaMmi nayare diyavarakavilassa kaMtimaiyAe| gihiNIe gabmammI puttatteNaM samuppanno / / 234 / / jAo samuciasamae nAmapi ya thAvarotti se vihiyaM / satteNa ya gatteNa ya kumArabhAvaM ca vokkaMto ||235 / / aNavarayamaraNa-jara-jamma-vAhiduhanivahapIDiyaM loyaM / dahraNa kAukAmovi dhammamaimohamUDho so / / 236 / / no vaccai dukkaratavavihANanirayANa jiNamuNiMdANaM / pAsaMmi kayAvi hu neva annatitthiyajaNassAvi ||237 / / jummaM / AyuHkSayeNa tataH cyutvA saH manuja-tiryakyoniSu / naraka-kudeveSu api ca punaH punaH paribhramya ||233 / / rAjagRhe nagare dvijavarakapilasya kaantimtyaaH| gRhiNyAH garbhe putratvena samutpanna / / 234 / / jAtaH samucitasamaye nAma api ca sthAvaraH iti tasya vihitam / satvena ca gAtreNa ca kumArabhAvaM ca vyutkrAntaH / / 235 / / anavaratamaraNa-jarA-janmavyAdhiduHkhanivahapIDitaM lokm| dRSTvA kartukAmaH api dharmamatimohamUDhaH saH / / 236 / / na vrajati duSkaratapovidhAnaniratAnAM jinmuniindraannaam| pArzve kadApi khalu naiva anyatIrthikajanasyA'pi ||237 / / yugmam / pachI AyuSya pUrNa thatAM tyAMthI cyavI, kudeva, manuSya, tiryaMca ane narakamAM vAraMvAra paribhramaNa karI, rAjagRha nagaramAM kapila nAme brAhmaNanI kAMtimatI gRhiNInA udaramAM putrapaNe utpanna thayo. (233234) yogya avasare tenuM thAvara evuM nAma rAkhavAmAM AvyuM ane baLa ane zarIrathI vRddhi pAmatAM te taruNAvasthAne pAbhyo. (235) tyAM niraMtara janma, jarA maraNa ane vyAdhinA duHkha-samUhathI pIDAtA lokane joI dharma sAdhavAnI IcchA chatAM atyaMta mohathI mUDha banI te, duSkara tapovidhAna karatA jainamunionI pAse temaja anya matanA parivrAja ko
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 127 dvitIyaH prastAvaH evaM acchaMto so pecchai egaM tidaMDiNaM samaNaM | civiDiyanAsAvaMsaM bhaggoTTauDaM daliyadasaNaM / / 238 / / kumuyaM va caMdadaMsaNavaseNa kamalaM va diNayaruggamao / sAlattayataruNacaraNatADaNAo asoguvva / / 239 / / taM pAsiUNa viyasaMtanayaNanaliNo paraM pmoybhrN| aidullahavallahasaMgame va so pAvio jhatti / / 240 / / pijmmprivvaaygdikkhaaghnnubbhvNtunehaao| tattaparipucchaNaTThA tassa sagAsaM samallINo / / 241 / / evaM AsInaH saH prekSate ekaM tridaNDinaM zramaNam / cipiTitanAsAvaMzaM bhagnoSTapuTaM dalitadazanam / / 238 / / kumudamiva candradarzanavazena kamalamiva dinakarodgamataH / sAlaktakataruNacaraNatADanAd azokaH iva ||239 / / taM dRSTvA vikasannayananalInaH paraM pramodabharam / atidurlabhavallabhasaGgame iva saH prAptaH jhaTiti / / 240 / / pratijanmaparivrAjakadIkSAgrahaNodbhavatsnehAt / tattvaparipRcchanAya tasya sakAzaM samAlInaH / / 241 / / pAse paNa koivAra jato ja na hato. (236/237) ema rahetAM teNe eka tridaMDI zramaNane joyo ke jenI nAsikA cipaTI hatI, jenA oSThapuTa ane dAMta bhagna hatA. (238) tene jotAM, caMdramAnA darzanathI jema kumuda, sUryanA darzanathI jema kamaLa, aLatAyukta taruNanA caraNa-tADanathI jema azokavRkSa vikAsa pAme, tema locana-kamaLane vikasAvato te, atidurlabha priya jananA samAgamanI jema ta204 52 pramoda pAbhyo. (238/240) ane pratijanma parivrAjakavrata levAnI anuvRttithI pragaTa thatA snehane laine tattva pUchavA te parivrAjakanI pAse bhAvyo. (241)
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 zrImahAvIracaritram namiuM caraNe savvAyareNa so pucchio ya dhmmvihiN| jogotti kaliya teNavi tidaMDiNA sAhio tassa / / 242 / / annaM ca imaM siTuM jahA'hamiha dukkhio Thio puvviM / visayapivAsANaDio kusaleNa tahA na ThAyavvaM / / 243 / / aha thAvareNa bhaNiyaM bhayavaM! kaha taM Thio iha duhatto?| visayapivAsAnaDio kahehi koUhalaM majjha / / 244 / / bhaNiyaM ca teNa bhaddaya! suNasu purA visayasalilapaDihatthaM / annANamINabhImaM visottiyAlolakallolaM / / 245 / / natvA caraNe sarvA''dareNa saH pRSTaH ca dhrmvidhiH| / yogyaH iti kalayitvA tenA'pi tridaNDinA kathitaH tasya / / 242 / / anyacca idaM ziSTaM yathA ahamatra duHkhitaH sthitaH pUrve / viSayapipAsAnATitaH kuzalena tathA na sthAtavyam / / 243 / / atha sthAvareNa bhaNitaM bhagavan! kathaM tvaM sthitaH atra duHkhaartH?| viSayapipAsAnATitaH kathaya kutUhalaM mama ||244 / / / bhaNitaM ca tena bhadraka! zruNu, purA viSayasalilavyAptam ajJAnamInabhImaM visrotasikAlolakallolam / / 245 / / tyAM AdarapUrvaka tenA caraNe namIne teNe dharmavidhAna pUchayuM. eTale 'A yogya lAge che' ema dhArIne te tridaMDIe paNa tene dharma saMbhaLAvyo. (242) ane vaLI bIjuM e pramANe kahyuM ke he bhadra! pUrve A saMsAramAM huM jema duHkhI thaine rahyo ane viSaya pipAsAthI nayAvAyo, ma duzaNa mevA tAre na 23.' ! (243) tyAre thAvare pUchyuM ke-"he bhagavan! pUrve tame duHkhArUM kema rahyA ane viSaya-pipAsAthI kema nacAvAyA ? te 56 bhane kutUusa cha, bhATe 5 saMbhAvo.' (244) eTale tridaMDI bolyo-"he bhadra! sAMbhaLa-pUrve viSayarUpa jaLathI paripUrNa, ajJAna rUpa matsyothI bhISaNa, caMcaLa iMdriyonA viSayorUpa mojAo yukta, nirlajjatA rUpa pANInA taraMgonA vilAsavALA, duHsasvarUpa AvartothI dustara, pApavikalparUpa kAdavathI pUrNa, asaMkhya prapaMcarUpa zakhasamUhathI vyApta, abhimAnarUpa ghora
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 129 dvitIyaH prastAva . nillajjimajalavelAvilAsamavasattaduttarAvattaM / pAvavikappaNapaMkaM nissaMkhapavaMcasaMkhaulaM / / 246 / / abhimANaghoraghosaM payaMDakaMdappavADavaggisihaM / dosaghaNapaDalakinnaM tAruNNamahannavaM patto / / 247 / / tIhiM visesayaM / tavvaseNa ya paricattasagihasaMvAso, dUrujjhiyasayaNa-baMdhavo paramatAvaso iva visaTTakaMdoTTanayaNAsu, pavarapaoharAsu, mahAbhogasAliNIsu, samullasaMtakallolabAhuvilAsAsu haMsagANusariyapayakamalAsu sAlasakulakalaravAsu sarasIva suMdarAsu vilAsiNIsu kayAbhiraIsamANo egayA aNaMgaseNAbhihANAe vesAe samaM vuttho bahu kAlaM / tadaNurAgavaseNa ya pavarabhUsaNadANeNa aNavarayamahAmolladogullasamappaNeNa taMbolaphullavilevaNovaNayaNeNa nirlajjatvajalavelAvilAsam apasattvaduHstarA''vartam / pApavikalpanapaGkam, niHsaGkhyaprapaJcazaGkhA''kulam / / 246 / / abhimAnaghoraghoSa pracaNDakandarpavADavAgnizikham / doSaghanapaTalaklinnaM tAruNyamahArNavaM prAptaH ||247 / / tribhiH vizeSakam / tadvazena ca parityaktasvagRhasaMvAsaH, dUrojjhitasvajana-bAndhavaH paramatApasaH iva vikasitanIlakamalanayanAsu, pravarapayodharAsu, mahAbhogazAlinISu, samullasatkallolabAhuvilAsAsu, haMsA'nusArIpadakamalAsu, sArasakulakalaravAsu, sarasI iva sundarAsu vilAsinIsu kRtAbhiratiH san ekadA anaGgasenA'bhidhAnayA vezyayA samam uSitavAn bahu kAlam / tadanurAgavazena ca pravarabhUSaNadAnena anavaratamahAmUlyadukulasamarpaNena tAmbUla-puSpa-vilepanopanayanena ca niSThApitaM pitA-pitAmahapramukhapuruSA'rjitaM draviNajAtam / jAtaH ahaM garjanAyukta, pracaMDa kAmadevarUpa vaDavAnaLanI zikhA sahita ane doSarUpa gADha paDalathI Ardu evA tAruNyarUpa mahAsAgarane huM pAbhyo. (245-5-7) tenA yoge tApasanI jema svagRhanA nivAsano ane svajana bAMdhavono anAdarathI tyAga karI, vikasita nIla kamaLa samAna locanavALI, pravara stanathI zobhatI, mahA bhogane yogya, uchaLatA taraMgorUpa bAhunA vilAsayukta, haMsa samAna caraNa-kamaLathI cAlatI, maMda maMda kalarava karatI, pakSe sArasa pakSInA kalaravayukta tathA talAvaDInI jema suMdara evI strIomAM Asakta thatAM eka vakhate anaMgasenA vezyAnI sAthe huM ghaNo kAla rahyo. tenI sAthe anurAgamAM phasAyela meM pravara alaMkAro ApatAM, niraMtara mahAkiMmatI vastro, taMbola, puSpa ane vilepanAdi ApatAM, pitA ane pitAmahe upArjana karela ghaNuM dhana veDaphI nAMkhyuM. eTale huM mahA daridrI jevo banI gayo, ema vezyAnA jANavAmAM AvyuM, jethI rasa kADhI lIdhela aLatAnI jema, pIvAI gayela madirA pAtranI jema,
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 zrImahAvIracaritram ya niTThaviyaM piyApiyAmahapamuhapurisajjiyaM dvinnjaayN| jAo'haM niddhnncNgo| muNio dAigAe / tao nippIliyAlattayaM va, payattapIyavAruNIcasagaM va, bhuttAvasesa bhoyaNaM va tehiM tehiM avamANakAraNehiM paricatto mhi tiie| tayaNaMtaraM niggao'haM vesaaghraao| gao niyagehe, diTuM ca tamaNegacchiddasayasaMkulaM pabbhaTThapuvvasohaM masANaM va bhyjnngNti| tao mahAvisAyAbhibhUo payaTTo desiyAlie | gacchaMteNa ya paidiNaM egattha sunnasannivese diTuM bhUminivaDiyaM rakkhAvalayaM / gahiuM mae vihADiyAo nibiDajaujaDiyAo rakkhAgaMThio, diThaM ca egassa majjhanihittaM lihiyapavarakkharaM bhujjakhaMDaM, vAiyaM ca koUhaleNa, paribhAvio ya tallihiyagAmanAma-disAbhAga-laMchaNasameo rayaNakoDippamANanihANavaiyaro, harisiyamaNeNa saMgoviyaM ca taM savvapayAreNa, paTThio tayaNusAreNaM, patto akAlakheveNa bhujjalihiyaMmi gAme, nirUvio nihANappaeso, avaloiyAiM liMgAI, jAva savvANivi lihiyANusAreNa nirdhanazreSThaH / jJAtaH daayikyaa| tataH niSpIDitA'laktakaH iva, prayatnapItavAruNIcaSakaH iva, bhuktA'vazeSabhojanaM iva taiH taiH apamAnakAraNaiH parityaktaH ahaM tayA / tadanantaraM nirgataH ahaM veshyaagRhaat| gataH nijagRhe, dRSTaM ca tad anekachidrazatasakulaM prabhraSTapUrvazobhaM zmazAnamiva bhyjnkmiti| tataH mahAviSAdA'bhibhUtaH pravRttaH dezikAya / gacchatA ca pratidinamekatra zUnyasanniveze dRSTaM bhUminipatitaM rakSAvalayam / gRhItvA mayA vighaTitAH nibiDajatujaTitAH rakSAgranthayaH, dRSTaM ca ekasyAH madhyanihitaM likhitapravarA'kSaraM bhurjakhaNDam, paThitaM ca kutUhalena, paribhAvitaH ca tallikhitagrAmanAma-digbhAga-lAJchanasametaH ratnakoTipramANanidhAnavyatikaraH, hRSTamanasA saGgopitaM ca tat sarvaprakAreNa, prasthitaH tadanusAreNa, prAptaH akAlakSepeNa bhurjalikhite grAme, nirUpitaH nidhAnapradezaH, avalokitAni liGgAni yAvad sarvANi api likhitA'nusAreNa milnti| tataH mayi prAdurbhUtaH paramapramodaH / prazastanizAyAM ca digbaliprakSepapurassaraM khanituM Arabdham nidhAnapradezam / jamatAM avazeSa rahela bhojananI jema, aneka apamAnanA kAraNothI teNe mane tajI dIdho. eTale vezyAnA gharamAMthI nIkaLIne huM potAnA ghare gayo. tyAM aneka chidro sahita, pUrvanI zobhA jenI naSTa thai che ane smazAnanI jema bhayAnaka evuM ghara jotAM huM mahA viSAda dharato dezAMtara javA nIkaLyo ane pratidina cAlatAM eka zUnya gAmamAM gayo. tyAM jamIna para paDela eka bhasmanI poTalI mArA jovAmAM AvI te laine me kholI, lAkhathI majabUta jaDela rAkhanI gAMTho meM kholI joI. temAMnI eka gAMThamAM lakhela suMdara akSaravALuM bhojapatra joyuM, tene kautukathI vAMcatAM, temAM lakhela gAmanuM nAma, dizAbhAga tathA anya lakSaNayukta koTI ratnapramANa nidhAnanuM rahasya mArA jANavAmAM AvyuM, jethI manamAM ati pramoda pAmatAM sarva prakAre te patra meM saMtADI rAkhyuM. pachI temAM lakhela lakSaNa-sthAna tarapha jatA alpa vakhatamAM huM te gAmamAM pahoMcyo. tyAM nidhAnanuM sthAna ane cinho avalokyAM, je badhAM patranA lekha pramANe maLatAM AvyAM, tethI mane parama pramoda thayo. pachI prazasta rAtre dizAomAM balidAna ApIne huM te nidhAnasthAna khodavA lAgyo ane keTalAmAM eka hastapramANa na khovuM, tevAmAM to utkaTa phaNAnA ATopathI bhISaNa,
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 dvitIyaH prastAvaH milNti| tao me pAubbhUo prmppmoo| pasatyanisAe ya disAbalipakkhevapurassaraM khaNiumADhatto nnihaannpesN| jAva ya hatthappamANamettaM taM na khaNAmi tAva samuTThiyA ubbhaDaphaDADovabhIsaNA, taDisihAtaralalalaMtajIhajuyalA, muhamAruyasaMvaliyajalaNaphuliMguggAradAruNA, pucchacchaTAtADiyadharaNivaThThA, dIvayasIhAphuraMtarattadittanettA mhaabhuyNgaa| tehi ya saMdaMsehi va taDataDatti toDiyaM maha sriirN| nicciTTho mahAvisAvegeNa nivaDio'haM bhuumiie| viikkaMtA rynnii| mamANukaMpAe vva samuggao bhayavaM dinnyro| avaloio'haM gAmajaNeNa| viNNAyavisavigAreNa ya dayAe pddiyaario| tahAvihosaha-maMtakiriyAe jAyaM ca paguNaM sarIraM / puTTho'haM gAmajaNeNa rayaNivaiyaraM, kahio ya mae tassa jhtttthiynihaannvuttNto| tao tattheva vIsamiUNa kaivayavAsarAiM puNaravi patthio egdisaae| aNNayA ya gacchaMtassa milio ego puriso| samANasIlayAe ya jAyA majjha teNa samaM yAvad ca hastapramANamAtraM tad na khanAmi tAvat samutthitAH udbhaTaphaTA''TopabhISaNAH, taDizikhAtaralalaladjihvAyugalAH, mukhamArutasaMvalitajvalanasphuliGgo-dgAradAruNAH, pRcchacchaTAtADitadharaNipRSThAH, dIpazikhAsphuradraktadIptanetrAH mhaabhujnggaaH| taiH ca saMdaMzaiH taDtaD iti troTitaM mama shriirm| nizceSTaH mahAviSA''vegena nipatitaH ahaM bhUmau / vyatikrAntA rjnii| mama anukampayA iva samudgataH bhagavAn dinakaraH / avalokitaH ahaM grAmajanena, vijJAtaviSavikAreNa ca dayayA prticaaritH| tathAvidhauSadha-mantrakriyayA jAtaM ca praguNaM zarIram | pRSTaH ahaM grAmajanena rajanIvyatikaraH, kathitazca mayA tasya yathAsthitanidhAnavRttAntaH / tataH tatraiva vizrAmya katipayavAsarANi punarapi prasthitaH ekadizi / anyadA ca gacchataH militaH ekaH puruSaH / samAnazIlatayA ca jAtA mama tena samaM maitrii| prastAve ca tena ekAnte sadbhAvena niveditaH mama vivarapravezayakSiNIsAdhanakalpaH, abhyarthitazca sarvA''dareNa yathA-yadi tvaM sahAyIbhavasi vidyutanI zikhA samAna baMne caMcala jIbhane bahAra kADhatA mukhamAM lIdhela pavanane pAcho vALI agninA taNakhA samAna kADhatA uddagArone lIdhe bhayaMkara, puMchanI chaTAthI dharaNIpRSThane tADana karatA ane dIpakanI zikhA samAna skurAyamAna rakta locanane pheravatA evA moTA sApo tyAM pragaTa thayA. temanA daMzathI mAruM zarIra taDataDa toDI naMkhAyuM. eTale temanA mahAviSanA AvegathI huM mUchita thaine jamIna para paDI gayo. rAtri pasAra thai, ane jANe mArApara anukaMpA karI hoya tema sUrya bhagavAna udaya pAmyA. tyAM gAmanA lokoe mane tevI sthitimAM joyo, temaNe viSa-vikAra jANIne dayAbuddhithI mAro upacAra karyo. tathAvidha auSadha ane maMtrakriyAnA prabhAvathI mAruM zarIra sAruM thayuM. pachI gAmanA lokoe mane rAtrino prasaMga pUNyo, jethI yathAsthita nidhAnano vRttAMta meM temane kahI saMbhaLAvyo, tyArabAda keTalAka divaso tyAMja rahIne pharI huM eka dizA tarapha cAlyo. AgaLa jatAM eka divase mane eka puruSa maLyo. samAna svabhAvane lIdhe tenI sAthe mAre mitrAi thai, pachI koI vAra prasaMge teNe mane sadUbhAvathI ekAMtamAM, guphAmAM jaine yakSiNIne sAdhavAno kalpa batAvyo ane bahuja Adara pUrvaka teNe mane
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 zrImahAvIracaritrama mettii| patthAveNa ya teNa egate sabbhAveNa niveio mama vivarappavesajakkhiNIsAhaNakappo, abbhatthio ya savvAyareNa jahA-'jai tumaM sahAIbhavasi tA vivaraM pvisaamo|' bhogagADhaloluyAe paDivaNNameyaM me| tao akhaMDapayANaehiM gayA valayAmuhaM nAma vivrN| viraiyA se duvArapUyA / tappiyAo joinniio| sumuhuttanakkhattaMsi gahAya bADhaM patthayaNaM parikaliyahatthapaIvA paviThThA tattha, uccanIyaThANANi voliMtA saNiyaM saNiyaM gayA duurdesN| diTThA ya jhaDatti egattha vijjupuMjabhAsurA pavarakaNagasiMhAsaNaniviTThA egA jakkhakannagA, aviya gNddylllNtujjlkuNddlkirnnolivicchuriyvynnaa| nANAmaNi(maya)bhUsaNasasiriyarehaMtadehalayA / / 248 / / aamlythuulmottiynvsrhaaraavruddhthnnvtttthaa| papphullamaNahara(harA)vammahatarutaruNasAhavva / / 249 / / / tataH vivaraM prvishaavH| bhogagADhalolatayA pratipannaM myaa| tataH akhaNDaprayANakaiH gatau valayAmukhaM nAma vivrm| viracitA tasya dvArapUjA / tarpitAH yoginyaH / sumuhUrtanakSatre gRhItvA bADhaM pathyadanaM parikalitahastapradIpau praviSTau ttr| ucca-nIcasthAnAni vyatikramya zanaiH zanaiH gatau duurdeshm| dRSTA ca jhaTiti ekatra vidyutpuJjabhAsurA pravarakanakasiMhAsananiviSTA ekA yakSakanyA / api ca - gnnddtl-lld-ujvlkunnddlkirnnaa''liivyaaptvdnaa| nAnAmaNi(maya)bhUSaNasazrIrAjamAnadehalatA / / 248 / / AmalakasthUlamauktikanavasarahArA'varuddhastanapRSThA / praphullamanoharamanmathatarutaruNazAkhA iva / / 249 / / vinavyo ke jo tame mArA sahAyaka thAo, to ApaNe guphAmAM praveza karIe,' eTale bhoga-vilAsanI gADha Asaktine lIdhe meM tenuM vacana svIkAryuM. tyAMthI akhaMDa prayANa karatAM ame valayAmukha nAmanI guphA pAse gayA. tyAM tenA dvAranI tathA te dvAranuM rakSaNa karanArI jogaNIonI ame pUjA karI. pachI sArA muhUrta ane zubha nakSatramAM ame puSkaLa bhAtuM lai, hAthamAM dIpaka dhAraNa karIne te vivaramAM peThA, temAM uMcAM nIcAM sthAnone oLaMgatAM haLave haLave ame dUra pradezamAM nIkaLI gayA, tyAM eka ThekANe eka yakSakanyA tarata amArA jovAmAM AvI ke je vIjaLInA puMja samAna dedIpyamAna ane pravara sonAnA siMhAsana para birAjamAna hatI, vaLI gAla para laTakatA ujvaLa kuMDaLanA prabhAsamUhathI tenuM mukha zobhAyukta bhAsatuM hatuM, vividha prakAranA maNibhUSaNonI lakSmIthI tenI dehalatA-zarIra bhAre suzobhita lAgatI. (248) AmaLA samAna moTA motInA navasarA hArathI chAtI DhaMkAyelI hatI, vikasita ane manohara kAmadevarUpa vRkSanI omaNa zamA samAna, (248)
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 133 dvitIyaH prastAvaH pAyAlasirivva raivva devaramaNivva jnniymnnmohaa|| laliyakarakaliyalIlAsaroruhA suMdarAvayavA / / 250 / / bhuvaNaccherayabhUyaM rUvaM daTuM adiTThapuvvaM se| mayaraddhapasaravihurA amhe tappAsamallINA / / 251 / / sAvi amhe AgacchaMte pecchiUNa sannihiyapajjalaMtapayaMDajAlAkarAle jhaDatti kuMDe pvitthtthaa| amhe puNa mahAmoggarAhayA iva viddANavayaNA ciMtiuM pavattA-'kiM pacchAhuttaM niyattAmo uyAhu tattheva tadaMgasaMgasaMlaggalAyannapunne jalaNakuMDe payaMgo iva attANaM khivAmo?, kevalaM dAruNo dahaNo khaNaddheNavi dahai dehaM, saMsaio ya tIe saddhiM mIlago, jIvaMtA puNo'vi bhaddAiM pecchissAmo', tAva sahasacciya eganikuMjAo kuMjarovva garuyaMgabhAro, pAtAlazrIH iva, ratiH iva, devaramaNI iva jnitmnomohaa| lalitakarakalitalIlAsaroruhA sundarA'vayavA ||250 / / bhuvanA'ccherabhUtaM rUpaM dRSTvA adRSTapUrvaM tsyaaH| makaradhvajaprasaravidhurau AvAM tatpArzve AlInau / / 251 / / sA'pi AvAm Agacchantau prekSya sannihita-prajvaladpracaNDajvAlAkarAle jhaTiti kuNDe praviSTA / AvAM punaH mahAmudgarA''hatAH iva vidrANavadanau cintayituM pravRttau 'kiM pazcAnmukhau nivrtaavhe| tatraiva tadaGgasaGgasaMlagnalAvaNyapUrNe jvalanakuNDe pataGgaH iva AtmAnaM kSipAvaH? kevalaM dAruNaH dahanaH kSaNArddhanA'pi dhakSyati deham, saMzayitazca tayA saha milanam, jIvantau punaH api bhadrANi prekSAvahe / ' tAvat sahasA eva ekanikuJjAt kuJjaraH iva gurukA'GgabhAraH, aGgabhArakampitadharaNitalaH, dharaNitalatADana pAtAla-lakSmI, rati ke devAMganAnI jema manane moha pamADanAra, suMdara hAthamAM krIDAthI kamaLane dhAraNa karanAra ane manohara gAtrayukta evA te yakSakanyAnuM pUrve na joyela tathA jagatamAM eka AzcaryarUpa evuM svarUpa jotAM madananA madathI vidhura-vyAkuLa banelA evA ame tenI pAse gayA. (250/51) evAmAM amane AvatA joine te yakSakanyA, pAse baLatI pracaMDa vALAthI vikarALa evA kuMDamAM tarataja pesI gai. eTale mahAmudUgarathI ghAyala thayelAnI jema zyAma mukhe ame ciMtavavA lAgyA ke have zuM ApaNe pAchA cAlyA jaie? ke tenA aMga-saMgathI saMlagna evA lAvaNya-pUrNa agnikuMDamAM pataMganI jema AtmA-dehane homI daie? A dArUNa agni to kevaLa eka kSaNavAramAM dehane dagdha karI mUkaze ane teNIno melApa to saMzayayukta che, mATe jIvatAM to pharIne paNa bhadra-sukha-saMpatti pAmI zakIzuM.' e pramANe amo vicAra karatA hatA, tevAmAM to tarataja eka nikuMja-latAgRhamAMthI hAthInI jema zarIre bahuja bhArayukta, potAnA aMgabhArathI dharaNItalane kaMpAvanAra, pRthvItalane tADana karatAM uchaLatA hajAro pratizabdonA samUhathI dizAone baherI banAvanAra, dizA-bhAgamAM
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 zrImahAvIracaritram aMgabhAradharahariyadharaNitalo, dharaNitalatADaNasamucchalaMtapaDisaddayasahassabahiriyadisAbhogo, disAbhogapasaraMtakajjalagavalaguliyAlivalayakAlappabhAjAlo, karadhariyamahaMtanarasirakavAlo, kAlarattijaNago iva duppeccho, vayaNeNa va dhUmavattiM muyamANo, phAraphuMphArarauddakasiNabhuyaMgabaddhakesabhAro samAyao taM paesaM jhaDatti khettavAlo / tao teNa accaMtarosAruNaccheNa pecchiUNa bhaNiyA amhe- 're re purisAhamA ! viNaTThasIlasamAyArA kAyaraDiyamettavittasiyasarIrA kiM niyacittAvadvaMbhaM na muNaha ? jaM ettha AgayA, tA ehimaNubhavaha duvviNaphalaM i bhaNiUNa pavaNapaNuNNachiNNapaNNaM va bhaeNa kaMpamANA sahasacciya caraNe dhariUNa bAlacchagalagavva amhe mahayA vegeNa ullAliyA tao paesAo, nivaDiyA ya vlyaamuhvivrduvaarmuule| tao samAgayamahAniddAvegA iva gamiUNa jAmiNiM samuggayaMmi diNayare ummIliyanayaNakamalA pariciMtiuM pavattA-'aho ko esappaeso ? keNehANIyA ? kahaM vA dharaNIe pasuttA? kattha vA taM vivaraM ? kahiM vA sA kaNNagA ? / ' samucchalatpratizabdasahasrabadhiritadigA''bhogaH, digbhogaprasaratkajjalagavalagulikA''lIvalayakRSNa-prabhAjAlaH, karadhRtamahannaraziraHkapAlaH, kAlarAtrijanakaH iva durprakSaH, vadanena iva dhUmavartiM muJcamAnaH, sphAraphutkAraraudrakRSNabhujaGgabaddhakezabhAraH samAgataH taM pradezaM jhaTiti kssetrpaalH| tataH tena atyantaroSA'ruNAkSeNa prekSya bhaNitau AvAM re re puruSA'dhamau ! vinaSTazIlasamA''cArau, kAyaraTitamAtravitrastazarIrAH kiM nijacittA'vaSTambhaM na jAnIthaH ? yasmAd atra Agatau tasmAd idAnImanubhavataM durvinayaphalamiti bhaNitvA pavanapraNodayacchinnaparNam iva bhayena kampamANau sahasA eva caraNe dhRtvA bAlachagalakaH iva AvAM mahatA vegena unnAmitau tasmAt pradezAt, nipatitau ca valayAmukhavivaradvAramUle / tataH samAgatamahAnidrAvegAH iva gamayitvA yAminIM samudgate dinakare unmIlitanayanakamalau paricintayituM pravRttau 'aho ! kaH eSaH pradezaH ?, kena iha AnItau?, kathaM vA dharaNyAM prasuptau ?, kutra vA tadvivaram ? kutra vA sA kanyakA ?" prasaratA ane kAjaLa samAna jaMgalI mahiSanA zRMgathI banAvela kaMkaNonI zyAma prabhAjALathI bhayaMkara, hAthamAM manuSyanA mastakanA moTA kapALane dhAraNa karato, jANe kALarAtrine utpanna karanAra hoya evo durrekSa, mukhavaDe dhUmazreNine mUkanAra, atyaMta phUMphADA mAratA raudra ane kALA sApavatI jeNe potAno keza-kalApa bAMdhela che evo kSetrapAla tarata te sthAne AvI pahocyo, teNe atyaMta roSathI locana 2kta karI, amane joine kahyuM ke-'are! adhamapuruSo! tame tamArA zIla sadAcArano nAza karI, zarIranA avAja mAtrathI zarIre trAsa pAmatA evA tamane, tamArA manane AzvAsana maLe evo kyAMya AdhAra na maLyo? ke ahIM AvI caDyA? mATe have e durvinayanuM phaLa bhogavo.' ema kahetAMja pavanathI prerAyelA chinna patra-parNanI jema bhayathI kaMpatA evA amane tarataja bALa bakarAnI peThe page pakaDIne tyAMthI moTA vegapUrvaka uchALyA eTale ame valayA-mukhanA dvAra AgaLa paDyA. pachI ame jANe moTI nidrAmAM paDyA hoie tema rAtri vItAvI, sUryodaya thatAM nayana-kamaLa ughaDyAM, eTale amo ciMtavavA lAgyA ke-aho! A pradeza kayo che? ApaNane ahIM koNa lAvela che? A dharatI para
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH sumiNaM mAyA veyaM vibhIsiyA va? maivibbhamo vaavi?| evaM cira saMsaiyA hoUNaM muNiyaparamatthA / / 252 / / ThANAu tao caliyA pattA beNNAyaDaMmi nayaraMmi / tatthavi vijjAsiddho diTTho sivasuMdaro nAma / / 253 / / jummaM / to bahuvihappayAraM viNaeNArAhiyo payatteNaM / tuTTeNa teNa diNNo majjhaM kaccAiNImaMto ||254 / / kahio ya sAhaNavihI tao mae caMDigAe~ gehNmi| guruNA jahovaiTTho pAraddho jAva homavihI / / 255 / / jummaM / svapnaM mAyA vA iyaM bibhISikA vA? mativibhramaH vA'pi? evaM ciraM saMzayitau bhUtvA jJAtaparamArthau / / 252 / / sthAnAt tataH calitau prAptau bennAtaTe ngre| tatrApi vidyAsiddhaH dRSTaH zivasundaraH nAmakaH ||253 / / yugmm| tataH bahuvidhaprakAraM vinayenA''rAdhitaH prayatnena / tuSTena tena dattaH mAM kAtyAyinImantraH / / 254 / / kathitazca sAdhanavidhiH tataH mayA caNDikAyAH gRhe| guruNA yathopadiSTaH prArabdhaH yAvad homavidhiH / / 255 / / yugmam / ApaNe kema sUi gayA? te vivara kyAM? ane te yakSakanyA kyAM? aho! A svapna ke mAyA? athavA bibhISikA che ke mati vibhrama?" ema lAMbo vakhata saMzayamAM paDyA pachI paramArtha jANavAmAM AvatAM, te sthAnathI amo AgaLa cAlyA ane benAtaTa nagaramAM pahoMcyA. tyAM paNa eka zivasuMdara nAme vidyAsiddha puruSa amArA jovAmAM Avyo. (252/253) eTale aneka prakAre prayatna karI, vinayAdikathI tene ame sAdhyo, jethI teNe prasanna thaine mane kAtyAyanI maMtra Apyo ane sAdhana-vidhi batAvyo. pachI gurue batAvyA pramANe meM caMDikAnA maMdiramAM homavidhi Adaryo. (254/255)
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 sAhasarahiyattaNao taNaggakaMpevi bhayavisiTThassa / dhiTThattaNao cciya maMtasAhaNaM mama kuNaMtassa / / 256 / / uttaaluttaalkraalkaalveyaalcNddpriyrio| ego mahApisAo sahasacciya uTThio bhImo / / 257 / / jummaM / tAhe tArisavigarAladaMsaNuppaNNamaraNabhayavihuro / vissumariyamaMtapao pahAvio'haM sahitaM / / 258 / / zrImahAvIracaritram teNAvi 'dhiTTadussikkhio tti bhaNiUNa vigayasaMkeNa / ailaMbapANiNA karisiUNa nIo sivAe puro / / 259 / / sAhasarahitatvAt tRNA'grakampe'pi bhayaviziSTasya / dhRSTatvAd eva mantrasAdhanaM mama kurvataH / / 256 / / uttAlottAlakarAlakAlavetAlacaNDaparivRttaH / ekaH mahApizAcaH sahasA eva utthitaH bhImaH / / 257 / / yugmam / tadA tAdRzavikarAladarzanotpannamaraNabhayavidhuraH / vismRtamantrapadaH pradhAvitaH ahaM svagRhAbhimukham / / 258 / / tenA'pi 'dhRSTaduHzikSitaH' iti bhaNitvA vigatazaGkena / atilambapANinA kRSTvA nItaH zivAyAH purataH / / 259 / / tevAmAM sAhasarahitapaNAthI tRNa kaMpatAM paNa bhaya pAmanAra, chatAM dhRSThatAthI maMtrasAdhana karatAM mArI samakSa, utkaTa ane unnata tathA vikarAla kALavetAlathI yukta eka bhayaMkara mahApizAca tarataja pragaTa thayo. (257/257) eTale te vikarAlanA darzanathI utpanna thayela maraNa-bhayathI vyAkuLa thatAM maMtranA pada vistRta thavAthI huM potAnA sthAna taraI choDyo. (258 ) evAmAM 'koI pRSThathI tuM du:zikSA pAmyo che' ema kahetAM zaMkArahita teNe hAtha laMbAvI mane kheMcIne caMDikA pAse lAvI bhUjyo. (258)
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prastAvaH tA muTThI hao tahA jahA civiDiyA mamaM nAsA / anne'vi aggadaMtA bhaggA nibbhaggarUveNa / / 260 / / tA bho mahAyasa! tae jaM puTTho'haM savaiyaraM puvvaM / so esa jai na pattijjasIha tA peccha majjha muhaM / / 261 / / aha thAvareNa bhaNiyaM bhayavaM! paccakkhadissamANe'vi / bhogapivAsAdose ko maimaM neva pattiyai ? / / 262 / / juttaM tumhehiM kayaM ahaMpi kAuM imaM samIhAmi / tA aNugiNhaha saMpai pArivvajjappayANeNaM / / 263 / / tadA muSTyA hataH tathA yathA cipiTIbhUtA mama nAsA / anye'pi agradantAH bhagnAH nirbhagnarUpeNa || 260 / / tasmAd bhoH mahAyazaH! tvayA yad pRSTaH ahaM savyatikaraM pUrvam / eSaH yadi na pratyeSyasi tadA pazya mama mukham / / 261 / / atha sthAvarena bhaNitam 'bhagavan! pratyakSadRzyamANamapi / bhogapipAsAdoSaM kaH matimAn naiva pratyeti / / 262 / / 137 yuktaM yuSmAbhiH kRtam, ahamapi kartumidaM smiihe| tasmAd anugRhANa samprati pArivrajyapradAnena ||263 || teNe muSTiprahArathI mane evI rIte mAryo ke mArI nAsikA cipaTI thai gaI ane nirbhAgyane lIdhe mArA bIjA AgaNanA chAMta pe| lAMgI paDyA. (250) mATe he mahAzaya! teM mane je mAro pUrva vRttAMta pUchyo, te tane nivedana karatAM jo khAtrI na thatI hoya, to bhAruM bhuja me se (251 ) pachI thAvara kahevA lAgyo ke-'he bhagavan! bhogapipAsAno doSa sAkSAt dekhAvA chatAM ko samaju puruSa na bhAne? (252) vaLI tame je A vrata lIdhuM, te ThIka karyuM. huM paNa e vrata dhA2Na ka2vA icchuM chuM, mATe dIkSA ApavA vaDe mArA para Apa anugraha 12. ' (273 )
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 zrImahAvIracaritrama diNNA ya teNa dikkhA jAo so dhmmkrnnnirymnno| daDhataviyadussahatavo micchattaviluttaboheNaM / / 264 / / cottIsapuvvalakkhe savvAuM pAliUNa pjjNte| mariUNa baMbhaloe uvavaNNo bhAsuro tiyaso / / 265 / / niybuddhisippikppiytidNddidNsnnpruuddhnehennN| pArivvajjaggahaNaM chabbhavaggahaNAi saMpattaM / / 266 / / sakulapasaMsAvaiyaranibaddhadaDhanIyagoyakammeNaM / mAhaNapamuhe nIe kulaMmi jammaM ca miriyassa / / 267 / / dattA ca tena dIkSA, jAtaH saH dharmakaraNaniratamanAH / dRDhataptaduHsahatapAH mithyAtvaviluptabodhena / / 264 / / catustriMzatpUrvalakSaM sarvAyuH pAlayitvA prynte| mRtvA brahmaloke upapannaH bhAsuraH tridazaH / / 265 / / nijabuddhizilpikalpitatridaNDidarzanaprarUDhasnehena / pArivrajyagrahaNaM SaDbhavagrahaNAdi samprAptam / / 266 / / svakulaprazaMsAvyatikaranibaddhadRDhanIcagotrakarmaNA / brAhmaNapramukhe nIce kule janma ca marIceH / / 267 / / eTale teNe thAvarane dIkSA ApI ane te dharma-karaNamAM tatpara manavALo thayo. vaLI duHsaha tapa tapavAmAM bahuja daDha hato, chatAM mithyAtvane lIdhe tenuM satya jJAna vilupta hatuM. (264) ema cotrIsa lAkha pUrvanuM sarva AyuSya pALI, prAMte maraNa pAmIne te brahma devalokamAM dedIpyamAna devatA thayo. (275) potAnI buddhirUpa kaLAthI kalpala tridaMDInA darzanathI anurAga pragaTa thatAM cha bhavasudhI tene pArivrAjya prApta thayu. (277) vaLI potAnA kuLanI prazaMsA karavAthI bAMdhela nIca gotra-karmane lIdhe marIcine brAhmaNa pramukhanA nIca kuLamAM 4nma sevo 5.yo. (277)
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 139 dvitIyaH prastAvaH daRsNa jiNavarAgamavivarIyaparUvaNaM kulapasaMsaM / dUraM parivajjaha bho viyakkhaNA! savvakAlaMpi / / 268 / / jummaM / iya vaddhamANacarie mahallakallANavallipariyarie / micchattapaMsumailiyajaNamaNamalakhAlaNajalaMmi / / 269 / / bharahasuyapaDhamapayaDiyatidaMDipAsaMDasaMsaNAgabbho / bhavvajaNavimhayakaro sammatto bIyapatthAvo / / 270 / / jummaM / || iti guNacaMdagaNiraie sirimahAvIracarie bIyapatthAvo sammatto / / dRSTvA jinavarA''gamaviparItaprarUpaNAM kulprshNsaam| dUraM parivarjata bhoH vicakSaNAH! sarvakAlam / / 268 / / yugmam / iti vardhamAnacaritre mhaaklyaannvlliiprivRtte| mithyAtvapAMsumalinajanamanomalakSAlanajale / / 269 / / bharatasutaprathamaprakaTitatridaNDipAkhaNDazaMsanagarbhaH | bhavyajanavismayakaraH samAptaH dvitIyaprastAvaH / / 270 / / yugmam / iti guNacandragaNiracite zrImahAvIracaritre dvitIyaprastAvaH samAptaH / mATe jinavacanathI viparIta prarUpaNA ane kuLanI prazaMsAnuM pariNAma joine te vicakSaNa bhavya jano! tame AELM teno tyA 42). (278) e pramANe mahAkalyANarUpa latAyukta ane mithyAtvarUpa dhUlithI malina banelA bhavyonA mananA melane dhoi nAMkhavAmAM jaLa samAna evA zrI vardhamAna-caritrane viSe bharataputra marIcie prathama pragaTa karela tridaMDI-pAkhaMDanA varNanagarbhita tathA bhavya janone Azcarya pamADanAra evo bIjo prastAva samApta thayo. A pramANe zrI guNacandragaNIe banAvela zrI mahAvIra caritrano bIjo prastAva pUrNa thayo.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 zrImahAvIracaritrama aha tatIyapatthAvo tiiMDibhavasameyA bhaNiyA vattavvayA ya miriissa | etto ya jahAvittaM sAhijjai vissabhUissa / / 1 / / iheva jaMbuddIve dIve bhArahavAsasiraseharovame, paidiNabhavaMtavivihamahUsave, nIsesanayara-vikkhAe rAyagihe nayare paDhamo soMDIracakkassa, vallaho guNivaggassa, sammao payailoyassa, pANappio paNaijaNassa, bhuyadaMDalIlAroviyabhUmibhAro, visuddhabuddhipagarisavImaMsiyadhammaviyAro vissanaMdI nAma nraahivo| mayaNalehA nAma se bhaariyaa| visAhanaMdI kumaaro| tahA parUDhagADha-pemmANubaMdho sarIramettavibhiNNo visAhabhUtI juvraayaa| tassa rUvAiguNarayaNarohaNadhariNI dhAriNI nAma devii| atha tRtIyaprastAvaH tridaNDibhavasametA bhaNitA vaktavyatA ca mriiceH| itazca yathAvRttaM kathyate vizvabhUteH / / 1 / / ihaiva jambUdvIpe dvIpe bharatavarSazirozekharopame, pratidinabhavadvividhamahotsave, niHzeSanagaravikhyAte rAjagRhe nagare prathamaH zauNDIryacakrasya, vallabhaH guNivargasya, sammataH prakRtilokasya, prANapriyaH praNayijanasya, bhujAdaNDalIlA''ropitabhUmibhAraH, vizuddhabuddhiprakarSavimRSTadharmavicAraH vizvanandI nAmakaH narAdhipaH / madanarekhA nAmikA tasya bhAryA / vizAkhAnandI kumaarH| tathA prarUDhagADhapremA'nubandhaH zarIramAtravibhinnaH vizAkhAbhUtiH yuvarAjaH / tasya rUpAdiguNaratnarohaNadharaNi dhAriNI nAmikA devii| prastAva trIjo, bhava soLamo, vizvabhUtinuM caritra. marIcinI tridaMDInA bhavanI vAta jaNAvI. ane have vizvabhUtinuM caritra jevuM hatuM tevuM kahIe chIe. (1) A ja jaMbudvIpamAM Avela bharatakSetrarUpI mastakanA mugaTa samAna, pratidina thatA vividha mahotsavothI zobhAyamAna ane samasta nagaromAM vikhyAta evA rAjagRha nAmanA nagaramAM parAkramI janomAM agresara, guNavaMtone vallabha, prajAvargane mAnanIya, snehI-saMbaMdhI janone prANapriya, potAnA bhujadaMDa para jeNe lIlAthI bhUmibhAra AropaNa karela che ane vizuddha buddhinA prakarSathI dharmatattvano vicAra karanAra evo vizvanaMdI nAme rAjA hato, tene madanalekhA nAme rANI hatI ane vizAkhanaMdI nAme kumAra hato, temaja gADha premAnubaMdha dharAvanAra ane zarIramAtrathI vibhinna evo vizAkhabhUti nAme yuvarAja hato. te vizAkhabhUtine rUpAdi guNa-ratnane dhAraNa karavAmAM rohaNAcalanI bhUmi samAna evI dhAriNI nAme priyA hatI.
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 141 io ya so miriijIvo baMbhalogAo cuo saMto cauggaiyaM saMsArakaMtAramaNupariyaTTiUNa aNaMtarabhavajaNiyatahAvihakusalakammANubhAveNa samuppaNNo tIse gabbhami puttttaaetti| aNNayA pasUo visiDhe vaasre| kayaM vissabhUitti se naamN| kameNa paricattabAlabhAvo gAhio so piuNA klaaklaavkosllN| tAruNamaNuppatto pariNAvio battIsaM suraramaNIvibbhamAo pvrraaykulsmubhvbaaliyaao| tAhi ya samaM bahuppayAraM kIlaMto kAlaM gmeitti| aNNayA ya sayalatailoyadarisiyaviyAro, taruvarANaMpi vihiyalAvaNNo, muNINaMpi kayacittacamakkAro samAgao mahumAso, jattha ya__ poddhpurNdhithorthnnmNddlpddihygmnnvego| piyayamavirahavihurataruNIyaNadIharasAsataralio / / 2 / / itazca saH marIcijIvaH brahmalokAt cyutaH san caturgatikaM saMsArakAntAramanuparyaTya anantarabhavajanitatathAvidhakuzalakarmAnubhAvena samutpannaH tasyAH garbhe putratayA / anyadA prasUtaH viziSTe vaasre| kRtaM vizvabhUtiH tasya nAma / krameNa parityaktabAlabhAvaH grAhItaH saH pitrA kalAkalApakauzalyam / tAruNyamanuprAptaH pariNAyitaH dvAtriMzadbhiH suraramaNIvibhramAH pravararAjakulasamudbhavabAlikAH / tAbhizca samaM bahuprakAraM krIDamAnaH kAlaM gmyti| anyadA ca sakalatrailokyadarzitavikAraH, taruvarAn api vihitalAvaNyaH, munInAmapi kRtacittacamatkAraH samAgataH madhumAsaH, yatra ca prauDhapurandhrivRttavistIrNastanamaNDalapratihatagamanavegataH / __ priyatamavirahavidhUrataruNIjanadIrghazvAsataralitaH / / 2 / / have te marIcino jIva brahmalokathakI cyavI cAra gatirUpa saMsAra-jaMgalamAM vAraMvAra bhramaNa karI, pAchaLanA bhavamAM karela zubha karmanA prabhAvathI te dhAriNInA udaramAM putrapaNe utpanna thayo. anukrame zubha divase te janma pAmyo. tenuM vizvabhUti evuM nAma rAkhavAmAM AvyuM, vakhata jatAM te taruNAvasthA pAmyo, eTale pitAe tene kaLAomAM kuzaLa banAvyo. pachI yauvana pAmatAM tene pitAe, devAMganA samAna vilAsazALI ane pravara rAjavaMzamAM utpanna thayela evI batrIza kanyAo paraNAvI. temanI sAthe aneka prakAre vilAsa bhogavatA te kAla pasAra karavA lAgyo. ekadA samagra railokyane vikAra batAvanAra, vRkSone paNa lAvaNyayukta karanAra, ane munionA cittane paNa camatkAra pamADanAra evI vasaMtaRtu AvI, ke jemAM prauDha pramadAnA pUla stanamaMDaLane lIdhe gamanavega aTakavAthI priyatamanA virahathI duHkhI banela taruNIjananA hAdha zvAsa yaMya banyo che. (1)
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 caMdaNa-nIva-kumuya-kamalAyara - kuvalayagaMdhabaMdhuro / dAhiNapavaNu disihiM paviyaMbhai nAvai gaMdhasiMdhuro ||3|| aNNaM ca-caMcalacaraNacalaNapariboliramaMjulakaNayaneuraM / karayalaraNajhaNaMtamaNikaMkaNakalaravapasaramaNaharaM ||4|| kaNiraniyaMbabiMbakaM ciguNakiMkiNidhAlayalAlayaM / sahai varaMgaNANa cAuddisiM caccari cArugIyayaM ||5|| zrImahAvIracaritram evaMvihaM mahusamayaM daddhuM vissabhUI kumAro samaggavibhUIe cADukaranara-bhaDa - ceDaparikinno, aMteurataruNIjaNapariyario gao pupphakaraMDayaM nAma ujjANaM, jattha taruvarAbhoge gAyaMtivva amaMdamayaraMdabiMdupANaparavvasabhamirabhamaraguMjiehiM, paNaccativva kharapavaNuvvelliramahallapallava candana-nIpa-kumuda-kamalAkara-kuvalayagandhabandhuraH / dakSiNapavanaH dikSu pravijRmbhate jJAtimAn (?) gandhasindhurasya / / 3 / / anyacca-caJcalacaraNacalanaparikalakalamaJjulakanakanepuram / karataladhvanadmaNikaNkaNakalaravaprasaramanoharam ||4|| kvaNannitambabimbakAJciguNakiNkiNidhAlayalAlakam / rAjate vArAGganAnAM caturdizi catvare cArugItam / / 5 / / evaMvidhaM madhusamayaM dRSTvA vizvabhUtiH kumAraH samagravibhUtyA cArukaranara-bhaTa-ceTaparikIrNaH, antaHpurataruNIjanaparivRttaH gataH puSpakaraNDakaM nAma udyAnam, yatra taruvarA''bhogAH gAyanti iva amandamakarandabindupAnaparavazabhramadbhramaraguJjitaiH, pranRtyanti iva kharapavanodvelitamahApallavabhujaiH, hasanti jANe gaMdhahastIno saMbaMdhI hoya tevo caMdana, nIpa, kumuda, kamaLa ane kuvalayanA gaMdhathI manohara evo dakSiNapavana cAre dizAmAM vAi rahyo che, (3) ane vaLI caMcaLa caraNe cAlatA manahara sonAnA jhAMjharano jyAM dhvani thai rahela che, hastanA maNikaMkaNanA jhaNakArathI jyAM manoha2 kala2va prasarI rahyo che, (4) nitaMbasudhI laTakatI kAMcaLInI ghugharIonA avAjathI jyAM laya cAlI rahela che evuM vArAMganAonuM suMdara gItayukta nRtya cotarapha zobhI rahela che. (5) evA prakAranI vasaMtaRtuno mahotsava jovAne vizvabhUti kumAra, samasta vibhUtipUrvaka khuzAmatIyA nokara, subhaTa tathA ceTaka janosahita ane potAnA aMtaHpuranI taruNIonA samudAya sAthe puSpakadaMDaka nAmanA udyAnamAM gayo, ke jyAM vRkSo, amaMda makaraMdanuM pAna karavAne paravaza banI bhramaNa karatA bhamarAonA guMjAravathI jANe gAyana
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 143 tRtIyaH prastAvaH bhuehiM, hasaMtivva ddiNddiirpiNddpNddurpripphuddkeyidiihrdlehiN| jammi ya jaMbu-jaMbIra-khajjUrasAhiMjaNA, sajjanAliyari-phaNisappalA ajjuNA / khaira-sirikhaMDa-kappUra-pUgItalA, pIlu-nibaMbali-bauya-vaDa-pippalA ||6|| kyli-nomaaliyaa-maahvii-saalyaa-sllii-sgg-nvniiv-hiNtaalyaa| baula-vaMsAli-tAvicchayA-kacchiyA, savvakAlaMpi rehati jalasutthiyA / / 7 / / jaM ca-kahiMci sahayAratarumaMjarImaMDiyaM, kahiMci veillaphullaMtagaMdhaDvayaM / kahiMci kaMkellinavapallavAlaMkiyaM, nAitaruNIkamAlattayAlaMkiyaM / / 8 / / kahiMci navapADalApupphaniyarAulaM, kahiMci viruTatabhamarAvalIsaMkulaM / kahiMci varamAlaImaulamAlacciyaM, nAIniyavihavadaMsaNeNa romaMciyaM / / 9 / / iva DiNDIrapiNDapANDuraparisphuTaketakIdIrghadalaiH / yasmiMzca - jAmbu-jAmbIra-kharjUrazAkhi-aJjanAH, sajjanAlikera-panasaphalAH arjunAH / khadira-zrIkhaNDa-karpUra-pUgItalAH, pIlu-nimbA'mlavetasa-bakula-vaTa-pippalAH / / 6 / / kadalI-navamAlikA-mAdhavI-sAla-sallakI-sarja-navanIpa-hintAlakAH / bakula-vaMzAlI-tApiccha-kakSakAH, sarvakAle rAjante jalasusthitAH / / 7 / / yacca-kutracit sahakAratarumaJjarImaNDitam, kutracid ltaasphurdgndhaaddhym| kutracit kaGkellinavapallavA'laGkRtam, nAtitaruNIkramA'laktakA'laGkRtam / / 8 / / kutracid navapATalapuSpanikarA''kulam, kutracit virUvabhramarAvalIsakulam / kutracid varamAlatImukulamAlA'rcitam iva nijavibhavadarzanena romAJcitam / / 9 / / karatAM hoya, pracaMDa pavanathI uchaLatA moTA pallavarUpa bhujAothI jANe nRtya karatAM hoya ane phINanA piMDa samAna zveta ane barAbara khIlelAM evA ketakInA dIrdha parNothI jANe hasatAM hoya evA zobhI rahyAM hatAM. vaLI jemAM vRkSa, bIra, turI, saM4na, yI nANIyarI, 39||s, arjuna, mahira, zrIra, 52, sopArI, pAlu, sIA32, mAmalI, papusa, 43, pI55, 3, namAmi, mAdhavI, sAsa, zasaDI, sAya, nI5, tisa, pajusanA vAsanI vedI, tamAsa, 427, ityAhi 4thI surakSita thaye vRkSo saha11 zomadi di. (7/7) temaja je udyAna koi sthAne AmravRkSanI maMjarIthI zobhatuM hatuM, kyAMka phelAtI latAonI gaMdhathI vyApta hatuM, kyAMka azokanA navapallavathI alaMkRta ane kyAMka kAMtAonA aLatAyukta caraNanyAsathI suzobhita hatuM, (8) kyAMka nava pATalAvRkSanA puSpasamUhathI otaprota hatuM, kyAMka guMjArava karatA bhamarAonI zreNithI vyApta hatuM. kyAMka nava mAlatInA puSponI zreNithI vyApta hatuM, tethI jANe svajanone potAno vaibhava batAvatAM romAMcita
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 zrImahAvIracaritrama aNNaM c-kaarNdd-hNs-bg-ckkvaay-bhaarudd-kiir-kurrohiN| jIvaMjIva-kaviMjala-jalavAyasa-khaMDarIDehiM / / 10 / / haariiy-pNcvnnnnypaarevypmuhvivihpkkhiihiN| susiNiddhabaMdhavehi va sevijjai jaM sayAkAlaM / / 11 / / jumma / jattha ya vammahadussahasarAbhighAehiM jjjrNgiio| bAlamuNAluppalasattharesu sisiresu ramaNIo / / 12 / / viNayaMti virahiNIo diNAI krpihiysvnnjuylaao| parahuyatAraravArasiyasavaNamucchAgamabhaeNaM / / 13 / / jummaM / anyacca- kAraNDa-haMsa-baka-cakravAka-bhAraNDa-kIra-kuraraiH / jIvaMjIva-kapiJjala-jalavAyasa-khaNDarITaiH / / 10 / / hArIta-paJcavarNakapArepatapramukhavividhapakSibhiH / susnigdhabAndhavaiH iva sevyate yad sadAkAlam / / 11 / / yugmam / yatra ca manmathaduHsahazarA'bhighAtaiH jarjarAgyaH / bAlamRNAlotpalasrastareSu zizireSu ramaNyaH / / 12 / / vinayanti virahiNyaH dinAni karapihitazravaNayugalAH / parabhRtatAraravA''rasitazravaNamUrchA''gamabhayena / / 13 / / yugmam / Doya te bhAsatuM tu. () vaNI 13, iMsa, 40, 45415, m||2.3, popaTa, 22, 22, yAds, 45.513, vi42rITa, harIta, paMtha varNanA kabUtara pramukha jANe snigdha bAMdhava hoya tema vividha pakSIo jene sadA sevI rahyA hatAM. (10/11) temaja jyAM kAmadevanA duHsaha bANa vAgavAthI aMge jarjarita thayela, komaLa mRNAla ane utpala-kamaLapatranA zItala saMthArApara paDI rahIne virahiNI ramaNIo koyalaDInA pragaTa ane rasika dhvani sAMbhaLatAM mUrchA AvavAnA bhayathI potAnA hAthe karNayugalane baMdha karI divaso gALatI hatI. (12/13) vaLI jyAM navakusumanA samUhathI jANe mugaTayukta hoya tevA caMpakavRkSo, madanarUpa agni pragaTAvI, pathikasamUhane
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 145 tRtIyaH prastAvaH rehati jattha caMpayataruNo navakusumaniyarasehariyA / ArUDhamayaNajalaNavva pahiyanivahANa dahaNatyaM / / 14 / / kharapavaNuddhayamayaraMdapiMjaraM pecchiUNa ravibiMbaM / majjhaNhe'vi hu saMjhaM saMkaMti rahaMgamihuNAI ||15|| jummaM / jattha'kkhamayaNadamaNA taruNo muNiNo ya sumnnsoveyaa| suhalavalIlAlasiyA bhuyagIo vilAsiNIo ya / / 16 / / tattha evaMvihaMmi ujjANe so vissabhUI kumAro pavarataruNIjaNasameo aNimisAe diTThIe pecchamANo vaNalacchiM, koUhalAuliyapariyaNadesijjamANamaggo kANaNaMtaresu paribbhamamANo 'sAyaraM pasIyaha kumAra! pecchaha io maMjarijjai sahayArAvalI, io rAjante yatra campakataravaH nvkusumnikrshekhritaaH| ArUDhamadanajvalanaH iva pathikanivahAnAM dahanArtham / / 14 / / kharapavanodbhUtamakarandapiJjaraM prekSya ravibimbam / madhyAhne'pi khalu sandhyAM zaGkante rathAGgamithunAni / / 15 / / yatra akSamadanadamanAH [akSamajanadamanAH iti vRkSapakSe] taravaH munayazca sumanasopetAH / zubhalavalIlAlasitAH bhujaGgyaH vilAsinyazca / / 16 / / / tatra evaMvidhe udyAne saH vizvabhUtiH kumAraH pravarataruNIjanasametaH animeSayA dRSTyA prekSamANaH vanalakSmI, kutUhalA''kulitaparijanadaya'mAnamArgaH kAnanAntare paribhramamANaH sAdaraM prasIdata kumAra! prekSadhvamatra jANe bALavA taiyAra thayA hoya tevA bhAsatA hatA, temaja pracaMDa pavanathI uDela makaraMdavaDe pILA jaNAtA sUryabiMbane joi madhyAhnakALe paNa cakravAka pakSIo saMdhyAnI zaMkA karatA hatA. (14) vaLI jyAM puSpasameta vRkSo, lokonA dabANane sahana karI zakatA na hatA, paNa pavitra munio iMdriyo ane madanane damana karatA hatA, tathA bhujaMgIo jyAM sArI latAomAM paDI rahevA ane vanitAo kaMIka sukhanI sImAmA mAsata thaye bhAsatI tI. (15) evA prakAranA udyAnamAM pravara strIjanasahita, animeSa dRSTithI vanalakSmI jotAM, kautuka pAmatA parijano jene mArga batAvI rahyA che evo vizvabhUti kumAra udyAnanA madhya bhAgamAM bhamato hato, tevAmAM udyAnapAlake AvIne jaNAvyuM ke-"he kumAra! AdarapUrvaka prasanna thaine tame juo, A tarapha AMbAnI zreNImAM mAMjara AvavA lAgI che, A tarapha mallikAo puSpita thai rahI che, A tarapha komaLa azokavRkSomAM pallavo pragaTa thavA lAgyA
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 zrImahAvIracaritram phullaMti malliyAo, io pallavijjati bAlakaMkilliNo, io koraijjati kuruvayaniuruMbA, io kusumijjaMti kaNiyAraniyarA, io maurijjaMti punnAgAisAhiNotti evaM ujjANapAleNa nidaMsijjamANatarugaNo vaNakIlAe diNAiM gameitti | aMtarA ya suNei rAinIIsatthAI, vimarisei gUDhatthapayAI, abhiNayAvei visiTTakavijaNaviraiyAiM nADayAiM bharahavijjA-viyakkhaNehiM hAvabhAvahatthayAipatthAvaNapaDuehiM nADaijjapurisehiM, nisAmei ya veNuvINANugayaM gAyaNajaNAo bahugholaNappayAramaNaharaM paMcamageyaM, tahA egaMtadesaDio nisuNei dUINaM sovaalNbhvynnaaii| kahaM? tIse saMkeyaM saMsiUNa paDijuvaimaNusaraMteNaM / nAha! tae jAjIvaM dinno lahuyattaNakalaMko / / 17 / / maJjarIbhUtA sahakArA''valI, itaH phullanti mallikAH, itaH pallavIbhUtA bAlakakellayaH, itaH korakIbhavanti kurubakanikurambAH, itaH kusumIbhavanti kaNeranikarAH, itaH mukulIbhavanti punnAgAdizAkhinaH, evaM udyAnapAlena nidaryamANatarugaNaH vanakrIDAyAM dinAni gamayati / antare ca zRNoti rAjanItizAstrANi, vimRzati gUDhArthapadAni, abhinAyayati viziSTakavijanaviracitAni nATakAni bharatavidyAvicakSaNaiH hAvabhAvahastAdiprasthApanapaTubhiH nATakIya puruSaiH / nizRNoti ca veNu-vINA'nugataM gAyakajanebhyaH bahugholanaprakAramanoharaM paJcamageyam / tathA ekAntadezasthitaH nizRNoti dUtInAM sopAlambhavacanAni / kathaM? - tAM saGketaM zaMsitvA prtiyuvtiimnusrtaa| nAtha! tvayA yAvajjIvaM dattaH laghutvakalaGkaH / / 17 / / che, A tarapha kurabaka vRkSomAM kaLIo AvavA lAgI che, A tarapha kaNera vRkSomAM puSpo AvatAM bhAse che, ane A tarapha putrAga pramukha vRkSomAM navA aMkuro AvavA lAgyA che. e pramANe teNe vRkSo batAvatAM, kumAra vanakrIDAmAM divaso vItAvavA lAgyo. te koI koI vAra rAjanItinAM zAstro sAMbhaLato, koi vAra gUDhArtha padono vicAra karato, koivAra viziSTa kavionAM racelAM, bharatamuni praNIta nATyazAstramAM vicakSaNa, hAvabhAvamAM hastAdikanI ceSTAmAM catura evA nATakIyA puruSo pAse nATaka karAvato, koivAra gAyaka jano pAse bahu AlApa ane tAnanA prakArathI manohara ane paMcama surathI gavAyela evA veNu-vINAnuM saMgIta sAMbhaLato hato. tathA ekAMta pradezamAM rahetAM, dUtInAM AvAM sopAlaMbha vacano tene sAMbhaLavAmAM AvyAM. he nAtha! te vakhate tene saMketa ApI, zokyano svIkAra karatAM teM mAvajIva laghutAno kalaMka Apyo. (17)
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 147 tRtIyaH prastAvaH suhaya! tuha virahadussahasihipasamatthaM mmaahrNtiie| tIse sarasIsuM niTThiyAiM navanaliNinAlAiM / / 18 / / parisarasahayAruggayanavamaMjarikhaMDaNeNa paidiyahaM | tIse tANanimittaM ghaTThA majjhaMgulINa NahA / / 19 / / paccAsaNNe kayavivihakalarave niilkNtthklyNtthe| parisaMtA majjha bhuyA paikkhaNaM uDuvaMtIe / / 20 / / ei piu ei piu eso so havasu taM khaNaM dhIrA / thakkA meNDiM jIhA puNaruttaM vAharaMtIe / / 21 / / subhaga! tava virahaduHsahazikhiprazamArthaM mayA aahrtaa| tasmin sarasi niSThitAni navanalinInAlAni / / 18 / / parisarasahakArodgatanavamaJjarikhaNDanena pratidivasaM / tasyAH trANanimittaM ghRSTAni mama aGgulInAM nakhAni / / 19 / / pratyAsanne kRtavividhakalarave nIlakaNThakalakaNThe / parizrAnte mama bhuje pratikSaNam uDDayatyA / / 20 / / eti priyaH eti priyaH eSaH saH bhava tvaM kSaNaM dhiiraa| zrAntA mama idAnIM jIvA punaruktaM vyAharatyA / / 21 / / he subhaga! tArA viraha rU5 duHsaha agnine zAMta karavA mATe tenA nimite navIna kamaLa-nAla lAvatAM talAvaDIomAM te badhA khalAsa thai gayA. (18) udyAnanA AmravRkSomAM utpanna thayela nava-maMjarI mAMjara chedIne pratidivase tenI rakSA nimite lAvatAM mArI AMgaLIonA nakho badhA ghasAi gayA. (19) najIkamAM vividha kalarava karanAra evI madhura kaMThavALA mora ane koyalane pratikSaNe uDAvatAM mArI bhujA thAkI 27. (20) A priyatama Ave che, A priyatama Ave che, A teja haze, mATe tuM kSaNavAra dhIraja dharaema vAraMvAra bolatAM, have to mArI jIbha paNa thAkI gai che. (21)
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 iya erisA avasthA vaTTai tuha paNayiNIe duvvisahA / jai jIvaMtiM vaMchasi kumAra ! tA taM lahuM sarasuM / / 22 / / zrImahAvIracaritram tahA kayAi gottakhaliyaparikuviyakAmiNIpasAyaNappavaNavayaNappavaMcavirayaNeNa, kayAi suyasAriyAsaMlAvaviNoeNa, kayAi paropparasavattikAmiNIkayakalahakolAhala-nisAmaNeNa, kayAi NANAvihadUrade sovaNIyApuvvatarusaMdohadohalagadANeNa, kayAi saMmayavaNasihaMDitaMDavAvaloyaNeNa vivihaM kIlai / aNNayA ya kumArassa kAmiNIhiM samaM durodareNa ramaMtassa samAgao majjhadiNasamao / tao ataMurasameo calio jalakIlAnimittaM, patto kANaNasarasIe, tayaNaMtaraM casarasItaDaviDavisarAvamukkajhaMpucchalaMtasalilabharaM / jhillai mahallakallolapellaNuvvelliro kumaro ||23|| iti idRzI avasthA vartate tava praNayinyAH durvisahA / yadi jIvantIM vAJchasi kumAra ! tataH tAM laghuH sara (=gaccha) / / 22 / / tathA kadAcid gotraskhalitaparikupitakAminIprasAdanapravaNavacanaprapaJcaviracanena, kadAcit zukasArikAsaMlApavinodena, kadAcit parasparasapatnI-kAminIkRtakalahakolAhalanizravaNena, kadAcid nAnAvidhadUradezopanItA'pUrvatarusandohadohalakadAnena, kadAcit sammadavanazikhaNDitANDavA'valokanena vividhaM krIDati / anyadA ca kumArasya kAminIbhiH samaM durodareNa ramamANasya samAgataH madhyandinasamayaH / tataH antaHpurasametaH calitaH jalakrIDAnimittam, prAptaH kAnanasarasi / tadanantaraM ca - srstttvittpivisraa'vmuktjhmpocchltslilbhre| snAti mahatkallolapreraNodvelitaH kumAraH / / 23 / / atyAre tArI priyatamAnI AvI du:saha avasthA varte che, mATe jo tene jIvatI vAMchato hoya, to he kumAra! satvara tenI pAse pahoMcI jA.' (22) temaja koivAra gotranI skUlanA thatAM kopAyamAna thayela kAminIone manAvavA zAMta vacananA prapaMca racavA vaDe, koivAra popaTa, sArikA-menAne bolAvavAnA vinoda vaDe, koivAra zokya kAminIoe karela paraspara kalahano kolAhala sAMbhaLavA vaDe, koi vAra aneka prakAranA dUra dezomAMthI Avela navA vRkSone dohada=poSakadravya ApavA vaDe tathA koIvAra prasannatAthI vanamayUronuM nRtya jovA vaDe-ema te kumAra vividha krIDA karato hato. ekadA kAminIo sAthe dyUtakrIDA karatAM madhyAnha kALa thayo, tethI aMtaHpura sahita kumAra jaLakrIDA nimite cAlyo ane ughAna-sarovara para gayo. pachI tyAM vRkSapa2thI kala2vapUrvaka dIdhela kUdakAthI uchaLatA jaLasamUhavALA sarova2mAM moTA taraMgonI pre2NAmAM taNAtAM subhAra jIvA sAgyo. (23)
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 149 tRtIyaH prastAvaH maDDAe taruNIo rnnNtmnnimehlaaklaavaao| khippaMti parApparapellarIu bhayataraliyacchIo / / 24 / / karakaliyakaNayasiMgayasalilapahArehiM poddhrmnniio| viddavai kumAro kovabhariyadarapADalAThThI(?cchI)o / / 25 / / piykrpuNsullaasirniyNbtddtuttttmehlgunnaahiN| nivaDaMtakiMkiNIhiM palAiyaM jhatti bAlAhiM / / 26 / / ghoraghaNagha(dhA)masamajalavaTTiyapUrAe jhatti sarasIe / kamalAI vayaNalAyaNNanijjiyAI va buDaMti / / 27 / / balAtkAreNa taruNyaH rUvanmaNimekhalAkalApAH / kSipanti parasparapreraNAM bhayataralAkSivatyaH / / 24 / / karakalitakanakazRGgasalilaprahAraiH prauddhrmnniiH| vidravati kumAraH kopabhRteSatpATalAkSiNIH ||25 / / priykrsprshollsitnitmbttttruttmekhlaagunnaabhiH| nipatatkiGkiNIbhiH palAyitaM jhaTiti bAlAbhiH / / 26 / / ghoraghanadhAmasamajalavartitapUre jhaTiti sarasi / kamalAni vadanalAvaNyanirjitAni iva buDanti / / 27 / / avAja karatI maNimekhalAnA samUha yukta, bhayathI caMcala locanavALI ane paraspara prerAyela strIo balAtkArathI eka bIjAne dhakkA daine jaLamAM nAkhavA lAgI. (24) kopathI kaMIka lAla AMkhavALI prauDha ramaNIone, hAthamAM rahelI sonAnI pIcakArImAM pANI bharIne kumAra, tanA prahArathI satAvaquayo. (25) - priyatamanA sparzathI vikAsa pAmatA nitaMba bhAgamAM mekhalAnA dorA tUTI paDavAthI paDI jatI dhudharIone lIdhe bALAo tarata palAyana karI jatI. (23) ghora ghanAghana-meghanA AgamananI jema pANInA pravAha-pUra uchaLatAM jANe mukha-lAvaNyathI nirjita thayAM hoya tema sarasInAM kamaLo badhAM buDavA lAgyAM. (27).
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 zrImahAvIracaritram iya vivihasalilakIlAhiM kIliuM juvistthpriyrio| oyario sarasIo gao kumAro niyAvAsaM / / 28 / / etyaMtare atyamio gayaNacUDAmaNI dinnnaaho| mauliyA kamalasaMDA samaM mANiNImannuNA / vippauttAiM cakkavAyamihuNAiM saha mihaNadiNaviraheNa, pavaTTiyANaMdA io tao paribbhamiuM pavittA kosiyA samaM paMsulivilayAhiM, nilINAI niyaTThANesu sauNikulAI samaM munnijnnenn| tahA nisAyaraseNNaM va bhIsaNaM psriymNdhyaarN| mayaraddhaovva vipphurio savvao paDhamappaosapaIvanivaho / evaM payaTTe saMjhAsamae kumAro kAUNa paosakiccaM tehiM koUhalanammAlAva-vaMkabhaNiya-gIyAiviNoehiM vigamiUNa khaNaMtaraM pasutto suhasejjAe | kameNa ya pabhAyA rayaNI, samuggao shssNsumaalii| uDhio kumAro synniiyaao| kayapAbhAiyakAyavvo puvvavihIe doguMduguvva vilAsiNImajjhagao vilasaitti / evaM ca tattha sAyaMdiNamabhi iti vividhasalIlakrIDAbhiH krIDitvA yuvtiisaarthprivRttH| avatIrNaH sarasaH gataH kumAraH nijA''vAsam / / 28 / / atrAntare astamitaH gaganacUDAmaNiH dinanAthaH / mukulitAH kamalakhaNDAH samaM maaniiniimnyunaa| viprayuktAni cakravAkamithunAni saha mithunadina(= mithunakArakadinasya)viraheNa / pravartitA''nandAH itastataH paribhramituM pravRttAH kauzikAH samaM pAMsulIvilayAbhiH / nilInAni nijasthAneSu zakunikulAni samaM munijanena / tathA nizAcarasainyam iva bhISaNaM prasRtamandhakAram / makaradhvajaH iva visphuritaH sarvataH prathamapradoSapradIpanivahaH / evaM pravRtte sandhyAsamaye kumAraH kRtvA pradoSakRtyaM taiH kautUhala-narmA''lApa-vyaGgabhaNita-gItAdivinodaiH vigamya kSaNAntaraM prasuptaH sukhshyyaayaam| krameNa ca prabhAtA rjnii| samudgataH shsraaNshumaalii| utthitaH kumAraH zayyAtaH / kRtaprAbhAtikakartavyaH pUrvavidhinA daugundakaH iva vilAsinImadhyagataH vilasati / evaM ca e pramANe vividha jaLakrIDAnI ramato karI, yuvatInA parivAra sahita kumAra sarasI thakI bahAra nIkaLyo bhane potAnA bhAvAsamA gayo. (28) evAmAM gaganarUpI mugaTamAM maNi samAna sUrya asta thayo. eTale strIonA kopa sAthe kamaLo saMkucita thayAM, cakravAkane joDanAra dinanA virahanI sAthe (= sUryAsta thavAthI) cakravAka-yugalo judA thayAM, kuTila strIonI sAthe AnaMda pAmatA ghuvaDa pakSIo Ama tema bhamavA lAgyA, munijanonI jema pakSIo potapotAnA sthAnomAM besI gayAM, temaja rAkSasasainyanI jema bhISaNa aMdhakAra prasarI rahyo, kAmadevanI jema sarvatra saMdhyAkALanA dIvAo pragaTa thayA. e pramANe saMdhyA-samaya pravRtta thatAM pradoSa-saMdhyAkRtya karI kumAra, tevA prakAranA kutUhala ane mazkarIyukta AlApa ane vyaMga vacanayukta gItAdi vinodamAM alpa vakhata gALIne te sukha-zapyAmAM sUto. anukrame rAtri vyatIta thatAM sUryodaya thayo, eTale kumAra zayyA thakI uThyo ane pUrva vidhithI prabhAta kRtya karI, dogaMdaka devanI
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 151 tRtIyaH prastAvaH ramamANassa saraMti vaasraa| ___ annayA va vissanaMdiNo mahArAyassa aggamahisIe dAsaceDIo pupphaphalagahaNatthamAgayAo pupphkrNddgujjaannN| diTTho tAhiM vissabhUikumAro aMteurasameo bahuppayAraM tahA vilsNto| taM ca daTTaNa samuppaNNagADhAmarisAhiM IsIsallabhijjamANamANasAhiM sigghameva paDiniyattiUNa kahio rAyaggamahisIe kumArassa kaannnnkiilaaviyaaro| khaNaMtare ya dIhaM nIsasiUNa puNo bhaNiyaM tAhiM-'devi! kiM tujjha jIvieNaM?, kiM vA rajjavitthareNaM?, kiM vA vibhaveNaM? jai tumha putto visAhanaMdI pupphakaraMDagujjANe na kIlejjA / ' evaM ca AyanniUNa aviyAraramaNIyattaNao itthIsahAvassa, adUradaMsittaNao maipasarassa, abhIruttaNao niyakulakalaMkuggamassa pakao mahAparikovo devIe, paricattaM bhoyaNaM, ujjhio tatra sAyaM-dinam abhiramamANasya saranti vaasraanni| . anyadA ca vizvanandinaH mahArAjJaH agramahiSyAH dAsaceTyaH puSpa-phalagrahaNArthaM AgatAH pusspkrnnddkodyaanm| dRSTaH tAbhiH vizvabhUtikumAraH antaHpurasametaH bahuprakAraM tathA vilasan / taM ca dRSTvA samutpannagADhA''marSAbhiH IrSAzalyabhidyamAnamAnasAbhiH zIghrameva pratinivartya kathitaH rAjA'gramahiSya kumArasya kAnanakrIDAvyatikaraH / kSaNAntare ca dIrgha niHzvasya punaH bhaNitaM tAbhiH 'devi! kiM tava jIvitena?, kiM vA rAjyavistareNa?, kiM vA vaibhavena? yadi tava putraH vizAkhAnandI puSpakaraNDakodyAne na kriiddet|' evaM ca AkarNya avicAraramaNIyatvAt strIsvabhAvasya, adUradarzitvAt matiprasarasya, abhIrutvAt nijakulakalaGko-dgamasya prakRtaH mahAparikopaH devyA, parityaktaM bhojanam, ujjhitaH zarIrasatkAraH, preSitaH nijanijasthAneSu sakhIvargaH, katipayadAsaceTIparivRttA jema vilAsinI kAMtAonI sAthe vilAsa karato rahyo. ema niraMtara vilAsa karatAM tenA divaso pasAra thavA sAlyA. eka divase vizvanaMdI mahArAjAnI paTarANInI dAsIo puSpa, phaLAdi levA mATe puSpakaraMDaka udyAnamAM AvI. tyAM aMteura sahita tevA prakAranA vilAsa karato vizvabhUti kamAra temanA jovAmAM Avyo. eTale tene joine atyaMta gADha kopa utpanna thatAM ane irSArUpa zalyathI mana bhedAi jatAM teo tarata pAchI vaLI ane kumArano udyAnakrIDAno prasaMge temaNe paTarANIne kahI saMbhaLAvyo. pachI kSaNavAra dIrgha nisAsA nAkhIne o kahevA lAgI ke-"he devI! tArA jIvitathI ke rAjya-vistArathI paNa zuM? ane vaibhavathI paNa zuM? jo tAro vizAkhanaMdI putra puSpakaraMDaka udyAnamAM vilAsa na kare to tAruM e badhuM vRthA che!" e pramANe sAMbhaLatAM strI svabhAvathI vicAronI tucchatAnA kAraNe dUradarzIpaNAnA abhAve TUMkI matinA kAraNe tathA potAnA kuLane kalaMka lAgavAnA abhIrUpaNAthI paTarANIne mahAkApa utpanna thayo. jethI teNe bhojanano tyAga karyo ane zarIra satkAra paNa tajI dIdho. potAnA sakhIvargane teNe potapotAnA sthAne visarjana karyo ane keTalIka dAsIone sAthe laine teNe
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram sarIrasakkAro, pesiyo niyaniyaThANesu sahIvaggo, kaivayadAsaceDIparivuDA ya paviThThA kovghrNmi| rayaNisamae ya samAgayeNa vissanaMdinariMdeNa deviM apecchamANeNa puTTho kaMcugippa ho priynno| kahiyaM ca egeNa 'deva! amugaMmi gehe milANavayaNakamalA keNavi kAraNeNa devI gy'tti| tao rAyA tamAyanniUNa sasaMbhamaM tattheva gao, diThThA ya koveNa misamisaMtI uDDhasAsarogAuravva dIhaM nIsasaMtI devI / dinnAsaNe AsINo narAhivo bhaNiumADhatto ya'devi! kimerisI avatthA ? kimattha kAraNaM ?, sAhesu paramatthaM / na tAva sumaremi thovaMpi niyduccriyN| na yAvi mamANuvittiparAyaNo pariyaNo'vi maNAgaMpi avarajjhai tujjh| neva ya viviharayaNAbharaNasaMbhArehiM khUNamatthi / tA kiM niratthao esa kovADaMbaro tti ? / devIe bhaNiyaM-'mahArAya! saccaM ciya natthi keNAvi pagAreNa khUNaM, kevalaM kimeeNa niratthaeNa sayalajaNasAmaNNeNa?'| rAyaNA bhaNiyaM - 'kiM puNa aniratthayaM sayalajaNAsAmaNNaM ca?', 152 ca praviSTA kopgRhe| rajanIsamaye ca samA''gatena vizvanandinarendreNa devIM aprekSamANena pRSTaH kaGcukIpramukhaH prijnH| kathitaM ca ekena 'deva! amuke gRhe mlAnavadanakamalA kenA'pi kAraNena devI gatA' iti tataH rAjA tad AkarNya sasambhramaM tatraiva gataH dRSTA ca kopena jvalantI, UrdhvazvAsarogA''turA iva dIrghaM niHzvasantI devii| dattA''sane AsInaH narAdhipaH bhaNitumArabdhavAn ca 'devi! kimetAdRzI avasthA? kimatra kAraNam? kathaya prmaarthm| na tAvat smarAmi stokaM api nijdushcritm| na cApi mama anuvRttiparAyaNaH parijanaH api manAgapi aparAdhyati tava / naiva ca vividharatnA''bharaNasambhAraiH kSuNNam asti| tataH kiM nirarthakaH eSaH kopA''DambaraH ? / ' devyA bhaNitam - 'mahArAja ! satyameva nAsti kenA'pi prakAreNa kSuNNam, kevalaM kim etena nirarthakena sakalajanasAmAnyena ?' rAjJA bhaNitaM - ' kiM punaH anirarthakaM sakalajanA'sAmAnyaM kopagRhamAM praveza karyo. evAmAM rAtre vizvanaMdI rAjA AvatAM rANIne na jovAthI kaMcukI pramukha parijanone pUchyuM. eTale eka sevake nivedana karyuM ke-'he deva! mlAnavadana-kamaLayukta rANI kaMika kAraNane lIdhe amuka-kopagRhamAM gai che.' e sAMbhaLatAM rAjA tarataja tyAM gayo ane urdhvazvAsa levAthI jANe rogAtura hoya tema dIrgha nisAsA nAkhatI ane kopathI baLatI rANI tenA jovAmAM AvI. pachI ApavAmAM Avela Asana para besatAM rAjA kahevA lAgyo ke-'he devI! tArI AvI avasthA kema? ahIM kAraNa zuM che? hakIkata kahI de. meM kAMi tArA pratye leza paNa anyAya karyo hoya, to te smaraNamAM nathI. tema mane anukULa vartanAra koi parijana tAruM jarA paNa apamAna karI zake tema nathI. vaLI vividha ratnAlaMkAronI kAMi khAmI nathI to A nirarthaka kopADaMbara kevo?' tyAre mahArANI bolI-he mahArAja! e badhuM satya che. ahIM koI paNa prakAranI nyUnatA nathI. paraMtu kevaLa nirarthaka A sakalajanamAM sAdhAraNapaNAthI zuM?' rAjA bolyo-'tyAre anirarthaka ane sakalajanamAM asAdhAraNapaNuM
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 tRtIyaH prastAvaH devIe bhaNiyaM-'mahArAya! pupphakaraMDagujjANe paribhogo', rAiNA jaMpiyaM-'kiM teNa tujjha?', devIe vuttaM-'teNa me paoyaNaM visAhanaMdikumArassa ramaNatthaM ti, rAiNA bhaNiyaM-'devi! mA kuppasu, muMcasu asadajjhavasAyaM, pariharasu itthIjaNasulabhaM cAvalaM, samikkhesu niyakulakkama, kiM tumae diTTho ko'vi amhANaM kule suo vA egaMmi pupphakaraMDagujjANaTThie pubbiMpi pavisamANo?, tA kahaM puvvapurisAgayaM vavatthaM cUremi, savvahA aNNaM kiMpi patthesu', devIe bhaNiyaM-'mahArAya! gaccha niyayamaMdiraM / ujjANalAbhAbhAve kettiyamettA aNNapayatthapatthaNA?' | __ rajjeNaM ratuNaM dhaNeNa sayaNeNa bNdhvjnnennN| sasarIrapAlaNeNavi na kajjaM kiMpi maha etto / / 29 / / ca?' devyA bhaNitaM 'mahArAja! puSpakaraNDakodyAne pribhogH| rAjJA jalpinaM kiM tena tava?' devyA uktaM tena me prayojanaM vizAkhanandikumArasya ramaNAya' iti / rAjJA bhaNitaM 'devi! mA kupya, muJca asad adhyavasAyam, parihara strIjanasulabhaM cApalyam, samIkSasva nijakulakramam, kiM tvayA dRSTaH ko'pi asmAkaM kule (anyaH) sutaH vA ekasmin puSpakaraNDakodyAnasthite pUrvamapi (=atIte) pravizyamANaH? tataH kathaM pUrvapuruSA''gatAM vyavasthAM cUrayAmi? sarvathA anyad kimapi praarthy| devyA bhaNitaM 'mahArAja! gaccha nijamandiram / udyAnalAbhA'bhAve kiyanmAtrA anyapadArthaprArthanA? rAjyena, rASTreNa, dhanena, svajanena, bAndhavajanena / svazarIrapAlanenA'pi na kAryaM kimapi mama atra / / 29 / / zuM che?" rANIe kahyuM "mahArAja! puSpakaraMDaka udyAnano paribhoga' rAjA bolyo-"tAre tenuM zuM prayojana che?' rANIe jaNAvyuM- vizAkhanaMdI kumAranA vilAsa mATe mAre tenuM prayojana che.' rAjAe kahyuM- he devI! tame kopa na karo, A azubha adhyavasAyane tajI do, strIjanone sulabha evI capalatAno tyAga kara, potAnA kula-kramane vicAra, zuM ApaNA kuLamAM puSpakaraMDaka udyAnamAM ekanI hAjarImAM pUrve anya koi kumArane praveza karato teM joyo che? to pUrvapuruSonI cAlI AvatI vyavasthAno huM kema bhaMga karuM? mATe game te rIte bIjuM kAMi mAgI le." tyAre rANI kahevA lAgI ke-"he mahAzaya! tame potAnA sthAne padhAro, udyAnanA lAbha vinA anya padArthanI prArthanA zuM mAtra che? mAre rAjya, rASTra, dhana, svajana, bAMdhava ke zarIra-poSaNathI paNa mAre vartamAnamAM kAMi prayojana nathI. (28)
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 jIvaMtIvihu naranAha! nAhameyaM tuhppsaaennN| jai puttaM kIlaMtaM pecchAmi tadA'phalaM jIyaM ||30|| naranAha! tuha samakkhaMpi nesa pujjai maNoraho jai me / pacchA dUre sesaM bhoyaNamette'vi saMdeho | | 31 / / vajjaghaDio'si manne jamegaputtaMpi paribhavaduhattaM / daTTU suhaM ciTThasi ahaha mahAniraNutAvo'si / / 32 / / zrImahAvIracaritram iya salilehi va bahuvihavayaNehiM NariMdamANasaM tIe / taDamiva mahAnaIe duhAkayaM nehaniviDaMpi | |33|| jIvanta api khalu naranAtha ! na ahamenaM tavaprasAdena / yadi putraM krIDantaM prekSe tadA aphalaM jIvanam / / 30 / / naranAtha! tava samakSamapi na eSaH pUjyate manorathaH yadi mama / pazcAd dUraM zeSaM bhojanamAtre'pi sandehaH / / 31 / / vajraghaTitaH asi manye yad ekaputramapi paribhavaduHkhArtam / dRSTvA sukhaM tiSThasi ahaha ! mahanniranutApaH asi / / 32 / / evaM salilaiH iva bahuvidhavacanaiH narendramAnasaM tayA / taTamiva mahAnadyAH dvidhAkRtaM snehanibiDamapi / / 33 / / he naranAtha! huM jIvatI chatAM tamArA prasAdathI jo putrane tyAM krIDA karato na jouM to mAruM jIvita niSphaLa 9. (30) he nAtha! tamArI samakSa paNa A mAro manoratha jo pUrNa na thAya, to pachI anya bIjuM to dUra raho, paraMtu mArA bhojana mAtramAM paNa saMdeha samajavo. (31) vaLI he deva! huM dhAruM chuM ke-tame vajrathI ghaDAyelA cho ke jethI eka putrane paNa paribhavathI duHkhArta joyA chatAM sukhe jesI rahyA cho. aho! tame atyaMta nirdaya cho.' (32) ityAdi jaLathI mahAnadInA kAMThAMnI jema tenAM vividha vacanothI snehathI nibiDa chatAM rAjAnuM mana duHkhAtura ga. (33)
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 155 tRtIyaH prastAvaH rannA bhaNiyaM suMdari! mA saMtappasu karesu karaNijjaM / acchau sesaM dUre jIyaMpiha tujjha AyattaM / / 34 / / ___ evaM bahuM saMThaviUNa gao niraMdo atthaannmNddvNmi| AhUyA mNtinno| sAhio tesiM rahaMmi samaggo devIkovavaiyaro sakulakkamavavatthA y| maMtIhiM bhaNiyaM-'deva! vIsatthA hoha, amhe gaMtUNa deviM pruuvemo|' aNunnAyA ya rAiNA gayA devIe sagAsaM, bhaNiyA ya aNegappagArehiM, na ya kahaMpi sNbujjhi| tao vilakkhavayaNA samAgayA rAiNo sagAse, bhaNiuM pavattA ya-'deva! nicchayaM devI gADhajaNiyakovA maraNaMpi abbhuvagamejjA, tA savvahA jahA tahA aNuNayaNajoggA', rannA bhaNiyaM-'bho kimevaM vAharaha?, kiM tubbhe na jANaha amha kulakkamaM?-jamegaMmi ramamANe ujjANe anno na pavisai, vasaMtamAsapaviTTho ya mAsaggaso rAjJA bhaNitaM 'sundari! mA santapa, kuru krnniiym| astu zeSaM dUre jIvaM api khalu tava Ayattam / / 34 / / ___ evaM bahu saMsthApya gataH narendraH aasthaanmnnddpe| AhUtAH mntrinnH| kathitaH teSAM rahasi samagraH devIkopavyatikaraH svakulakramavyavasthA c| mantribhiH bhaNitaM 'deva! vizvasthaH bhava, vayaM gatvA devI prarUpayAmaH / anujJAtAH ca rAjJA gatAH devyAH sakAzaM bhaNitA ca anekaprakAraiH, na ca kathamapi smbudhyte| tataH vilakSavadanAH samAgatAH rAjJaH sakAzaM, bhaNituM pravRttAH ca deva! nizcayaM devI gADhajanitakopA maraNamapi abhyupagacchet, tasmAt sarvathA yathA tathA anunynyogyaa|' rAjJA bhaNitaM 'bhoH, kimevaM vyAharata?, kiM yUyaM na jAnItha asmAkaM kulakramam-yadekasmin ramamANe udyAne anyaH na pravizati, vasaMtamAsapraviSTaH pachI rAjAe kahyuM ke-"he suMdarI! tuM saMtApa na pAma ane kartavyane saMbhAra. bIjuM to dUra raho, paraMtu A mAruM vita 55 tAre AdhIna cha.' (34) - ema aneka rIte samajAvIne rAjA rAjasabhAmAM gayo. tyAM maMtrIone bolAvIne teNe ekAMtamAM rANInA kopano badho prasaMga ane potAnA kuLanI vyavasthA temane kahI saMbhaLAvI. tyAre maMtrIo bolyA ke- "he deva! tame zAMta thAo. ame pote jaine rANIne samajAvIe." eTale rAjAe AjJA ApatAM teo rANI pAse gayA ane aneka prakAre temaNe rANIne samajAvI, chatAM te koi rIte samajI nahi. tyAre vilakSaNa mukha karIne teo rAjA pAse pAchA AvyA ane kahevA lAgyA ke-"he deva! kharekhara rANIno kopa bahuja gADha che, jethI te vakhatasara maraNanA zaraNane paNa svIkArI le. mATe game te rIte te manAvavA yogya che.' rAjA bolyo-"are! tame A zuM bolo cho? zuM tame amArA kuLanI maryAdA jANatA nathI? ke udyAnamAM eka krIDA karato hoya tyAre anya praveza na karI zake. atyAre vasaMtaRtu AvatAM ja pravezelo vizvabhUti tyAM eka mahinA sudhI vilAsa mATe rahyo che. tyAre maMtrIo
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 zrImahAvIracaritram ciTThaiM'tti, maMtIhiM bhaNiyaM- 'deva ! jANemo, kevalaM dunniggaho itthImahAgaho', rAiNA savisAyaM bhaNiyaM egatto majjAyA palhatthijjai kulakkamaparUDhA / annatto marai piyA AvaDiyaM saMkaDamiyANi / / 35 / / saMpajjai dhuvamehiM apattakAle'viya vihivaseNaM / daDhanehabaMdhabaMdhurabaMdhavajaNacittaviccheo / / 36 / / mahilAyatto rAyA juttAjuttaM na peccha kiMpi / iya avajaso disAsuM akhaliyapasaro ciraM bhamihI / / 37 / / ca mAsAgrazaH tiSThati' iti / mantribhiH bhaNitaM 'deva ! jAnImaH kevalaM durnigrahaH strImahAgrahaH / rAjJA saviSAdaM bhaNitaM - ekatra maryAdA paryasyate kulakramaprarUDhA / anyataH marati priyA ApatitaM saGkaTamidAnIm ||35|| sampadyate dhruvamidAnImaprAptakAle'pi ca vidhivazena / dRDhasnehabandhabandhurabAndhavajanacittavicchedaH ||36|| mahilA''yattaH rAjA yuktAyuktaM na prekSate kimapi / iti apayazaH dikSu askhalitaprasaraH ciraM bhramiSyati / / 37 / / bolyA-'he deva! te amo jANIe chIe, chatAM strIjAtino durAgraha duHkhe nigraha karavA yogya che.' eTale rAjAe kheda sAthe jaNAvyuM ke 'eka bAju kulakramAgata maryAdAno lopa thAya che ane bIjI bAju priyatamA maraNa pAme che. aho! atyAre to mahAsaMkaTa AvI paDyuM che. (35) A ApattikALe vidhinA yoge dRDha snehadhArI svajana, saMbaMdhIonA mana avazya tUTI jaze. (36) vaLI 'strIne AdhIna thayela rAjA yogyAyogyano kAMi vicAra karato nathI,' e pramANe apayaza askhalita rIte dizAomAM pracAra pAmIne cirakALa bhamaze; (37)
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH tA maMtiNo! uvAyaM tamiyANi kuNaha kaMpi parisuddhaM / jaha sA jIvai devI sakulavavatthA ya nivvaha / / 38 / / 157 evamAyanniUNa 'jaM devo ANavei' tti bhaNiUNa ThiyA egaMte maMtiNo / suniuNabuddhIe ya sammaM nicchiUNa kajjatattaM sAhiyaM nariMdassa, jahA- deva! evaM pattakAlaM kila paccaMtarAyA desamussiMkhalo viddavei ya, etadatthasaMbaddhA lehAriyA kIraMti / te ya tumhANa lehe samappeMti / tatthAvadhAraNANaMtaraM payANayaM ca davAvijjai, tahA kae khubbhai sAmaMtavaggo / kumAro'vi vinnAyavaiyaro phupphakaraMDagujjANaM mottUNa eitti / eyaM ca ubhayamavi supaDivihiyaM bhavai / ' evamAyanniUNa abbhuvagayaM rAiNA / uTThiyA maMtiNo / sAhio devIe egaMtaTThiyAe esa viyro| saharisAe kayaM tIe bhoyaNaM / pamukko kovADaMbaro / tasmAd mantriNaH! upAyaM tad idAnIM kuru kimapi parizuddham / yathA sA jIvati devI svakulavyavasthA ca nirvahati / / 38 / / evamAkarNya 'yad devaH AjJApayati' iti bhaNitvA sthitAH ekAnte mntrinnH| sunipuNabuddhyA ca samyag nizcitya kAryatattvaM kathitaM narendrasya, yathA-'deva! etat prAptakAlam / kila pratyantarAjA dezaM ucchuGkhalaH vidravati ca etadarthasambaddhA lekhahArakAH kriyante / te ca yuSmabhyaM lekhAn samarpayiSyanti / tatra avadhAraNA'nantaraM prayANakaM ca deyaM (?) / tathA kRte kSobhiSyati sAmantavargaH / kumAraH api vijJAtavyatikaraH puSpakaraNDakodyAnaM muktvA AgamiSyati / evaJcobhayamapi suprativihitaM bhaviSyati / ' etacca AkarNya abhyupagataM rAjJA / utthitAH mantriNaH / kathitaH devIM ekAntasthitAm eSaH vyatikaraH / saharSayA kRtaM tayA bhojanam / pramuktaH kopA''DambaraH / mATe he maMtrIo! tame have koi vizuddha upAya zodho ke jethI rANI jIvatI rahe ane svakuLanI vyavasthA sayavAya.' (38) e pramANe sAMbhaLatAM 'jevI devanI AjJA' ema kahIne maMtrIo ekAMtamAM besI potAnI nipuNa buddhithI kAryatattvano barAbara nizcaya karI, temaNe rAjAne nivedana karyuM ke-'he deva! atyAre samayocita ka2vA yogya eja che ke 'najIkano rAjA uzRMkhala thaine dezane upadrava pamADe che' evA arthavALA lekho lekhahAraka puruSo lAve ane te tamane arpaNa kare. te lekho vAMcyA-vicAryA pachI tame prayANa ka2vAnI AjJA Apo. tema karavAthI sAmaMtavarga kSobha pAmaze ane e prasaMga jANavAmAM AvatAM kumAra vizvabhUti paNa puSpakadaMDaka udyAna mUkIne Avato raheze. e banne rIte anukULa thai paDaze.' ema sAMbhaLatAM rAjAe e vAta svIkArI eTale maMtrIo uThyA ane ekAMtamAM beThela rANIne e vAta temaNe kahI. jethI harSa pAmatA teNe bhojana karyuM ane kopADaMbara mUkI dIdho.
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram bIyadivase ya lihiyakavaDalehahatthA, uddhUliyajaMghA, gADhaparissamakilaMtA uvaTThAviyA maMtIhiM apuvvapurisA, nIyA ya rAyasamIve / khittA tehiM lehA / vAiyA sayameva rAiNA / vinnAo tdttho| kavaDakovapphaDADovapuvvaM ca bhaNiyA niyapurisA- 're re purisA ! tADeha snnaahbheriN| nayaradUre paiTThaha guDuraM / AyaTTaha divvAuhAI / samappaha jayahatthiM jeNa karemi patthANaM' ti vRtte tahatti nivvattiyaM purisehiM / io ya bherIsaddasavaNao saMkhuddhaM sAmaMtamaMDalaM / paguNIkayA mayagalaMtagaMDatthalA kuMjaraghaDA / saMvUDhA suhaDasatthA / cauddisiMpi payaTTAiM turaghaTTAI | miliyA seNAhivaiNo / kiM bahuNA ? - halahaliyaM sayalaM bhUmaMDalaM / Thio patthANaMmi nnriNdo| etthaMtare avinnAyaparamattho patthANadviyamuvalabbha narAhivaM niggao pupphakaraMDagujjANAo vissabhUI kumAro, samAgao rAyasamIve, nivaDio calaNesu / puTTho viyrN| sAhiumAraddho ya nariMdeNa, jahA - 'vaccha ! atthi paccaMtasImAlo purisasIho nAma 158 dvitIyadivase ca likhitakapaTalekhahastAH uddhUlitajaGghAH, gADhaparizramaklAntAH upasthApitAH mantribhiH apUrvapuruSAH, nItAH ca rAjasamIpe / kSiptAH taiH lekhAH / vAcitAH svayameva rAjJA / vijJAtaH tadarthaH / kapaTakopaphaTATopapUrvaM ca bhaNitAH nijapuruSAH - 're re puruSAH ! tADayata sannAhabherIm / nagaradUre pratisthApayata hastigaNam / AkarSata divyA''yudhAni / samarpaya jayahastinaM yena karomi prasthAnamiti ukte tatheti nivartitaM purussaiH| itazca bherIzabdazravaNataH saMkSubdhaM sAmantamaNDalam / praguNIkRtAH madagaladgaNDasthalAH kunyjrghttaaH| saMvyUDhAH subhaTasArthAH / caturdikSu api pravRttAni turagaghaTTAni / militAH senAdhipatayaH / kiM bahunA? kampitaM sakalaM bhUmaNDalam / sthitaH prasthAne narendraH / atrAntare avijJAtaparamArthaH prasthAnasthitam upalabhya narAdhipaM nirgataH puSpakaraNDakodhAnataH vizvabhUtiH kumAraH, samAgataH rAjasamIpe, nipatitaH caraNeSu / pRSTaH vyatikaraH / kathitumArabdhazca narendreNa yathA 'vatsa asti pratyantasImAvartI puruSasiMhaH nAmA maNDalAdhipaH / saH ca pUva pachI bIje divase lakhelA kapaTalekha hAthamAM lai, potAnI jaMghAo dhUliyukta karI ane gADha parizramathI thAkelA navA puruSo, maMtrIoe taiyAra karyA ane temane rAjA pAse laI gayA. eTale temaNe lekho rAjA AgaLa mUkyA, je rAjAe pote vAMcI joyA ane teno artha samajI lIdho. tyArabAda kapaTakopanA ADaMbarapUrvaka teNe potAnA puruSone jaNAvyuM ke-'are! sevakajano! saMgrAmamAM sajja thavAnI bherI vagADo, hAthIone sajja karIne nagaranI dUra mokalo, divya Ayudho dhAraNa karo, jayahastI mane suprata karo ke jethI huM prayANa karuM.' ema rAjAe AjJA karatAM sevaka puruSoe badhuM te pramANe karyuM. evAmAM bherIno zabda sAMbhaLatAM sAmaMto badhA kSobha pAmyA, madajharatA aneka hAthIo sajja karavAmAM AvyA, subhaTo badhA taiyAra thai gayA, azvo cotarapha doDAdoDI karI rahyA, ane senApatio badhA ekaThA thayA. vadhAre zuM kahevuM? badhuM bhUmaMDaLa AkuLavyAkuLa thavA lAgyuM eTale rAjAe prayANa karyuM. evAmAM rAjAne prayANa karato jANIne 52mArtha samajyA vinA vizvabhUtikumAra puSpakadaMDaka udyAnamAMthI bahAra nIkaLyo; ane rAjA pAse AvI, tenA page paDIne teNe hakIkata pUchI. tyAre rAjA kahevA lAgyo ke-'he vatsa! pAsenA sImADApara puruSasiMha nAme mAMDalika rAjA che, te pUrve snehabhAva tathA AjJA pramANe rahevAnuM kabUla
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH mNddlaahivo| so ya puvvaM paNayabhAvaM ANAvattittaNaM paDivajjiUNa ya saMpai darisiyativvaviyAro nihayasImAgAmajaNo amha maMDalamaikkamai / tA putta ! mahaMto esa me paribhavo / aviya sapiyapiyAmahapamuhajjiyaM mahiM pecchiUNa hIraMtiM / kaha sakalaMkaM jIyaM niratthayaM saMpai vahAmo ? / / 39 / / ajjavi vi sapurisA payaMDabhuyadaMDadaliyapaDivakkhA / hiMti parassa mahiM amhe na niyaMpi rakkhAmo / / 40 / / bhaggucchAhaM riuvagganaMdaNaM mukkcittvdvNbhN| nivaDiyasahaM ca sImaMtiNIo jaNayaMti kiM puttaM ? / / 41 / / praNayabhAvaM AjJAvartitvaM pratipadya ca samprati darzitatIvravikAraH, nihatasImAgrAmajanaH asmAkaM maNDalam atikraamti| tasmAt putra! mahAn eSaH mama paribhavaH / api ca svapitA-pitAmahapramukhA'rjitAM mahIM prekSya hriyamANAm / kathaM sakalaGkaM jIvitaM nirarthakaM samprati vahAmaH ? / / 39 / / 159 adyapi ke'pi supuruSAH prcnnddbhujdnndddlitprtipkssaaH| gRhNanti parasya mahIM vayaM na nijAmapi rakSAmaH / / 40 / / bhagnotsAhaM ripuvarganandanaM muktcittaa'vssttmbhN| nipatitasakhiM ca sImantiNyaH janayanti kiM putram ? / / 41 / / karIne, atyAre tIvra virodha batAvI, sImADAnA grAmyajanone satAve che ane ApaNA dezanuM atikramaNa kare che; jethI he putra! e mAre eka moTo paribhava che ane vaLI potAnA tAta ke pitAmaha pramukha pUrvajoe upArjita karela pRthvIne parAdhIna thatI joine atyAre nirarthaka kalaMkita jIvitane kema dhAraNa karIe? (39) Aje keTalAka svavaMzIya puruSo pracaMDa bhujadaMDathI zatruone parAjita karI paranI pRthvI chInavI le che, ane ame potAnI bhUminuM paNa rakSaNa karI zakatA nathI. (40) bhagnotsAha, zatruvargane AnaMda pamADanAra, manobaLa vinAnA tathA mitravarga rahita evA putrane strIo zA mATe janma ApatI haze? (41)
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 zrImahAvIracaritrama tA putta! pattakAlaM avajasapaMkappasamaNagajalakappaM / jaravihuraMgarasAyaNamahuNA saraNaM raNe majjha / / 42 / / evaM ca raNNA siTTe kovadaTThoThThapuDo uThThiUNa nivaDio caraNesu kumAro, vinnaviumADhatto ya-'tAya! muMcaha kovasaMraMbhaM / kettiyametto so durAyAro? / na hi lIlAdaliyamattamAyaMgakuMbhatthalo kesarI samottharai gomAuyaM, niyakulasiloccayasamucca-siharadalaNadullaliyaM nivaDai eraMDakaMDe sahassanayaNakulisaM / neva ya paDipuNNa-maMDalahariNaMkadiNayarakavalaNalAlaso gilai tArayajAlaM ghkllolo| tA pasIyaha, viramaha tumhe, deha mamAesaM, avaNemi tumha pasAeNa tassa dhaTThasoMDIrimassa bhuydNddkNddu| na ya amhArisesu vijjamANesu juttameyaM taayss| tumha payAvocciya sAhei kjjaaiN| tahAhi tasmAt putra! prAptakAlam apyshopngkprshmnkjlklpm| jarAvidhUrAGgarasAyaNam adhunA zaraNaM raNaM mama / / 42 / / evaM ca rAjJA ziSTe kopadaSTauSTapuTaH utthAya nipatitaH caraNayoH kumAraH, vijJaptum ArabdhavAn ca 'tAta! muJca kopsNrmbhm| kiyanmAtraH saH duraacaarH?| na khalu lIlAdalitamattamAtaGgakumbhasthalaH kesarI samavastarati gomAyum, (na ca) nijakulaziloccayasamuccazikharadalanadurlalitaM nipatati eraNDakANDe sahasranayanakulizam / naiva ca pratipUrNamaNDalahariNAGka-dinakarakavalanalAlasaH galati tArakajAlaM rAhuH / tasmAt prasIda, virama tvam, dehi mama Adezam, apanayAmi tava prasAdena tasya dhRSTazauNDIrasya bhujaadnnddknnddum| na ca asmAdRzeSu vidyamAneSu yuktametat tAtasya / tava pratApaH eva sAdhayiSyati kAryANi / tathAhi mATe he putra! atyAre mAre have apayazarUpa kAdavane dhovAmAM jaLa samAna, ane jarAthI duHkhI lokone rasAyanarUpa evuM raNAMgaNanuM zaraNa levuM ucita che.' (42) e pramANe rAjAe kahetAM kopathI oSThapuTane dabAvIne kumAra uThyo ane rAjAnA page paDIne vinaMti karavA lAgyo ke- he tAta! A kopano Avega tajI gho. te durAcArI zuM mAtra che? potAnI lIlAmAtrathI mattehAthInA kuMbhasthaLone daLI nAkhanAra evo siMha kAMi ziyALa sAme na ja jAya. potAnA kuLaparvatonA uMcA zikharone daLavAmAM samartha evuM iMdranuM vaja kAMi eraMDApara paDe? pUrNacaMdra tathA sUryane gaLI javAmAM abhilASI evA graho kAMi tAjAsamUhane gaLavAne icche? mATe he tAta! tame prasanna thaine e sAhasathI virAma pAmo ane mane Adeza Apo ke jethI ApanA prasAdathI, khoTI rIte baLa batAvanAra evA tenA bhujadaMDanI kharaja-khujalIne dUra karuM. vaLI amArA jevA vidyamAna chatAM tAtane AvA sAhasamAM utaravuM yogya nathI. kharI rIte to tamAro pratApa ja kAryone sAdhe che. kAraNake
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH puvvamahAselucchaMgasaMgiNo uggame va suurss| dUradisipasariyaMpi hu timiraM kiraNacciya haNaMti / / 43 / / gaMbhIragahiraghosA vivaraMmuhavAhiuggavainivahA / AgayagayAiM rayaNAyarassa velacciya karei / / 44 / / ubhaDadaMDuDDAmaravilasiravarapattakosagabhAI / himagiriNo kamalAI haNaMti pavaNuddhayatusArA / / 45 / / iya bhaNie gADhovaroheNa diNNo Aeso rAiNA kumArassa / paNAmapuvvayaM paDicchiUNa davAviyaM teNa payANayaM / caliyaM cAuraMgaM sennaM, kahaM ciya? pUrvamahAzailotsaGgasaGginaH udgame iva suurysy| dUradikprasRtamapi khalu timiraM kiraNameva hanti / / 43 / / gambhIrA'stAghaghoSAH vivaramukha (pra) vAhogravRttinivahAH / AgatagatAni ratnAkarasya velAH eva kurvanti / / 44 / / 161 udbhaTadaNDoDDAmaravilasadvarapatrakozagarbhANi / himagireH kamalAni dhnanti pavanodbhUtatuSArAH / / 45 / / iti bhaNite gADhoparodhena dattaH AdezaH rAjJA kumArasya / praNAmapUrvakaM pratIcchya dApitaM tena pryaannkm| calitaM caturaGgaM sainyam, kathameva ? pUrvAcalanA zikharanA khoLAmAM rahela sUryano udaya thatAM sarvatra prasarela aMdhakArane kiraNo paNa parAsta karI bhUDe che. (43) gaMbhIra ane uMDA ghoSayukta samudranA mojA ja pAtAla-kaLazAnA mukha AgaLa mahA pravAharUpe gamanAgamana hure che. (44) utkaTa daMDa-nAlapara atyaMta vilAsa karatA zreSTha patra, koza ane kesarAyukta himAlayanA kamaLone pavanathI uchaLela himakaNo haNI nAkhe che. e pramANe kumAre gADha AgrahapUrvaka kahetAM, rAjAe tene AjJA ApI. eTale praNAmapUrvaka te svIkArIne kumAre prayANa karavAno hukama karyo ane caturaMga senA cAlatI thai, ke jemAM
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 gaMDatthalapagalaMtuggadANadhAraMdhayAriyadiyaMtA / calakannAtAlavADiyamayagaMdhAyaTThiyadurehA / / 46 / / zrImahAvIracaritram aighoraghosagalagajjivihiyakhIroyamahaNasaMkAsA / ujjalatArAbharaNA gayaNAbhogavva bhAsaMtA / / 47 / / kayalIvaNakayasohA geruyarasalittaviyaDakuMbhayaDA / jaMgamayA kulaselavva patthiyA hatthiNo sigghaM / / 48 / / tihiM visesiyaM / caliyA ya pavaNavegA kharakhurasihakhaNiyakhoNiNo turayA / pheNuggiraNamiseNaM jasaM va kumarassa viyaraMtA / / 49 / / gnnddsthlprgldugrdaandhaaraa'ndhkaaritdigntaaH| calatkarNatAlapAtitamadagandhA''kRSTadvirephAH / / 46 / / atighoraghoSagalagarjivihitakSIrodamathanasaGkAzAH / ujvalatArakA''bharaNAH gaganAbhogaH iva bhAsamANAH / / 47 / / kadalIvanakRtazobhAH gairikarasaliptavikaTakumbhataTAH / jaGgamAH kulazailaH iva prasthitAH hastinaH zIghram / / 48 / / tribhiH vizeSitam / calitAH ca pavanavegAH kharakhurazikhAkhanitakSoNayaH turagAH / phenodgiraNamiSeNa yazaH iva kumArasya vitarantaH / / 49 / / gaMDasthaLaparathI jharatA, ugramadajaLathI dizAone aMdhakArayukta banAvatA, caMcaLa karNatAlathI paDatA madagaMdhathI labharAkhIne bheMyatA (45) atighora ghoSanI garjanAthI kSIrasAgaranA maMthananI zaMkA pamADanAra tathA ujjvaLa tArArUpa athavA tArA samAna AbharaNayukta gaganAMgaNa samAna bhAsatA, (47) kadalInA vana jevI zobhA ApatA, gerUnA raMgathI jemanA vikaTa kuMbhasthaLo lipta che ane jaMgama kulaparvato samAna uMcA evA hAthIoe satvara prayANa karyuM. (48) temaja pavana samAna vegavALA, kaThaNa khuranA agrabhAgathI jamInane khodatA ane phINa kADhavAnA bahAne jANe kumAranA yazane vistAratA hoya evA azvo cAlavA lAgyA. (49)
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH karakaliyakuMta-kodaMDa - sella - bhallaya- - sutikkhakaravAlA / sannaddhabaddhakavayA payaMDabhuyadaMDabalakaliyA / / 50 / / niyasoMDIrimavasao riusennaM jarataNaM va vigaNitA / sapahuppasAyaparavasahiyayA jIe'vi niravekkhA / / 51 / / paikhaNavimukkahakkAra-pukkArukkarisatuTTasannAhA / gehaniyattiyadaiyA caliyA dappubhaDA suhaDA / / 52 / / bahuvihapaharaNabhariyA rahanivahA ghaNaghaNAravarauddA / savvapahesu payaTTA pavaNuddhuyadhayavaDADovA / / 53 / / karakalitakunta-kodaNDa-zara-bhalla - sutIkSNakaravAlAH / sannaddha baddhakavacAH pracaNDabhujadaNDabalakalitAH / / 50 / / nijazauNDIryavazena ripusainyaM jIrNatRNamiva vignnyntH| svaprabhuprasAdaparavazahRdayAH jIvanasyApi nirapekSAH / / 51 / / prtikssnnvimukthkkaar-puutkaarotkrsstruttitsnnaahaaH| gRhanivartitadayitAH calitAH darpodbhaTAH subhaTAH / / 52 / / 163 bahuvidhapraharaNabhRtAH rathanivahAH ghaNaghaNA''ravaraudrAH / sarvapatheSu pravRttAH pavanoddhUtadhvajapaTA''TopAH / / 53 / / tathA hAthamAM kuMta, dhanuSya, bhAlA, barachI tathA taravArane dhAraNa karatA, bakhtara bAMdhIne sajja thayelA, pracaMDa haMDanA jalayukta, (40) potAnA zauryanA vegathI ripusainyane jIrNatRNa samAna gaNatA, potAnA svAmInA prasAdathI parAdhIna hRdayavALA ane jIvitanI paNa darakAra na karanArA, (51) pratikSaNe hakkArano pokAra mUkavAthI kheMcANane lIdhe jemanA kavaca tUTI paDyA che, potAnI patnIne ghara bhaNI. pAchI vALatA ane darpathI udbhaTa evA subhaTo paNa cAlyA. (52) vaLI aneka prakAranA zastrothI bharelA, ghaNaghaNATanA avAjathI raudra tathA pavanathI uDatA dhvaja-paTanA ADaMbarayukta evA aneka 2tho cotarapha cAlavA lAgyA. (53)
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 zrImahAvIracaritrama _ iya cAturaMgasennaM naravaivayaNeNa vddddhiyaannNdN| muNidANajAyapunnaM va kumarapAsaM samallINaM / / 54 / / tao bhaMjato girisiharAvabaddhamahallabhillapallIo, nibbhacchaMto jaNavayaviddavaNa-baddhalakkhaM caraDapakkhaM, avaloyaMto naga-nagara-gAmArAmaramaNIyaM mahImaMDalaM, paDicchaMto magge sAmaMtasamappiyaM vivihAlaMkAra-kari-turayapamuhaM pAhuDaM patto vijjhagirisamIvaM / egattha nivesio khNdhaavaaro| tao ya pahANaviyakkhaNapariyaNANugao calio kouhalleNa vijjhagirimavaloiuM / aMtare ya uttuMgamattakuMjarakulAiM pecchai jahicchacArAiM | revAtaDarUDhamahallasallaIkavalaNaparAiM / / 55 / / iti caturaGgasainyaM narapativacanena vRddhaa''nndm| munidAnajAtapuNyamiva kumArapAca~ samA''lInam / / 54 / / tataH bhaJjan girizikharA'vabaddhamahAbhIllapallIn, nirbhartsayan janapadavidravaNabaddhalakSaM caraTapakSam, avalokayan naga-nagara-grAmA''rAmaramaNIyaM mahImaNDalam, pratIcchan mArge sAmantasamarpitaM vividhA'laGkArakari-turagapramukhaM prAbhRtaM prAptaH vindhyagirisamIpam / ekatra niveSitaH skndhaavaarH| tatazca pradhAnavicakSaNaparijanA'nugataH calitaH kautUhalena vindhyagirim avalokayitum / antare ca - uttuMGgamattakuJjarakulAn prekSate yathecchacarAn / revAtaTarUDhamahatzalyakIkavalanaparAn / / 55 / / e pramANe rAjAnA vacanathI vadhatA AnaMdasahita caturaMga sainya, munidAnathI utpanna thayelA puNyanI jema imAranI pAse upasthita thayuM. (54) pachI parvatonA zikharopara bAMdhela bhIlonI moTI pallIone bhAMgato, lokone satAvavAmAM tatpara evA luMTArAonI nirbharjanA karato, nagara, gAma, parvata, bagIcAthI ramaNIya evA mahImaMDaLanuM avalokana karato, mArgamAM sAmaMtoe Apela vividha alaMkAra, hAthI, azva pramukhane svIkArato evo vizvabhUtikumAra viMdhyAcalanI samIpe pahoMcyo. tyAM senAne eka ThekANe sthApanA karI ane pote vicakSaNa pradhAnapuruSone laine kautukathI viMdhyagiri jovAne cAlyo. jatAM jatAM mArgamAM yatheccha caratA ane revAnadInA kAMThe ugelI moTI drAkSa-latAonuM bhakSaNa karatA evA unnata-matta-hAthIo tenA jovAmAM AvyA. (55)
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 165 tRtIyaH prastAvaH nisuNai pemmabharAlasajuvaIparikinnakinnarAbaddhaM / karakaliyatAlakalaravasaMcaliyaM paMcamuggAraM / / 56 / / nijjharajhaMkAraravAyaNNaNaghaNaghosasaMkiyamaNANaM / taMDavamassikkhiyapaMDiyANa pekkhai sihaMDINaM / / 57 / / tayaNaMtaraM ca purao payaTTo samANo gAyaMtaM va pavaNaguMjiyasareNaM, hasaMtaM va vipphuriyaphAraphuliMguggArehiM, paNaccaMtaM va samIrapasariyamahallajAlAkalAvehiM, viluliyakesapAsaM va gayaNaMgaNalaMbamANadhUmapaDaleNa niyai dAruNaM dAvAnalaM / taM ca ailaMghiUNa kameNa pahANapurisaM va tuMgAyAraM suvaMsapaDibaddhaM ca, naresaraM va vararayaNakosaM jaNANugayapAyacchAyaM ca, kAUrisaM nizRNoti prembhraa'lsyuvtiiprikiirnnkinnraa''bddhm|| karakalitatAlakalaravasaJcalitaM paJcamodgAram / / 56 / / nirjharajhaGkAraravA''karNanaghanaghoSazaGkitamanasAm / tANDavaM azikSitapaNDitAnAM prekSate zikhaNDinAm / / 57 / / tadanantaraM ca purataH pravRttaH san gAyantamiva pavanaguJjitasvareNa, hasantamiva visphuritasphArasphuliGgodgAraiH, pranRtyantamiva samIraprasRtamahAjvAlAkalApaiH, vilulitakezapAzamiva gaganAGgaNalambamAnadhUmapaTalena pazyati dAruNaM daavaanlm| taM ca atilaghya krameNa pradhAnapuruSamiva tuGgA''kAraM suvaMzapratibaddhaM ca, narezvaramiva vararatnakozaM janA'nugatapAdacchAyaM ca, kApuruSamiva duSTasattvA'dhiSThitaM vaLI premapUrNa yuvatIo sahita kinnaroe uccArela ane hasta-tAlanA kalaravayukta paMcama svaranA udgArane Airtual, (57) jharaNAnA jhaMkArano avAja sAMbhaLatAM meghanA ghoSanI manamAM zaMkA lAvI, zIkhyA vinA paMDita banelA evA mayUrInA isq-nRtyane savalato, (57) ane AgaLa cAlatAM, pavananA guMjAravathI jANe gAyana karI rahela hoya, atyaMta uchaLatA taNakhArUpa udgArothI jANe hasato hoya, pavanathI vistAra pAmela moTI jvALAothI jANe nRtya karato hoya, ane gaganAMgaNa sudhI pahoMcela dhUmanA paDalathI jANe kezapAzane chUTo karyo hoya evo dArUNa dAvAnaLa teNe joyo. ane tene oLaMgIne krame karIne kumAra vidhyaparvata upara caDyA. (te vidhya parvata kevo che te jaNAve che.) jema mahApuruSo vizALa zarIravALA tathA sArA vaMzavALA hoya tema A parvata uco ane uttama vAMsanA vRkSathI yukta hato. jema rAjA pAse ratnanA bhaMDAra hoya tathA loko rAjAnA pagalAne anusaratA hoya tema A parvatamAM aneka ratno rahelA hatA ane aneka loko A parvatanI taLeTInA chAyaDAmAM rahetA hatA. jema durjana khoTA parAkrama vALo
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 zrImahAvIracaritram va duTThasattAhiTThiyaM niThurasarUvaM ca, mahiyA(?lA)hiyayaM va dullaMghaNijjaM paoharovasohiyaM ca, ArUDho viNjhgiriN| tao ciraM kANaNesu, nijjharesu, vivaresu, durArohasiharesu, kayalIlIlAharesu, devovabhogubbhaDagaMdhesu, silAvaTTaesu, vivihamaNoharappaesesu vihariUNa parissaMto uvaviTTo egaMmi mAhavIlayAhare / etthaMtare paDhiyamegeNa cAraNeNa viMjho sArANugao niccaM ciya nammayAe priyrio| sAraMgajaNiyasoho gayakulakalaho dayAvAso / / 1 / / ucchUDhakhamAbhAro vibuhapio mynnsuNdrsriiro| evaMviho tumaM piva kumAra! kiM abbhahiyamettha? ||2|| niSThurasvarUpaM ca, mahilAhRdayam iva durlaGghanIyaM payodharopazobhitaM ca ArUDhaH vindhyagirim / tataH ciraM kAnaneSu, nirjhareSu, vivareSu, durArohazikhareSu, kadalIlIlAgRheSu, devopabhogodbhaTagandheSu, zilApaTTakeSu, vividhamanoharapradezeSu vihRtya parizrAntaH upaviSTaH ekasmin maadhviiltaagRhe| atrAntare paThitaM ekena cAraNena - vindhyaH sArA'nugataH nityameva narmadayA privRttH| sAraGga(sArA'GgaH iti kumArapakSe)janitazobhaH gajakulakalabhaH (gatakulakalahaH iti kumArapakSe) dayA''vAsaH / / 1 / / utkSiptakSamAbhAraH vibudhapriyaH madanasundarazarIraH / evaMvidhaH tvamapi kumAra! kiM abhyadhikamatra? / / 2 / / ane niSphara AkAravALo hoya tema A parvata jaMgalI prANIothI yukta ane niSphara AkAravALo hato. jema strInuM hRdaya oLaMgI=pArakhI na zakAya tathA te payodharathI zobhatI hoya tema A parvata durladhya ane sarovarothI zobhato hato. pachI lAMbo vakhata jaMgala, jharaNA, guphAo, durAroha zikharo, keLanA lIlAgRho, devone upabhogathI utkaTa gaMdhayukta zilAo tathA vividha prakAranA manohara pradezomAM vicaratAM paribhrAMta thayela kumAra eka mAdhavIlatAgRhamAM beTho. evAmAM eka cAraNa bolyo ke he kumAra! tame paNa viMdhyagiri samAna cho, kAraNa ke viMdhya parvata sAra-kAThinyayukta che ane tame sadA baLayukta cho, parvata narmadAnadIyukta che ane tame narmabhASI sevako sahita cho, parvata sAraMga-haraNoyukta che ane tame bANasahita cho, parvata hastI ane kalabha-nAnA hAthIonA udayavALo che, ane tame kulanA kalaharahita tathA dhyAyuta chau, (1) parvata kSamA-pRthvInA bhArane dhAraNa karanAra che ane tame kSamAyukta cho, parvata devatAone priya che, ane tame paMDitone priya cho, parvata madana-eka jAtanA vRkSothI zobhe che ane tame madana-manmatha jevA rUpavAna cho, ema tame 59 / vidhyAyalathI utaratA nathI. he kubhAra! 3DI, mAM zuMDI batAvyu?' (2)
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 167 ____ eyamAyanniUNa parituTTho kumAro, bhaNiyaM ca-'aho sAhu silesasAraM paDhiyameeNa, tA deha eyassa diinnaarlkkhgN|' 'jaM devo ANaveitti bhaNiUNa paDivannaM bhNddaagaarienn| khaNaMtareNa gao niyaAvAsaM / kayaM payANayaM, kameNa ya patto pccNtdesN| tahiM ca pecchai pamuiyapakkIliyaM go-mahisi-pasu-karaha-rAsahapauraM dhaNadhaNNasamiddhaM suddhagAmAgara-nagaraM niyajaNajANavayaM / vimhiyajaNeNa ya AhUyA visayamahattarA siTThiNo ya, taMboladANAibahumANapurassaraM pucchiyA ya loysutthaasutthvttN| tehiM bhaNiyaM-deva! tumha bhuyapaMjaraMtaranilINANaM amhANaM ko sayanno maNasAvi asutthayaM kAuM samIhejjA?, na hi jIviyasAvekkho paMcANaNagaMdhakesarakuraliM toDejjA bhuyagarAyaphaNaphalagamaNiM vA giNhejjatti, kevalaM ettiyameva asutthaM evamAkarNya parituSTaH kumAraH, bhaNitaM ca 'aho! sAdhu zleSasAraM paThitametena, tasmAd dehi etasya diinaarlkssm|' 'yad devaH AjJApayati iti bhaNitvA pratipannaM bhANDAgArikeNa / kSaNAntareNa gataH nijA''vAsam / kRtaM prayANakam krameNa ca prAptaM pratyantadezam / tatra ca prekSate pramuditaprakIDitaM go-mahiSa-pazu-karabha-rAsabhapracuraM dhanadhAnyasamRddhaM zuddhagrAmA''kara-nagaraM nijjnjaanpdm| vismitajanena ca AhUtAH viSayamahattarAH zreSThinaH ca, tAmbUladAnAdibahumAnapurassaraM pRSTAH ca loksusthaa'susthvRttm| taiH bhaNitaM 'deva! tavabhujapaJjarAntaranilInAnAm asmAkaM kaH sakarNaH manasA api asusthaM kartuM samIheta? na hi jIvitasApekSaH paJcAnanagandhakesarakuralI troTayet, bhujaGgarAjaphaNAphalakamaNiM vA gRhNIyAt / kevalametAvanmAtrameva asustham e pramANe sAMbhaLatA kumAra ghaNo saMtuSTa thayo ane bolyo ke-"aho! e sArI rIte zleSa alaMkAra bolyo, mATe ene eka lAkha sonAmahoro Apo." eTale "jevI devanI AjJA" ema kahIne bhaMDArIe te pramANe hukama bajAvyo. kSaNAMtara pachI kumAra potAnA AvAsamAM Avyo ane prayANa karatAM anukrame te pAsenA dezamAM pahoMcyo. tyAM avalokana karatAM potAnA dezanA lokone pramodapUrvaka vilAsa karatAM, gAyo, bheMzo, UMTo, gadheDA pramukha pazuo tathA dhana, dhAnyathI samRddha temaja gAma, nagara vigere sukhI joyA. jethI manamAM vismaya pAmI teNe dezanA pradhAna puruSo ane zreSThIone bolAvyA ane taMbola ApI bahumAna sAthe temane loka-prajAjanonA sukha-duHkhanI vAta pUchI. eTale temaNe nivedana karyuM- "he deva! tamArA bhuja rUpa pAMjarAmAM rahetAM amane kayo samaju puruSa manathI paNa asvastha-duHkhI karavAnI icchA kare? kAraNa ke potAnA jIvitanI darakAra karanAra kayo sujJa, siMhanA kesarAnA vALane toDavAne icche? athavA nAgarAjanI phaNApara rahela maNine grahaNa karavA koNa potAno hAtha laMbAve? chatAM kevaLa eTale mAtra duHkha che ke 1. zleSa alaMkAramAM ekaja vizeSaNa parvatane ane kumArane lAgu paDatA hoya che.
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 zrImahAvIracaritram jamettha dAviyasuddhAyArehiM paNataruNIgaNehiM, nayaNacAvapamukkakaDakkhiyamaggaNehiM / disidisiniddayapahaNivi paidiNu paMthiyahuM, hIrai hiyauM hayAsahi pahi pekkhaMtiyahiM ||1|| visayadosaduhasaMcayakahaNaparAyaNahaM, dhammamaggu desaMtaha paidiNu muNijaNahaM / bhoguvabhogu jahicchai gihiM nivasaMtaehiM, amhehiM karaNu na labbhahiM bhavabhayasaMkiyahiM / / 2 / / iya nisuNiUNa kumareNa daraviyasiyakavolaM hasiUNa suciraM pasaMsiUNa ya tavvayaNavinnAsaM davAviyataMbolA visajjiyA siTThiNo visayappahANA y| tayaNaMtaraM dUyavayaNeNa bhaNAvio purisasiMgho, jahA-'kumAro tuha daMsaNussuo vaTTaItti / eyamAyanniUNa ya purisasiMghanaravaiNA kumArassa ANayaNanimittaM pesiyA niyphaannpurisaa| tadaNuroheNa samAgao kumAro, yadatra dApitazuddhAdaraiH paNataruNIgaNaiH nayanacApapramuktakaTAkSamArgaNaiH / dizi dizi nirdayaghAtaiH pratidinaM pathinAM hriyate hRdayaM hatA''zaiH pathi prekSamANaiH / / 1 / / viSayadoSaduHkhasaJcayakathanaparAyaNaM dharmamArga dizantaM pratidinaM munijanam / bhogopabhogaM yatheSyate gRhe nivasadbhiH asmAbhiH karaNaM na labhyate bhavabhayazaGkitaiH / / 2 / / iti nizrutya kumAreNa iSadvikasitakapolaM hasitvA suciraM prazaMsya ca tadvacanavinyAsaM dApitatAmbUlAH visarjitAH zreSThinaH viSayapradhAnAH c| tadanantaraM dUtavacanena bhANitaH puruSasiMhaH yathA 'kumAraH tava darzanotsukaH vrtte|' evamAkarNya ca puruSasiMhanarapatinA kumArasya AnayananimittaM preSitAH nijapradhAnapuruSAH / tadanurodhena samAgataH kumAraH pravezitaH nagare paramavibhUtyA puruSasiMhena, kAritaH bhojanam, samarpitAH kari ahIM zuddha Adara ApatI ane netrarUpa dhanuSyathI choDelA kaTAkSarUpa bANothI, paNAMganAo hatAza banI mArgamAM avalokana karatI te cAre dizAmAM prayANa karatA pathikonA hRdayane pratidina harI le che-ghAyala kare che. (1) vaLI viSaya-doSarUpa duHkhanA saMcayano upadeza ApavAmAM parAyaNa ane pratidina dharmamArga batAvatA evA munijano vidyamAna chatAM bhava-bhayanI zaMkA karatA ame gRhastho bhogapabhoganI je vAMchA karIe chIe, tethI tavyane pAbhI to nathI.' (2) e pramANe sAMbhaLatAM sTeja kapolane vikasAvatAM, jarA hasIne temanA vAkchaTAnI prazaMsA karatAM, tAMbUla apAvIne kumAre te zreSThIo tathA dezanA pradhAna puruSone visarjana karyA. pachI dUtanA vacanathI puruSasiMhane kahevarAvyuM ke-"kumAra! tArA darzananimitte utsuka thaine beTho che." ema sAMbhaLatAM puruSasiMhe kumArane bolAvavA mATe potAnA pradhAna puruSo mokalyA, eTale tenA AgrahathI kumAra Avyo. puruSasiMhe tene paramavibhUtipUrvaka
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 169 pavesio nagaraMmi paramavibhUIe purisasIheNa, kArAvio bhoyaNaM, samappiyA kari-turayasaMdaNA, uvaNIyamaNNaMpi pabhUyaM daviNajAyaM / vinnatto ya bhAlatalaghaDiyakarasaMpuDeNa teNa'kumAra! gADhamaNuggahio mhi tumae jaM niyacaraNakamalehiM pavittIkayaM maha bhavaNaM / tA kaivayadiNAiM paDivAleha ettheva puNo'vi dulahaM tumhehiM saha daMsaNaM' ti bhaNie vRtto kumAreNa-bho nariMda! apuvvo tuha pemmapavaMcasAro, piyAlAvo aNaNNaviNayavavahAro, accherayabhUyA paDivattI, maNasAvi aciMtaNijjaM sajjaNattaNaM / tA erisa tuha guNagaNeNa gADhamAgarisiyaM mama khaNadveNavi cittaM / jai puNa kaivaya vAsarANi tumae saddhiM vasAmi nUNaM na pahU paravasassa niyacittassa havAmi, saccaM ca imaM paDhijjai 'ata eva hi necchanti sAdhavaH satsamAgamam / yadviyogAsilUnasya, manaso nAsti bhai ( bhe ? ) Sajam / / 1 / / ' * turaga-syandanAH, upanItamanyad api prabhUtaM dravyajAtam / vijJaptazca bhAlatalaghaTitakarasampuTena tena 'kumAra! gADhamanugRhItaH ahaM tvayA yad nijacaraNa-kamalAbhyAM pavitrIkRtaM mama bhavanam / tasmAt katipayadinAni pratipAlaya atraiva, punarapi durlabhaM yuSmAbhiH saha darzanam' iti bhaNite uktaH kumAreNa 'bhoH narendraH, apUrvaH tava premaprapaJcasAraH, priyA''lApaH ananyavinayavyavahAraH, AzcaryabhUtAH pratipattiH, manasA api acintanIyaM sjjntvm| tasmAd etAdRzena tava guNagaNena gADhamAkRSTaM mama kSaNArdhenA'pi cittam / yadi punaH katipayavAsarANi tvayA saha vasAmi nUnaM na prabhuH paravazasya nijacittasya bhavAmi / satyaM ca idaM paThyate ata eva hi necchanti sAdhavaH satsamAgamam / yadviyogAsilUnasya, manaso nAsti bheSajam / / 1 / / nagaramAM praveza karAvyo ane AdarapUrvaka bhojana karAvyuM. pachI teNe hAthI, ghoDA ane 2tho temaja bIjuM paNa ghaNuM dhana bheTa ApyuM, ane lalATapara aMjali joDIne vinaMtI karI ke-'he kumA2! tame potAnA caraNa-kamaLothI mAruM bhavana je pavitra karyuM, tethI mArA para moTI kRpA karI. mATe have thoDA divaso ahIM ja gujAro. kAraNa ke pharI tamAruM darzana durlabha che.' ema teNe kahetAM kumAra bolyo ke-he nareMdra! tamAro premAnubaMdha apUrva che, tamAro priyAlApa asAdhAraNa vinayasahita che, Adara-satkAra to eka AzcaryarUpa ja che, ane tamArI sajjanatA manathI paNa aciMtanIya che, to AvA tamArA guNagaNathI eka kSaNamAM mAruM mana tame atyaMta AkarSI lIdhuM che. have jo huM thoDA divasa paNa tamArI sAthe rahuM, to mArA mananI parAdhInatAne pahoMcI na zakuM. vaLI A paNa satya kahyuM cheTu sAdhuo eTalA mATe ja satsamAgamane icchatA nathI, kAraNa ke tenA viyogarUpa taravArathI ghAyala thayela mananuM auSadha nathI. (1)
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram tA'NujANesi maM gamaNAetti vutte dussahatavviogasogadUmiyamaNo'sudharaM haya-gayarahasamaggasAmaggIe aNugacchiUNa kumAraM valio purisasIho / kumAro'vi akkhaMDapayANahiM calio rAyagihanagarAbhimuhaM / io ya vissanaMdiNA nariMdeNa so niyaputto visAhanaMdI bhaNio 170 vaccha! jahicchaM vaNalacchipecchaNaM kuNa mayacchimajjhagao / parisaMkaM sakkassavi avahaMto ettha ujjANe / / 1 / / evamAyanniUNa visAhanaMdI kumAro vaDDhiyANaMdasaMdoho pamukkanIsesavAvAraMtaro aMteurasameo vicittakIlAhiM ujjANe saMThio kIlaitti / so ya vissabhUI aNavarayamAgacchaMto saMpatto raaygihe| niyaniyaThANe pesiyasAmaMtaseNAvaipamuhapariyaro gADhANurAgeNa ya ciradaMsaNukkaMThiA tasmAd anujAnIhi mAM gamanAya' iti ukte duHsahatadviyogazokadUnamanAH azrudharaH haya-gaja-rathasamagrasAmagryA anugamya kumAraM valitaH puruSasiMhaH / kumAraH api akhaNDaprayANai: calitaH raajgRhngraa'bhimukhm| itazca vizvanandinA narendreNa saH nijaputraH vizAkhAnandI bhaNitaH vatsa! yathecchaM vanalakSmIprekSaNaM kuru mRgAkSImadhyagataH / parizaGkAM zakrasyApi avahan atra udyAne / / 1 / / evamAkarNya vizAkhAnandI kumAraH vRddhAnandasandohaH pramuktaniHzeSavyApArAntaraH antaHpurasametaH vicitrakrIDAbhiH udyAne saMsthitaH krIDati / saH ca vizvabhUtiH anavaratamAgacchan samprAptaH raajgRhe| nijanijasthAne preSitasAmanta mATe mane javAnI anujJA Apo.' ema kahetAM tenA duHsahaviyoganA zokathI duHkhI manavALA azrune dhAraNa karatA, kumAranI pAchaLa, hAthI ghoDA ane rathanI sAmagrIthI cAlatAM, puruSasiMha lAMbA mArgathI pAcho vaLyo. kumAra paNa akhaMDa prayANathI rAjagRha nagara tarapha cAlavA lAgyo. ahIM vizvanaMdI rAjAe potAnA vizAkhanaMdI kumArane kahyuM ke-'he vatsa! IMdranI paNa zaMkA lAvyA vinA A udyAnamAM ramaNIonA madhyamAM rahIne vanalakSmInuM avalokana kara.' ema sAMbhaLatAM samasta anyapravRttine mUkI, vadhatA AnaMda sAthe 2maNIosahita vizAkhanaMdIkumAra udyAnamAM rahIne vicitra krIDAothI vilAsa karavA lAgyo. evAmAM niraMtara prayANa karatAM te vizvabhUtikumAra rAjagRha nagaramAM AvI pahoMcyo. teNe sAmaMta, senApatipramukhane potapotAnA sthAne mokalI dIdhA ane gADha anurAgane lIdhe lAMbA vakhatathI jovAne utkaMThita thayela kumAra prathamanI
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 171 puvvappavAheNa pupphakaraMDagujjANe pvisiumaaddhtto| bhaNio ya duvAradesaTThieNa paDihAreNa'kumAra! na juttaM tumha ettha pavisiuM, jeNa visAhanaMdI aMteurasahio iha paviTTho kIlai', vissabhUikumAreNa bhaNiyaM-'bhadda! kaiyA paviThTho?', teNa bhaNiyaM-'tumha gamaNANaMtarameva / ' evamAyanniUNa samuppannativvakovabharAruNanayaNo NiDAlataDaghaDiyabhiuDibhAsuriyavayaNo takkAlucchaliyaseyabiMdujalajaDiliyasarIro kumAro evaM ciMtiumAraddho paccaMtakuddhanaravaivaiyaravavaesao dhuvaM puTviM / ujjANao imAo niyabuddhIe nINio rannA / / 1 / / jeNa sayaM ciya diTTho so deso sutthagAma-pura-goTTo / paracakka-cora-abhimarabhayarahio dhaNa-kaNasamiddho ||2|| senApatipramukhaparijanaH gADhA'nurAgeNa ca ciradarzanotkaNThitaH pUrvapravAheNa puSpakaraNDakodyAne praveSTumArabdhavAn / bhaNitazca dvAradezasthitena pratihAreNa-kumAra! na yuktaM tava atra praveSTum, yena vizAkhAnandI antaHpurasahitaH atra praviSTaH kriiddti| vizvabhUtikumAreNa bhaNitaM 'bhadra! kadA praviSTaH?' tena bhaNitaM 'tava gamanA'nantarameva / ' evam AkarNya samutpannatIvrakopabharAruNanayanaH lalATataTa-ghaTitabhRkuTibhAsuritavadanaH tatkAlocchalitasvedabindujala-jaTilitazarIraH kumAraH evaM cintayituM ArabdhavAn - pratyantakruddhanarapativyatikaravyapadezataH dhruvaM pUrve / udyAnAdasmAd nijabuddhyA nirNItaH rAjJA / / 1 / / yasmAt svayameva dRSTaH saH dezaH susthagrAma-pura-goSThaH / paracakra-caurA'bhimarabhayarahitaH dhana-kaNasamRddhaH / / 2 / / rIte puSpakaraMDaka udyAnamAM praveza karavA lAgyo. tevAmAM kArapara rahela pratihAre kahyuM ke he kumAra! tamAre ahIM praveza karavo ucita nathI. kAraNa ke vizAkhanaMdI ahIM aMteri sahita AvIne vilAsa kare che.' tyAre vizvabhUtikumAra bolyo ke-"he bhadra! te kyAre AvIne peTho che?' teNe kahyuM ke "tame gayA pachI tarataja te Avela che.' ema sAMbhaLatAM bhAre kopathI locana rakta karI, lalATa taTapara bhrakuTI caDAvatAM, bhayaMkara mukhavALo ane tatkAla utpanna thatA. pasInAnA biMduthI vyApta evo kumAra A pramANe ciMtavavA lAgyo ke 'pAsenA kopAyamAna rAjAnA vairanA bahAne rAjAe pUrve potAnI buddhithI kharekhara! mane A udyAnamAMthI Dhayo. (1) kAraNa ke te deza to gAma, nagara ane goSTha-pazusthAnathI svastha, dhana, dhAnyathI samRddha ane zatru, cora ane bIjA upadravanA bhayarahita che, ema huM sAkSAt joI Avyo. (2).
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 zrImahAvIracaritrama tA nUNaM niyaputtassa kIlaNaTuM imaMmi ujjaanne| avajasapariharaNatthaM kavaDamimaM viraiyaM savvaM / / 3 / / bADhaM ajuttameyaM AyariyaM nicchiyaM nariMdeNa / na hi vissAsaparavvasahiyayaMmi jaNe ghaDai mAyA / / 4 / / evaM khaNaM niggamiUNa teNa samuppannasamahigakovAiregeNa tajjiyA visAhanaMdipurisA're re durAyArA! mae aparicatte'vi ujjANe keNa tumhe pavesiyA?, ko vA tumha purisAyAro?, kahaM vA aviNNAyaparakkamA ettha sacchaMdamabhiramaha? mae nihayANaM katto vA tumha parittANaM ti bhaNiUNa duvvisahAbhimANaparavvasayAe niyabaladaMsaNatthaM pahao nijhuramuTThipahAreNa phalabharapaNayasAho pakiTTho kvitthtthpaayvo| tadabhighAeNa ya kulaselatADiyaM va tharahariyaM tasmAd nUnaM nijaputrasya krIDanArthamasmin udyAne / apayazaHpariharaNArthaM kapaTamidaM viracitaM sarvam / / 3 / / bADhamayuktametad AcaritaM nizcitaM narendreNa / na hi vizvAsaparavazahRdaye jane ghaTate mAyA / / 4 / / evaM kSaNaM nirgamya tena samutpannasamadhikakopA'tirekeNa tarjitAH vizAkhAnandipuruSAH 're re durAcArAH! mayA aparityakte'pi udyAne kena yUyaM pravezitAH?, kaH vA yuSmAkaM puruSAcAraH?, kathaM vA avijJAtaparAkramAH atra svacchandam abhiramadhvam? mayA nihatAnAM kutra vA yuSmAkaM paritrANam', iti bhaNitvA durvisahA'bhimAnaparavazatayA nijabaladarzanArthaM prahataH niSThuramuSTiprahAreNa phalabharapraNatazAkhaH prakRSTaH kapitthapAdapaH / tadabhighAtena ca kulazailatADitam iva kampitaM medinIpRSTham, truTitanibiDabandhanAni nipatitAni sakalaphalAni tethI potAnA putrane A udyAnamAM vilAsa karavA nimitte, apayazanA parihAra mATe, A badhI kharekhara kapaTa2yn|| 4 42vAmAM AvI cha. (3) rAjAe nizcaya A bahu ayukta karyuM. kAraNa ke vizvAsu janapratye mAyA karavI yogya nathI." (4) ema kSaNavAra vitAvI bhAre kopano vega utpanna thatAM teNe vizAkhanaMdInA puruSonI tarjanA karatAM jaNAvyuM ke "are! durAcArIo! meM tyAga na karyA chatAM tame udyAnamAM zA mATe peThA? tamArI tAkAta zI che? mArA parAkramane na jANatA evA tame ahIM svacchaMdatAthI kema ramo cho ? mArA hAthe parAbhava pAmatAM tamAruM rakSaNa koNa karaze? ema bolatAM duHsaha abhimAnanI paravazatAthI potAnuM baLa dekhADavA nimitte majabUta muSTiprahArathI, phaLonA bhAre lacI rahelA zAkhAvALA ane moTo eka koThAnA vRkSane muThI mArI. te prahArathI jANe kulaparvatathI marAyu hoya tema mahIpRSTha kAMpI rahyuM ane nibiDabaMdhano tUTatAM tenAM badhAM phaLo nIce paDI gayAM. te vizAkhanaMdInA puruSone
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 173 tRtIyaH prastAvaH meiNIvaTuM tuTTanibiDabaMdhaNAiM nivaDiyAiM sayalaphalAiM daMsiyANi ya visAhanaMdipurisANaM | sagavvaM bhaNiyA ya-'re re purisAhamA! jaha eyANi pADiyANi tahA pADemi tumha muMDANi, avaNemi duviNayasIlayaM, vihADemi ujjANaramaNakoUhalaM, kevalaM lajjemi tAyassa, bIhemi niyakulakalaMkassa, vicikicchemi loyAvavAyassatti bhaNiUNa uvasaMtativvakohAvego saMvegamaggamuvagao evaM ciMtiumADhatto visayaparavvasahiyayA hIlaM kiM kiM jaNA na pecchaMti / kattha va na dukkaraMmivi vavasAe saMpayaTTati? ||1|| ko vA na AvayAvattavaTTiyA tikkhadukkhariMcholI / daMbholinivvisesA atakkiyA nivaDai siraMmi / / 2 / / darzitAni ca vizAkhAnandipuruSANAm / sagarvaM bhaNitAH ca 're re puruSAdhamAH! yathA etAni pAtitAni tathA pAtayAmi yuSmAkaM muNDAni, apanayAmi durvinayazIlam, vighaTayAmi udyAnaramaNakautUhalam, kevalaM laje tAtena, bibhemi nijakulakalaGkena, zaGke lokA'pavAdam' iti bhaNitvA upazAntatIvrakrodhAvegaH saMvegamArgam upagataH evaM cintayitumArabdhavAn - viSayaparavazahRdayAH hIlAM kiM kiM janAH na prekssnte| kutra vA na duSkare'pi vyavasAye sampravartante? / / 1 / / kAH vA na ApadA''vartavartitAH tIkSNaduHkhapaGktayaH / dambholInirvizeSAH atarkitAH nipatanti zirasi / / 2 / / garvasahita batAvatAM kumAre kahyuM ke-"are! puruSAdhamo! jema A phaLo pADyAM, tema tamArAM zira pADI nAkhyuM ane tamArA durvinayane dUra karuM, temaja udyAnamAM ramavAnA tamArA kutUhalano nAza karuM, paraMtu eka vAtanI lajjA naDe che, potAnA kuLanA kalaMkathI bhaya lAge che tathA lokaniMdA thAya tevuM che.' ema kahI tIvra kopano vega zAMta thatAM, saMvegano raMga pAmatAM, vizvabhUti vicAravA lAgyo ke "viSayane paravaza thayelA loko zuM zuM parAbhava pAmatA nathI? athavA kayA duSkara vyayasAyamAM paNa pravartatA nathI? (1) tema iMdranA vaja samAna, ApadAonA AvartathI vyApta evAM tIkSNa duHkhonI zreNIo aNadhArI konA zire 5Data nathI? (2)
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 tucchovi vibuhajaNaniMdio'vi ko vA vimukkamajjAo / na karejjA duvviNayaM visayapasattANa sattANaM / / 3 / / visayANaM puNa nivvigghakAraNaM nicchayaM mayacchIo / vihiNA pAveNa viNimmiyAu naNu keNa kajjeNaM ? / / 4 / / nUNaM na duggaduggaipaDaNaduhAI kayAvi sumiNe'vi / pecchejjA maNuyajaNo jai juvaiparaMmuho hojjA / / 5 / / zrImahAvIracaritram pAsavva karivarANaM hariNANa va vaaguraavismbNdho| paMjaramiva vihagANaM paIvakaliyavva salabhANaM / / 6 / / tucchaH api vibudhajananinditaH api kaH vA vimuktamaryAdaH / na kuryAd durvinayaM viSayaprasaktAnAM sattvAnAm / / 3 / / viSayANAM punaH nirvighnakAraNaM nizcayaM mRgaakssyH| vidhinA pApena vinirmitAH nanu kena kAryeNa ? ||4|| nUnaM na durgadurgatipatanaduHkhAni kadA'pi svpne'pi| prekSeta manujajanaH yadi yuvatIparAGmukhaH bhavet / / 5 / / pAzaH iva karivarANAM hariNANAm iva vAgurAviSamabandhaH / paJjaram iva vihagAnAM pradIpakalikA iva zalabhAnAm / / 6 / / paMDitomAM niMdita chatAM ane maryAdArahita chatAM evo karyo tuccha mANasa paNa viSayAsakta janono durvinaya na kare? arthAt tevo halakaTa jana paNa temano anAdara karyA vinA na rahe. (3) vaLI mRgAkSI-kAminIo, e viSayonA nizcaya nirvighna kAraNarUpa che. pApI vidhAtAe e aMganAone zA bhATe utpanna 5rI haze ? (4) manuSya jo yuvatIjanathI vimukha hoya, to duSprApya durgatinAM duHkho te svapnamAM paNa kyAreya joi na zake. (4) hastIonA pAza samAna, hariNone viSamabaMdhanarUpa jALa samAna, pakSIone pAMjarAtulya, pataMgone dIpakanI zikhAtulya tathA matsyone jALa samAna evuM A mahilArUpa moTuM yaMtra, svecchAe sukha bhogavatA loko mATe ahA!
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 175 tRtIyaH prastAvaH mINANaM jAlaMpiva jaNANa secchApayArasuhiyANaM / ahaha visamaM mahaMtaM mahilAjaMtaM kayaM vihiNA / / 7 / / jummaM / aviya-navamAlaiparimalamaMsalovi nvsurhikusumvrgNdho| kiM kuNai tesi jesiM maNaMmi no vasai hariNacchI ||8|| aireguddIviyavammaho'vi nimmahiyasayalaloo'vi / juvaIvirattacittaM no cAlai malayapavaNo'vi / / 9 / / sarayanisAyarakiraNujjalAvi no komuI maNAgapi / dAvejja viyAraM paMcavANabaladalaNadhIrANaM / / 10 / / mInAnAM jAlamiva janAnAM svecchaaprcaarsukhinaam| ahaha! viSamaM mahad mahilAyantraM kRtaM vidhinA / / 7 / / yugmm| api ca - navamAlatIparimalamAMsalaH api navasurabhikusumavaragandhaH / kiM karoti teSAM yeSAM manasi no vasati hariNAkSiH / / 8 / / atirekoddIpitamanmathaH api nirmathitasakalalokaH api / yuvatIviraktacittaM no cAlayati malayapavanaH api / / 9 / / zaradanizAkarakiraNojjvalA'pi no kaumudI manAg api / dApayed vikAraM paJcabANabaladalanadhIrANAm / / 10 / / vidhAtA banAveda cha (7/7) ane vaLI emanA manamAM hariNAlIno vAsa nathI, temane navamAlatInA parimalathI puSTa, tAjA phUlanI sugaMdha 5rI 3 tama cha? (8) sakala lokone satAvanAra tathA manmathane atyaMta jagADanAra evo malayAcalano pavana paNa yuvatI-viraktajanane hI yalAyamAna na 4 3rI za. () temaja zarada RtunA caMdrakiraNothI ujvaLa evI cAMdanI kAmanA baLane daLavAmAM dhIra evA puruSone leza paNa vikAra upajAvI zake nahi. (10)
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 zrImahAvIracaritram jovvaNatimiracchAiyaviveyanayaNo purA gihe vsio| ahaha! kahaM duTThamaI niratthayaM ettiyaM kAlaM? ||11|| ahavA kimaikkaMtatthasoyaNeNaM niratthaeNaM me / ajjavi kiMpi na naTuM karemi saddhammakammamahaM / / 12 / / evaM ca garuyasaMvegAvannamANaso savvahA pavaDDamANavisayavirAgo nicchiyasaMsArAsAratto gao saMbhUisUrissa pAse, jo ya keriso? aipasatthaguNarayaNasAyaro, teyarAsinA va divaayro| somayAe saMpunnacaMdao, jo visuddhasuhavellikaMdao / / 1 / / yauvanatimirA''cchAditavivekanayanaH purA gRhe uSitavAn / ahaha! kathaM duSTamatiH nirarthakam etAvat kAlam? ||11 / / athavA kimatikrAntA'rthazocanena nirarthakena mm?| adyApi kimapi na naSTaM karomi saddharmakarma aham / / 12 / / evaM ca gurusaMvegamApannamAnasaH sarvathA pravardhamAnaviSayavirAgaH nizcitasaMsArAsAratvaH gataH sambhUtisUreH pArzve, yazca kIdRzaH? - atiprazastaguNaratnasAgaraH tejorAzinA iva divAkaraH / saumyatayA sampUrNacandraH, yaH vizuddhasukhavallIkandaH / / 1 / / yauvanarUpa aMdhakArathI viveka-locana AcchAdita thatAM ahA! huM duSTamati ATalo kAla pUrve, nirarthaka gRDAvAsamA | 72v| 26yo? (11) athavA to gai vastuno mAre nirarthaka zoka zo karavo? hajI paNa kAMI bagaDyuM nathI, mATe huM dharma-karmamAM tat52 thA.' (12) e pramANe aMtaramAM mahAsaMvega pragaTa thatAM, sarvathA viSayavirAga vadhatAM ane saMsAranI asAratAno nizcaya thatAM te vizvabhUtikumAra saMbhUtisUrinI pAse gayo, ke je atiprazasta guNa-ratnonA sAgara, tejasamUhathI sUryatulya, saumya-guNathI saMpUrNa caMdramA samAna, vizuddhasupnii siin| bhUtulya, (1)
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 177 tRtIyaH prastAvaH meruselasiharavva niccalo, sNghkjjbhrvhnnpcclo| suranariMdapaNivayasAsaNo, duTThakAmatamapaDalaNAsaNo / / 2 / / tava'ggidaDDapAvao visuddhabhAvabhAvao, sayA tiguttiguttao pstthlesjutto| payaMDadaMDavajjio jiNiMdamaggaraMjio, paNaTThamANa-kohao viNIyamAya-mohao ||3|| jaNANa bohakArao kutitthidappadArao, apuvvakapparukkhao pnntttthsttupkkho| muNiMdaviMdavaMdio asesaloyanaMdio, aNegachinnasaMsao paNaTThasavvadosao ||4|| tassa evaMvihassa guruNo paloyaNeNa samatthatitthadaMsaNapuyapAvaM piva'ppANaM maNNamANo savvAyareNa paNamiUNa caraNakamalaM uvaviThTho sannihiyabhUmibhAge guruNA'vi pAraddhA mahumahaNApUriyapaMcayaNNaravANukAriNA sareNa dhmmdesnnaa| jahA meruzailazikharaH iva nizcalaH, saGghakAryabhAravahanapratyalaH / suranarendrapraNipAtazAsanaH duSTakAmatamopaTalanAzakaH / / 2 / / tapo'gnidagdhapApaH vizuddhabhAvabhAvakaH sadA triguptiguptaH prshstleshyaasNyutH| pracaNDadaNDavarjitaH jinendramArgaraJjitaH praNaSTamAna-krodhaH vinItamAyA-mohaH / / 3 / / janAnAM bodhakArakaH kutIrthidarpadArakaH, apUrvakalpavRkSaH prnnssttshtrupkssH| munIndravRndavanditaH azeSalokananditaH, anekachinnasaMzayaH praNaSTasarvadoSaH ||4|| tasya evaMvidhasya guroH pralokanena samasta tIrthadarzanapUtapApamiva AtmAnaM manyamAnaH sarvA''dareNa praNamya caraNakamalamupaviSTaH snnihitbhuumibhaage| guruNA api prArabdhA madhumathanA''pUritapAJcajanyaravA'nukAriNA svareNa dharmadezanA / yathA -- merUparvatanA zikhara samAna nizcala, saMghanA kAryo karavAne samartha, devo ane nareMdro jenI AjJAne name che, duSTa kAmarUpa tama-paDalano nAza karanAra, (2) taparUpa agnithI pApane bALanAra, vizuddha bhAvanAyukta, sadA triguptie gupta, zubha lezvAsahita, pracaMDa tri3thA pati, nedrn| bhAmai Gihita, dha, mAna, mAyA bhane bhAune 52|2t. 42 / 2, (3) bhavyajanone bodha ApanAra, kutIrthIonA darpane chedanAra, apUrva kalpavRkSa samAna, zatrupakSa jemano naSTa thayo che aneka munivarothI vaMdita, samasta lokone AnaMda pamADanAra, aneka saMzayone chedanAra ane sarva doSathI mukta (4) evA guru mahArAjane jotAM, jANe samasta tIrthonA darzanathI pavitra thayela hoya tevA potAnA AtmAne mAnato kumAra sarva AdarapUrvaka caraNa-kamaLane vaMdana karIne te pAsenA bhUmibhAga para beTho. eTale gurue paNa kRSNa vagADela zaMkhanA dhvanisamAna gaMbhIra ghoSathI dharmadezanA A pramANe zarU karI
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 zrImahAvIracaritram saMsAraruMdaraMge sailUsehiM va cittruuvehiN| so natthi kira paeso jIvehiM na nacciyaM jattha / / 1 / / caugaijalapaDalAulabhavaNNave'Negaso kareMtehiM / duhiehiM majjaNummajjaNAiM kummehi va kahiMpi / / 2 / / AriyakhettuppattI no pAvijjai pbhuuykaale'vi| tIevi hu pattAe kahiMci kammakkhaovasamA / / 3 / / dhammatthakAmasAhaNakAraNamegaMtiyaM na mnnuyttN| pAvaMti pAvavihayA bhamamANA vivihajoNIsu / / 4 / / saMsAravistIrNaraGge zailUSaiH iva citrarUpaiH / saH nAsti kila pradezaH jIvaiH na nartitaM yatra / / 1 / / caturgatijalapaTalA''kulabhavArNave anekazaH kurvadbhiH / duHkhitaiH majjanonmajjanAni kUtaiH iva kathamapi / / 2 / / AryakSetrotpattiH na prApyate prbhuutkaale'pi| tasyAmapi prAptAyAM kathamapi karmakSayopazamataH / / 3 / / dharmA'rtha-kAmasAdhanakAraNamekAntikaM na manujatvam / prApnuvanti pApavihatAH bhramamANAH vividhayoniSu / / 4 / / "saMsArarUpa vizALa raMgabhUmimAM evo koi pradeza nathI, ke jyAM jIvo nartakanI jema vividharUpe nAcyA na Doya. (1) cAra gatirUpa jaLa-paDalathI vyApta evA bhavasAgaramAM kyAM paNa duHkhAkula thaine majjana-unmajjana karatAM kAcabAonI jema lAMbo vakhata nIkaLI jatAM paNa prANIo AryakSetranI utpattine pAmatA nathI; te paNa kadAca karmanA kSayopazamathI pAmyA chatAM vividha yoniomAM bhramaNa karatAM ane pApathI pratighAta pAmelA jIvo, dharma, artha ane kAma sAdhavAmAM ekAMtika kAraNarUpa evA manuSyatvane pAmI zakatA nathI. (2/3/4)
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 179 tRtIyaH prastAvaH laddhe'vi tattha jr-kaas-saas-kNdduupmokkhdukkhehiN| nihayANa dhammakammujjamo'vi dUreNa vaccejjA / / 5 / / nIrogatte patte'vi rudddaariddviduysriiraa| udarabharaNatthavAulacittA voliMti niyajIvaM / / 6 / / issarie'vihu bhudvinnvddhnnaarddhvivihvaavaaraa| lobheNa bhoyaNaMpihu kAuM na taraMti velAe / 7 / / saMtoseNavi micchattapaMkapasareNa mailamaivibhavA / savvaNNumayaM sammaM suyaMti nevAvabujjhaMti / / 8 / / labdhe'pi tatra jvara-kAza-zvAsa-kanDUpramukhaduHkhaiH / nihatAnAM dharma-karmodyamaH api dUreNa vrajati / / 5 / / nirogatve prApte'pi raudradAridryavidrutazarIrAH / udarabharaNA'rthavyAkulacittAH atikramante nijajIvam / / 6 / / aizvarye'pi khalu bhudrvinnvrdhnaa''rbdhvividhvyaapaaraaH| lobhena bhojanamapi khalu kartuM na zaknuvanti velAyAm / / 7 / / santoSeNa api mithyAtvapaGkaprasareNa malinamativibhavAH / sarvajJamataM samyak zruNvanti naivA'vabudhyanti / / 8 / / ta pAyA 7ti 42 // (3 d4), zvAsa, 1A-HisI, 5-4 prabhuma humAthI 521 matai to dhrmkarmano udyama paNa karI zakatA nathI. (5) kadAca Arogya prApta thatAM paNa atyaMta dAridrayathI duHkhita thatAM potAnuM kevaLa peTa bharavAmAM vyAkuLa thaine teso potAnA vitane vAtAve. cha. (7) tema chatAM kadAca aizvarya pAmatAM paNa bahu dhana vadhAravAne vividha vyApAro vadhArI, lobhane lIdhe teo avasare bhojana karavAne paNa asamartha bane che. (7) kadAca saMtoSavRtti prApta thatAM paNa mithyAtva-paMkanA prasaravAthI mati malina banatAM sarvajJa-matane sAMbhaLe che, paraMtu teso pratiyo5 pAmatA nathI. (8)
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 zrImahAvIracaritram savvaNNudhammabohe jAe'vi hu kammapariNaivaseNaM / nIsesaguNAvAso gurUvi na kahiMpi saMpaDai / / 9 / / laddhe'vi guruMmi smtthvtthuvitthaarpyddnnpiive| siddhipuraparamapayavI na payaTTai tahavi viraimaI / / 10 / / tIevi tikkhabahudukkhalakkhaniravekkhakAraNaM pAvo / pasaraMto na pamAo khaliuM tIrei vaNakarivva / / 11 / / iya uttrottrmhppbNdhheuppsaahnnijjNmi| mokkhasuhe dhaNNANaM kesipi maNo samullasai / / 12 / / sarvajJadharmabodhe jAte'pi khalu karmapariNativazena / niHzeSaguNA''vAsaH guruH api na kathamapi samprApnoti / / 9 / / labdhe'pi gurau smstvstuvistaarprkttnprdiipe| siddhipuraparamapadavI na pravartate tathApi viratimatiH / / 10 / / tayA'pi tIkSNabahuduHkhalakSanirapekSakAraNaM pApaH | prasaran na pramAdaH skhalituM zakyate vanakariH iva / / 11 / / iti uttrottrmhaaprbndhhetuprsaadhniiye| mokSasukhe dhanyAnAM keSAM api manaH samullasati / / 12 / / vaLI sarvajJadharmano bodha thavA chatA karmapariNatinA kAraNe samasta guNonA AvAsarUpa evA guru kadApi sAMpaDatA nathI. (8) kadAca samasta vastu-vistArane pragaTa rIte jaNAvavAmAM dIpaka samAna evA guru prApta thayA chatAM mokSanagarane mATe eka paramapadavI samAna evI viratinI mati jAgrata thatI nathI. (10) kadAca viratinA pariNAma vaDe paNa ghaNAM ja tIvra duHkhonA eka asAdhAraNa kAraNarUpa phelAto pApI pramAda vanastInI jema pramAda tajavo muzkela thai paDe che. (11) ema uttarottara aneka nimitto vaDe meLavI zakAya evA mokSasukhamAM to koi dhanya puruSonuM mana ja vikasita thAya che. (12)
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 181 tRtIyaH prastAvaH annesiM evaMvihasamaggasAmaggisaMbhave'vi mii| uppajjai saMsAriyasuhesu virasAvasANesu ||13 / / ko vA'vihu salahejjA ko vA nAmapi tesiM ginnhejjaa| je bhogAmisagiddhA ramaMti iha sArameyavva / / 14 / / aviya-jovvaNapaDalacchAiyaviveyanayaNA muNaMti taruNINa | kesesuM kuDilattaM na uNo tAsiM ciya maNaMmi / / 15 / / bahuhArAvuddAmaM ubbhaDanAsaM sudIharacchaM ca / paviyaMbhiyasattilayaM niyaMti vayaNaM na uNa narayaM / / 16 / / anyeSAmevaMvidhasamagrasAmagrIsambhave'pi matiH / utpadyate saMsArIsukheSu virasA'vasAneSu / / 13 / / kaH vA api khalu zlAgheta kaH vA nAma api teSAM gRhNIyAt / ye bhogA''miSagRddhAH ramante atra sArameyaH iva / / 14 / / api ca - yauvanapaTalA''cchAditavivekanayanAH jAnantiH taruNInAm | kezeSu kuTilatvaM na punaH tAsAM eva manasi / / 15 / / bahudhA ArAvoddAmamudbhaTanAsaM sudIrghA'kSaM ca / pavijRmbhitasatilakaM pazyanti vadanaM na punaH narakam / / 16 / / bIjAone to evA prakAranI samagra sAmagrI prApta thayA chatAM prAMte virasa evAM sAMsArika sukhomAM mati bhuMA4 23 je. (17) viSayarUpa mAMsamAM Asakta thayelA jeo kUtarAnI jema saMsAramAM rata che, tevA lokonI prazaMsA paNa koNa 52 ? mane tenu nAma 55 oe| ve ? (14) ane vaLI yauvananA paDalathI jemanA locana AcchAdita thayAM che evA puruSo, taruNIonA kezomAM rahela kuTilatAne jANe che, paraMtu temanA mananI vakratAne jANatA nathI. (15) temaja keTalAka jano, bahudhA vacanavaDe uddAma, nAsikAvaDe utkaTa, dIrdhalocanayukta ane AsaktimAM utkaMThita evA taruNI-gaNanA mukhane juve che, paraMtu bhAvi narakane joI zakatA nathI. (16)
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 zrImahAvIracaritrama pariNAhasAlivittaMsi thaNesuM na dhammabuddhisu niyNti| pehaMti taNuyamuyaraM sANaMdA na uNa niyaAuM / / 17 / / suramaNuyagaIparihaMpi suMdaraM bhuyajuyaM pasaMsaMti / jaMghorujuyaM aiasuiyaMpi uvamiMti raMbhAe / / 18 / / iya bho devANuppiya! vippiyaheuMpi juvaijaNadehaM / maNamohaNavammahacuNNapuNNacittA abhilasaMti / / 19 / / tecciya pamANamavalaMbiUNa bhogesu ko pyttttejjaa?| kupahapavaNNo kiM hojja koi kusalANusaraNijjo? / / 20 / / vistArazAlIvRttau stanau na dharmabuddhiSu pshynti| prekSante tanukamudaraM sAnandA na punaH nijAyuH / / 17 / / suramanujagatiparighamapi sundaraM bhujayugaM prazaMsanti / jaGghoruyugamatyazucikamapi upaminvanti rambhayA / / 18 / / iti bhoH devAnupriya! vipriyahetumapi yuvatIjanadeham / manamohanamanmathacUrNapUrNacittAH abhilaSanti / / 19 / / tad (deha) eva pramANamavalambya bhogeSu kaH prvrtet?| kupathaprapannaH kiM bhavet kaH api kuzalA'nusaraNIyaH? / / 20 / / vaLI keTalAka puruSo vistIrNa ane goLa evA temanA stanane joI rAjI thAya che, paNa dharma-buddhimAM dRSTi karatA nathI, temanA kRza udarane AnaMdapUrvaka nIhALe che, paraMtu potAnA AyuSyanI alpatAne jotA nathI. (17) deva ane manuSyagati aTakAvavAmAM parivA-mUMgaLa samAna temanA suMdara be hAthane ghaNA vakhANe che. tema jaMghA ane be sAthaLa atiazuci chatAM kadalInA staMbha sAthe tene sarakhAve che. (18) he devAnupriya! e pramANe yuvatIjanono deha, apriya-du:khanA heturUpa chatAM manane moha pamADanAra kAmadevathI jemanA hRdaya ekadama ghAyala thai gayAM che evA puruSo tenI abhilASA kare che. (19) tevA te zarIrane pramANarUpa = sukhakArI mAnIne bhogomAM koNa pravarte? kAraNa ke kuzaLa janane anusaranAra zuM kyAreya kupathagAmI thAya? (20)
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH navajovvaNo'vi nippaDisarUvakalio'vi lacchinilao'vi / pavaravilAsIvi tumaM bhadda ! dhuvaM dhammajoggo'si / / 21 / / teNevaMvihapavarovaesarayaNAiM tujjha dijjaMti / na kayAvi puNNarahiyA ciMtAmaNilAbhamarihaMti / / 22 / / iya bhaNiyaMmi gurUhiM samahigasaMjAyadhammapariNAmo / bhattibharanibbharaMgo kumaro bhaNiuM samADhatto / / 23 / / bhayavaM! savvamasesaM kahiyaM tumhehi sivasuhakaeNaM / tA sammaM pavvajjaM niravajjaM dehamaha iNhiM / / 24 / / navayauvanaH api niSpratisvarUpakalitaH api lakSmInilayaH api / pravaravilAsI api tvaM bhadra! dhruvaM dharmayogyaH asi / / 21 / / tena evaMvidhapravaropadezaratnAni tubhyaM dIyante / na kadApi puNyarahitAH cintAmaNilAbhamarhanti / / 22 / / iti bhaNite gurubhiH samadhikasaJjAtadharmapariNAmaH / bhaktibharanirbharAGgaH kumAraH bhaNituM samArabdhavAn / / 23 / / 183 bhagavan! sarvamazeSaM kathitaM yuSmAbhiH zivasukhakRte / tasmAt samyak pravrajyAM niravadyAM dehi atha idAnIm / / 24 / / mATe he bhadra! tuM navayauvana chatAM, apratima rUpazALI chatAM, lakSmInuM sthAna chatAM ane atyaMta vilAsI chatAM avazya dharmane yogya che. (21) tethI tane AvA prakA2nA upadezarUpa ratno ApavAmAM Ave che; kAraNa ke puNyarahita jano ciMtAmaNi ratnane yogya chuTTI pe| na ho za e. (22) e pramANe gurue upadeza saMbhaLAvatAM dharmapariNAma adhikAdhika vRddhi pAmavAthI bhaktinA samUhathI bharAyela za2I2vALo kumA2 kahevA lAgyo ke-'he bhagavan! tame je kahyuM, te badhuM mokSasukhanA kAraNarUpaja che, mATe have mane atyAre 4 niravadya dIkSA Ayo' (23/24)
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 zrImahAvIracaritram __ evaM ca bhaNie so guruNA samujjhiyarayaNAbharaNo aMgIkayagurucaraNasaraNo siddhaMtabhaNiyavihANeNa gAhio jiNiMdadikkhaM sikkhavio paidiNaM kAyavvakalAvaM, jANAvio sivasuhanibaMdhaNaM saMjamadhaNaM, pADhio sAmAiyapamuhaM suttaMti / io ya kumArapavvajjAsavaNavajjAsaNitADaNuppaNNaparamasogo aMteurasameo samaM juvarAeNa samAgao vissnNdii| saviNayaM sUriM vaMdiUNa paNamio aNeNa vissabhUI sAhU / bhaNio ya sopAlaMbhaM sappaNayaM ca eso-'putta! kiM juttameyaM pavarakuluppannANaM tumhArisANaM? aniveiUNa niyavuttaMtaM jamevaMvihaM dukkaraM sAhukiriyaM paDivaNNo'si / tA vaccha! sAhesu ko tujjha cittanivveyaheU? kiM vA amha dUsaNaM paDivaNNo? keNa vA tumha vayaNaM paDikUliyaM? kimevaM ekkapaecciya adakkhiNattaNamabbhuvagao'si? havau vA sesajaMpaNeNa, tumaM viNA kasseyANiM amhe sakajjaM sAhimo? visamAvayAnivaDiyANaM ko vA AlaMbaNaM?, tA ___ evaM ca bhaNite saH guruNA samujjhitaratnA''bharaNaH aGgIkRtagurucaraNazaraNaH siddhAntabhaNitavidhAnena grAhItaH jinendradIkSAm, zikSApitaH pratidinaM kartavyakalApam, jJApitaH zivasukhanibandhanaM saMyamadhanam, pAThitaH sAmAyikapramukhaM sUtram iti| atra ca kumArapravrajyAzravaNavajrA'zanitADanotpannaparamazokaH antaHpurasametaH samaM yuvarAjena samAgataH vishvnndii| savinayaM sUriM vanditvA praNataH anena vizvabhUtiH sAdhuH / bhaNitazca sopAlambhaM sapraNayaM ca eSaH 'putra! kiM yuktam etat pravarakulotpannAnAM yuSmAdRzANAm? anivedya nijavRttAntaM yad evaMvidhAM duSkarAM sAdhukriyAM pratipannaH asi? tasmAd vatsa! kathaya kaH tava cittanirvedahetuH? kiM vA asmAkaM dUSaNaM pratipannavAn (asi)? kena vA tava vacanaM pratikUlitam? kimevaM ekapade eva adAkSiNyatvamabhyupagataH asi? bhavatu vA zeSajalpanena / tvayA vinA kasya idAnIM vayaM svakAryaM kathayAmaH?| ema bolatAM ratnAbharaNano tyAga karI, gurunA caraNa-zaraNa jeNe aMgIkAra karela che evA kumArane guru mahArAje siddhAMtamAM batAvela vidhi pramANe jinadIkSA ApI ane pratidina kriyAno samUha tene zIkhavyo. vaLI zivasukhanA kAraNarUpa saMyama-dhananuM svarUpa samajAvyuM ane sAmAyika pramukha sUtrano tene abhyAsa karAvyo. have ahIM kumAranI pravajyA sAMbhaLavAthI jANe vajaghAta ke vIjaLI pAmela hoya tema bhAre zoka utpanna thavAthI ataHpura ane yuvarAja sAthe vizvanaMdI rAjA tyAM Avyo ane AcAryane vinayapUrvaka vaMdana karIne teNe vizvabhUti sAdhune praNAma karyA pachI ThapakA ane praNayasahita jaNAvyuM ke he putra! pravarakuLamAM utpanna thayelA tamArA jevAne zuM A yogya che? ke potAno vRttAMta jaNAvyA vinA AvA prakAranuM duSkara sAdhuvrata svIkArI lIdhuM. mATe he vatsa! tArA cittane kheda-nirveda pamADanAra koNa? te kahe. athavA to amAro zo doSa joyo? tArA vacananuM koNe apamAna karyuM? ke Ama ekAeka adAkSiNya svIkArI lIdhuM? athavA to vadhAre bolavAthI zuM? tArA vinA kone have ame
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 185 savvahA ajjavi pariccayasu pavvajjaM, paDivajjasu rajjaM, kIlesu jahicchaM pupphakaraMDagujjANe / mA pUresu sttumnnorhe| mA aNAhIkaresu bAlakamaliNIvaNaM va sassirIyaM vhujnnN| mA uvekkhesu puvvapurisarakkhiyaM niyajaNavayaM / mA paDivajjasu gADhagaMThiniDurahiyayattaNaM'ti / to vissabhUimuNiNA pasamapahANaM payaMpiyaM eyaM / bho muMha saMtAvaM kuNaha jahAvaMchiyaM kajjaM / / 1 no kiMcivi vayaNijjaM iha'tthi savve'vi niyayakajjesu / ujjamaha sesacAgeNa jeNa loge'vi payaDamimaM / / 2 / / sayaNAisiNehavimohiehiM kIraMti jAI pAvAiM / duggaigayANa tAiM kaDuyavivAgaM phalaM deMti / / 3 / / viSamA''pannipatitAn kaH vA Alambanam ? tasmAt sarvathA adyapi parityaja pravrajyAm, pratipadya rAjyam, krIDa yathecchaM puSpakaraNDakodyAne / mA pUraya zatrumanorathAn / mA anAthIkuru bAlakamalinIvanamiva sazrIkaM vdhuujnm| mA upekSasva pUrvapuruSarakSitaM nijajanapadam / mA pratipadyasva gADhaganthiniSThurahRdayatvam' iti tataH vizvabhUtimuninA prazamapradhAnaM prajalpitametat / bhoH muJca santApaM kuru yathAvAJchitaM kAryam / / 1 / / no kiJcidapi vacanIyamiha asti sarve'pi nijakAryeSu / udyatadhvaM zeSatyAgena yena loke'pi prakaTamidam / / 2 / / svajanAdisnehavimohitaiH kriyante yAni pApAni / durgatigatAnAM tAni kaTuvipAkaM phalaM dadati / / 3 / / svakAryo jaNAvIzuM? athavA viSama ApadA AvI paDatAM amAro AdhAra koNa? mATe atyAre game te rIte pravrajyA choDIne, rAjyane svIkArI, svecchAe puSkadaMDaka udyAnamAM vilAsa kara. zatruonA manoratha na pUra, komaLa kamalinInA vana samAna 2maNIya vadhRjanone anAtha na banAva, pUrva puruSoe surakSita karela potAnA dezanI upekSA na kara ane gADha gAMThanI jema hRdayane niSThura na banAva.' e pramANe sAMbhaLatAM vizvabhUti muni prazamapUrvaka bolyA ke-'he rAja! tame saMtApa tajIne tamArA iSTakAryane sAdho. (1) ahIM kaMi paNa niMdanIya nathI. tame badhA potapotAnA kAmamAM pravarto, kAraNa ke zeSa-anyano tyAga karavA vaDe lokamAM paNa A vAta pragaTa che ke-svajanAdikanA snehamAM mohita thaine prANIo je pApa kare che, durgatimAM jatAM temane te kaTu vipAkarUpa phaLa Ape che. (2/3)
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 zrImahAvIracaritrama na ya bahumuvayario'viha vihure thevaMpi kuNai saahaarN| sayaNajaNo mottUNaM ekkaM jiNadesiyaM dhammaM / / 4 / / iya bhaNie niyduccriypehnnuppnnnngaaddhsNtaavo| kAUNa pAyapaDaNaM jahA''gayaM paDigao rAyA / / 5 / / vissabhUI sammamahigayasAhudhammo, gurucaraNasussUsAparo, dUrujjhiyasuhisayaNasaMthavo, jIviyamaraNaniravekkho, paMciMdiyadittasattuvijayaparo bahuM kAlaM gurukulaM pajjuvAsei / aNNayA ya sammaM samahigayasuttattho viseseNa vihiyamaNaparikammo jogotti kaliUNa guruNA'NuNNAo samANo egallavihArittaNaM paDivajjiUNa chaThThaThThamAi nihuraM tavokammaM kuNamANo,samma parIsahaca{ ahiyAsejjamANo, vIyarAgovva gAma-nagarAgarAisu amamAeMto, paikkhaNaM na ca bahu upacaritaH api vidhure stokamapi karoti sAdhAram / svajanajanaH muktvA ekaM jinadezitaM dharmam / / 4 / / iti bhaNite nijaduzcaritaprekSaNotpannagADhasantApaH / kRtvA pAdapatanaM yathA''gataM pratigataH rAjA / / 5 / / vizvabhUtiH samyagadhigatasAdhudharmaH, gurucaraNazuzrUSAparaH, dUrojjhitasuhRt-svajanasaMstavaH, jIvitamaraNanirapekSaH, paJcendriyadRptazatruvijayaparaH bahu kAlaM gurukulaM pryupaaste| anyadA ca samyak samadhigatasUtrArthaH vizeSaNa vihitamanoparikarmA yogyaH iti kalayitvA guruNA anujJAtaH san ekAkivihAritAM pratipadya SaSTA'STamAdi niSThuraM tapokarma kurvANaH, samyak parISahacamUm adhisahamAnaH, vItarAgaH iva grAma-nagarA''karAdiSu amamAyamANaH, eka jinadharma vinA aneka prakAre satkAratAM paNa saMkaTa vakhate svajano leza paNa AdhArabhUta thatA nathI. (4) ema vizvabhUti munie jaNAvatAM potAnA ducaritrane jovAthI gADha saMtApa pAmela rAjA muninA page paDIne jema Avyo hato tema svasthAne cAlyo gayo. (5) pachI vizvabhUti samyapha prakAre sAdhudharma svIkAratAM, gurucaraNanI zuzraSAmAM tatpara rahI, mitra ane svajanonA saMparkane dUrathI ja choDanArA, jIvita-maraNanI darakAra na karanAra ane paMcedriyarUpa abhimAnI zatruno vijaya karanAra evA te lAMbo vakhata gurukuLanI upAsanA karavA lAgyA. ekadA sArI rIte sUtrArthane dhAraNa karanAra tathA vizeSa prakAre manane saMskArita banAvanAra evA temane yogya samajIne gurue AjJA ApI. eTale pote ekalavihArIpaNuM svIkArI, chaThTha, aThThamAdi duSkara tapa karatAM, parISaha-sainyane samyak prakAre sahana karatAM, vitarAganI jema gAma, nagarAdikamAM mamatA vinA vicaratAM, pratikSaNe vIrAsana, karkaTAsanAdi karatAM, pratidina
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 187 vIrAsaNukkuDayAsaNAI kuNamANo, paidiNaM sUrAbhimuhaM AyAviMto, niyajIviyabbhahiyaM pANigaNaM rakkhito, bAyAlIsadosavisuddhavirasAhAragahaNeNa saMjamasarIramaNupAleto, gAmANugAmaM vihareMto samAgao suriMdapurivibbhamAe mahurAe nyriie| Thio thi-pasu-paMDagavivajjie ukkiTThatavanirayamuNijaNasaMgae egaMtadese / tahiM ca nivasaMto egayA paramasaMvegagayamANaso niyajIviyaniyamaNatthaM ciNtiumaarddho| jahA - eso'bhikaMkhai suhAiM jio duhAiM, dUreNa mottumabhivaMchai tucchbuddhii| evaM na jANai jahA na kahiMpi dhammasaMbaMdhasiddhiviraheNa bhavaMti tAI / / 1 / / bhoge samIhai karei raiM kahAsu, desi-tthi-patthiva-subhoyaNasaMgayAsu / sI-uNha-daMsa-masagAi parIsahe ya, samma titikkhai na mUDhamaI pamAyA / / 2 / / pratikSaNaM vIrAsanotkuTakA''sanAdIn kurvan, pratidinaM sUryA'bhimukham AtApayan, nijajIvA'bhyadhika prANigaNaM rakSan, dvicatvAriMzaddoSavizuddhavirasA''hAragrahaNena saMyamazarIram anupAlayan, grAmAnugrAmaM viharan samAgataH surendrapurIvibhramAyAM mathurAyAM ngryaam| sthitaH strI-pazu-paNDakavivarjite utkRSTataponiratamunijanasaGgate ekaantdeshe| tatra ca nivasan ekadA paramasaMvegagatamAnasaH nijajIvitaniyamanArthaM cintayituM ArabdhavAn / yathA eSaH abhikAGkSati sukhAni jIvaH, duHkhAni dUreNa moktumabhivAJchati tucchbuddhiH| evaM na jAnAti yathA na kutrA'pi dharmasambandhasiddhiviraheNa bhavanti tAni / / 1 / / bhogAn samIhate karoti ratiM kathAsu, desh-strii-paarthiv-subhojnsnggtaasu| zItoSNa-daMza-mazakAdIn parISahAn ca, samyak titIkSate na mUDhamatiH pramAdAt / / 2 / / sUrya sanmukha AtApanA letAM, prANIone potAnA jIvita karatAM paNa adhika samajIne temanI rakSA karatAM, beMtAlIza doSarahita vizuddha ane virasa AhAra lai potAnA saMyama-zarIranuM pAlana karatAM ane grAmAnugrAma vihAra karatAM te vizvabhUti muni, amarAvatI samAna vilAsayukta evI mathurA nagarImAM gayA. tyAM strI, pazu ane paMDha-napuMsakarahita ane utkRSTa tapamAM tatpara evA munijanayukta ekAMta pradezamAM vasatAM eka vakhate parama saMvega lAvI potAnA jIvitanA niyama nimitte te ciMtavavA lAgyA ke A tucchabuddhi jIva sukhone vAMche che ane duHkhone dUrathI tajI devA Icche che; paraMtu ema jANato nathI ke dharma saMbaMdhanI siddhi vinA te kyAreya prApta thatAM nathI. (1) jIva bhogone vAMche che ane deza, strI, rAjA ane subhojana saMbaMdhI kathAomAM prIti lAve che, vaLI te mUDhamati pramAdane lIdhe zIta, uSNa, DAMsa ane macchara pramukhanA pariSahIne barAbara sahana karato nathI. (2)
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 zrImahAvIracaritram sattU varaM nisiyadhArakarAlakAlakaMticchaDAlakaravAlakaro sukuddho / ghAyatthamujjuyamaI varamuggabhogabhogIsaro DasiumuDumaro ruNaccho / / 3 / / udaMDamAruyapaIviyadIhajAlAmAlAulo ya jalaNo vara sNglggo| nIsesadosanilao na khaNaMpi nUNaM, jutto gaMtumahamo hi imo pamAo ||4|| jummam / ee hi sattupamuhA maNuyANa diti, tivvAvi egabhavagoyarameva macchaM / eso paIbhavasudussahatikkhadukkhalakkhakkhaNI tadahigaM parivajjaNijjo ||5|| vajjameyassa puNo AhAraccAgao ghaDai sammaM / tA savvaheva juttaM mama kAuM uggatavacaraNaM / / 6 / / zatruH varaM nizitadhArakarAlakAlakAnticchaTAkaravAlakaraH sukruddhaH / ghAtArthaM udyutamatiH varam ugrabhogabhogIzvaraH dazituM udbhaTaH aruNAkSaH / / 3 / / uddaNDamArutapradIpitadIrghajvAlAmAlA''kulaH ca jvalanaH varaH saGlagnaH / niHzeSadoSanilayaH na kSaNamapi nUnaM, yuktaH gantuM adhamaH khalu ayaM pramAdaH / / 4 / / ete hi zatrupramukhAH manujAn dadati, tIvrA api ekabhavagocaram eva mRtyum / eSaH pratibhavasudussahatIkSNaduHkhalakSakhaniH tadadhikaM parivarjanIyaH ||5|| varjanaM etasya punaH AhAratyAgataH ghaTate samyak / tasmAt sarvathA eva yuktaM mama kartum ugratapazcaraNam / / 6 / / tIkSNa dhArathI vikarAla kAlanI kAMtinI chaTA samAna taravArane dhAraNa karanAra, atyaMta kopAyamAna, evo zatru ghAta karavAne tatpara thAya te sAro, pracaMDa zarIrane dharanAra tathA rakta locanayukta evo bhayaMkara sarpa karaDavAne taiyAra thAya te paNa sAro, utkaTa pavanathI vRddhi pAmanAra lAMbI vALAyukta evo agni aMgesaMlagna thAya te sAro; paraMtu samasta doSonA sthAnarUpa e adhama pramAda kharekhara eka kSaNavAra paNa sevavo yukta nathI. (3/4) e zatru pramukha tIvra chatAM manuSyone ekabhava pUratuM maraNa Ape che ane A pramAda to pratibhava duHsAha ane tIvra evAM saMkhyAbaMdha duHkho nIpajAve che, mATe e vizeSatAthI varjanIya che. (5) vaLI enuM varjana AhAra tyAgathI samyak prakAre thai zake che, mATe mAre sarvathA ugratapanuM AcaraNaja yukta cha. (7)
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 189 ii saMpahAriUNa ya samAraddhaM teNa mAsakhamaNaM, kao visesesujjamo, samADhatto paidiNaM jhANappabaMdho, niruddho maNappasaro / evaM ca kameNa paDipuNNe mAsakkhamaNe paDilehiyabhaMDovagaraNo aturiyaM acavalaM jugamettanihittacakkhupasaro suttatthaporisipajjaMtakAle calio bhikkhAnimittaM uccAvayagihesu goyaracariyAe / paribhamamANo uggama-uppAyaNAdose sammaM nirUvemANo, lAbhAlAbhesu vi arattaduTTho pagiTThatavANuTThANakarisiyasarIrattaNeNa ya taNaMpiva pavaNeNAvi pakaM pamANo, parisosiyamaMsasoNiyattaNeNa ya payaDasirAjAlAvaNaddha'dvipaMjaro, dhavalapADivayamayalaMchaNo iva kalAvaseso taM rAyamaggamogADho jattha so visAhanaMdIkumAro piucchAe raNNo aggamahisIe dhUyApariNayaNatthaM puvvamAvAsio ciTThaitti / aha taM muNi daTThUNa jAyapaccabhiNNANehiM purisehiM bhaNio visAhanaMdI kumAro, jahA iti sampradhArya ca samArabdhaM tena mAsakSapaNam, kRtaH vizeSeSu UdyamaH samArabdhaH pratidinaM dhyAnaprabandhaH, niruddhaH manaHprasaraH / evaM ca krameNa pratipUrNe mAsakSapaNe pratilekhitabhANDopakaraNaH atvaritamacapalaM yugamAtranihitacakSuprasaraH sUtrArthapauruSIparyantakAle calitaH bhikSAnimittam uccAvacagRheSu gocrcryyaa| paribhramamANaH, udgamotpAdanadoSAn samyag nirUpyamANaH, lAbhAlAbheSu api araktaduSTaH prakRSTatapo'nuSThAnakRzitazarIratvena ca tRNamiva pavanenA'pi prakampamAnaH, parizoSitamAMsa-zoNitatvena ca prakaTazirAjAlA'vanaddhA'sthipaJjaraH, dhavalaprAtipadamRgalaJchanaH iva kalA'vazeSaH taM rAjamArgamavagADhaH yatra saH vizAkhAnandikumAraH pitRzvasuH rAjJaH agramahiSyAH duhitRpariNayanArthaM pUrvamAvAsitaH tiSThati iti| atha taM muniM dRSTvA jAtapratyabhijJAnaiH puruSaiH bhaNitaH vizAkhAnandikumAraH, yathA - e pramANe manamAM nizcaya karIne vizvabhUti munie mAsakhamaNano prAraMbha karyo. teo prathama karatAM vizeSa kriyAdikamAM udyama karavA lAgyA. pratidina dhyAnanI dhArA calAvI, mananI niraMkuzatAne ekadama aTakAvI dIdhI. ema anukrame mAsakSamaNa paripUrNa thatAM pAtrAdi u5ka2Na paDilehI, utAvaLa ane capaLatA vinA yuga-dhoMsarI pramANa AgaLa dRSTi nAkhatAM, sUtrArthanA nimaya pramANe po2sInA prAMte teo uMcA nIcA gRhomAM bhikSAnimitte gocarIe bhamatAM potAnA nimitte upajAvela athavA lAvela ityAdi doSone samyak rIte avalokatAM, lAbhAlAbhamAM paNa Asakti ke kheda pAmyA vinA, prakRSTha tapanA AcaraNathI zarIre bahu kRza thai javAthI tRNanI jema pavanaDe paNa kaMpa pAmatA, mAMsa ane zoNita-2kta zoSAi javAthI mAtra nasothI pragaTa rIte jemanuM hADa-piMjara jaDela che, ane kalAvazeSa pratipradAnA (= suda ekamanA) caMdramA samAna dhavala evA te muni, te ja rAjamArge utaryA ke jyAM vizAkhanaMdIkumArane pitAnI vhena evI rAjAnI paTarANInI putrI paraNAvavA nimitte rANIe pUrve rAkhela hato. have te munine jotAM tene oLakhI laine sevakapuruSo vizAkhanaMdI kumArane kahevA lAgyA
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 zrImahAvIracaritram _ 'sAmI! muNaha tumhe evaM(yaM?) pavvaiyagaM?', so bhaNai-'sammaM na jaannaami|' tehiM bhaNiyaM-'kumAra! eso so vissabhUI kumAro jo pubbiM pvvio|' taM lakkhiUNa jAo tassa puvvAmariseNa kovotti / etyaMtare so tavassI taMmi paese vaccamANo iriyAsamiIvakkhittacittattaNeNa atakkiyameva paNollio ahiNavapasUyAe gAvIe / paDio ya nisaTTho dharaNIe / tAhe tesiM visAhanaMdipamuhapurisehiM daLUNa taM tahAnivaDiyaM saMjAyagADhaharisehiM kao siMhanAo, apphoDiyA tivaI, dinnAo tAlAo, pAraddho kalayalo, bhaNiyaM ca mahayA saddeNa-bho bho kattha gayaM tamiyANiM kaviThThaphalapADaNabalaM jeNa gometteNa vinivADio'si?, imaM ca nisAmiUNa valiyakaMdharo vissabhUI jAva vipphAriyaloyaNo amariseNa paloei tAva diTThA visAhanaMdipamuhA paccabhiNNAyA ya / tayaNaMtaraM ca palINo se uvasamapariNAmo, vavagao viveo, samucchalio mahAkovo, samullasiyaM vIriyaM / dhAviUNa 'svAmin, jAnAsi tvam enaM pravrajitam?' saH bhaNati 'samyag na jaanaami|' taiH bhaNitaM 'kumAra! eSaH saH vizvabhUtiH kumAraH yaH pUrvaM prvrjitH|' taM lakSayitvA jAtaH tasya pUrvA''marSeNa kopaH / atrAntare saH tapasvI tasmin pradeze vrajan iryAsamitivyAkSiptacittatvena atarkitaH eva praNoditaH abhinavaprasUtayA gvaa| patitazca niSaNNaH dharaNyAm / tadA taiH vizAkhAnandipramukhapuruSaiH dRSTvA taM tathAnipatitaM sajAtagADhaharSeH kRtaH siMhanAdaH, AsphoTitA tripadI, datAH tAlayaH, prArabdhaH kalakalaH, bhaNitaM ca mahatA zabdena 'bhoH bhoH kutra gataM tadidAnI kapitthaphalapAtanabalaM yena gomAtreNa vinipAtitaH asi? idaM ca nizamya valitakandharaH vizvabhUtiH yAvad visphAritalocanaH AmarSeNa pralokate tAvad dRSTAH vizAkhAnandipramukhAH pratyabhijJAtAH c| tadanantaraM ca pralInaH tasya upazamapariNAmaH, vyapagataH vivekaH, samucchalitaH mahAkopaH, samullasitaM 3 svAmin! tame // bhunine yo chau ?' te bolyo-'hu 52 / 72 bhogapI .5to nathI' tebhe| idhu-3 kumAra! A te ja vizvabhUtikumAra che ke jeNe pUrve dIkSA lIdhI. eTale te munine barAbara oLakhIne tene pUrvanA dveSathI bhAre kopa thayo. evAmAM te mArge jatAM iryAsamitimAM citta vyAkSipta hovAthI acAnaka navaprasUtA gAme temane dhakko mAryo. te pRthvI para paDyA. eTale vizAkhanaMdI pramukhanA puruSoe tene evI sthitimAM paDela joine atyaMta harSa pAmatAM siMhanAda karyo, traNavAra jamInapara paga pachADyA, tALIo pADI ane paraspara kolAhala karatAM moTA avAjathI kahyuM ke-"are! te koThAnA phaLa pADavAnuM baLa atyAre kyAM gayuM ke eka sAmAnya gAya-mAtre tane pADI nAkhyo?" ema sAMbhaLatAM grIvA-Doka pheravI, locana vikAsita karIne vizvabhUti muni roSathI levAmAM juve che, tevAmAM vizAkhanaMdI pramukha dIThA ane temane oLakhI paNa lIdhA. tyArathI temano upazamabhAva naSTa thayo, viveka cAlyo gayo, mahAkopa uchALA mAravA lAgyo, vIryabaLa vikAsa pAmyuM, eTale doDIne te gAyane zRMgazIgaDAmAM pakaDI, temaNe dhajAnI jema zirapara bhamADIne pachI pRthvIpara nAkhI dIdhI, ane temane uddezIne kahyuM ke
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 191 tRtIyaH prastAvaH ya sA gahiyA siMgesu gAvI paDAiyavva bhamADiyA sIsovariM pakkhittA ya dharaNIe | bhaNiyA ya te, jahA-re re durAyArA! durummukkaparakkamA, hINA, savvaso ya virahiyA maM uvahasaha, na muNaha jahA dubbalassa'vi paMcANaNassa sigAlasahassehivi na laMghijjai parakkamo, sulahuyassavi vihaMgarAyassa na tIrai soDhuM bhuyaMgamehiM cddulcNcupphaaro| tahA jaivihu niThuratavakammakisiyakAo viyANio'hamiha / tahavi na re! tumhANaM lakkheNavi atthi mama gaNaNA ||1|| re pisiyaposiyA! viusadUsiyA! kiM pareNa bhaNieNa?| acchipaDiyAvi tumhe na kuNaha me kiMpi pariyAvaM / / 2 / / vIryam / dhAvitvA ca sA gRhItA zRGgAbhyAM gauH, patAkAH iva bhrAmitA zIrSopari, prakSiptA ca dharaNyAm / bhaNitAzca te, yathA-re re durAcArAH! durAcArAH!, dUronmuktaparAkramAH, hInAH, sarvatazca virahitAH, mAm upahasata, na jAnIta yathA durbalasyA'pi paJcAnanasya zRgAlasahasraiH api na ladhyate parAkramaH, sulaghoH api vihaGgarAjasya na zakyate soDhuM bhujaGgaH caTulacaJcuprahAraH / tathA - yadyapi khalu niSThuratapaHkarmakRzakAyaH vijJAtaH ahamatra / tathApi na re! yuSmAkaM lakSeNA'pi asti mama gaNanA / / 1 / / re pizitapoSitA! vidvaddaSitAH! kiM pareNa bhnniten?| akSipatitA api yUyaM na kuruta mama kimapi paritApam / / 2 / / are! durAcArIo! parAkrama vinAnA, hIna ane sarvarIte nAlAyaka' tame mArI mazkarI karo cho, paraMtu tame jANatA nathI ke durbaLa paNa siMhanA parAkramane hajAro ziyALIyA paNa oLaMgI zakatA nathI, bALa garuDanA komaLa caMcamahArane paNa sarpo sahana karI zakatA nathI, duSkara tapovidhAnathI jo ke tame mane atyAre durbaLa samajo cho, tathApi tamArA jevA lAkho puruSo paNa mArI tulanAmA na mAvI za. (1) ' are! mAtra mAMsa = zarIra vaDe poSAyelA (= tagaDA) ane vidvAno vaDe niMdAyelA tamane vadhAre kahevAthI zuM? najare caDyA chatAM tame mane jarApaNa saMtApa pamADI zako tema nathI' (2)
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 nibbhacchiUNa evaM sAhikkhevaM sutikkhavayaNehiM / gaMtUNa ya niyaThANaM sAhU ciMteumADhatto || 3 || ajjavi na maNAgaMpivi puvvANusayaM cayaMti mai ee| pavvajjovagayaMmivi nikkAraNavairiNo pAvA ||4|| ahavA eyANaM bAlisANaM kiM ettha dUsaNaM ? jeNa / puvvAyariyANa suhAsuhANa eso dasAvAgo / / 5 / / tA taha karemi saMpai parabhavapatto jahA ya sumiNevi / evaMvihaavamANadvANaM no kahiMpi pecchAmi ||6|| iya kayasaMkappo so avibhAviyasamayasatthaparamattho / aviciMtiuttarottarasaMsArAvaDaNaduhanivaho / / 7 / / nirbhartsya evaM sAbhikSepaM sutiikssnnvcnaiH| gatvA ca nijasthAnaM sAdhuH cintayitumArabdhavAn / / 3 / / adyA'pi na manAgapi pUrvAnuzayaM tyajanti mayi ete / pravrajyopagatamapi niSkAraNavairiNaH pApAH / / 4 / / zrImahAvIracaritram athavA eteSAM bAlizAnAM kimatra dUSaNam ? yena / pUrvA''caritAnAM zubhA'zubhAnAmeSaH dazApAkaH / / 5 / / tasmAt tathA karomi samprati parabhavaprAptaH yathA ca svapne'pi / evaMvidhA'pamAnasthAnaM na kutrA'pi prekSe / / 6 / / iti kRtasaGkalpaH saH avibhAvitasamayasArthaparamArthaH / avicintitottarottarasaMsArA''patanaduHkhanivahaH / / 7 / / ema temane AkSepasahita tIkSNa vacanothI nibhraMchI, potAnA sthAne jaine te muni ciMtavavA lAgyA ke- (3) 'haju paNa e loko mArAparano pUrvano krodha leza paNa tajatA nathI. dIkSA levA chatAM e pApIo mArA nissddaare| vairI janyA che. (4) athavA e ajJonuM temAM zuM dUSaNa che? kAraNa ke pUrve AcarelA zubhAzubhano e daza gaNo thayelo vipAka che. (5) mATe have ema karuM ke jethI parabhave svapnamAM paNa AvA prakAranA apamAnanuM sthAna kyAMya paNa na thAuM.' (6) e pramANe aneka zAstrano paramArtha vicAryA vinA ane uttarottara AvI paDatA saMsAranA du:khasamUhane
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 193 tRtIyaH prastAvaH bhattaM paccakkhAuM niyANabaMdhaM ca kaaumujjutto| paccAsaNNamuNINavi samakkhamevaM pajapei ||8|| jummaM / jai tAva mamaM dukkaratavassa chaTThaTThamAirUvassa / sajjhAya-jhANasahiyassimassa savvAyarakayassa / / 9 / / baayaaliisesnndosrhiysuttuNchbhoynnss'viy| suttatthatattaciMtaNa(para)gurujaNaviNayANucaraNassa / / 10 / / paMcamahavvayadharaNassa vAvi phalamaulamatthi naNu kiNpi| atuliyabalakalio'haM tA hojjA aNNajammaMmi / / 11 / / tihiM visesiyaM / bhaktaM pratyAkhyAya nidAnabandhaM ca kartumudyatamAnaH | pratyAsannamunInAmapi samakSamevaM prajalpati / / 8 / / yugmam / yadi tAvad mama duSkaratapasaH ssssttaa'ssttmaadiruupsy| svAdhyAyadhyAnasahitasyA'sya sarvA''darakRtasya / / 9 / / dvicatvAriMzadeSaNadoSarahitasuSThUJchabhojanasyA'pi c| sUtrArthatattvacintana(para)gurujanavinayAnucaraNasya / / 10 / / paJcamahAvratadhArakasya vA'pi phalamatulamasti nanu kimapi / atulabalakalitaH ahaM tataH bhavAmi anyajanmani / / 11 / / tribhiH vizeSitam / ciMtavyA vinA karelo che saMkalpa evA te AhAranA paccakhANa tathA niyANA-baMdha karavA taiyAra thayA; ane te vakhate pAse rahelA munione teo A pramANe kahevA lAgyA-(78) jo chaThTha, aThThamAdi duSkara tapa ke je sarvaprakAre AdarapUrvaka svAdhyAya-dhyAna sAthe meM karela che tenuM, beMtAlIza eSaNAdoSathI rahita evo zuddha AhAra jo meM grahaNa karela che tenuM, sUtrArthanA tattvaciMtanamAM ane gurujanano vinaya karavAmAM jo meM samaya vyatIta karela che tenuM ane paMcamahAvratane dhAraNa karyA che e badhAnuM je kAMi atula phaLa hoya, to AvatA janmamAM huM atula baLazALI thAuM' (9/10/11).
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 zrImahAvIracaritrama evaM ca niyamiUNaM Thio suddhsilaayle| nisAmiyaniyANabaMdhA ya samAgayA iyarasamIvavattiNo tavassiNo, bhaNio ya sabahumANaM tehiM-'bho mahANubhAva! sayaMciya muNiyajuttAjuttassa natthi jaivi tuha kiMpi kahaNijjaM tahAvi eyaM niveijjai-jeNa na lohakIliyAnimitteNa ko'vi kuNai devaulapalIvaNaM, na vA koDippamANarayaNarAsiNA kiNijjai kAgiNI, neva ya gosIsacaMdaNAgarupamuhasAradArUNi dahiNa kIraMti iMgAlA, na ya evaMvihanikkalaMkasuciracariyavivihatavehiM kiMpAgaphalaM piva pajjaMtadAruNo kAuM jujjai niyaannbNdho| aNNaM ca - kiM pavaNaguMjiehiM kaMpijjai maMdaro rauddehiM / dujjaNavayaNehiM maNo kiM vA pakkhuhai sAhUNaM? ||1|| evaM ca niyamya sthitaH zuddhazilAtale / nizrutanidAnabandhAzca samAgatAH itarasamIpavartinaH tapasvinaH bhaNitazca sabahumAnaM taiH 'bhoH mahAnubhAva! svayaM eva jJAtayuktA'yuktasya nAsti yadyapi tava kimapi kathanIyam tathA'pi etad nivedyate - yena na lohakIlikAnimittena ko'pi karoti devakulapradIpanam, na vA koTIpramANaratnarAzinA krIyeta kAkiNI, naiva ca gozIrSacandanA'gurupramukhasAradArUNi dagdhvA kriyante aGgArAH, na ca evaMvidhaniSkalaGkasuciracaritavividhatapobhiH kimpAkaphalamiva paryantadAruNaH kartuM yujyate nidAnabandhaH / anyat ca - kiM pavanaguJjitaiH kampyate mandaraH raudraiH / durjanavacanaiH manaH kiM vA prakSubhyati sAdhUnAm? / / 1 / / ema niyANa karIne teo zuddha zilAtalapara besI rahyA. evAmAM temanA niyANAne sAMbhaLI, anya munio, pAse rahetA tapasvIo AvyA ane bahumAnapUrvaka kahevA lAgyA ke-"he mahAnubhAva! tame pote yuktAyuktane jANo cho, tethI jo ke tamane kaMIpaNa kahevA jevuM nathI, chatAM kaMika nivedana karIe chIe ke-eka lohanI khIlI nimitte koi maMdirane bALe nahi. athavA to eka koDIne badale koi koTI pramANa ratno na Ape, vaLI aMgAra karavAne koi gozIrSa-caMdana, agarupramukha zreSTha kASTone na bALe, tema AvA prakAranA niSkalaMka ane lAMbA kALa sudhI Acarela vividha tapane badale prAMte kiMpAkanA phaLanI jema dAruNa niyANa karavuM tamane koIrIte yukta nathI; ane vaNI - raudra pavananA guMjAravathI zuM meru kaMpe kharo? durjananAM vacanothI zuM sAdhuonuM mana kadI kSobha pAme?
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 195 tRtIyaH prastAvaH cirakAluvbUDhaM kiM majjAyamaikkamaMti jlnihinno| hariNaMka-diNayarA kiM timirappasarehiM rujjhaMti / / 2 / / nimmalaguNarayaNamahAnihANa! tumhArisAvi sppurisaa| vavasaMti erisaM jai dhammasirI tA kamalliyau? ||3|| kattha va vaccau viNao? voDhuM ko vA khamo khmmiyaanniN?| bhagganivAso gacchau kattha varAo viveo'vi? ||4|| emAivivihavayaNehiM bhAsio jA na dei paDivayaNaM / niyaniyaThANesu gayA tAva muNiMdA nirANaMdA / / 5 / / vissabhUivi avicaliyaNiyANabaMdhajjhavasAo aNAloiyapaDikkaMto kAlamAse kAlaM cirakAlojhUDhAM kiM maryAdAM atikramante jlnidhyH?| hariNAGka-dinakarau kiM timiraprasaraiH rudhyete? / / 2 / / nirmalaguNaratnamahAnidhAna! yuSmAdRzAH api stpurussaaH| vyavasyanti etAdRzaM yadi dharmazrIH tataH kamupasarpati? / / 3 / / kutra vA vrajatu vinayaH? voDhuM vA kaH kSamaH kssmaamidaaniim?| bhagnanivAsaH gacchatu kutra varAkaH vivekaH api? / / 4 / / evamAdivividhavacanaiH bhASitaH yAvanna datte prativacanam / nijanijasthAneSu gatAH tAvad munIndrAH nirAnandAH / / 5 / / vizvabhUtiH api avicalitanidAnabandhA'dhyavasAyaH anA''locita-pratikrAntaH kAlamAse kAlaM kRtvA samudro zuM potAnI lAMbA vakhatanI maryAdAnuM ullaMghana kare? sUrya ane caMdra zuM timiranA prasArathI nirodha pAme? (2) mATe he nirmaLa guNa-ratnonA bhaMDAra! tamArA jevA satparuSo jo AvI pravRtti kare, to dharmalakSmI paNa kyAM jaine vasaze? vinaya kyAM jaze? atyAre kSamAne dhAraNa karavA koNa samartha che? ane bhAMgela nivAsavALo viveka 59 liyaa| syAM vAsa. 2ze? (3/4) ityAdi vividha vacano saMbhaLAvyA chatAM vizvabhUti munie jyAre kAMi paNa javAba na Apyo, tyAre te munio nirAnaMda thaIne potapotAnA sthAne cAlyA gayA. (5) ahIM vizvabhUti muni paNa nidAnabaMdhanA adhyavasAyathI nivRtta na thatAM ane maraNa samaye paNa tenI AlocanA na karatAM mRtyu pAmIne mahAzukra nAme devalokamAM utkRSTa sthitivALo te devatA thayo. tyAMthI avIne
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 zrImahAvIracaritrama kiccA ukkosadvitIo mahAsukke devaloge devo smuppnnnno| tatto uvvaTTittA jahA vAsudevo hohI, jahA ya se piyA payAvaitti bhavihI tahA etto khijji| iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse poyaNapuraMmi nayare jahatthAbhihANo riupaDisattU nAma raayaa| tassa ya sayalaaMteurapahANA bhaddA nAma aggmhisii| tIse caumahAsumiNapisuNiyAvayAro ayalo nAma putto, accaMtamahAbalo vissuo y| egayA ya tIse devIe pAubbhUo gabbho / jAyA ya kAleNa savvalakkhaNapaDipuNNasarIrA kaNNagA | kayaM ca uciyasamae migAvaitti se nAmaM, kameNa ya niruvamArUDhajovvaNaguNA evaM sohiuM pavattA kasiNa-susiNiddha-kuMciracihuracao tIe uttamaMgaMmi / vayaNeMduvibbhamAgayaviDappasohaM samuvvahai / / 1 / / utkRSTasthitikaH mahAzukre devaloke devaH samutpannaH / tataH udvartya yathA vAsudevaH bhaviSyati, yathA ca tasya pitA prajApatiH bhaviSyati tathA itaH kathyate / tripRSThavAsudevacaritram atraiva jambUdvIpe dvIpe bharate vAse potanapure nagare yathArthA'bhidhAnaH ripupratizatruH nAmA raajaa| tasya ca sakalA'ntaHpurapradhAnA bhadrA nAmnI agrmhissii| tasyAH catu:mahAsvapnapizunitAvatAraH acalaH nAmakaH putraH atyantamahAbalaH vizrutazca / ekadA ca tAM devIM prAdurbhUtaH garbhaH | jAtA ca kAlena sarvalakSaNapratipUrNazarIrA knyaa| kRtaM ca ucitasamaye mRgAvatI iti tasyAH nAma / krameNa ca nirUpamA''rUDhayauvanaguNA evaM zobhituM pravRttA - kRSNa-susnigdha-kuJcitacikuracayaH tasyAH uttmaangge| vadanenduvibhramA''gatarAhuzobhA samudvahati / / 1 / / je pramANe te vAsudeva thaze ane teno pitA jema prajApati thaze, te pramANe have caritra kahevAmAM Ave che pRSTha vAsudevanuM thA. A ja jaMbUdvIpanA bharatakSetramAM potanapura nAmanA nagaramAM yathArtha nAmadhArI ripupratizatru nAme rAjA hato. tene badhA aMtaHpuramAM pradhAna evI bhadrA nAme paTTarANI hatI, temane cAra mahAsvapnathI sUcita acala nAme putra ke je atyaMta mahAbalI ane vikhyAta thayo. pachI ekadA te rANIne punaH garbha rahyo ane anukrame sarva lakSaNothI vibhUSita evI kanyA utpanna thai. yogya samaye tenuM mRgAvatI evuM nAma rAkhavAmAM AvyuM. te anukrame yauvanArUDha thatAM A pramANe zobhavA lAgI tenA mastakapara kRSNa, snigdha ane vakra evA kezano samUha, mukha-caMdramAnA vibhramathI Avela rAhunI zobhAne dhaa29|| urato to. (1)
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 197 bhAlatale'vi lulaMtI atikuDilA cihuravallarI tiise| rehai vammaharaNNo vijayapasatthivva AlihiyA / / 2 / / saralehiM loyaNehiM tIe kavolehiM caMdakaMtehiM / ahareNa paumarAgeNa rayaNaTThANaM va sahai muhaM / / 3 / / saMkho iva rehAvalayalaMchiyaM kaMThakaMdalaM vimalaM / saMThiyavicittamaNilaTThagaMThiyaM sohae tIe / / 4 / / kaMdappanariMdanivAsavibbhame tIe thorathaNavaDhe / hAro paDihAratulaM AlaMbai laMbamANo so / / 5 / / bhAlatale'pi lolantI atikuTilA cikuravallI tsyaaH| rAjate manmatharAjJaH vijayaprazastiH iva AlikhitA / / 2 / / saralAbhyAM locanAbhyAM tasyAH kapolAbhyAM candrakAntibhyAM / adhareNa padmarAgeNa ratnasthAnaM iva rAjate mukham / / 3 / / zaGkhaH iva rekhAvalayalAJchitaM kaNThakandaM vimalam / saMsthitavicitramaNilaSTagrathitaM zobhate tasyAH / / 4 / / kandarpanarendranivAsavibhrame tasyAH vistiirnnstnpRsstthe| hAraH pratihAratulAmAlambate lambamAnaH saH / / 5 / / tenA kapALa para prasarela ativakra kezalatA jANe kAmarAjAnI Alekhela vijaya prazasti hoya tevI zobhatI tI.. (2) tenA sarala locana ane caMdrasamAna manohara kapolavaDe tathA padharAga samAna hoThathI tenuM mukha ratna-sthAna samAna zobhatuM tu. (3) vaLI rekhA-valayathI lAMchita tathA vicitra maNinA AbhUSaNathI yukta teno nirmaLa kaMTha ziMkhanA jevo bhAsato Dato. (4) kaMdarparAjAnA nivAsatulya tenA moTA stanapRSTha para laTakato hAra pratihAra samAna hato. (5)
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 zrImahAvIracaritram raMbhAbhirAmapIvaramUrujuyaM knnykmlkNtillN| thaMbhajuyalaM va chajjai visayamahAsokkhabhavaNassa ||6|| bahalAlattayarasapiMjaraM va maNikuTTimaMmi saMkaMtaM / kamalovahArasohaM calaNajuyaM dAvae tIse / / 7 / / evaMvihA ya varajogattikAUNa sA savvAlaMkAravibhUsiyasarIrA bhaddAe pesiyA piuNo pAyavaMdaNatthaM / gayA ceDIcakkavAlaparivuDA, nivaDiyA nriNdclnnesu| pecchiyA saMbhamabhariyacchiNA savvAyaraM raNNA, paNayAlAvapurassaraM ca AroviUNa tamucchaMge rUveNa jovvaNaguNeNa ya bADhamakkhittacitto viciMtiumADhatto-'aho surasuMdarIrUvAisayaparAbhavakaraM rUvaM, aho savvAvayavasuMdaraM lAyaNNaM, aho sarayacaMdacaMdimAnimmalaM kaMtipaDalaM, aho veNu rambhA'bhirAmapIvaram uruyugaM kanakakamalakAntimat / stambhayugalaM iva rAjate viSayamahAsaukhyabhavanasya ||6|| bahvalaktakarasapiJjaramiva maNikuTTime saGkrAntam / kamalopahArazobhaM caraNayugaM dRzyate tasyAH / / 7 / / evaMvidhA ca varayogyA iti kRtvA sA sarvA'laGkAravibhUSitazarIrA bhadrayA preSitA pituH pAdavandanArtham / gatA ceTIcakravAlaparivRttA, nipatitA nrendrcrnnyoH| prekSitA sambhramabhRtA'kSibhyAM sarvA''daraM rAjJA, praNayA''lApapurassaraM ca Aropya tAmutsaGge rUpeNa yauvanaguNena ca bADhamAkSiptacittaH vicintayitum ArabdhavAn 'aho! surasundarIrUpA'tizayaparAbhavakaraM rUpam, aho! sarvA'vayavasundaraM lAvaNyam, aho! zaradacandracandrikAnirmalaM kAntipaTalam, aho! veNu-vINAvijayI vaannii| sarvathA bhuvanA'ccherabhUtamasyAH kanaka-kamaLa samAna manohara ane kadalI jevA puSTa tenA sAthaLa yugala, te viSayanA mahAsaukhyarUpa bhavananA jANe be staMbha hoya tevA lAgatA hatA. (9). adhika aLatAnA rasathI vyApta ane maNijaDita bhUmimAM saMkrAMta thayela evA tenA caraNa yugala jANe lakSmInI bheTa hoya tevI zobhA ApatA hatA. (7) evA prakAranI tene varayogya samajI, zarIre sarvAlaMkAra paherAvIne, bhadrAe pitA-rAjAne page paDavA mokalI. eTale dAsIonA parivAra sAthe te rAjA pAse gaI ane tenA page paDI. rAjAe atyaMta AdarapUrvaka saMbhrAMta locanathI tene joi ane snehAlApapUrvaka potAnA utsaga-khoLAmAM besArI. rUpa ane yauvanaguNathI manamAM bhAre AkSepa pAmatAM te ciMtavavA lAgyo ke "aho! devAMganAonA rUpane parAbhava pamADanAra AnuM rUpa! aho! savAMgasuMdara enuM lAvaNya! aho! zaraRtunA caMdramAnI cAMdanIsamAna eno kAMtisamUha! aho! veNu ane vINA
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 199 vINAvijaiNI vaannii| savvahA bhuyaNaccherayabhUyamimIe kiMpi vilasiyaM / nUNaM puvvaM erisaM na nimmiyaM khattiyakule kannagArayaNaM paramesareNa vihiNA / teNaM ciya mayaraddhaeNa pariggahiyA raI, tisUlapANiNA'vi pariNIyA pavvayasuyA, mahumaheNavi maMdarummahiyakhIra-jalahisamuddhiyA jalamANusI paNaiNI kayA, puraMdareNAvi pulomamuNikannagA uvvUDhatti / aho ahaM namo majjhaM jassa aMteure rayaNAyarevva erisaM kaNNagArayaNaM smuppnnnnNti| aha komalucchucAvo'vi vammaho paMcakusuma visiho'vi / bajjhadhaNulohaniDurasahassabANo va vipphurio ||1|| jatto jatto sA dhavalapamhale loyaNe parikkhivai / tatto tatto so'vihu nisiyaM saradhoraNiM muyai / / 2 / / kimapi vilasitam / nUnaM pUrvametAdRzaM na nirmitaM kSatriyakule kanyAratnaM paramezvareNa vidhinA / tenaiva makaradhvajena parigRhItA ratiH, trizUlapANinA api pariNItA parvatasutA, madhumathenA'pi mandaronmathitakSIrajaladhisamuddhRtA jalamAnuSI praNayinI kRtA, purandareNA'pi pulomamunikanyA uDhA / aho ahaM namaH mahyaM yasya antaHpure ratnAkare iva idRzaM kanyAratnaM samutpannam iti| atha komalekSucApaH api manmathaH paJcakusumavizikhaH api / bAhyadhanuSkalobhaniSThurasahasrabANaH iva visphuritaH ||1|| yatra yatra sA dhavalapakSmanI locane parikSipati / tatra tatra saH api khalu nizitAM zaradhoraNiM muJcati / / 2 / / karatAM vadhAre AkarSaNa karanAra enI vANI! vaLI enI kaMipaNa ceSTA sarvathA jagatane eka AzcaryarUpa ja che. kharekhara! vidhAtAe pUrve kSatriyakuLamAM AvuM kanyAratna utpanna nahi karyuM hoya, ke jethI kAmadeve ratino svIkAra karyo, mahAdeve pArvatIno parigraha karyo, kRSNe maMdarAcalathI maMthana pAmatA kSIrasAgaramAMthI pragaTa thayela jaLamAnuSIlakSmIne potAnI prANapriyA banAvI ane iMdra paNa pulomamuninI kanyA paraNyo. aho! huM mane potAne puNyavAna mAnuM chuM ke ratnAkaranI jema mArA aMtaHpuramAM AvuM kanyAratna utpanna thayuM.' have manmatha ke jenuM komalAkSI-komaLa innurUpa dhanuSya chatAM ane jenA paMca kusumarUpa bANo chatAM, bAhya dhanuSyanA lobhe te jANe hajAro tIkSNa bANovALo banyo hoya tema sajja thai gayo. (1) eTale te bALA jyAM jyAM potAnA suMdara locana nAkhatI, tyAM tyAM te manmatha paNa potAnI tIkSNa bANAvali choDavA lAgyo. (2)
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 zrImahAvIracaritrama atthANajaNo'vihu vammaheNa saMtAvio hu pAseNa / riupaDisattU rAyA tadegacitto viseseNa / / 3 / / evaM ca mayaNasarappahAravihuriyamANaso so nariMdo paribhAviuM pavatto-'aho esA iyANiM varajoggA vaTTai tA kiM kAyavvaM?, kimerisarUvAisayA kaNNagA parassa dAUNa sagihAo nissArijjai?, savvahA na juttameyaM / jaivihu jaNo aviseseNa kaNNagANaM aNNappayANeNa pautto tahAvi gaDarikApavAho eso nAlaMbaNaTThANaM subuddhINaM ti kayanicchao aNavekkhiuM garuyamAcaMdakAliyaM loyAvavAyaM, avimaMsiUNa cirapparUDhaM nAyamaggamaniggahiUNa mayaNaveyaNaM, appaNA ceva taM pariNeukAmo kahakahavi AgArasaMvaraM kAUNa dhUyamaMteuraM visajjei / bIyadiyahe vAharAviUNa seTThi-satyavAhapamuhaM nayaramahAjaNaM sAmaMta-seNAvaivaggaM ca suhAsaNatyaM sabahumANaM bhaNai-'bho bho pahANaloyA! tumhe kulavvavatthANaM juttAjuttANaM nayANaM saMsayatthANa AsthAnajanaH api khalu manmathena santApitaH khalu pAzena / ripupratizatruH rAjA tadekacittaH vizeSeNa / / 3 / / evaM ca madanazaraprahAravidhUritamAnasaH saH narendraH paribhAvayituM pravRttaH 'aho! eSA idAnIM varayogyA vartate, tataH kiM kartavyam?, kimetAdRzarUpA'tizayA kanyA parasya datvA svagRhAd nisriyate? sarvathA na yuktam etat / yadyapi khalu janaH avizeSeNa kanyAmanyapradAnena pravRttaH tathApi lokapravAhaH eSaH nA''lambanasthAnaM subuddhInAm iti kRtanizcayaH anapekSya gurukamAcandrakAlikaM lokA'pavAdam, avimRzya ciraprarUDhaM nyAyamArgam, anigRhya madanavedanAm, AtmanA eva tAM pariNetukAmaH kathaMkathamapi AkArasaMvaraM kRtvA duhitAmantaHpuraM visRjti| dvitIyadivase vyAhRtya zreSThi-sArthavAhapramukhaM nagaramahAjanaM sAmanta-senApativargaM ca sukhAsanasthaM sabahumAnaM bhaNati 'bhoH bhoH pradhAnalokAH! yUyaM kulavyavasthAnAM yuktA'yuktAnAm, nyAyAnAM saMzayArthAnAm, te vakhate sabhAjano paNa kAma-pAzathI saMtapta thai gayA ane ripupratizatru rAjA to vizeSathI te kanyAmAM subdha banyo. (3) e rIte madananA bANa-prahArathI vyAkuLa banela rAjA vicAravA lAgyo ke-"aho! A kanyA atyAre varayogya thai che. mATe zuM karavuM? zuM AvI rUpavatI kanyA bIjAne ApI, potAnA gharathakI kADhI mUkavI? e to koirIte yukta-ucita nathI. jo ke loko badhA kanyAone ApavAmAM prayukta che, topaNa e gADarIyo pravAha subuddhizALI lokone AlaMbana karavA lAyaka nathI.' ema nizcaya karI, lAMbAkALanA moTA lokApavAdanI darakAra karyA vinA, cirakALanA nyAyamArgano vicAra karyA vinA, madananI vedanAno nigraha na karatAM, pote ja tene paraNavAne icchatA, rAjAe AkAra-vikAra mahAmuzkelIthI gopavI, kanyAne aMtaHpuramAM mokalI. pachI bIje divase zreSThI, sArthavAhapramukha nagaranA mahAjanane bolAvI tathA sAmaMta, senApativargane sArA Asane besArIne rAjA bahumAna pUrvaka kahevA lAgyo ke he pradhAna jano! tame yuktAyukta kuLavyavasthA, saMzayayukta nyAyamArga tathA lokanA vyavahAranA prarUpaka
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 201 loyadhAmavavahArANaM parUvagA nicchayakAragA ya / amhANaMpi savvatthesu purAvi pucchaNijjA / tA saMpayaM sAheha jamettha visae rayaNamuppajjai tassa ko sAmI?', aviNNAyaparamatthehiM tehiM bhaNiyaM-'deva! kimettha pucchaNijjaM?, tumhecciya sAmiNo ttivutte tikkhutte eyameva vayaNaM bhaNAviUNa naravaiNA uvaThThAviyA sA'vi ya knngaa| bhaNiyA ya te-'aho dhUyA esA mama aMteure rayaNabhUyA paaubbhuuyaa| ao tumhANuNNAo ahameyaM sayaM pariNeuM vNchaami| aNaikkamaNijjaM khu tumha vayaNaM amhANaM ti| evaM bhaNie lajjAvasavalaMtakaMdharA, avaropparamuhamavaloyamANA, ohayamaNasaMkappA, aparibhAviyavayaNavisaTTamANacittapIDA gayA niyaniyaThANesu purajaNapamukkhA | sA kaNNayA avaravAsare vArijjamANeNa'vi bhaddAe devIe, paDikhalijjamANeNa'vi kulamahattaraehiM, uvahasijjamANeNavi nammasacivehiM, sovAlaMbhaM vajjijjamANeNavi maMtIhiM, duhavivAgamaNusAsijjamANeNavi dhammagurUhi aNusariyaviMjheNa lokadhAmavyavahArANAM prarUpakAH nizcayakArakAzca / asmAkamapi sarvArtheSu purA'pi prssttvyaaH| tasmAt sAmprataM kathayata yadatra viSaye ratnamutpadyate tasya kaH svAmI?' / avijJAtaparamArthaiH taiH bhaNitaM 'deva! kimatra praSTavyam? tvameva svaamii|' iti ukte tridhA etadeva vacanaM bhaNayitvA narapatinA upasthApitA sA'pi ca kanyA / bhaNitAH ca te 'aho! duhitA eSA mama antaHpure ratnabhUtA prAdurbhUtA ataH yuSmadanujJAtaH ahaM etAM svayaM pariNetuM vAJchAmi / anatikramaNIyaM khalu yuSmAkaM vacanamasmAkam / ' evaM bhaNite lajjAvazavalatkandharAH aparA'paramukhamavalokamAnAH, apahatamanaHsaGkalpAH aparibhAvitavacanavikAsyamAnacittapIDAH gatAH nijanijasthAneSu purajanapramukhAH / sA kanyA aparavAsare vAryamANenA'pi bhadrayA devyA, pratiskhalyamAnenA'pi kulamahattarAbhiH, upahasyamAnenA'pi narmasacivaiH, sopAlambhaM varNyamAnenA'pi mantribhiH, duHkhavipAkam tathA nizcaya karanArA cho, temaja sarva bAbatamAM amAre paNa prathamathI ja pUchavA yogya cho, mATe tame have kaho ke A dezamAM je ratna utpanna thAya, teno svAmI koNa?' eTale paramArthane na jANatAM temaNe jaNAvI dIdhuM kedeva! emAM pUchavAnuM zuM che? te ratnanA tame ja svAmI. ema traNavAra e ja vacana temanA mukhe kahevarAvIne rAjAe te kanyAne paNa bolAvI lIdhI ane te prajAjanone kahyuM ke "aho! A kanyA mArA aMtaHpuramAM ratnarUpe pragaTa thai che, mATe tamArI salAha pramANe ene huM pote ja paraNavA icchuM chuM, kAraNa ke tamAruM vacana amAre koi rIte ullaMghanIya na thai zake.' ema rAjAe jaNAvatAM, lajjAne lIdhe grIvAne vAMkI vALatA, paraspara ekabIjAnA mukhane jotAM, potAnA manaHsaMkalpamAM parAsta thayelA, avicArIvacanathI phelAtI citta-pIDAvALA te paurajano potapotAnA sthAne cAlyA gayA. pachI bIje divase bhadrA rANIe vAryA chatAM, kuLavRddhAoe aTakAvyA chatAM, narma-sacivoe mazkarI karyA chatAM, maMtrIoe upAlaMbha pUrvaka niSedha karyA chatAM, dharmaguruoe duHkhavipAkano bodha
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 zrImahAvIracaritrama kareNuvai(Na)vva aNivAriyapasareNa gaMdhavvavivAheNa pariNIyA sA nariMdeNa, ThaviyA aggamahisIpae, tIse saddhiM visayasuhamaNubhuMjaitti / sA ya bhaddA devI daTTaNa tArisaM jaNaniMdaNijjaM, ubhayaloyaviruddhaM, tiya-caukkacaccaresu jaNahasaNijjaM raNNo vaiyaraM saMjAyagADhacittasaMtAvA ayaleNa putteNa samaM mahayA riddhivitthareNaM pahANajaNasameyA gayA dkkhinnaavhN| tattha ya pasatyabhUmibhAge nivesiyA nayarI, nimmiyAiM dhavalaharAiM, ThaviyAiM surAgArAiM, kArAviyAiM paayaargouraaiNti| sA ya purI mahaMtIe IsarIe kAriyatti mAhesaritti guNanipphaNNanAmeNa desaMtaresu pasiddhiM gyaa| tattha ya ayalo kumAro bhaddAdeviM mottUNa piupaasmaago| evaM ca kAle vaccaMtaMmi logeNaM tassa rAiNo sadhUyAkAmittaNeNa payAvaitti nAmaM kayaM / anuziSyamANenA'pi dharmagurubhiH anusRtavindhyena kareNupatinA iva anivAritaprasareNa gAndharvavivAhena pariNItA sA narendreNa, sthApitA agramahiSIpade, tayA saha viSayasukhamanubhunakti / sA ca bhadrA devI dRSTvA tAdRzaM jananindanIyam, ubhayalokaviruddham, trika-catuSka-catvareSu janahasanIyam rAjJaH vyatikaraM sajAtagADhacittasantApA acalena putreNa samaM mahatA RddhivistareNa pradhAnajanasametA gatA dakSiNApatham / tatra ca prazastabhUmibhAge niveSitA nagarI, nirmitAni dhavalagRhANi, sthApitAni surA'gArANi, kArApitAni praakaar-gopuraadiini| sA ca purI mahatA aizvaryeNa kAritA iti 'mAhezvarI' iti guNaniSpannanAmnA dezAntareSu prasiddhiM gtaa| tatra ca acalaH kumAraH mahAdevIM muktvA pitRpAcaM AgataH / evaM ca kAle vrajati lokena tasya rAjJaH svaduhitRkAmitvena prajApatiH iti nAma kRtm| ApyA chatAM, viMdhyavAsI hAthInI jema potAnA mAnasika vegane na aTakAvatAM rAjAe gaMdharvavivAhathI te kanyA paraNI lIdhI ane tene paTTarANI karIne sthApI. pachI tenI sAthe te viSayasukha bhogavavA lAgyo. have te bhadrA rANI, lokone niMdanIya ane ubhaya lokathI viruddha tathA trimArga, cauTA tathA corA vigere sthaLomAM lokone hAMsI karavA lAyaka, rAjAnuM tevuM AcaraNa joi, manamAM bhAre saMtApa pAmI, potAnA acala putranI sAthe moTI samRddhi ane pradhAnajano sahita dakSiNa dezamAM gai, tyAM prazasta bhUmibhAgamAM eka nagarI vasAvI, temAM dhavalagRho, devAlayo ane killo tathA mukhyadvAra vigere karAvyAM. te nagarI moTA aizvaryathI karAvela hovAthI mAhezvarI evA guNaniSpanna nAmathI dezAMtaramAM prasiddhi pAmI. tyAM bhadrAdevIne mUkIne acalakumAra pitAnI pAse Avyo. e pramANe vakhata jatAM potAnI putrIno kAmI banavAthI lokoe te rAjAnuM prajApati (prajAputrIno pati) evuM nAma rAkhyuM.
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 tRtIyaH prastAvaH aNNayA ya so vissabhUI mahAsukkadevaloyAo caviUNa uvavaNNo migAvaie devIe gabbhami puttttaae| tao sA rayaNimi suhapasuttA satta mahAsumiNe pAsittA NaM paDibuddhA, pahiThThahiyayA ya gayA raNNo sagAse / niveio suvinnvuttNto| rannA bhaNiyaM-'devi! nicchiyaM bhuvaNavikkhAyajaso sayalasAmaMtamaulimaMDalamasiNiyakamakamalo, payAvapaDihaya-paDivakkho kulakeU tuha putto bhavissai / jeNa evaMvihasumiNAiM devi! puNNehiM kahavi diisNti| harisabharanibbharaMgI abhinaMdasu tA tumamimAiM / / 1 / / ii jaMpiUNa raNNA vAhariyA sumiNapADhagA kuslaa| te ya nariMdAesaM tahatti paDivajjiuM sahasA / / 2 / / anyadA ca saH vizvabhUtiH mahAzukradevalokAt cyutvA upapannaH mRgAvatyAH devyAH garbhe putratayA / tataH sA rajanyAM sukhaprasuptA sapta mahAsvapnAni dRSTvA pratibuddhA / prahRSTahRdayA ca gatA rAjJaH skaashe| niveditaH svpnvRttaantH| rAjJA bhaNitaM devi! nizcitaM bhuvanavikhyAtayazaH sakalasAmantamaulImaNDalamasRNitakramakamalaH, pratApapratihatapratipakSaH, kulaketuH tava putraH bhaviSyati / yena evaMvidhasvapnAni devi! puNyaiH kathamapi dRshynte| harSabharanirbharAGgIni abhinanda tasmAt tvamimAni / / 1 / / iti jalpayitvA rAjJA vyAhRtAH svapnapAThakAH kushlaaH| te ca narendrA''dezaM tatheti pratipadya sahasA ||2|| ekadA te vizvabhUtino jIva, mahAzukra devalokathakI cyavIne te mRgAvatI devInA udaramAM putrapaNe utpanna thayo. te rAtre sukhe sUtelI mRgAvatI sAta mahAsvapno joine jAgrata thai ane hRdayamAM praharSa pAmatI te rAjA pAse gai. tyAM svapnano vRttAMta teNe rAjAne kahI saMbhaLAvyo. eTale rAjA bolyo ke-"he devI! tane avazya bhuvanamAM yazathI vikhyAta, samasta sAmaMtonA mugaTathI caraNa-kamaLa jenA uttejita thayAM che, pratApathI ripuone pratighAta pamADanAra ane kuLamAM dhvajAsamAna evo putra thaze. kAraNa ke he bhadra! AvA prakAranAM svapno mahApuNyathI ja jovAmAM Ave che. mATe atyaMta AnaMdI tuM e svapnono 62 42.' (1) ema kahIne rAjAe kuzaLa svapna-pAThakone bolAvyA. eTale tarata rAjAno Adeza mAnya karI, snAnapUrvaka balikarma AcarI, vizuddha ane suMdara vastro paherI, zirapara akSata ane kusuma dhAraNa karI, lalATe caMdananA tilaka
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 NhAyA kayabalikammA parihiyasuvisuddhasuMdaradugullA / siranihiyakkhayakusumA niDAlakayaroyaNAtilayA ||3|| karakaliyanimittAgamapotthayasatthA samatthanayaniuNA / pajjAyAgayavijjA samAgayA jhatti nivabhavaNaM / / 4 / / tihiM visesiyaM / sIhAsaNesu savvAyareNa uvavesiyA nariMdeNaM / phalaphulladANapuvvaM sumiNatthaM pucchiyA tAhe ||5|| tehi ya nimittasatthAiM vitthareNaM sabuddhivihaveNaM / pariciMtiUNa taha nicchyaM ca kAUNa aNNo'NNaM || 6 || bhaNio payAvainivo jaherisANaM visidvasumiNANaM / aNubhAveNaM nUNaM payaDo nIsesabhuvaNaMmi / / 7 / / snAtAH kRtabalikarmAH parihitasuvizuddhasundaradukulAH / ziranihitA'kSatakusumAH lalATakRtarocanatilakAH / / 3 / / zrImahAvIracaritram karakalitanimittA''gamapustakasArthAH samastanayanipuNAH / paryAyA''gatavidyAH samAgatAH jhaTiti nRpabhavanam / / 4 / / tribhiH vizeSitam / siMhAsaneSu sarvA''dareNa upavezitAH narendreNa / phala-puSpadAnapUrvaM svapnArthaM pRSTAH tadA / / 5 / / taizca nimittazAstrANi vistareNa subuddhivibhavena / paricintya tathA nizcayaM ca kRtvA anyo'nyam ||6|| bhaNitaH prajApatinRpaH yathA etAdRzANAM viziSTasvapnAnAm / anubhAvena nUnaM prakaTaH niHzeSabhuvane / / 7 / / dai, nimitta-zAstranI aneka pothI lai, samasta nIti-zAstramAM nipuNa ane kula-paraMparAthI Avela vidyAnA anubhavI, khevA te svapna pAhaDI satvara rAmabhavanamAM khAvyA. (2 / 3 / 4) eTale rAjAe phala, puSpanA dAnapUrvaka bhAre Adara ApIne temane siMhAsano para besAryA ane svapnonA artha pUchyA. (5) jethI temaNe nimitta-zAstrone vistArathI potAnA buddhibaLe vicArI, anyonya nizcaya karIne prajApati rAjAne jaNAvyuM ke-'he rAjana! A prakAranA viziSTha svapnonA prabhAvathI avazya samasta bhuvanamAM vikhyAta, traNa
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 205 tRtIyaH prastAvaH tikhaMDabharahasAmI appaDihayasAsaNo ya tuha putto| hohI appaDimabalo iha paDhamo vAsudevotti / / 8 / / tihiM visesiyaM / AyanniUNa evaM pahiTThacitteNa te nariMdeNa | dAUNa dhaNaM vivihaM visajjiyA niyaniyagihesu / / 9 / / sA ya migAvaI devI puNo'vi nariMdeNa kahie sumiNapADhagasiTTe sumiNaDhe pahiThThahiyayA suhaM suheNaM gbbhmuvvhi| aNNayA ya paDipuNNaM mi samae, pasatthaM mi vAsare sukumArapADalapANipallavaM, tamAladalasAmalasarIraM sayalapurisappavaralakkhaNavirAiyaM tipiTThakaraMDagADaMbarAbhirAmaM dArayaM psuuyaa| viNNAyasuyajammo pahiThTho pyaavii| karAvio suramaMdiresu mahUsavo, tathA trikhaNDabharatasvAmI apratihatazAsanazca tava putraH / bhaviSyati apratimabalaH iha prathamaH vAsudevaH iti / / 8 || tribhiH vizeSitam / AkarNya evaM prahRSTacittena tebhyaH narendreNa / datvA dhanaM vividhaM visarjitA nijanijagRheSu / / 9 / / __ sA ca mRgAvatI devI punaH api narendreNa kathite (sati) svapnapAThakaziSTe svapnArthe prahRSTahRdayA sukhaMsukhena garbham udvahati / anyadA ca pratipUrNe samaye, prazaste vAsare sukumArapATalapANipallavam, tamAladalazyAmalazarIram, sakalapuruSapravaralakSaNavirAjitam, tripRSThakaraNDakA''DambarA'bhirAmaM dArakaM prasUtA / vijJAtasUtajanmA prahRSTaH prjaaptiH| kArApitaH suramandireSu mahotsavaH / tathA - khaMDa bhAratano svAmI, akhaMDa zAsanavALo ane apratima baLazALI evo tamAro putra ahIM prathama vAsudeva thaze. (7/7/8) - e pramANe sAMbhaLatAM aMtaramAM atyaMta AnaMda pAmatA rAjAe te svapna-pAThakone vividha dhana ApI potapotAnA sthAna visaThana [. () have rAjAe mRgAvatI rANIne svapna pAThakoe kahela artha pharIne saMbhaLAvatAM atyaMta harSa pAmIne te sukhe garbha dhAraNa karavA lAgI. ema anukrame samaya pUrNa thatAM zubha divase pATalAvRkSanA pallava samAna sukumAra jenA hAtha, tamAlapatranA jevuM jenuM zarIra zyAma che, puruSo saMbaMdhI samasta pravaNa lakSaNothI virAjita ane tripRSTha karaMDakanA (= pIThamAM traNa asthibaMdhanA) ADaMbaravALA putrane teNe janma Apyo. eTale putrajanmano vRttAMta jANIne prajApati bhAre harSa pAmyo ane devamaMdiromAM teNe mahotsava karAvyo. vaLI
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 zrImahAvIracaritram dijjaMta'nivAriyakaNayadANanaMdijjamANamaggaNayaM / pammukkapupphapuMjovayArarehaMtarAyapahaM / / 1 / / maMgalakalayalamuhalummilaMtamahilAjaNAbhiramaNijjaM / pAraddhasaMtikammaM jAyaM nayaraM ca taM sahasA / / 2 / / avaravAsare ya tassa dArayassa paramavibhUIe tipiTThakaraMDagadaMsaNanicchiyAbhihANabIeNa paiTThiyaM tivitti nAmaM kulatherIjaNeNaM / aha so tiviTTha paMcadhAIparikhitto mahArayaNaM va hatthAo hatthaM saMcaraMto aNegaceDacADukaraparigao kumaarbhaavmnnupptto| tAhe piuNA jogotti jANiuM sohaNe tihimuhutte| uvaNIo so vihiNA lehAyariyassa paDhaNatyaM / / 1 / / dIyamAnA'nivAritakanakadAnanandyamAnamArgaNakam / pramuktapuSpapuJjopacArarAjamAnarAjapatham / / 1 / / maGgalakalakalonmilanmahilAjanA'bhiramaNIyam / prArabdhazAntikarma jAtaM nagaraM ca tat sahasA / / 2 / / aparavAsare ca tasya dArakasya paramavibhUtyA tripRSThakaraNDakadarzananizcitA'bhidhAnabIjena pratiSThitaM tripRSThaH iti nAma kulasthavirAjanena / atha saH tripRSThaH paJcadhAtrIparikSiptaH, mahadratnamiva hastataH hastaM saJcaran, anekaceTacATukaraparigataH kumArabhAvamanuprAptaH / tadA pitrA yogyaH iti vijJAya zobhane tithi-muhuurte| upanItaH saH vidhinA lekhAcAryaM paThanArtham / / 1 / / jemAM satata apAtA suvarNanA dAnathI yAcaka loko AnaMda pAmI rahyA che, puSpa-puMjanI vRSTithI jyAM 2 / 4aa zomI 23 cha, (1) maMgalanA kalakala karatI ekatra thaela ramaNIothI ramaNIya ene jyAM zAMtikarmano prAraMbha karavAmAM Avela che evo mahotsava samasta nagaramAM pravartI rahyo. (2) bIje divase te bALakanA pRSThapara traNa karaMDaka-asthibaMdhana jotAM te nimitte nAmano nizcaya karIne kuLavRddhAoe parama vibhUtipUrvaka tenuM tripRSTha evuM nAma pADyuM. pachI paMca dhAvamAtAothI rakSaNa karAto, mahAratnanI jema eka hAthathI bIje hAthe saMcarato ane aneka dAsa tathA cATukara-ramADanAra nokarathI yukata te tripRSTha kumArapaNAne pAmyo. eTale tene yogya jANIne sArA muhUrta ane zubha divase vidhipUrvaka tene bhaNAvavA mATe rAjA kalAcArya pAse lai gayo. (1)
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 207 tRtIyaH prastAvaH sayalo kalAkalAvo akAlakheveNa gurusyaasaao| niyabuddhipagariseNaM saviseso teNa gahiotti / / 2 / / aha muNiyasavvanAyavvavittharo gurupae pnnmiuunn| tadaNuNNAo kumaro gao sagehaMmi parituhro / / 3 / / ayaleNa bhAuNA saha khaNamaviya viogamasahamANo so| pavarujjANAIsuM nissaMko kIlai jahicchaM / / 4 / / komalakAyassavi tassa bhuyabalaM pekkhiUNa jAyabhayA / pamilANavayaNakamalA sahassamallAvi kaMpati / / 5 / / sakalaH kalAkalApaH akAlakSepeNa gurusakAzAt / nijabuddhiprakarSaNa savizeSaH tena gRhItaH / / 2 / / atha jJAtasarvajJAtavyavistAraH gurupadayoH praNamya / tadanujJAtaH kumAraH gataH svagRhe parituSTaH ||3|| acalena bhrAtrA saha kSaNamapi ca viyogamasahamAnaH saH | pravarodyAnAdiSu niHzaGkaH krIDati yatheccham / / 4 / / komalakAyasyA'pi tasya bhujabalaM prekSya jAtabhayAH / pramlAnavadanakamalAH sahasramallAH api kampante / / 5 / / eTale potAnI buddhinA prakarSathI samasta vizeSa kalA-kalApa te guru pAse alpa kALamAM zIkhI rahyo. (2) ema sarva zAstrano vistAra jANI letAM, gurunA caraNe namaskAra karI, tenI anujJAthI saMtuSTa thayela kumAra potAnA mApAse. mAvyA. (3) tyArapachI potAnA bhAi acala sAthe eka kSaNavArano viyoga paNa sahana na karato tripRSTha kumAra yathecchAe niHzaMkapaNe pravara udyAnAdikamAM krIDA karavA lAgyo. (4) pote zarIre komaLa chatAM tenA bhujabaLane joi, bhaya pAmatAM plAna mukha karIne sahasamallo paNa kAMpavA sAvyA . (5)
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 zrImahAvIracaritram lIlAevihu payapaMkayAiM so jattha jattha mellei / vajjAhayavva dharaNI tahiM tahiM tharaharai bADhaM / / 6 / / parihAseNavi je teNa pADiyA kahavi muTThighAeNaM / te nUNaM jai paragehiNIe puttehiM jIvaMti / / 7 / / khivai ya jatto diddhiM tatto cciya sAyaraM vinnypnnyaa| ahamahamigAe dhAvaMti kiMkarA mukkavAvArA / / 8 / / jassAesaM viyarai thevaMpi aNAyareNa'vi kumaaro| so laddhanihANo iva mannai kayakiccamappANaM / / 9 / / lIlayA api khalu padapaGkaje saH yatra yatra munycti| vajrA''hatA iva dharaNI tatra tatra kampate bADham / / 6 / / parihAsenA'pi ye tena pAtitAH kathamapi muSTighAtena / te nUnaM yadi paragRhiNyAH putraiH jIvanti / / 7 / / kSipati ca yatra dRSTiM tatra eva sAdaraM vinayapraNatAH / ahamahamikayA dhAvanti kiGkarAH muktavyApArAH ||8|| yasyA''dezaM vitarati stokamapi anAdareNA'pi kumAraH | saH labdhanidhAnaH iva manyate kRtakRtyamAtmAnam / / 9 / / te potAnA caraNakamaLa lIlAthI paNa jyAM jyAM sthApana karato, tyAM tyAM jANe vajathI haNAyela hoya tema pRthvI atyaMta tharatharatI sdl. (7) teNe hasatAM hasatAM paNa koi rIte muSTighAtathI pADelA jano nokarInI sAravArathI ja jIvatA rahI zakatA. vaLI jyAM te dRSTi nAkhato, tyAM sAdara vinayathI tarata ja namI paDelA nokaro anya kAma tajIne utAvaLathI tenI cho30 4tA. (8) te kumAra anAdarapUrvaka jene alpa Adeza karato, te jANe nidhAna prApta thayela hoya tema potAnA AtmAne itakRtya mAnato. ()
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 209 so bhaNai jattha ThANe tattha samappaMti sesvaavaaraa| tasseva parakkamavaNNaNeNa loyassa puNaruttaM / / 10 / / iya puvvabhavajjiyasukayakammavasavaTTamANasokkhassa / ayalasameyassa saraMti vAsarA aha tiviThussa / / 11 / / io ya-rAyagihe nayare bhArahaddhavasuMdharAhivamaNimauDakoDilIDhapAyavIDho, palayakAlamAyaMDamaMDaluDDAmarapayAvakkaMtadisicakko, nivvisaMkabhuyadaMDamaMDavanilINarAyalacchivilAsasuMdaro, samarasImanihayamattamAyaMgakuMbhatthalagaliyamuttAhalaviraiyacaukko, mahAgopuraparihasannihabAhubaddhavIravalao, nisiyadhArukkaDacakkanikkaMtiyavairiggIvo AsaggIvo nAma rAyA paDivAsudevo pavaraM paMcappayAraramaNijjaM visayasirimaNuhavai / evaM ca volaMtaMmi kAle so visAhanaMdI kumAro ciraM rajjamaNupAliUNa mao samANo narayatiriesu saH bhaNati yatra sthAne tatra samApyante zeSavyApArAH / tasyaiva parAkramavarNanena lokasya punaruktam / / 10 / / iti pUrvabhavA'rjitasukRtakarmavazavartamAnasaukhyasya / acalasametasya saranti vAsarANi atha tripRSThasya / / 11 / / itazca rAjagRhe nagare bharatArdhavasundharA'dhipamaNimukuTakoTilIDhapAdapIThaH, pralayakAlamArtaNDamaNDalaprabalapratApA''krAntadikcakraH, nirvizaGkabhujadaNDamaNDapanilInarAjalakSmIvilAsasundaraH, samarasImAnihatamattamAtaGgakumbhasthalagalitamuktAphalaviracitacatuSkaH, mahAgopuraparikhAsannibhabAhubaddhavIravalayaH, nizitadhArotkaTacakraniSkartitavairigrIvaH azvagrIvaH nAmA rAjA prativAsudevaH pravaraM paJcaprakAraramaNIyaM viSayazriyamanubhavati / evaM ca atikrAnte kAle saH vizAkhAnandI kumAraH ciraM rAjyamanupAlya mRtaH san te je sthAne bolato, tyAM zeSa vyApAro samApta karavAmAM AvatA ane tenAja parAkramanA varNanamAM lokonI punarukti vadhI gai hatI. (10) e rIte pUrvopArjita suphatathI vadhatA sukhayukta acala bhrAtA sAthe tripRSThanA divaso pasAra thavA lAgyA. (11) have ahIM rAjagRha nagaramAM, bharatArdhamAMnA rAjAoe potAnA maNimugaTathI jenI pAdapIThano sparza karela che. pralayakALanA sUryamaMDaLa samAna ugra pratApathI dizAone oLaMganAra, niHzaMka bhujadaMDarUpa maMDapamAM virAjamAna rAjalakSmInA vilAsavaDe zobhAyamAna, raNAMgaNamAM haNelA mattamAtaMgonA kuMbhasthaLamAMthI nIkaLelA motIo vaDe te bhUmine zobhAvanAra, nagaradvAranI parighA-bhuMgaLa samAna bhujAmAM vIra-valayane dhAraNa karanAra tathA tIkSNa dhAravALA utkaTa cakrathI zatruonI grIvAne chedI nAkhanAra evo azvagrIva nAme prativAsudeva rAjA, paMca prakAre zreSTha
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 zrImahAvIracaritram bhamiUNa uvavaNNo egaMmi girikaMdare siMhattaNeNaM / pamukkabAlabhAvo ya io tao hiMDaMto uvaddavei tassa raNNo phaannsaalichettnivaasikrisgjnne| te ya teNa uvaddavijjamANA AgayA AsaggIvanariMdassa sgaase| sAhio sIhavaiyaro, imaM ca vAgariyaM jahA-'deva! imAo kayaMtavibbhamAo siMhAo na rakkhaha amhe tA karisAveha niyachettAI, amhe annattha vccissaamo|' rAiNA bhaNiyaM-'bho bho kimevaM kAyarA hoha?, tahA karemi jahA na maNAgaMpi pIDai esa dutttthstto|' tao nirUviyA jahakkama solasavi sahassA nariMdANaM sIhapasarapaDikkhalaNatthaM / gayA ya pahiTThA karisagA saTThANaMmi / aNNayA ya AsaggIvo surasuMdarIvibbhamaMmi aMteurIjaNe, vesamaNadhaNAirege kosavibhave, aNaNNasarise kari-turagAirajjaMge, suravaisamami ANAissarie accaMtaM mucchio giDDio ciMtiumAraddho-kiM maNNe erisasamaggasAmaggIparivuDassa, pareNa maNeNavi aNabhibhavaNijjassa, naraka-tiryakSu bhramitvA upapannaH ekasmin kandare siMhatvena / pramuktabAlabhAvaH ca itastataH hiNDamAnaH upadravati tasya rAjJaH pradhAnazAlIkSetranivAsikarSakajanAn / te ca tena upadrUyamANAH AgatAH azvagrIvanarendrasya sakAzam / kathitaH siMhavyatikaraH, idaM ca kathitaM yathA-'deva! asmAt kRtAntavibhramAt siMhAt na rakSayasi asmAn tataH karSaya nijakSetrANi, vayaM anyatra vrajAmaH / ' rAjJA bhaNitaM' 'bhoH bhoH kimevaM kAyarAH bhavanti? tathA karomi yathA na manAg api pIDayati eSaH dussttsttvH| tataH nirUpitAH yathAkramaM SoDaza api sahasrANi narendrANAM siMhaprasarapratiskhalanArtham / gatAH ca prahRSTAH karSakAH svasthAne / anyadA ca azvagrIvaH surasundarIvibhrame antaHpurajane, vaizramaNadhanA'tireke kozavibhave, ananyasadRze kari-turagAdirAjyAGge, surapatisameSu AjJaizvaryeSu atyantaM mUrcchitaH gRddhaH cintayitum ArabdhavAn 'kiM manye, etAdRzasamagrasAmagrIparivRtasya pareNa manasA'pi anabhibhavanIyasya nityamapi aprmttcittaa'nggrkss(k)viSaya-lakSmIne bhogavato hato. ema keTaloka kALa vyatIta thatAM te vizAkhanaMdI kumAra cirakALa rAjya pALI maraNa pAmatAM naraka, tiryacamAM bhamIne eka giriguphAmAM siMha thayo. te tarUNa thatAM Amatema bhamato ane te rAjAnA zreSTha cokhAnA khetaromAM rahetA kheDUtone satAvato hato. tenAthI parAbhava pAmelA kheDUto azvagrIva rAjA pAse AvyA ane siMha vize kahevA lAgyA ke-"he deva! kRtAMta-yama samAna A siMhathI jo tame amAruM rakSaNa na karI zako, to tamArA khetaro bIjA pAse kheDAvo, ane anya sthAne cAlyA jaizuM." rAjAe kahyuM "are! tame ATalA badhA kAyara kema thai jAo cho? huM have evI goThavaNa karIza ke e duSTa prANI tamane jarA paNa satAvI zakaze nahi.' pachI teNe siMhane aTakAvavA mATe soLa hajAra rAjAone anukrame Adeza karyo. eTale kheDUto harSa pAmatA potAne sthAne gayA. (118) ekadA azvagrIva rAjA, devAMganA samAna aMtaHpura, kubera karatAM adhika dhanabhaMDAra, asAdhAraNa hAthI, azvopramukha rAjyAMga ane deveMdrasamAna AjJA-aizvarya-ityAdikamAM mUchita ane lubdha thatAM te ciMtavavA lAgyo-"zuM samajavuM? AvA prakAranI samasta sAmagrIyukta, manavaDe paNa zatrune anabhibhavanIya, sadA apramatta
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 211 tRtIyaH prastAvaH niccapi appamattacittaaMgarakkhaparikkhevassa, aNusumaraNamettakaratalapAubbhavaMtaappaDihayagaicakkAuhassa mamAvi saMbhavejja koi viNAsakaraNapaccalotti?, jai tAva taM jANemi kahavi tA karemi paDivihANaM, rakkhemi savvappayAreNa appANaMti saMpahAriUNa Ahuo nemittio / dAviyamegaMte AsaNaM / nisanno so tattha / sakkArapuvvaM puTTho ya savvAyareNa, jahA 'bhadda! nemittiya! sammaM ciMtiUNa sAhesu, ko'vi atthi kiM mamAvi maccakArI na vatti?', teNavi ya nimittabaleNa avaloiUNa bhaNiyaM-'deva! paDihayamamaMgalaM, kahamaNiTuM sAhijjai?', rannA vuttaM-'bhadda! mA saMkhubbha, sAhesu jahApucchiyaM / ' nemittieNaM jaMpiyaM-'jai evaM tA atthi tubmaMpi mccukaarii| rannA kahiyaM-'kahaM so neo?', teNa vuttaM-'deva! jo sAlicchettasIhaM vAvAissai tuhasaMtiyaM ca nIsesamaMDalAhivasammANaTThANaM caMDavegadUyaM dharisehI so nicchiyaM maccukArI jANiyavvo, savvappayArehiM rakkhaNijjo y|' eyamAyanniUNa rannA parikSepasya anusmaraNamAtrakaratalaprAdurbhavadapratihatagaticakrA''yudhasya mamA'pi sambhavet ko'pi vinAzakaraNa pratyala? / yadi tAvat taM jAnAmi kathamapi tadA karomi pratividhAnam, rakSAmi sarvaprakAreNa AtmAnam' iti sampradhArya AhutaH naimittikaH | dApitam ekAnte Asanam / niSaNNaH saH tatra | satkArapUrvaM pRSTazca sarvA''dareNa, yathA 'bhadra! naimittika! samyak cintayitvA kathaya ko'pi asti kiM mamA'pi mRtyukArI na vA?' iti / tenA'pi ca nimittabalena avalokya bhaNitaM 'deva! pratihatamamaGgalam, kathamamaGgalaM kathyate?' rAjJA uktaM 'bhadra! mA saMkSubhya, kathaya yathApRSTam' naimittikena jalpitaM' 'yadi evaM tadA asti tava api mRtyukaarii|' rAjJA kathitaM 'kathaM saH jJeyaH?' tena uktaM 'deva! yaH zAlIkSetrasiMhaM vyApAdayiSyati tava satkaM ca niHzeSamaNDalAdhipasanmAnasthAnaM caNDavegadUtaM dharSiSyati saH nizcitaM mRtyukArI jJeyaH, sarvaprakAraiH rakSaNIyazca / etad AkarNya rAjJA visarjitaH naimittikH|| citte aMgarakSakothI surakSita ane smaraNa karatAM ja akhkhalita gatithI karatalamAM prApta thanAra cakrAyudhane dhAraNa karanAra, evA mAro paNa vinAza karavA koI samartha haze kharo? jo te koi rIte jANavAmAM Ave to teno pratikAra karuM ane sarva prakAre potAnuM rakSaNa karuM.' ema dhArIne teNe nimittIyAne bolAvyo ane ekAMte Asanapara besArI, satkArapUrvaka Adara ApatAM tene pUchyuM-"he bhadra! naimittika! barAbara vicAra karIne tuM kahe ke mane paNa mRtyu pamADanAra koi che ke nahi?' eTale teNe paNa nimittanA baLathI jaNAvyuM- he deva! amaMgala naSTa thayuM! aniSTa kevI rIte bolAya?' rAjAe kahyuM - "he bhadra! kSobha na pAma, meM pUchelA praznano barAbara javAba Apa." eTale naimittika bolyo-"he rAjana! jo ema hoya to tamane maraNa pamADanAra paNa che,' rAjAe kahyuM- te kevI rIte jANI zakAya?" te bolyo-"he deva! je cokhAnA khetara saMbaMdhInA siMhane mAraze ane je samasta rAjAone mAnanIya evA tamArA caMDavega dUtanuM apamAna karaze, te avazya tamAro mRtyakArI jANavo ane te sarva prakAre rakSaNIya samajavo." e pramANe sAMbhaLI rAjAe naimittikane visarjana karyo ane pote rAjAsabhAmAM AvIne amAtyAdikane pUchyuM ke
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 zrImahAvIracaritram visajjio nemittio| sayaMpi uvaviTTho atthANamaMDave, pucchiyA ya amaccAiNo- 'aho ko saMpayaM naravaI daMDAhivo kumaro vA atulabalaparakkamo suNijjaitti', tehiM bhaNiyaM - 'deva! tumhANaMpi sayAsAo ko'vi atulabalo ? jeNa sAhijjai, mahIe sUramaMDale pahavaMtaMmi vipphurai tAragagaruI?', rAiNA bhaNiyaM-'bahurayaNA vasuMdharA, kimiha na saMbhavai?', maMtIhiM bhaNiyaM-'deva! nicchiyaM na muNimo, savaNaparaMparAe puNa suNijjaMti - payAvainariMdassa kumArA anannasarisaparakkamA lIlAdaliyasesasoMDIrabalAvaleva' tti, evamAyanniUNa rAiNA bhaNio caMDavego-jahA 'bhadda! gacchasu eyassa rAiNo sagAse sAhesu ya tassa amugaM mama paoyaNaM', 'jaM devo bhaNaitti paDicchiUNa sAsaNaM niggao, gao mahayA purisapariyAreNaM parikkhitto poyaNapurAbhimuhaM caMDavego / io ya payAvairAyA kayapavarasiMgAro, parihariyamahAmulladugullo, kumArapamuhapariyaNANugao aMteuramajjhe Thio ciTThai / vaTTai ya tattha pecchaNayaM / kerisaM? svayamapi upaviSTaH AsthAnamaNDape, pRSTAH ca amAtyAdayaH 'aho ! kaH sAmprataM narapatiH, daNDAdhipaH kumAraH vA atulabalaparAkramaH zrUyate ?' taiH bhaNitaM 'daiva! yuSmat sakAzAt ko'pi atulabalaH? yena kathyate, mahyAM sUramaNDale prabhavati visphurati tArakagurutA ?' rAjJA bhaNitaM 'bahuratnA vasundharA, kimatra na sambhavati?' mantribhiH bhaNitaM 'deva! nizcitaM na jAnImaH, zravaNaparamparayA punaH zrUyate - prajApatinarendrasya kumArau ananyasadRzaparAkramau lIlAdalitA'zeSazauNDIryabalA'valepau' iti / evamAkarNya rAjJA bhaNitaH caNDavegaH yathA 'bhadra! gaccha etasya rAjJaH sakAzaM kathaya ca tasya amukaM mama pryojnm|' 'yad devaH bhaNati' iti pratIcchya zAsanaM nirgtH| gataH mahatA puruSaparicAreNa parikSiptaH potanapurA'bhimukhaM caNDavegaH / itazca prajApatirAjA kRtapravarazRGgAraH, parihitamahAmUlyadukulaH, kumArapramukhaparijanA'nugataH antaHpuramadhye sthitaH tiSThati / vartate ca tatra prekSaNakam / kIdRzam ? - 'aho! atyAre rAma, daMDAdhipa } DubhArobhAM jhelA atula jaNazANI saMbhaNAya che ?' tekho jolyA- 'he deva! tabhArA karatAM zuM anya koi atulabaLI che ke jethI tamane jaNAvIe? sUryamaMDaLa vidyamAna chatAM tArAo prakAzI zake? rAjAe kahyuM-'pRthvIpara aneka ratno paDyAM che, mATe temAM asaMbhavita zuM che?' maMtrIo bolyA-'he rAjana! amo nizcayapUrvaka jANatA nathI; paraMtu zravaNa-paraMparAthI ema saMbhaLAya che ke 'prajApati rAjAnA kumAro, lIlAthI anyanA zauryanA garvane bhAMganAra ane asAdhAraNa parAkramavALA che.' ema sAMbhaLatAM rAjAe caMDavega dUtane kahyuM ke-he bhadra! tuM prajApati rAjA pAse jA ane kahe ke tenuM mAre amuka prayojana che.' eTale 'jevI devanI AjJA' ema kahetAM te AjJA laine puruSonA moTA parivAra sAthe potanapura cAlyo. have ahIM prajApati rAjA pravara zRMgA2 ane mahAkiMmatI vastro dhAraNa karI, kumAra vigerenA parivAra sahita aMtaHpuramAM beTho che. tyAM A pramANe nATaka cAlI rahyuM hatuM-ke je
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 213 tRtIyaH prastAvaH vivihNghaarvibbhmvicittkrnnppogrmnnijj| raNajhaNiramaMjumaMjIramaNaharArAvasaMvaliyaM / / 1 / / daDhadehAyAsavasucchalaMtatuTuMtahArasarivisaraM / bhUbhaMgavibbhamubbhaDapasariyabahuhAvabhAvabharaM / / 2 / / kalayaMThakaMThagAyaNapAraddhavisuddhatArageyasaraM / tADiyapaDupaDahummissamaMjuguMjaMtavaramuravaM(jaM?) / / 3 / / iya erisaMmi taruNIjaNassa naTuMmi saMpayaTTami / addiTharUvapuvve saMpanne paramaraMge ya / / 4 / / vividhA'GgahAravibhramavicitrakaraNaprayogaramaNIyam / raNadmaGghamaJjIramanoharA''rAvasaMvalitam / / 1 / / dRddhdehaa''yaasvshocchlttruttddhaarsrivisrm| bhrUbhaGgavibhramodbhaTaprasRtabahuhAvabhAvabharam / / 2 / / kalakaNThakaNThagAyanaprArabdhavizuddhatArageyasvaram / tADitapaTupaTahonmizrama guJjadvaramurajam / / 3 / / iti etAdRze taruNIjanasya nATya sampravRtte / adRSTarUpapUrve sampanne paramaraGge ca / / 4 / / vividha aMganA suMdara vibhrama ane vicitra karaNanA prayogathI ramaNIya, raNajhaNATa karatAM suMdara jhAMjharanA bhanI 2. dhvaniyukta, (1) majabUta dehane vALatAM UchaLavAthI jyAM hAranI sero tUTI rahI che, bhrakuTInA vibhramathI utkaTa hAvabhAva jyAM prasarI 238 che, (2) koyalasamAna kaMThavALA gAyakoe jyAM vizuddha vAjiMtrane anusarIne saMgIta prAraMbha karela che ane majabUta 54mizrita suM42 dhvani 20i muddA yai all 26 // cha. (3) e pramANe taruNIjananuM nATaka pravartatAM ane apUrva parama raMga jAmatAM, rAjasabhA jANe nidrAdhIna banI hoya, jANe citramAM AlekhAi gai hoya, jANe lepathI ghaDAyela hoya, jANe doraDIthI baMdhAyela hoya ane jANe madirAnA madathI stabdha banela hoya tema anya iMdriyonI pravRtti mUkI daI, tatkAla te animiSa locanayukta banI gai. A vakhate rAjaloka ane tripRSNakumAra satvara atyaMta saMtuSTa thayA. (4/5/6)
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 zrImahAvIracaritram suttavva cittalihiyavva levaghaDiyavva rajjunaddhavva / mairAmayaniphaMdiyavva vimukka'nnavAvArA / / 5 / / aNamisanayaNanivesA jaNaparisA takkhaNeNa sA jaayaa| aituTTha tividdukumAra rAyaloeNa saha jhatti / / 6 || tihiM visesiyaM / etthaMtare khIroyanimmahaNapajjaMtuTThiyavisuggArovva kaMpiyavibuhasattho, kayaMtovva aNivAriyAgamaNo paviThTho so caMDavegAhihANo duuo| taM ca daRsNa sasaMbhamamuTThiyA / sAmidUotti kaliUNa kayA mahatI paDivattI, puTTho ya AsaggIvanariMdassa sarIrAroggavattaM, sirasA paDicchiyaM sAsaNaM / saMvariyapecchaNagavAvAro niyaniyagehesu gao jnno| raMgabhaMgakaraNeNa ya bADhaM amarisio tividdukumaaro| pucchio aNeNa ego puriso-'are! ko esa? kiM vA eyAgamaNeNa abbhuTThio tAo? kahaM vA pavisamANo duvArecciya na ruddho paDihAreNa?' | suptA iva citralikhitA iva lepaghaTitA iva rajjunaddhA iva / madirAmayaniSpanditA iva vimuktA'nyavyApArA ||5|| animeSanayananivezA janaparSat tatkSaNena sA jaataa| atituSTaH tripRSThakumAraH rAjalokena saha jhaTiti ||6|| tribhiH vizeSitam / ___ atrAntare kSIrodanirmathanaparyantotthitaviSodgAraH iva kampitavibudhasArthaH, kRtAntaH iva anivAritA''gamanaH praviSTaH saH caNDavegA'bhidhAnaH dUtaH / taM ca dRSTvA sasambhramaM utthitAH (jnaaH)| svAmidUtaH iti kalayitvA kRtA mahatI pratipattiH, pRSTazca azvagrIvanarendrasya zarIrA''rogyavArtAm, zirasA pratIcchitaM zAsanam / saMvRtaprekSaNakavyApAraH nijanijagRheSu gataH jnH| raGgabhaGgakaraNena ca bADham AmRSTaH tripRSThakumAraH / pRSTaH anena ekaH puruSaH 'are! kaH eSaH? kiM vA etadAgamanena abhyutthitaH tAta? kathaM vA pravizyamANaH dvAre eva na ruddhaH pratihAreNa?' tena bhaNitaM 'kumAra! eSaH khalu rAjAdhirAjasya pradhAnadUtaH / ataH svAmI iva evAmAM kSIrasAgaranuM maMthana karatAM prAMte utpanna thayela viSodgAranI jema devone kaMpAvanAra ane yamanI jema jenuM Agamana anivArita che evo te caMDavega nAme dUta rAjasabhAmAM dAkhala thayo. tene jotAM rAjA tarata uThyo ane "A svAmIno dUta che' ema dhArI teNe dUtano bhAre AdarasatkAra karatAM azvagrIva nareMdranA kuzaLa samAcAra pUchyA, vaLI tenI AjJA mAthe caDAvI. A vakhate nATakanI pravRtti baMdha thatAM loko badhA potapotAnA sthAne cAlyA gayA. e raMgamAM bhaMga paDyo, jethI tripuSTakumAra bhAre kopAyamAna thayo ane teNe eka puruSane pUchyuM-"are! A koNa che? enA AvavAthI tAta uDyA kema? kAramAM praveza karatAM pratihAre ene aTakAvyo kema nahi?" te bolyo he kumAra! e rAjAdhirAjano mukhya dUta che, mATe tene svAmItulya samajIne rAjAe sAme abhyatthAna karyuM ane
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 215 teNa bhaNiyaM-'kumAra! eso khu rAyAhirAyassa phaannduuo| ao sAmivva daLuvvotti rAiNA abbhutttthio| aocciya paDihAreNavi na khlio| eyANuvittIe ceva suheNettha nivasijjai / pabhucittANuvattittaNaM hi sevgdhmmo|' ___ kumAreNa bhaNiyaM-'jANiyavvaM ko'vi kassavi pabhU sevago vA, hou tAva kiM eeNa?, anivvaDiyapurisAyArANaM viphalo attukkariso, niratthao tuMDamaMDavo(No?), aNucio bhuyabalAvalevo, ajutto nevtthphddaaddovo| tA eyaM ettha pattakAlaM-are! sAhejjasu tumaM mama jayA eso sanayarAbhimuhaM vaccejja, jeNa karemi eyassa paahunnyN|' 'jaM kumAro ANAveittibhaNiUNa abbhuvagayaM puriseNa| so ya dUo guNadose rAiNA samaM bhAsiUNa sAhiyanariMdapaoyaNo, parigahiyavivihapAhuDo, kayasakkArasammANo calio snyraabhimuhN| aMtarA ya gacchaMto vinnAyagamaNavaiyareNaM paDiruddho tivihrakumAreNa ayalaparigaeNaM, bhaNio yadRSTavyaH iti rAjJA abhyutthitH| ataH eva pratihAreNa api na skhlitH| etadanuvRttyA eva sukhenA'tra nyussyte| prabhucittA'nuvartitvaM hi sevkdhrmH|' kumAreNa bhaNitaM 'jJAtavyaM kaH kaMsya prabhuH sevakaH vA / bhavatu tAvat kiM etena? anivartitapauruSANAM viphalaH AtmotkarSaH, nirarthakaH tuNDamaNDanaH, anucitaH bhujabalA'valepaH, ayuktaH nepathyaphaTA''TopaH / tasmAd etadatra prAptakAlam - are! kathaya tvaM mAM yadA eSaH svanagarA'bhimukhaM vrajet, yena karomi etasya praadhunnykm| 'yad kumAraH AjJApayati' iti bhaNitvA abhyupagataM puruSeNa | saH ca dUtaH guNadoSAn rAjJA samaM bhASitvA sAdhitanarendraprayojanaH, parigRhItavividhaprAbhRtaH, kRtasatkArasanmAnaH calitaH svanagarA'bhimukham / antarA ca gacchan vijJAtagamanavyatikareNa pratiruddhaH tripRSThakumAreNa acalaparigatena, bhnnitshctethI pratihAre paNa tene aTakAvyo nahi. enI anukULatAthI ja ahIM sukhe rahI zakAya che, kAraNake svAmInI marajI pramANe vartavuM e sevakano dharma che." kumAra bolyo-"koNa kono svAmI ke sevaka che? te have jANavAmAM AvI jaze. e bAbatathI atyAre prayojana nathI. je parAkrama karatA nathI tevA janono atyutkarSa viphaLa che, mukhanI zobhA nirarthaka che, bhujabaLano garva anucita che ane vastrAdikano ADaMbara ayukta che, mATe atyAre ahIM e ja kartavya che ke e dUta jyAre potAnA nagarabhaNI pAcho phare tyAre tame mane khabara Apajo, ke jethI tenuM Atithya karuM." eTale "jevI kumAranI AzA' ema kahI te puruSe kumAranuM vacana mAnya karyuM. have te dUta rAjA sAthe guNa-doSanI vAto karI, potAnA svAmInuM prayojana kahI, vividha prAbhUta-bheTa svIkArI, satkAra-sanmAna pAmI, te potAnA nagara tarapha cAlyo. evAmAM tenA gamanano vRtAMta jANavAmAM AvatAM, acala bhrAtA sAthe tripRSNakumAre dUtane adhavaca aTakAvyo ane jaNAvyuM
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 re dUyAhama! aiduTTha dhiTTha pAviTTha kattha vaccihisi / pecchaNayaraMgabhaMgaM taiyA kAuM mama samakkhaM ? / / 1 / / nibbhagga! garuyarAulasevaNao'vihu pabhUyakAleNaM / patthAvApatthAvaM na muNasi kiM sikkhio taMsi ? / / 2 / / niyajaNa! vayaNavinnAsapamuhaguNavitthareNa uvahasasi / sakkaguruMpi vidUkuha! anneva viyaDDimA tujjha ? / / 3 / / tA pAva! pAvasu phalaM saduThThaceTThiyatarussa duvvishN| sumaresu ya iTThadevaM mA'kayadhammo dhuvaM marasu ||4|| iya bhaNiUNa tiviTThU niDuramuTTippahAramuggiriuM / jA haNai neva dUyaM ayaleNaM jaMpiyaM tAva / / 5 / / dUtA'dhama! atiduSTa! dhRSTa! pApiSTha! kutra vrajiSyasi / prekSaNakaraGgabhaGgaM tadA kRtvA mama samakSam? / / 1 / / zrImahAvIracaritram nirbhaga! gurukarAjakulasevanataH api khalu prabhUtakAlena / prastAvA'prastAvaM na jAnAsi kiM zikSitaH tvam asi ? / / 2 / / nIcajana! vacanavinyAsapramukhaguNavistAreNa upahasasi / zakragurumapi vidvatkutha! anyA eva vidagdhatA tava ! / / 3 / / tasmAt pApa! prApnuhi phalaM svaduSTaceSTitataroH durvisaham / smara ca iSTadevaM mA akRtadharmaH dhruvaM mriyasva / / 4 / / iti bhaNitvA tripRSThaH niSThuramuSTiprahAram udgIrya | yAvad hanti naiva dUtamacalena jalpitaM tAvat / / 5 / / 'he adhama dUta! are dhRSTa! duSTa! pApiSTa! te vakhate mArI samakSa nATakanA raMgano bhaMga karIne tuM have kyAM bhavAnI che? (1) he nirbhAgI! lAMbo vakhata moTA rAjAnI sevA karavA chatAM tuM prastAva-prasaMga ke aprastAvane jANato nathI. tuM zuM zIthyo che ? (2) he nIca! vacana-vinyAsa-racanApramukha guNanA vistArathI tuM bRhaspatine paNa hasI kADhe che te adhama paMDita! tArI caturAi kaMi judA ja prakAranI che., (3) mATe he pApI! tuM tArA duSTa AcaraNanuM asahya phaLa anubhavI le, have iSTadevane yAda karI le, kAraNake dharma
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH bho bho kumAra ! viramasu gohaccapiva vimuMca eyavahaM / dUyA raMDA bhaMDA kayAvarAhAvi ahaNaNijjA ||6|| = tAhe bhaNiyA purisA! re re sigdhaM imassa pAvassa / mottUNa jIviyavvaM sesaM avaharaha vatthAI ||7|| purisehiM tao kumarassa vayaNao laTThi muTThipabhiIhiM / gahiUNa taM samatthaM dhaNAiyaM avahaDaM tassa ||8|| bhayabharavihurattaNao niyaMsiyaM vatthamaviya se galiyaM / bhUmIe nivaDaNeNaM dhUlIe dhUsariyamaMgaM / / 9 / / bhoH bhoH kumAra! virama gohatyAmiva vimuJca etadvadham / dUtAH, raNDAH, bhaNDAH kRtA'parAdhAH api ahantavyAH || 6 || tadA bhaNitAH puruSAH re! re! zIghramasya pApasya / muktvA jIvitavyaM zeSamapaharata vastrAdiM / / 7 / / puruSaiH tataH kumArasya vacanAd yaSTi-muSTiprabhRtibhiH / gRhItvA tat samastaM dhanAdikamapahRtaM tasya / / 8 / / bhayabharavidhUratvataH nivasitaM vastramapi ca tasya galitam / bhUmau nipatanena dhUlyAM dhUsaritamaGgam / / 9 / / 217 karyA vinA tuM maraNa na pAme.' ema kahI tripuSTa jevAmAM majabUta muSTiprahAra ugAmI tene haNavA jAya che, tevAmAM acale tene aTakAvIne kahyuM-'he kumA2! gohatyAnI jema enA vadhathI virAma pAma, kAraNake dUta, vidhavA ane bhAMDa bahurUpIyo e aparAdhI chatAM avadhya che. (4|5|6) eTale kumAre potAnA sevakone AjJA karI - 'he puruSo! tame A pApInuM eka jIvita mUkIne bIjuM badhuM vastrAdika vinAvilaMbe chInavI lyo.' (7) e rIte kumA2nA vacanathI puruSoe lAkaDI, muSTi vigerethI teno nigraha karI, dhanAdika badhuM chInavI lIdhuM. (8) AthI bhAre bhayathI vyAkULa thatAM dUtanuM uparanuM vastra paNa jamInapara paDI gayuM ane jamIna para paDI javAthI tenuM badhuM zarIra dhULathI milana thai gayuM. (9)
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 zrImahAvIracaritrama aha khamaNagovva muNiuvva paMDaraMgovva takkhaNaM jaao| so caMDavegadUo niyajIviyarakkhaNaTThAe / / 10 / / seso puNa parivAro jIviyakaMkhI ya paharaNe mottuM / sayaladisAsu palANo daMsaNamette'vi kumarassa / / 11 / / evaM ca luMca-viluMciyaM kAuM dUyaM valiyA kumArA | jANiyA ya vattA payAvaiNA | tao bhIuvviggo ciMtiumADhatto-aho asohaNaM kayaM kumaarehiN| eyaMmi paDikUlie paramattheNa AsaggIvo pddikuulio| ajahAbalamAraMbho mUlaM vinnaasss| na ya kumArAvaraddhe mama niddosattaNaM vayaNasaeNavi ko'vi pddivjjihii| paDivajjievi payaDo khalu esa vavahAro jaM bhiccavarAhe sAmiNo dNddo| tA visamamAvaDiyaM / ahavA alaM ciMtieNa| uvAo ceva atha kSapaNakaH iva, muniH iva pANDurAGgaH iva tatkSaNaM jAtaH / saH caNDavegadUtaH nijajIvitarakSaNArtham / / 10 / / zeSaH punaH parivAraH jIvitakAGkSI ca praharaNAni muktvA / sakaladikSu palAyitaH darzanamAtre'pi kumArasya / / 11 / / evaM ca luJca-viluJcitaM kRtvA dUtaM valitAH kumArAH / jJAtA ca vArtA prjaaptinaa| tataH bhItodvignaH cintayituM ArabdhavAn 'aho! azobhanaM kRtaM kumAraiH / etasmin pratikUlite paramArthena azvagrIvaH prtikuulitH| ayathAbalamA''rambhaH mUlaM vinAzasya / na ca kumArA'parAdhe mama nirdoSatvaM vacanazatenA'pi ko'pi prtiptsyti| pratipratyAM api prakaTaH khalu eSaH vyavahAraH yad bhRtyA'parAdhe svAminaH daNDaH / tasmAt vissmmaaptitm| athavA alaM cintitena / upAyaH eva upeyasya sAdhakaH' iti nizcitya AnAyitaH duutH| savizeSaM kRtA eTale potAnA jIvitanI rakSA mATe te caMDavega dUta tarata tapasvI, muni ke mahAdeva jevo banI gayo. (10) vaLI potAnA jIvitane IcchanAra evo anya je teno parivAra hato, te to kumArane jotAM ja zastro nAkhI daine cAre dizAmAM palAyana karI gayo. (11) e pramANe dUtanA hAlahavAla karIne kumAro pAchA vaLyA. e hakIkata prajApati rAjAnA jANavAmAM AvatAM te bhayathI udvigna thaine ciMtavavA lAgyo ke "aho! kumAroe bahu ja khoTuM karyuM. e dUta pratikULa thatAM kharI rIte azvagrIva rAjA pratikULa thayo. ayogya rIte baLa vAparavAthI vinAzanuM mULa ropAya che. vaLI kumAronA aparAdhamAM game tevAM vacanothI paNa mAruM nirdoSapaNuM koi svIkAre tema nathI ane kadAca koi svIkAre, chatAM jagatamAM evo vyavahAra to pragaTa ja che ke "sevakano aparAdha thatAM svAmI daMDAya." tethI mArApara to saMkaTa ja AvI paDyuM. athavA to AvI ciMtA karavAthI zuM? kAraNa ke upAya ja upaya-kAryano sAdhaka che, ema nizcaya karIne teNe caMDavega dUtane
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 219 uveyassa sAhagottinicchiUNa ANAvio duuo| savisesaM kayA pddivttii| samappiyAI mahAmollAiM paahuddaaiN| kao ya caugguNo daannkkhevo| bhaNio ya eso-'aho mahAyasa! bAlabhAvasulabhaniviveyattaNeNa, jovvaNavasavisaMtulaciTThiyattaNeNa, rAyakulajammasahayadullaliyattaNeNa ya jaivi bADhaM avaraddhaM kumArehiM tumha tahAvi savvahA na kAyavvo cittsNtaavo| na voDhavvo amriso| mama nivviseso'si tumN| DiMbhaduvvilasiyANi na kariMti cittapIDaM kahavi jnngtthaanniiyss| ahaM jaNago ceva eesiM| uttarottaraguNapagarisArohaNaM puNa tumae imesiM kAyavvaM, tA kuNasu pasAyaM pariharasu avmaannN|' dUeNa bhaNiyaM-'mahArAya! kimevamAulo bhavasi?, kiM ko'vi niyaDiMbhesu duviNayamAsaMkei?, pemaparavasahiyaesu vA egamavi avarAhaM na mariseti?', rAiNA bhaNiyaM"evamevaM, jANAmi tujjha cittavittiM, lakkhemi paDivannabharadhavalattaNaM, kevalaM tahA kAyavvaM pratipattiH / samarpitAni mahAmUlyAni prAbhRtAni / kRtazca caturguNaH dAnakSepaH / bhaNitazca eSaH 'aho mahAyazaH! bAlabhAvasulabhanirvivekatvena, yauvanavazavisaMsthulaceSTitatvena, rAjakulajanmasahajadurlalitatvena ca yadyapi bADhamaparAddhaM kumArAbhyAM, tvayA tathApi sarvathA na kartavyaH cittasantApaH / na voDhavyaH AmarSaH / mama nirvizeSaH tvm| DimbhadurvilasitAni na kurvanti cittapIDAM kathamapi janakasthAnIyasya / ahaM kevalaM janakaH eva etyoH| uttarottaraguNaprakarSA''rohaNaM punaH tvayA etayoH kartavyam / tataH kuru prasAdam, parihara apmaanm| ___ dUtena bhaNitaM 'mahArAja! kiM evamAkulaH bhavasi? ki ko'pi nijaDimbheSu durvinayam AzaGkate? premaparavazahRdayeSu vA ekamapi aparAdhaM na marSati?' rAjJA bhaNitaM 'evamevam, jAnami tava cittavRttim, lakSayAmi pratipannabharadhavalatvam, kevalaM tathA kartavyaM yathA devaH kumAravyatikaraM na zRNoti / iti bhaNite pAcho bolAvyo ane teno vizeSa prakAre satkAra karyo, temaja mahAkiMmatI bheTo ApIne prathama karatAM cAragaNuM dhana ApyuM. pachI tene dhIraja ApatAM jaNAvyuM ke-"he mahAyaza! bAlyAvasthAmAM nirviveka sulabha hovAthI, yauvanane lIdhe asabhya ceSTA adhika rahevAthI ane rAjakuLamAM janma pAmavAthI unmattatA sahaja hovAthI, jo ke kumAroe tamane bahu satAvyA, chatAM koi rIte manamAM kheda na lAvavo, temaja kopane paNa avakAza na Apavo. tamAre mATe badhA karatAM mane bahumAna che. pitAnI sabhAmAM besanArane bALakuceSTA kadApi kheda upajAvatI nathI. huM emano phakta janmadAtA chuM. tamAre to e kumAromAM adhikAdhika zreSTha guNa siMcavA, mATe prasAda lAvI apamAnanI vAta bhUlI jAo.' tyAre dUta bolyo- "he mahArAja! tame AvA vyAkuLa zA mATe thAo cho? zuM potAnA bALakomAM koi avinayanI zaMkA kare? athavA to hRdaya premane paravaza thatAM eka paNa aparAdhane zuM sahana karI na zake?" rAjAe jaNAvyuM- "e barAbara che, tArA cittane huM jANuM chuM, tArI niSThA mArA lakSyamAM che. have kevaLa eTaluM ja karavAnuM che ke-kumAro vAta azvagrIva rAjAnA sAMbhaLavAmAM na Ave.' ema rAjAnuM vacana svIkArIne caMDavega dUta cAlato
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 zrImahAvIracaritram jahA devo kumAravaiyaraM na nisaamei|' ii bhaNie paDivajjiUNaM calio cNddvego| kameNa gacchaMto patto AsaggIvanariMdasamIvaM / aha puvvAgayanarakahiyakumAravaiyaranisAmaNA rusio| AbaddhabhiuDibhImo rattaccho pecchio rAyA / / 1 / / nAyaM ca jahA puvvAgaehiM siTTho sa vaiyaro ranno / tAhe kayappaNAmo uvaviThTho so niyaTThANe / / 2 / / puTTho ya tao rannA kahio nIsesavaiyaro teNa / jaha kumarehiM pahao ayANamANehi niravekkhaM / / 3 / / jaivihu deva'varaddhaM bAlattaNao suehiM mama kiNpi| tahavi payAvainivaI ahigaM sogaM samuvvahai / / 4 / / pratipadya calitaH caNDavegaH / krameNa gacchan prAptaH azvagrIvanarendrasamIpam / atha / pUrvA''gatanarakathitakumAravyatikaranizravaNena ruSTaH / AbaddhabhRkuTibhImaH raktAkSaH IkSitaH rAjA / / 1 / / jJAtaM ca yathA pUrvA''gataiH ziSTaH saH vyatikaraH rAjJaH / tadA kRtapraNAmaH upaviSTaH saH nijasthAne / / 2 / / pRSTaH ca tataH rAjJA kathitaH niHzeSavyatikaraH tena / yathA kumArAbhyAM prahataH ajAnadbhyAM nirapekSam / / 3 / / yadyapi khalu deva! aparAddhaM bAlatvAt sutAbhyAM mama kimpi| tathApi prajApatinRpatiH adhikaM zokaM samudvahati / / 4 / / thayo ane anukrame te athagrIva rAjA pAse AvI pahoMcyo evAmAM pUrve AvelA puruSonA mukhathI kumArono prasaMga sAMbhaLavAthI kopAyamAna thayela, bhrakuTI caDAvavAthI bhayaMkara bhAsato ane raktalocana karI beThela rAjA dUtanA jovAmAM Avyo. (1) eTale te samajI gayo ke- "pUrve AvelA puruSoe rAjAne te prasaMga saMbhaLAvyo che." pachI praNAma karI dUta potAnA sthAne hI. (2) eTale rAjAe pUchatAM, badho vRttAMta jaNAvatAM teNe kahyuM. - "prajApati rAjAnA kumAroe apekSA vinA / 5o bhane bhAyA. (3) bALapaNAne lIdhe jo ke temaNe mAro aparAdha karyo, topaNa e banAvathI prajApati rAjAne bahu kheda thayo che. (4)
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 221 tRtIyaH prastAvaH cUDAmaNivva sIseNa sAsaNaM tumha dharai vinnyno| nibbhaMtabhiccabhAvaM savisesaM daMsai sayAvi / / 5 / / na muNijjai juvaINaM maMjIraravo kayAvi tassa gihe| mAgahaloeNaM tuha guNanivahaM saMthuNaMteNa ||6|| kiM bahuNA? mahivaiNo mae sudiTThA kayA samaggA / kiM tu niyasAmibhattIe tulai no ko'vi teNa samaM / / 7 / / aha AsaggIvanariMdeNa sumariyaM nemittigavayaNaM | parikaMpio maNeNaM, ciMtiyaM ca-'aho nivvaDiyaM tAva egaM nemittigavayaNaM / bIyaMpi jai itthameva havejja tA nicchiyaM akusalaM ti paribhAviUNa AhUo avaro dUo, bhaNio ya jahA-'gacchasu re payAvaissa sagAse, bhaNasu cUDAmaNiH iva zIrSaNa zAsanaM tava dharati vinayanataH / nirbhAntabhRtyabhAvaM savizeSa darzayati sadA'pi / / 5 / / na jJAyate yuvatInAM maJjIraravaH kadApi tasya gRhe / mAgadhalokena tava guNanivahaM saMstuvadbhiH / / 6 / / kiM bahunA? mahIpatayaH mayA sudRSTAH kRtAH samagrAH / kintu nijasvAmibhaktyA tolayati no ko'pi tena samam / / 7 / / atha azvagrIvanarendreNa smRtaM naimittikavacanam | parikampitaH manasA, cintitaM ca - aho! niSpannaM tAvad ekaM naimittikvcnm| dvitIyamapi yadi evameva bhavet tataH nizcitaM akuzalamiti paribhAvya AhUtaH aparaH vinayathI namra banI mugaTanI jema tamArI AjJAne zirapara dhAraNa kare che ane sadA vizeSapaNe atyaMta potAno mRtyamA satAvI 26yo che. (5) tenA ghare tamArA guNo mAgadhajano gAi rahyA che, tethI koIvAra paNa yuvatIonA jhAMjharano dhvani Aimvama mAvato nathI. (7) he rAjana! huM vadhAre zuM kahuM? meM badhA rAjAone sAkSAt joyA che, chatAM potAnA svAmInI bhaktimAM tenI tulanA 05 3rI 3 te nathI.' (7) e pramANe sAMbhaLatAM azvagrIva rAjAne pelA naimittikanuM vacana yAda AvyuM ane manamAM kaMpatAM ciMtavavA lAgyo- "aho! nimittiyAnuM eka vacana to barAbara siddha thayuM ane bIjuM vacana paNa jo eja pramANe sAcuM thAya,
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 zrImahAvIracaritram ya taM mama vayaNeNa-jeNa sAlicchettesu karijjamANesu sabalavAhaNo gaMtUNa kesariM parikkhalahatti / 'jaM devo ANaveitti bhaNiUNa niggao dUo | kameNa patto payAvaissa bhavaNaM / sakkArio raNNA, puTTho ya AgamaNapayoyaNaM / sAhiyaM ca teNa sIharakkhaNarUvaM nariMdasAsaNaM, abbhuvagayaM ca payAvaiNA, saTThANe ya pesiUNa dUyaM evaM uvAladdhA kumArA puttA! akAla eva hi tumhehiM pabohio dhuvaM mccuu|| AsaggIvanariMdassa dharisio jamiha so dUo / / 1 / / teNeva ayaMDe cciya dAruNarUvA imA mamAvaDiyA / ANA kayaMtavibbhamapaMcANaNarakkhaNANugayA / / 2 / / kumArehiM bhaNiyaM-'tAya! kahaM maccU pabohio?', rannA bhaNiyaM-'puttA! suNeha / dUtaH, bhaNitazca yathA 'gaccha re! prajApateH sakAzaM, bhaNa ca taM mama vacanena 'yena zAlIkSetreSu kRSyamANeSu sabalavAhanaH gatvA kesarI pariskhala' / 'yad devaH AjJApayati' iti bhaNitvA nirgataH duutH| krameNa prAptaH prajApateH bhavanam / satkAritaH rAjJA, pRSTazca Agamanaprayojanam / kathitaM ca tena siMharakSaNarUpaM narendrazAsanam, abhyupagataM ca prajApatinA, svasthAne ca preSitvA dUtamevamupAlabdhAH kumArAH - putrau! akAle eva hi yuSmAbhyAM prabodhitaH dhruvaM mRtyuH / azvagrIvanarendrasya dhRSTaH yadiha saH dUtaH / / 1 / / tenaiva akANDe eva dArUNarUpA eSA mama aaptitaa| AjJA kRtAntavibhramapaJcAnanarakSaNA'nugatA / / 2 / / kumAraiH bhaNitaM 'tAta! kathaM mRtyuH prabodhitaH?' rAjJA bhaNitaM 'putrau, zruNutam / azvagrIvanarendrasya to avazya akuzaLa ja che." ema dhArI bIjA dUtane bolAvIne teNe kahyuM- "are! tuM prajApati pAse jA ane mArI AjJA tene saMbhaLAva ke-taiyAra thayelA cokhAnA khetaromAM jaine siMhanuM nivAraNa kara." eTale "jevI devanI AjJA' ema kahetAM te dUta cAlato thayo ane anukrame prajApati pAse jai pahoMcyo. rAjAe satkArapUrvaka tene AvavAnuM prayojana pUchyuM, tyAre teNe siMhane aTakAvavArUpa nareMdrano Adeza kahI saMbhaLAvyo. rAjAe te zAsanano svIkAra karI, dUtane svasthAne mokalIne kumArone teNe Thapako Apyo ' putro! 25 zvazrI nareMdranA itano 4 521 ayo, tathA 25.7||nne tabhI avazya mRtyune 42||'yo cha. (1) eja kAraNe yamasamAna siMhane aTakAvavArUpa A bhayaMkara AjJA akALe mArA para AvI paDI." (2) kumAra bolyA- "he tAta! ame mRtyune zI rIte jagADyo?" rAjAe kahyuM- "sAMbhaLo azvagrIva nareMdranA cokhAnA khetaronA kheDUtone siMha parAbhava pamADe che, prativarSe vArApUrvaka badhA rAjAoe yathAkrame tenAthI rakSaNa
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 223 tRtIyaH prastAvaH AsaggIvanariMdassa sAlikhettassa kesarI karisagajaNaM viddavei / so ya paivarisaM vArovAraeNa jahakkama savvanariMdehiM rakkhijjai / saMpayaM puNa dharisiyadUyakuvieNa AsaggIveNa apatyAvecciya ahaM samAiTTho'mhi / tA eyaM maccue paDibohaNaM ti tesiM kahiUNa samADhattaM payANayaM / etyaMtare vinnattaM kumArehiM-'tAya! amhe vccaamo|' rannA bhaNiyaM-'puttayA! bAlayA tumhe, na jANaha ajjavi kajjAkajjaM / tA viramaha imAo ajjhvsaayaao| ahaM sayameva vaccissAmi / ' tehiM bhaNiyaM-'savvahA mokkalaha, gaMtavvamavassamamhehiM, mahaMtameyaM koUhalaM, keriso so kesari tti?, rAiNA bhaNiyaM-'are puttA! hariNaMkamaMDalanikkalaMke kule samuppattI, kuberasamairego dhaNasaMcao, avigalaM ANAIsariyaM, kalAkalAvaMmi vimalaMmi vimalaM kusalattaNaM, samatthasutthatthesu pavINaA, nIsesesu paharaNesu paramo parissamo ya, nIrUvamaM vIriyaM, appaDimA rUvalacchI, eesimegayaraMpi ummaggapavattaNasamatthaM, kiM puNa egattha samavAo?, zAlIkSetrasya kesarI karSakAn vidrvti| saH ca prativarSa vAraMvArakeNa yathAkramaM sarvanarendraiH rakSyate / sAmprataM punaH dharSitadUtakupitena azvagrIveNa aprastAve eva ahaM samAdiSTaH asmi / tasmAd etad mRtyoH pratibodhanam' iti teSAM kathayitvA samArabdhaM prayANakam / atrAntare vijJaptaM kumAraiH 'tAta! AvAM vrajAvaH / ' rAjJA bhaNitaM 'putrau! bAlau yuvAm, na jAnItam adyA'pi kAryA'kAryam / tasmAt viramethAmasmAd adhyavasAyAt / ahaM svayameva vrjissyaami|' tAbhyAM bhaNitaM 'sarvathA preSa, gantavyamavazyamasmAbhyAma, mahadetat kautUhalama, kIdRzaH saH kesarI' iti / rAjJA bhaNitam 'are putrau! hariNAGkamaNDalaniSkalake kule samutpattiH, kuberasamA'tireka: dhanasaJcayaH, avikalamAjJaizvayam, kalAkalApe vimale vimalaM kuzalatvam, samastasUtrArtheSu pravINatA, niHzeSeSu praharaNeSu paramaH parizramazca, nirUpamaM vIryam, apratimA rUpalakSmIH... eteSAm ekataramapi unmArgapravartanasamartham, kiM punaH ekatra samavAyaH? etAni ca sarvANi yuvayoH snti| tasmAd etaiH karavAnuM che, paraMtu tame tenA dUtanuM apamAna karyuM, tethI kopAyamAna thayelA azvagrIve atyAre vArAnA krama vinA mane te kAma karavAnI AjJA karI che, eTale e mRtyune jagADavA samAna ja che.' ema kahIne teNe prayANa karavAnI taiyArI karI. evAmAM kumAroe vinaMti karIne kahyuM- "he tAta! e kAma bajAvavA ame jaie.' rAjA bolyo- "he vatsa! tame hajI bALaka cho, tethI tamane hajI kAryAkAryanI khabara nathI mATe e vicArathI tame aTakI jAo. huM pote ja jaiza." tyAre kumAroe jaNAvyuM- "tame game te rIte amane ja mokalo. amAre avazya javuM che ane amane kautUhala che ke te siMha kevo che.' rAjAe kahyuM ke- "are putro! caMdramA samAna niSkalaMka kuLamAM janma, kubera karatAM adhika dhanano saMcaya, akhaMDa AjJA-aizvarya, nirmaLa kalA-kalApamAM atula kuzaLatA, samasta zAstrArthamAM pravINatA, badhA AyudhomAM parama parizrama, asAdhAraNa virya, apratima rUpalakSmI, e badhAmAM ekAda bAbata paNa unmArge pravartAvavAmAM samartha che, to A badhuM eka sAthe bhegu thAya to zuM na kare ! upara batAvela badhI bAbato tamArI pAse
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 zrImahAvIracaritram yANi ya savvANivi tumha saMti / tA eehiM hIramANANaM tumhANaM ko paDikkhalaNakArI ?, jamhA baddhamaccharA veriNo, ussiMkhalA khalA, avibhAvaNijjAgamAo AvayAo, accaMtaM pamattacittA ya tumhe / na jANijjai keriso vivAgo havai ?, ao muyaha gADhaggahaM 'ti / tehiM bhaNiyaM-'tAya! havau kiMpi nicchayaM gaMtavvamamhehiM', tao nivArijjamANAvi caliyA kumArA pahANarAiNA sameyA kaivayakari turaya-raha- pariyaNapariyariyA, pattA ya tesu sAlicchettesu jattha so kesarI nivasai / puTThA ya tehiM karisagA - ' are kiha anne rAiNo puvviM sIhaM rakkhiyAiyA ?', tehiM bhaNiyaM-'kumAra! payaMDaguDADovabhAsurehiM pavarakuMjarehiM, pavaNAiregavegasuMdaraMgehiM jaccaturaMgehiM, uDDuMDa-gaMDIva-sella- bhalli - nArAya- kuMtapamuhapaharaNahatthehiM suhaDasatthehiM viraiUNa tiuNapAyAraparikkhevaM acvaMtamappamattacittA maraNamahAbhayavevaMtasavvasarIrA kesariguhAmuhanihiyAhriyamANayoH yuvayoH kaH pratiskhalanakArI ? yasmAd baddhamatsarAH vairiNaH, ucchruGGkhalAH khalAH, avibhAvitA''gamanAH ApadaH, atyantapramacittau ca yuvAm / na jJAyate kIdRzaH vipAkaH bhaviSyati / ataH muJcatam gaaddhaa''grhm|' taiH bhaNitaM 'tAta! bhavatu kimapi nizcitaM gantavyamasmAbhyAm / ' tataH nivAryamANau api calitau kumArau pradhAnarAjJA sametau katipayakari turaga-ratha-parijanaparivRttau prAptau ca teSu zAlIkSetreSu yatra saH kesarI nivasati / bhallI pRSTAzca taiH karSakAH 'are! kathamanye rAjAnaH pUrvaM siMhaM rakSitavanta ?' taiH bhaNitaM 'kumAra! pracaNDaguDA''TopabhAsuraiH pravarakuJjaraiH, pavanA'tirekavegasundarAGgaiH jAtyaturagaiH, uddaNDa-gANDIva-bANa- nArAca-kuntapramukhapraharaNahastaiH subhaTasArthaiH viracya triguNaprAkAraparikSepamatyantamapramattacittAH mojuda che, mATe kheMcAtA (= nukasAnane lAvatA) tamane koNa aTakAve tema che? vaLI zatruo to bhAre matsarI ane uMccuMkhala khala jevA hoya che, ApadAo kyAre mAthe AvI paDaze te kAMi jANI zakAtuM nathI ane tamo atyaMta pramatta cho, tethI bhaviSyamAM kevuM pariNAma Avaze te atyAre jANI zakAya nahi; mATe tame e gADha Agraha mUkI gho' temaNe kahyuM- 'he tAta! bhale game tema thAo, paraMtu amAre to avazya javuM che.' ema aTakAvyA chatAM kumAro, pradhAnapuruSo tathA keTalAka hAthI, azva, ratha ane subhaTo temaja parijano sahita cAlatA thayA ane jyAM te kesarI vasato hato te zAlikSetromAM pahoMcyA. tyAM temaNe kheDUtone pUchyuM- 'are! pUrve anya rAjAoe siMha thakI tamArI zI rIte rakSA karI? teo bolyA'he kumAra! pracaMDa kavacanA ADaMbarathI zobhatA pravara hAthIo, pavana karatAM adhika vegavALA ane suMdara jAtyaazvo ane utkaTa dhanuSya, zalya, barachI, bANa, bhAlApramukha zastrone dhAraNa karatA subhaTa-samUhovaDe triguNa killAsamAna gherAvo racI, atyaMta sAvadhAna rahetAM ane maraNanA mahAbhayathI zarIre kaMpatA, evA rAjAoe
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 225 nimesanayaNA rakkhisu nraahivaa| tahA rakkhamANANavi paikkhaNaM sIhanAyavasasamucchalaMtapaDisaddAyannaNeNa avagaNiyatikkhaMkusapahArA karaDitaDapaNaTThamayajalA vihaDaMti karighaDA, gADhakhalitakhalijjamANAiM vi disodisiM phaTuMti turayaghaTTAiM, vimukkaporisAbhimANANi iTThadevayamaNusaramANANi savvao palAyaMti pAyakkANi / ' kumAreNa bhaNiyaM-'aho mahAparakkamo, aho anannavipphuriyaM vIriyaM, aho ohAmiyasayalasuhaDadappamAhappaM, aho bhuvaNacchariyaM cariyaM tassa kesariNo jaM tiriyamettassavi evaM prisNkijji| are kettiyaM puNa kAlaM evaMvihaparikileseNa esa paDikkhalijjai?, tehiM bhaNiyaM-kumAra! jAva sayalaMpi karisaNaM Na sagihe pvisi| kumAreNa bhaNiyaM-bho karisagA! ko vAsArattaduvvisahasIyavAyAbhihao, niyasuhisayaNapamuhapahANaloyarahio, cikkhallolaMmi meiNitale, mehamAlAule disivalae aNavarayaM nivaDaMtIsu disivahUmuttAmaNihAravibbhamAsu, muNINaMpi kayamayaNaviyArAsu, maraNamahAbhayavepamAnasarvazarIrAH kesariguhAmukhanihitA'nimeSanayanAH arakSan nraadhipaaH| tathA rakSamANAnAm api pratikSaNaM siMhanAdavazasamucchalatpratizabdA''karNanena avagaNitatIkSNA'GkuprahArAH karaTitaTapraNaSTamadajalA: vighaTante karighaTAH, gADhaskhalitaskhalyamAnAni vi dizo dizi sphaTanti turagaghaTTAni, vimuktapauruSA'bhimAnAH iSTadevatAmanusmarantaH sarvataH palAyanti padAtayaH / kumAreNa bhaNitam 'aho mahAparAkramaH!, aho ananyavisphuritaM vIryam, aho apahRtasakalasubhaTadarpamAhAtmyam, aho bhuvanA''zcaryakAri caritaM tasya kesariNaH yad tiryagmAtrasyA'pi evaM parizakyate / are! kiyanmAnaM punaH kAlam evaMvidhapariklezena eSaH pratiskhalyate?' taiH bhaNitaM 'kumAra! yAvat sakalAH api karSakAH na svagRhe pravizanti / ' kumAreNa bhaNitaM 'bhoH karSakAH! kaH varSArAtradurvisahazItavAtA'bhihataH, nijasukhi(suhRd vA)svajanapramukhapradhAnalokarahitaH, kardamArTe medinItale, meghamAlA''kule digvalaye anavarataM nipatatsu digvadhUmuktAmaNihAravibhramAsu, munInAmapi kRtamadanavikArAsu, kesarInI guphA samakSa animeSa dRSTi rAkhIne amArI rakSA karI che. e pramANe rakSA pAmatAM paNa pratikSaNe siMhanAdanA uchaLatA pratizabdo sAMbhaLavAthI, tIkSNa aMkuza-prahAranI avagaNanA karatA ane gaMDasthaLapara madajaLa naSTa thatAM hAthIo Amatema bhAgavA mAMDatA, atyaMta skUlanA pAmI paDI jatA, azvo AThe dizAmAM vikharAi jatA ane iSTadevane yAda karatA tathA potAnA baLanA abhimAnane mUkatA evA sainiko cAre dizAmAM bhAgI jatA hatA.' kumAre kahyuM- "aho! te kesarIno mahAparAkrama! aho! tenuM ananya uchaLatuM vIrya! aho! samasta subhaTonA garvane parAsta karanAra tenuM mAhAsya! aho! jagatane Azcarya pamADanAra tenuM caritra! eka tiryaMcamAtrathI paNa teo Ama zaMkatA rahyAM. are! Avo kleza sahana karIne keTalo vakhata tene aTakAvavo paDe che?' temaNe kahyuM- "he kumAra! badhA kheDUto gharamAM na Ave tyAMsudhI" kumAra bolyA- "are kRSivalo! comAsAnA asahya zIta pavanathI parAbhava pAmI, potAnA sukhI svajana pramukha pradhAnajanathI rahita thai, pRthvItala kAdavathI otaprota thatAM cAre dizAmAM meghamALA prasaratAM, vaLI niraMtara dizArUpa vadhUonA mukta-maNinA hAra samAna, munione paNa madanano
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram taMDaviyasihaMDimaMDalIsu, virahiNIhiyayanihittaMgArAsu vAridhArAsu ettiyaM kAlaM paDivAlehi ?, tA daMseha taM paesaM jattha so nivasaitti / 'jaM kumAro ANAvei' tti bhaNiUNa dUraTThiehiM ceva kahiyA sA kesariguhA / tao puNo pucchiyA kumAreNa- are ! kettio tassa parivAro ?, tehiM bhaNiyaM-'kumAra! niyasarIrametto, kumAreNa bhaNiyaM- 'jai evaM tA 226 nityaM dhI dhI vittharaMti kiM patthivA vigayalajjA / niyabhuyabalAvalevaM gijjaMtaM mAgahajaNeNa ? / / 1 / / bahusuhaDakoDisaMbuDahari-karisaMmaddadaliyamahivaThThA / asahAyaM kesariNaM jamime na saraMti bhayavihurA ||2|| tANDavitazikhaNDimaNDalISu, virahiNIhRdayanihitA'GgArAsu vAridhArAsu etAvatkAlaM pratipAlayet? tasmAd darzaya tat pradezaM yatra saH nivasati / ' 'yad kumAraH AjJApayati' iti bhaNitvA dUrasthitaiH eva kathitA sA kesriguhaa| tataH punaH pRSTAH kumAreNa 'are! kiyanmAtraM tasya parivAra?' taiH bhaNitaM 'kumAra! nijazarIramAtram kumAreNa bhaNitaM - yadi evaM tataH nirarthakaM dhik dhik vistaranti kiM pArthivAH vigatalajjAH / nijabhujabalA'valepaM gIyamAnaM mAgadhajanena ? / / 1 / / bhusubhttkottisNvRtthri-krismmrddlitmhiipRsstthaaH| asahAyaM kesariNaM yad ime na saranti bhayavidhurAH ||2 || vikAra upajAvanAra, mayUrone nRtya karAvanAra ane virahiNI taruNIonA hRdayamAM kAmAgni jagADanAra evI jaLadhArA paDatI hoya, temAM ATalo badho vakhata koNa gALe? mATe siMha rahe che, te pradeza batAvo' ema sAMbhaLatAM 'jevI kumAranI AjJA' e pramANe kahI te kRSikAroe dUra ubhA rahI siMhanI guphA batAvI. eTale pharI kumAre temane pUchyuM 'are! te siMhanI parivAra DeTalo che ?' tebhaeo 'dhuM - 'he DubhAra! te mAtra kheDaso 4 che.' humAra jolyo- 'bhe khema che, to lajjA na pAmatA te rAjAo mAgadhajanathI gavAtA potAnA bhujabaLanA garvane nirarthaka zA mATe vistAre che? tebhane vAraMvAra dhiDAre che ! ( 1 ) bahu subhaTo vALA ane azvo tathA hAthIonA dabANathI pRthvI pIThane pUranAra chatAM bhayathI kAyara thatA e rAjAo, sahAya vinAnAM eka siMhanI sAme paNa jai zakyA nahi. (2)
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 227 tRtIyaH prastAvaH eso jayaMmi dhanno jaNaNI eyassa ceva puttmii| jassa galagajjieNavi garuyAvi muyaMti niyajIyaM / / 3 / / jassa'nivAriyapasaraM porisamevaMvihaM paripphurai / egAgiNo'vi sa kahaM na lahai paMcANaNapasiddhiM? ||4|| iya suciraM taM pasaMsiUNa garuyakoUhalAUrijjamANamANaso niyattiyasesapariyaro rahavarArUDho calio guhAbhimuhaM kumAro / kameNa ya sa patto guhAdesaM / etyaMtare daMsaNakougeNa milio bahulogo, Thio ubhypaasesu| kao mahaMto kolaahlo| aha kalayalAyannaNajAyaniddAvigamo, jaMbhAvidAriyarauddavayaNo, paribhuttakuraMgaruhirapADaluggAradADhAkaDappeNa saMjhAruNasasikalaM va viDaMbamANo, paDidhuNiyakaDArakesaro, sadubbhaDakaMdharo, ubvilliramahalla eSaH jagati dhanyaH jananI etasya eva putrvtii| yasya galagarjitenA'pi gurukAH api muJcanti nijajIvam / / 3 / / yasya anivAritaprasaraM pauruSamevaMvidhaM parisphurati / ___ ekAkI api saH kathaM na labhate paJcAnanaprasiddhim / / 4 / / iti suciraM taM prazaMsya gurukautUhalA''pUryamANamAnasaH, nivartitazeSaparikaraH, rathavarA''rUDhaH calitaH guhA'bhimukhaM kumAraH / krameNa ca saH prAptaH guhAdezam / atrAntare darzanakautukena militaH bahulokaH, sthitaH ubhayapArzveSu / kRtaH mahAn kolAhalaH / atha kalakalA''karNanajAtanidrAvigamaH, jRmbhavidAritaraudravadanaH, paribhuktakuraGgarudhirapATalodgAradaMSTrAnikareNa sandhyA'ruNazazikalAmiva viDambamAnaH, pratidhUnitakaDAra= jagatamAM A siMha ja dhanya che ane A siMhanI ja jananI putravatI che ke jenA kaMThanA garjaravamAtrathI moTA 55 potAnA vitane bhUDI he cha. (3) koithI paNa nivArI na zakAya evuM jenuM baLa skurAyamAna che evo ekAkI paNa paMcAnana-siMhanI prasiddhi bhana pAme?' (4) e pramANe lAMbo vakhata te siMhanI prazaMsA karI, moTA kolAhalathI manamAM vikAsa pAmato ane pravara ratha para ArUDha thayela evo kumAra potAnA zeSa parivArane pAcho vALI pote guphA sanmukha cAlyo ane anukrame te guphA pAse pahoMcyo. evAmAM jovAnA kautukathI ghaNA loko ekaThA thayA. te baMne bAju rahIne moTo kolAhala karavA lAgyA, eTale e kolAhala sAMbhaLatAM nidrAno nAza thavAthI, bagAsAM AvatAM potAnA raudra mukhane jeNe pahoLuM karela che, pariNAnA rUdhirapAnathI rakta udgAra kahADatI dADhAnA samUhathI saMdhyAnA lAla caMdrane viDaMbanA pamADanAra, bhUkharI (= pILI ?) kesarAne kaMpAvanAra, atyaMta UMcI Doka vALo, uce vALela moTA pUchaDAne pRthvI para
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 zrImahAvIracaritram laMgUlavellitADiyadharaNitaDArAvabahiriyadiyaMtaro, paDhamapAusamehovva gajjaMto uThThio kesarI, lIlAe maMdaM maMdaM kumArahuttamavaloiuM pavatto ya / tiviThThavi nirUvayaMto phalabhareNa ya sassaM, nisuNaMto keyArarakkhigAjaNarAsae, kareMto tassAlAvaM, pecchaMto kANaNarammayaM tAva gao jAva nivaDio cakkhugoyare sa saarNgaahiyo| taM ca daLUNa ciMtiyaM kumAreNa-'aho esa mahANubhAvo mahIe caraNehiM parisakkai, ahaM puNa pavaraturayasaMpaggahiyaM, vicittapaharaNapaDihatthaM, raNajjhaNirakiMkiNIjAlasaMparikhittaM saMdaNaM adhiruuddho| tA visarisaM jujjhaM / na juttameyaM uttamANaM ti bhAviMto kuviyakayaMtajIhAkarAlaM ayasikusumappagAsaM karavAlaM gahiUNa dAhiNakareNa vAmeNa ya paDipuNNacaMdamaMDalavibbhamaM phuraMtaphAratAragAbhirAmaM pharagaM ca oyariUNa rahAo Thio bhUmIe / tAhe puNo'vi ciMtei-'esa varAo vayaNaMtaranigUDhadADhAkaraperaMtakuMThakuDilanahamettAuho ahaM tu tikkhaggakhagga-phalagahattho, eyamavi na juttijuttaM ti vibhAviUNa kapilakesaraH, sadudbhaTakandharaH, udvalitamahAlAGlavallItADitadharaNitaTA''rAvabadhiritadigantaraH, prathamaprAvRSmeghaH iva garjan utthitaH kesarI, lIlayA mandaM mandaM kumArA'bhimukhaM avalokayituM pravRttazca / tripRSThaH api nirUpayan phalabhareNa(saha) ca zasyam, nizruNvan kedArarakSikAjanarAsakAn, kurvan tasya AlApaM, prekSamANaH kAnanaramyatAM tAvad gataH yAvad nipatitaH cakSugocare saH sAraGgA'dhipaH / taM ca dRSTvA cintitaM kumAreNa 'aho! eSaH mahAnubhAvaH mahyAM caraNaiH pariSvaSkate, ahaM punaH pravaraturagasampragRhItam, vicitrapraharaNapUrNam, raNatkiNkiNIjAlasaMparikSiptaM syandanamadhirUDhaH / tasmAt visadRzaM yuddham / na yuktametad uttamAnAmi ti bhAvayan kupitakRtAntajihvAkarAlam atasIkusumaprakAzaM karavAlaM gRhItvA dakSiNakareNa vAmena ca pratipUrNacandramaNDalavibhramaM sphuratsphAratArakA'bhirAmaM phalakaM ca avatIrya rathAt sthitaH bhUmau / tadA punaH api cintayati 'eSaH varAkaH vadanAntaranigUDhadaMSTrA-karaparyantakuNThitakuTilanakhamAtrA''yudhaH ahaM tu pachADatAM uchaLela avAjathI digaMtarAne baherI banAvanAra ane varSAkALanA prathama meghasamAna gaMbhIra garjanA karato evo te kesarI uThyo ane maMda maMda lIlApUrvaka kumAra bhaNI jovA lAgyo. ahIM tripRSTha paNa phaLa=dANAnA bhArathI lacI rahela anAjane joto, kedAra-kSetranI rakSikA-strIonA rAsAlApa sAMbhaLato tenI vAta karato ane vananI ramaNIyatA joto te jeTalAmAM AgaLa cAlI gayo, teTalAmAM siMha najare paDyo. tene jotAM kumAra ciMtavavA lAgyo"aho! A mahAnubhAva page pRthvI para cAle che ane huM to pravara azvoyukta, vicitra Ayudho sahita ane raNajhaNita avAja karatI ghUgharIothI vyApta evA ratha para ArUDha chuM, mATe uttama janone A visadaza yuddha ucita nathI.' ema dhArI kopAyamAna thayelA yamanI jIllA samAna vikarAla ane alasInA puSpasamAna prakAzamAna evI taravArane jamaNA hAthamAM dhAraNa karI ane DAbA hAthamAM pUrNa caMdramaMDala samAna ane atyaMta skurAyamAna tArA sAmana DhAlane lai kumAra rathathakI utarIne bhUmipara ubho rahyo eTale pharIne paNa te ciMtavavA lAgyo- "A to bicAro mukhamAM rahela gUDha dADha ane hAthavatI prerita kuMTha-bThA tathA kuTila nakhamAtra AyudhavALo ane meM to tIkSNa
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 229 khaggaM phalahagaM ca pariccayai / etthaMtaraMmi dahUNa tArisaM vaisasaM tiviThussa uppannagADhakovo sIho ciMteumADhatto kaha mttmhaamaayNg-tury-rh-johvuuhrynnennN| rakkhijjaMto'hamaho mahAyareNaM mahIvaihiM / / 1 / / kaha majjha daMsaNapahe kINAsassa va na koi nivddto| suTThavi pagiTTabaladappio'vi raNakammarasio'vi? / / 2 / / kaha eNhiM duddhamuho tatthavi nnvnniiykomlsriiro| tatthaviya turaga-karivara-pakkalapAikkapammukko? / / 3 / / tIkSNA'grakhaDga-phalakahastaH, etadapi na yuktiyuktam' iti vibhAvya khaDgaM phalakaM ca prityjti| atrAntare dRSTvA tAdRzaM vaizasaM tripRSThasya utpannagADhakopaH siMhaH cintayitumArabdhavAn kathaM mattamahAmAtaGga-turaga-ratha-yodhavyUharacanena / rakSyamANaH ahamaho! mahA''dareNa mahIpatibhiH / / 1 / / kathaM mama darzanapathi kInAzasya iva na ko'pi nipatan / suSThu api prakRSTabaladarpitaH api raNakarmarasikaH api? / / 2 / / kathamidAnIM dugdhamukhaH tatrA'pi navanItakomalazarIraH / tatrA'pi ca turaga-karivara-zaktapadAtipramuktaH? / / 3 / / taravAra ane DhAla hAthamAM dhAraNa karela che. tethI e paNa yuktiyukta nathI. ema vicArIne teNe DhAla-taravAra tajI dIdhAM, eTale tripRSThanuM AvuM viparIta svarUpa jotAM bhAre kopa karIne siMha ciMtavavA lAgyo "madonmatta moTA hAthI, azvo, ratho ane yodhAonI racanAthI mahA-AdarapUrvaka aho! rAjAothI huM kevA 41re 265 / pAmato? (1) pote prakRSTa baLanuM abhimAna dharAvanAra ane raNakarmamAM rasika chatAM koi paNa yama samAna mArA dRSTipathamAM bhAvI paDato nali. (2) atyAre A duSpamukha-bALaka, temAM paNa mAkhaNa samAna zarIre komaLa, temAM paNa azva, hAthI ane pravara mahAyodhAmothI 2lita, (3)
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 tatthavi ya avannAe oyariUNaM rahAo pavarAo / aDDaviyaDuM lIlAe bhAsamANo mahiMmi Thio || 4 || tattheva ya sabhuyabalAvalevamukkappaharaNADovo / masagaMva maM gaNaMto eso pavisai mama guhAe ||5|| dIsai kiM suNijjae neva / kiM vA jIvaMtehiM no jaM erisAvi dAveMti saMpayaM majjha avamANaM ? || 6 || zrImahAvIracaritram jaivi hu kuMjarasiradAraNociyA majjha kuDilanahavisihA / tahavihu imassa daMsemi gADhaduvviyaNasAhiphalaM ||7|| tatrApi ca avajJayA avatIrya rathAt pravareNa / arda-vitardaM lIlayA bhASamANaH mahyAM sthitaH / / 4 / / tatraiva ca svabhujabalA'valepamuktapraharaNA''TopaH / mazakamiva mAM gaNayan eSaH pravizati mama guhAyAm ||5|| kiM vA jIvadbhiH na dRzyate kiM zrUyate naiva / yadetAdRzAH api dApayanti sAmprataM mama apamAnam ? / / 6 / / yadyapi khalu kuJjaraziradAraNocitAH mama kuttilnkhvishikhaaH| tathA'pi khalu asya darzayAmi gADhadurvinayazAkhiphalam / / 7 / / temAM paNa vaLI avajJApUrva pravara 2tha thakI nIce utarI, jamIna para rahIne lIlAthI jema tema bolato, (4) temAM potAnA bhujabaLanA garvathI Ayudhano ADaMbara tajI, mane maccha2 samAna gaNato evo e kumAra mArI guphAmAM pesavA taiyAra thayo che. (5) jIvatA janonA jovAmAM ke sAMbhaLavAmAM zuM nathI AvatuM? AvA loko paNa mane apamAna ApavAne atyAre tatpara thayA che. (5) jo ke mArA kuTila nakharUpa bANo, hAthIonA gaMDasthaLa phADavAne samucita che, tathApi ene gADha avinayarUpa vRkSanuM ij jatAvuM.' (3)
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 231 tRtIyaH prastAvaH iya ciMtiUNa galagajjiyaraveNa phoDiMtovva baMbhaMDabhaMDoyaraM, pucchacchaDAcchoDaNeNa dalitovva meiNItalaM, viDaMbiyavayaNadADhAmaUhanivaheNa bharaMtovva gayaNaMtarAlaM, rattanayaNapahAsareNa ayaMDanivaDaMtavijjudaMDuDDAmaraM va kareMto disicakkavAlaM, vegAgamaNavasavisaMThulalulaMtakesarabhAreNa aMtare amAyaMtaM va kovanivahaM uggiraMto, sajjiyadIharakamullAsavasavisesakhAmoyarattaNeNa aMtarA tuTTiUNaM va aggakAeNa gasiukAmo, egahelAe bhuvaNajaNakavalaNakae kayaMtuvva bhAsamANo jhaDatti patto tiviThThakumArassa munnaalkomlkrkmlgoyrN| tao tiviTThaNA egeNa kareNa heDhilloThThapuDaM avareNuttaroThaM aNAyareNa gahiUNa jiNNapaDaM va, parisaDiyapaMDupattaM va, bhujjatarutayaM va duhA taDayaDatti phAliUNa parimukkotti / etyaMtare ukkiTThasIhanAo jayajayaravo ya kao loennN| annaM ca- . iti cintayitvA galagarjitaraveNa sphoTayan iva brahmANDabhANDodaram, pRcchachaTA''cchoTanena dalan iva medinItalam, viDambitavadanadaMSTrAmayUkhanivahena bibhran iva gaganAntarAlam raktanayanaprabhAzareNa akANDanipatadvidyuddaNDoDDAmaramiva kurvan dikcakravAlam, vegA''gamanavazavisaMsthulalolatkesarabhAreNa antare amAn iva krodhanivahamudgiran, sajjitadIrghakramollAsavazavizeSakSAmodaratvena antarA truTitvA iva agrakAyeNa grasitukAmaH, ekahelayA bhuvanajanakavalakArthaM kRtAntaH iva bhAsamAnaH jhaTiti prAptaH tripRSThakumArasya mRNAlakomalakarakamalagocaram / tataH tripRSThena ekena kareNa adhastanauSThapuTamapareNa uttarauSThamanAdareNa gRhItvA jIrNapaTamiva, parizATitapANDupatramiva, bhUrjatarutvag iva dvidhA taDtaD iti pATayitvA parimuktaH / atrAntare utkRSTasiMhanAdaH jayajayaravazca kRtaH loken| anyacca ema ciMtavI potAnA garjaravathI jANe brahmAMDanA udarane phoDato hoya, puccha-chaTAne pachADatAM jANe pRthvItalane daLato hoya, vistRta, phADela mukhamAM dekhAtI dADhanA kiraNa-samUhathI jANe gagananA-aMtarAla-madhyabhAgane bharato hoya, rakta locananA prabhAnA kiraNothI jANe dizAcakrane akhaMDa paDatI vIjaLIthI vyApta karato hoya, vegathI AvatAM laTakI rahelA moTA kesarAnA samUhathI jANe aMtaramAM na samAtA kopasamUhane bahAra kaDhADato hoya, ullAsane lIdhe lAMbI phALa mAratAM vizeSa kRzodara thavAthI jANe vacamAM tUTIne agrabhAgathI gaLI javAne icchato hoya ane kRtAMtanI jema eka lIlAmAtramAM jANe bhuvana-jananA koLIyA karI levA vAMchato hoya evo te siMha, mRNAlasamAna komaLa tripRSTha kumAranA kara-kamaLa pAse Avyo, eTale kumAre tarata ja eka hAthe adharoSTha ane bIjA hAthe uparanA hoThane anAdarapUrvaka pakaDI jIrNavastranI jema, ke saDelA pILA pAMdaDAnI jema athavA bhojavRkSanI chAlanI jema taDataDATa sAthe dvidhA phADIne tene mUkI dIdho. evAmAM lokoe utkRSTa siMhanAda ane jayajayArava karyo, ane vaLI
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 zrImahAvIracaritram gaMdhavva-jakkha-rakkhasa-vijjAhara-kinnarehiM gayaNami / vikkamadaMsaNasaMjAyaharisapapphullanayaNehiM / / 1 / / pahayAiM paDaha-kAhala-muyaMga-duMduhipamokkhatUrAiM / kao ya jayajayaravo 'aho sujujhaMti bhaNiUNa / / 2 / / jummam tiyasaMgaNAhiM viyasiyakuvalayadaladAmadIharacchIhiM / mukkA ya kusumavuTThI dasaddhavannA bhasalamuhalA / / 3 / / mnni-mudd-knny-kuNddl-kddisutty-studdiy-haarpmuhaaii| pavarAbharaNAiM lahuM surehiM dinnAiM kumarassa / / 4 / / gandharva-yakSa-rAkSasa-vidyAdhara-kinnaraiH ggne| vikramadarzanasaJjAtaharSapraphullanayanaiH / / 1 / / prahatAni ptth-kaahl-mRdngg-dundubhiprmukhtuuraanni| kRtazca jayajayaravaH 'aho suyuddhamiti bhaNitvA / / 2 / / yugmam / tridazA'GganAbhiH vikasitakuvalayadaladAmadIrghA'kSibhiH / muktA ca kusumavRSTiH dazA'rdhavarNA bhramaramukharA ||3|| maNi-mukuTa-kanaka-kuNDala-kaTisUtraka-truTita-hAra pramukhANi / pravarA''bharaNAni laghu suraiH dattAni kumArasya / / 4 / / kumAranuM parAkrama jotAM pragaTa thayelA harSathI locanane vikasAvatA evA gaMdharva, yakSa, rAkSasa, vidyAdhara ane kinnaroe paTaha, kAhala-vAghavizeSa, mRdaMga, duMdubhipramukha vAdyo vagADyAM ane "aho! suyuddha' ema bolatAM temaNe 4545 pani yo. (1/2) vikAsa pAmela kuvalayanA dalasamAna dIrgha locanavAlI devAMganAoe bhramaravyApta paMcavarNanA puSponI vRSTi 5N. (3) vaLI devatAoe tarataja kumArane maNimugaTa, kanakakuMDaLa, kaTisUtra, bAhubaMdha, hAra pramukha pravara AbharaNo mahAna a. (4)
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 233 tRtIyaH prastAvaH tathA-gijjaMtuddAmaguNaM vivihavilAsullasaMtagovajaNaM / naccaMtataruNisatthaM jAyaM raNNaMpi supasatthaM / / 5 / / so ya sIho tahA duhAkao'vi garuyAbhimANeNa paravvasasarIro phuraphuraMto viciMtei'evaM nAma ahaM nirAuheNa egAgiNA kumAremetteNa ajujjheNaM lIlAe vinniho| aho mama kAurisattaNaM, aho asAmatthaM, aho nissArasarIrattaNaM, aho divviprNmuhyaa| savvahA niratthayamubUDho sAraMgarAyasaddo ettiyaM kaalN| duTTha duTTa erisajIvieNaM ti| evaM ca tassa phuruphurAyamANassa muNiyatadabhippAeNa kumArasArahiNA bhaNiyaM mahusareNaM bho bho liilaaniddliymttmaayNgpuNgvsmuuh!| sAraMgarAya! nippaDimasattivittAsiyavipakkha! / / 1 / / tathA-gIyamAnoddAmaguNaM vividhavilAsollasadgopajanam / nRtyattaruNIsArthaM jAtamaraNyamapi suprazastam / / 5 / / saH ca siMha tathA dvidhAkRtaH api gurukA'bhimAnena paravazazarIraH prasphuran vicintayati evaM(nAma)ahaM nirA''yudhena ekAkinA kumAramAtreNa ayudhyan lIlayA vinihataH / aho mama kApuruSatvam!, aho asAmarthyam!, aho niHsArazarIratvam!, aho daivvipraangmukhtaa!| sarvathA nirarthakamuTUDhaH sAraGgarAjazabdaH etAvatkAlam / duSTaM duSTametAdRzajIvitena / ' evaM ca tasya prasphurataH jJAtatadabhiprAyeNa kumArasArathinA bhaNitaM madhurasvareNa bhoH bhoH liilaanirdlitmttmaatnggpunggvsmuuh!| sAraGgarAja! niSpratimazaktivitrAsitavipakSa! ||1|| te vakhate vividha vilAsathI ullAsa pAmatA gopajanoe kumAranA utkaTa guNa gAtAM ane taruNIonuM nRtya thatai, 25in5 / 555 mahotsavayuta 57 2yuM. (5) have te siMha tevI rIte cIrAvA chatAM potAnI moTAinA abhimAnathI paravaza thayelA zarIre taraphaDatAM ciMtavavA lAgyo- "aho! huM e rIte nirAyudha ane ekAkIeka kumAramAtranA hAthe yuddha karyA vinA lIlAmAtramAM bhAyo yo. sahI! bhArI AyaratA! mahA! asAmartha! mahI! nila zarIra! mahA! haivanI pratigato! mahI! ATalo kALa sAraMgarAja e zabdane sarvathA meM nirarthaka dhAraNa karyo. are! evA jIvitane vAraMvAra dhikkAra che! e pramANe atyaMta taraphaDatA te siMhanA abhiprAyane jANIne kumAranA sArathie tene madhura vacanathI jaNAvyuM lIlAmAtrathI zreSTha evA aneka mattamAtaMgone daLI nAkhanAra che siha! apratima zaktithI virodhIone trAsa pamADanAra che sAraMgarAja! oLaMgI na zakAya tevI rIte kramapUrvaka goThavelA potAnA baLa-sainyayukta evA hajAro
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 zrImahAvIracaritram avilNghiysjjiykmniyblpribhuuynrvishss!| sappurisa! kIsa evaM niratyayaM amarisaM vahasi? ||2|| mA muNasu jahA eeNa bAlarUveNa viNihao'hamiha / jaM eso niyakulanahayalekkacaMdo jaNANaMdo / / 3 / / vararAyalakkhaNadharo samaggavIraggaNI gunnaavaaso| niharabhuyadaMDabalo tiviThunAmo varakumAro ||4|| bhAvI bharahaddhavasuMdharAe sAmittaNeNa parikahio / paDhamaM ciya sumiNayapADhaehiM kira vAsudevotti / / 5 / / taM migasIho bhaddaya! eso puNa narasamUhasIhotti / sIhe sIheNa hae kA apasiddhI? kimavamANaM? ||6|| avilngghitsjjitkrmnijblpribhuutnrptishsr!| satpuruSa! katham evaM nirarthakamAmarSaM vahasi? / / 2 / / mA jAnIhi yathA etena bAlarUpeNa vinihataH ahamiha / yataH eSaH nijakulanabhatalaikacandraH janAnandaH / / 3 / / vararAjalakSaNadharaH samagravIrA'graNI gunnaa''vaasH| niSThurabhujadaNDabalaH tripRSThanAmA varakumAraH ||4|| __ bhAvI bharatArdhavasundharAyAM svAmitvena prikthitH| prathamameva svapnapAThakaiH kila vAsudevaH iti / / 5 / / tvaM mRgasiMhaH bhadraka! eSaH punaH narasamUhasiMha iti / . siMhe siMhena hate kA aprasiddhiH? kimapamAnam? ||6|| rAjAone parAbhava ApanAra che vanarAja! he sapuruSa! nirarthaka Ama krodhane zAmATe dhAraNa kare che? (12) tuM ema na vicAra ke A bALakamAtrathI huM mAryo gayo, kAraNa ke e bALaka potAnA kuLarUpa nabhastalamAM eka yaMdrabhAsamAna, sone mAna 5mAunA2 cha. (3) zreSTha rAjAnA lakSaNovALo, badhA parAkramamAM mukhya, guNonA sthAna, atyaMta bhujArUpI daMDanA baLavALo tripRSTa nAmano A zreSTha kumAra che. (4) vaLI svapna pAThakoe prathamathI ja ema kahyuM che ke- "A bALaka bharatArdha bhUmino svAmI vAsudeva thaze' (5) mATe he bhadra! tuM mRgasiMha che ane e puruSasiMha che, to siMhe siMhane mAryo temAM aprasiddhi ke apamAna zuM?" (9)
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 235 ___ aha so kesarI imANi sArahivayaNANi mahumiva amayaMpiva savaNapuDaehiM samma pAUNa uvasaMtacitto mariUNa narage neraio uvvnno| so ya kira sArahI esa kAle bhagavao mahAvIrassa pattatitthayarattassa paDhamo gaNaharo goyamanAmo bhvissi|| tiviDhukumAro'vi taM sIhacammaM gahAya paTThio sanayarAbhimuhaM / gacchaMteNa ya bhaNiyA karisagA, jahA-re imaM kesaricammaM geNhiUNa samappejjaha ghoDayagIvarAiNo, bhaNejjaha ya taM jahA-'vIsattho nibmao bhuMjesu sAlibhoyaNaM, jAyaM saMpai aNAbAhatipaDivannaM ca krisrohiN| tiviThThavi gao snyrNti| payAvaiM paNamiUNa kahio sayalavuttaMto, jAo pure pmoo| te ya karisagA gayA aasggiivsyaase| niveio pyaavisuyvinnaasiysiihviyro| atha saH kesarI etAni sArathivacanAni madhu iva, amRtamiva zravaNapuTAbhyAM samyak prApya upazAntacittaH mRtvA narake naiyikaH uppnnH| saH ca kila sArathiH eSyatkAle bhagavataH mahAvIrasya prAptatIrthakaratvasya prathamaH gaNadharaH gautamanAmA bhvissyti| tripRSThakumAraH api tat siMhacarma gRhItvA prasthitaH svanagarA'bhimukham / gacchatA ca bhaNitAH karSakAH, yathA 're! idaM kesaricarma gRhItvA samarpayata azvagrIvarAjAnam, bhaNata ca taM yathA-vizvasthaH nirbhayaH bhuJja zAlIbhojanam, jAtaM samprati anAbAdham' iti / pratipannaM ca karSakaiH / tripRSThaH api gataH svanagaram / prajApati praNamya kathitaH sakalavRttAntaH / jAtaH pure pramodaH / te ca karSakAH gatAH ashvgriivskaashe| niveditaH prajApatisUtavinAzitasiMhavyatikaraH / evaM AkarNya ca e rIte sArathinAM vacana madha ke amRtanI jema zravaNa-puTathI barAbara pIne aMtaramAM upazAMta thayela te siMha maraNa pAmIne narakamAM nArakapaNe utpanna thayo ane te sArathi anukrame tripRSTha tIrthaMkarapaNuM pAmatAM bhagavAnuM mahAvIranA gautama nAme prathama gaNadhara thaze. have tripRSTha kumAra paNa te siMhacarma laine potAnA nagara bhaNI cAlyo ane jatAM jatAM teNe kRSikArone kahyuM"are! tame A kesaricarma laine azvagrIva rAjAne Apajo ane kahejo-have svastha ane nirbhaya thaine zAlibhojana karatA rahejo. atyAre bAdhA badhI TaLI gaI che.' kRSivaloe e vacana svIkAryuM. pachI tripRSTha potAnA nagaramAM Avyo. tyAM prajApatine praNAma karIne teNe badho vRttAMta kahI saMbhaLAvyo, jethI samasta nagaramAM AnaMda AnaMda vartI rahyo. ahIM kheDUto azvagrIva rAjA pAse gayA ane temaNe prajApatinA putre mArela siMhano prasaMga kahI saMbhaLAvyo,
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 zrImahAvIracaritram evamAyanniUNa ya khubhio maNami rAyA, ciMtiumADhatto-'aho paDipunnaM nemittigAiSTuM saMpai sNvihaanngdugN| tA nicchiyaM payAvaisuAo mama bhyN| kiM puNa kAyavvaM?, nivaDai iyANiM jamarAyassa daMDo, vihaDai sudaDhaguNarajjunigaDiyAvi rAyalacchI, viloTuMti dANamANavasIkayAvi sevgaa| vivaraMmuhe vihiMmi kiM kiM na vA hoi?, kevalaM ajjavi na mottavvA buddhipurisayArA, jeNa eehiM bhAviNo'vi aNatyA uvahaNijjaMti, galiyAovi saMpayAo puNaravi paaubbhvNti| tamhA na juttamuvekkhaNaM, jAvajjavi lahuo vAhI tAva cigicchaNijjo, nahi lahuotti jalaNaphuliMgo na Dahai kelAsagirigaruyaMpi dArurAsiM, na vA paribbhavijjamANovi diTThivisabhuyaMgapoyago na viNAsaM payacchejjA | tA imaM pattakAlaMte payAvaisue uvalobhapuvvayamiha ANAveUNa vissaMbhiUNa ya dANasammANAIhiM viNAsAvijjaMtitti saMpahAriUNa ya tesiM ANayaNanimittaM vAhario dUo, bhaNio yakSubhitaH manasi rAjA, cintayituM ArabdhaH 'aho! pratipUrNaM naimittikA''diSTaM samprati saMvidhAnakadvikam / tasmAd nizcitaM prajApatisutataH mama bhym| kiM punaH kartavyam? nipatati idAnIM yamarAjasya daNDaH, vighaTate sudRDhaguNarajjunigaDitA'pi rAjalakSmI, viluThanti dAna-mAnavazIkRtAH api sevkaaH| viparAGmukhe vidhau kiM kiM na vA bhavati? kevalaM adyA'pi na moktavyAH buddhipuruSakArAH, yena etaiH bhAvinaH api anarthAH upahanyante, galitAH api sampadaH punarapi prAdurbhavanti / tasmAnna yuktamupekSaNam, yAvad adyApi laghuH vyAdhiH tAvat cikIrSaNIyaH, na hi laghuH iti jvalanasphuliGgaH na dahati kailAzagirigurumapi dArurAzim, na vA paribhAvyamANaH api dRSTiviSabhujaGgapotaH na vinAzaM prayacchet / tasmAd ayaM prAptakAlaH - tau prajApatisutau upalobhapUrvakam iha AnIya vizrambhya ca dAna-sanmAnA''dibhiH vinAzayiSyetAm iti sampradhArya ca tayoH AnayananimittaM vyAhRtaH dUtaH, bhaNitazca 'are! prajApatim evaM bhaNiSyasi-tvaM khalu asamartha sevAyAma, je sAMbhaLatAM rAjA manamAM kSobha pAmI vicAravA lAgyo-"aho! naimittike kahela baMne nizAnI atyAre sAbita thai, mATe prajApatinA putrathI mane avazya bhaya che, paraMtu have karavuM zuM? atyAre to yamarAjAno daMDa mAthe AvI paDyo. atyaMta daDha guNarUpa rajudoraDIthI baMdhAyela chatAM rAjalakSmI cAlI javAnI che, dAna ane mAnathI vaza karelA sevako palaTAI jaze, athavA to vidhi viparIta thatAM zuM zuM thatuM nathI, paraMtu hajI paNa buddhipUrvakano puruSArtha mUkavAno nathI, kAraNa ke enAthI bhAvI anartho paNa vinAza pAme che, naSTa thayela saMpadAo paNa pAchI pragaTa thAya che, mATe upekSA karavI koi rIte yukta nathI. alpa vyAdhinI paNa vAvajIva cikitsA karavI joie. agnikaNa alpa chatAM kailAsa parvatanA kASTha-samUhane na bALI zake evuM nathI, athavA to herAna na karo chatAM draSTiviSa bhujaMganuM baccuM vinAza na pamADe tevuM paNa nathI, mATe atyAre e ja ucita che ke prajApatinA putrone lAlaca batAvI, ahIM bolAvI ane dAna, mAnAdikathI vizvAsa pamADI, temano vinAza karuM.' ema dhArI temane lAvavA mATe dUtane bolAvIne rAjAe jaNAvyuM-"are! prajApatine ema kahe ke "tame sevA sAdhavAne asamartha cho,
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 237 'are payAvaiM evaM bhaNijjAsi-tumaM hi asamattho sevAe, tA sigdhaM kumAre pesehi jeNa tesiM iyarA sAmaMtabhuttI dijji| jai puNa na pesesi tA jujjhasajjo hojjAhitti / 'jaM sAmI ANAveitti paDivajjiUNa niggao nayarAo dUo, kameNa ya patto poyaNapuraM / diTTho raayaa| kayasakkAro uvaviThTho AsaNe | pucchio ya payAvaiNA AgamaNakAraNaM / teNa bhaNiyaM-'rAyA AsaggIvo ANavei-tumaM jarAjajjariyasarIro accaMtaM pariNayavao AesadANANucio ya, tA pesesu niyasue jeNa te sahattheNa pUemi, varakari-turaga-nagarAgaragAmadANeNa ya karemi gruydesaahive|| evamAyanniUNa ciMtiyaM payAvaiNA-'atulabalo AsaggIvo durArAhaNijjo asamikkhiyatikkhadaMDanivADaNaduvvisaho y| adiTTaparabhayA ya mama kumArA, viseseNa tiviTThatti vibhAviUNa bhaNio'NeNa dUo-'bhadda! kumArA na muNaMti sevAvihiM, na jANaMti tasmAt zIghraM kumArau preSa yena tayoH itarA sAmantabhuktiH dIyate / yadi punaH na preSati tataH yuddhasajjaH bhava' iti / 'yat svAmI AjJApayati' iti pratipadya nirgataH nagarAd dUtaH, krameNa ca prAptaH potanapuram / dRSTaH rAjA | kRtasatkAraH upaviSTaH Asane / pRSTazca prajApatinA AgamanakAraNam / tena bhaNitaM 'rAjA azvagrIvaH AjJApayati-tvaM jvarAjarjaritazarIraH atyantaM pariNatavayAH AdezadAnA'nucitaH ca, tasmAt preSa nijasutau yena tau svahastena pUjayAmi, varakari-turaga-nagarA''kara-grAmadAnena ca karomi gurudeshaa'dhipau|' ___ evaM AkarNya cintitaM prajApatinA 'atulabalaH azvagrIvaH durArAdhanIyaH asamIkSitatIkSNadaNDanipAtanadurvisahaH ca / adRSTaparabhayau ca mama kumArau, vizeSeNa tripRSThaH' iti vibhAvya bhaNitaH anena dUtaH 'bhadra! kumArau na jAnItaH sevAvidhim, na jAnItaH vaktavyavizeSam, na lakSete ucitA'nucitam, na kSamete mATe kumArone jaldI mokalo ke jethI temane eka bIjI sAmaMta-padavI ApavAmAM Ave. jo kumArone na mokale, to yuddha karavAne taiyAra thA.' eTale "jevI svAmInI AjJA' ema te vacana svIkArIne dUta nagara thakI nIkaLyo ane anukrame potanapuramAM Avyo. tyAM rAjA pAse gayo. rAjAe tene satkArapUrvaka Asana para besArI, AvavAnuM kAraNa pUchyuM. eTale dUte kahyuM-"azvagrIva rAjA tamane evI AjJA kare che ke-"tame jarAthI jarjarita thai gayA cho ane bahu vRddha cho, jethI AjJAne mATe anucita cho, mATe tamArA putrone mokalo ke jethI svahaste temano satkAra karuM ane pravara hAthI, ghoDA, nagara, khANa ane gAmo ApI, temane moTA dezanA rAjA banAvuM.' e pramANe sAMbhaLI prajApati rAjA ciMtavavA lAgyo ke-athagrIva atUla balavAnuM, durArAdhya ane vagara vicArye tIkSNa daMDa karavAthI durvisaha che. vaLI mArA kumAroe temAM paNa tripRSTha vizeSathI para-bhaya kadI joyo nathI, ema dhArIne prajApatie dUtane jaNAvyuM- he bhadra! kumAro sevAvidhine samajatA nathI, vartananI vizeSatA jANatA
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 zrImahAvIracaritram vattavvavisesaM na lakkhaMti uciyANuciyaM, na khamaMti nriNdaaesmnnutttthiuN| tA ahaM sayameva sabalavAhaNo sAmisAlaM olggissaami| teNa bhaNiyaM-na esa Aeso pbhuss| kiM vA tujjha imiNA muNINaMpi dukkareNa sevAdhammeNa? uvabhuMjasu niraMtaramaMteuramajjhagao jahicchiyaM visayasokkhaM / kumArAvi tattha gayA sapahupasAeNa jai pAuNaMti rAyalacchiM tA kimiva akkallANaM tuha havejjA?, jao devo AsaggIvo sIhavaiyaranisAmaNeNa paramasaMtuTThahiyao kArAviuM icchai mahAmaMDalovabhogaM, AroviuM samIhei samuccapIlukhaMdhe, kArAviuM vaMchai pANiggahaNaM ti rAiNA viciMtiyaM-'aho esa dUo iMdavAruNIphalaMpiva bAhiM ramaNIyaM abhiMtaraduhavivAgaM ubhayarUvaM bhaasi| tA savvahA duhAvahameyaM, sammaM pariyAloyaNijjaM, airahasakayakajjAiM pajjaMtadAruNAI havaMtIti nicchiUNa pesio dUo niyayaAvAse / Thio sayamegaMte / vAharAviyA visamatthaniNNayakaraNatikkhubuddhiNo maMtiNo, suhAsaNAsINA narendrA''dezam anuSThAtum / tasmAd ahaM svayameva sabalavAhanaH svAmizAlaM avlgissyaami|' tena bhaNitaM 'na eSaH AdezaH prbhoH| kiM vA tava anena munInAmapi duSkareNa sevAdharmeNa? upabhukSva nirantaramantaHpuramadhyagataH yathecchaM viSayasaukhyam / kumArau api tatra gatau svaprabhuprasAdena yadi prApnutaH rAjalakSmI tataH kathamiva akalyANaM tava bhavet? yataH devaH azvagrIvaH siMhavyatikaranizravaNena paramasantuSTahRdayaH (paraM asantuSTahRdayaH) kArayitumicchati mahAmaNDalopabhogam, AropayituM samIhate samuccapIluskandhe, kArayituM vAJchati paannigrhnnm|' rAjJA vicintitam 'aho! eSaH dUtaH IndravAruNIphalamiva bAhyaM ramaNIyamabhyantaraduHkhavipAkamubhayarUpaM bhaasste| tasmAt sarvathA duHkhAvahametat, samyak paryAlocanIyam, atirabhasakRtakAryANi paryantadAruNAni bhavanti' iti nizcitya preSitaH dUtaH nijaa''vaase| sthitaH svymekaante| vyAhRtAH viSamA'rthanirNaya nathI, ucita ke anucitanuM temane lakSya nathI ane vaLI rAjAno Adeza bajAvavAmAM teo samartha nathI, mATe huM pote ja sainya ane vAhanasahita svAmInI sevAmAM hAjara thaIza. eTale te dUta bolyo-"evo svAmIno Adeza nathI. athavA munione paNa duSkara evA A sevA-dharmanuM tamAre zuM prayojana che? tame to niraMtara ramaNIonA madhyamAM rahI icchAnusAra viSaya-sukha bhogavo. kumAro paNa tyAM jatAM potAnA svAmInA prasAdathI jo rAjalakSmI pAme, to temAM tamAruM zuM azubha-akalyANa thavAnuM che? kAraNa ke azvagrIva svAmI siMhano vyatikara sAMbhaLavAthI parama saMtuSTa (pakSe param asaMtuSTa) thayA che, tethI mahAmaMDala (maMDala-deza athavA taravAra) no upabhoga karAvavA icche che, uMcA pIlu (hAthI ke vRkSa) nA aMdhapara AropaNa karavA vAMche che, temaja pANigrahaNa (vivAha athavA hastabaMdhana) karAvavA dhAre che.' e pramANe sAMbhaLatAM prajApati rAjAe vicAra karyo-"aho! A dUta IMdravArUNIiMdrANInA phaLanI jema bahArathI to ramaNIya lAge che, paraMtu aMtarathI to duHkhanA vipAkarUpa dviarthI vacana bole che, mATe e vacana sarvathA duHkhakArI che ane barAbara vicAravA lAyaka che, kAraNa ke utAvaLathI karela kAryo prAMte
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 239 ya bhaNiyA- 'aho AsaggIvo mama evamANavei - kumAre sigghaM pesehitti / tA sAheha kimiha karaNijjaM?', maMtIhiM bhaNiyaM - 'deva! uddAmaparakkamo gUDhamaMtappayAro ya aasggiivo| tumhe puNa tasseva sevagA aNavarayaM ANAniddesavattiNo appabalA ya / tA ko teNa saha viroho ?, sasattIe aNaNurUvakovakaraNaM hi nidANaM viNAsassa / ' rAiNA bhaNiyaM - 'jai evaM tA pesijjaMtu kumaaraa|' maMtIhiM bhaNiyaM - 'deva! asaMjAyabalA sevAvihiaNabhinnA ya kahaM pesijjaMti ?, annaM ca-jaivihu aivisamatthappasAhaNe hojja kahavi lacchIvi / tahavihu bhuyaMgabhIme bilaMmi na khivejja ko'vi karaM / / 1 / / karaNatIkSNabuddhimantaH mantriNaH, sukhAsanA''sInAzca bhaNitAH 'aho ! azvagrIvaH mAmevaM AjJApayati-kumArau zIghraM press| tasmAt kathayata kimatra karaNIyam ?' mantribhiH bhaNitaM - 'deva! uddAmaparAkramaH gUDhamantrapracAraH ca azvagrIvaH / tvaM punaH tasya eva sevakaH anavaratamAjJAnirdezavartI alpabalazca / tasmAt kaH tena saha virodhaH ? svazaktyA ananurUpakopakaraNaM hi nidAnaM vinAzasya / ' rAjJA bhaNitaM 'yadi evaM tataH preSyetAM kumArau / ' mantribhiH bhaNitaM 'deva! asaJjAtabalau sevAvidhyanabhijJau ca kathaM preSyetAm ?' anyacca yadyapi khalu ativiSamArthaprasAdhanA bhavet kathamapi lakSmIH api / tathApi khalu bhujaGgabhIme bile na kSipet ko'pi karam / / 1 / / kharAba nIvaDe che.' ema dhArI teNe dUtane svasthAne mokalyo ane pote ekAMtamAM rahI, viSama arthano nirNaya karanArA tIkSNa buddhizALI maMtrIone bolAvyA. temane sArA Asanapara besArIne kahyuM-'aho! azvagrIva rAjA mane ema pharamAve che ke 'kumArone satvara mArI pAse mokalI Apo' mATe A bAbatamAM zuM karavA yogya che te kaho,' maMtrIo bolyA-'he deva! azvagrIva utkaTa parAkramI ane maMtra-pracAramAM bahu gUDha che ane tame tenA ja sevako, niraMtara AzAvartI ane alpa baLavALA cho, mATe tenI sAthe virodha kevo? potAnI zakti uparAMta kopa karavo, te vinAzanuM are| che.' rAbhaye 'dhuM - 'bhe sebha hoya, to subhArone bhale bhoDasI gho.' maMtrIkhokhe 4e||aavyN - 'he heva ! kumAro hajI pUrA baLavaMta thayA nathI ane sevAvidhithI ajJAta che, to temane zI rIte mokalavA? ane vaLI kahyuM che yadyapi ati viSamArtha sAdhavAmAM lakSmI paNa kadAca samartha hoya, topaNa sApathI bhayaMkara evA daramAM koi potAno hAtha nAkhe? (1)
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 zrImahAvIracaritram amuNiyagammAgammappayAramavigaliyakalusadosaM ca / naravaicittaM salilaM va kuNai ninnesu nUNa raiM / / 2 / / kappAsakaNikkANaM va sA No parakajjasAhigA sevaa| ubhayatthaviNAsaNakAriNI u sevA niraMdANaM / / 3 / / jaha bhaNiyavihANaparaMmuhANa purisANa siDhilacittANaM / dussAhiyavva vijjA viNAsamacirA kuNai sevA / / 4 / / iya deva! natthi kumarANa joggayA kA'vi saamisevaae| tA saMThaveha dUyaM siNehavaggUhiM vaggUhiM / / 5 / / ajJAtagamyA'gamyaprakAram avigalitakaluSadoSaM ca / narapaticittaM salilamiva karoti nimneSu nUnaM ratiM / / 2 / / karpAsakaNikA iva sA na parakAryasAdhikA sevA / ubhayatravinAzanakAriNI tu sevA narendrANAm / / 3 / / yathA bhaNitavidhAnaparAGmukhANAM puruSANAM zithilacittAnAm / duHsAdhyA iva vidyA vinAzamacirAt karoti sevA / / 4 / / iti deva! nAsti kumArayoH yogyatA kA'pi svAmisevAyai / tasmAt saMsthApaya dUtaM snehavalgubhiH vAgurAbhiH / / 5 / / temaja gamyAgamyanA prakArane na jANanAra tathA kAluSya-doSathI vyApta evA jaLanI jema rAjAnuM citta avazya adhaHsthAne 4 ||dhaay che. (2) vaLI kapAsanI kaNikA samAna e sevA para kAryane sAdhI zakatI nathI, temAM paNa rAjAonI sevA to ubhayArtha sva-52-Aryana vinA 72nArI nI43 cha. (3) yathAkathita vidhAnathI vimukha thayelA ane zithila manavALA puruSone duHsAdhya vidyAnI jema sevA satvara vinAza 5mA cha. (4) e pramANe he deva! kumAromAM svAmInI sevA sAdhavAnI koIpaNa rIte yogyatA nathI, mATe dUtane snigdha ane suMgha2 vayanathI sabhIvI zo.' (5)
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 241 tRtIyaH prastAvaH ii vutte payAvaiNA AhUo nariMdadUo, bhaNio ya sAmavayaNehiM, jahA-'bhadda! gaccha tumaM sAhesu AsaggIvassa, aNuciyA tumha sevAe kumArA, payAvaI sayameva olggihitti| dUeNa bhaNiyaM-'bho payAvai! kimevaM pittapalAvio iva puNaruttaM vAharasi? kumAre pesesu, jujjhasajjo vA hvsu| esa devassa Aesotti bhaNiUNa niggao dUo, aMtare ya duvvayaNAyannaNeNa rudruNa tiviThThaNA kumAreNa niThuralaTThi-muTThippahArehiM haNiUNa kaMThe ghettaNa ya avaddAreNa niddhADio, patto ya kameNa aasggiivnriNdmNdirN| niveio nisseso pyaaviviyro| tamAyanniUNa parikuvio rAyA, khubhiyA ya sahA, kahaM? aNavarayaviNiMtuddAmaseyabiMdubbhaDaM muhaM suhddo| parimusai ko'vi kovuggameNa ahiyaM durAloyaM / / 1 / / ityukte prajApatinA AhUtaH narendradUtaH, bhaNitazca saumyavacanaiH yathA 'bhadra! gaccha tvaM, kathaya azvagrIvasya, anucitau tava sevAyai kumArau, prajApatiH svayameva avlgissyti|' dUtena bhaNitaM 'bhoH prajApatiH! kimevaM pittapralApitaH iva punaruktaM vyAharasi? kumArau preSa, yuddhasajjhaH vA bhava / eSaH devasya AdezaH' iti bhaNitvA nirgataH dUtaH, antare ca durvacanA''karNanena ruSTena tripRSThena kumAreNa niSThurayaSTi-muSTiprahAraiH hatvA kaNThe dhRtvA ca apadvAreNa nirdhATitaH, prAptazca krameNa azvagrIvanarendramandiram / niveditaH niHzeSaH prajApativyatikaraH / tamAkarNya parikupitaH rAjA, kSubdhA ca sabhA, katham? - anavaratavinirgacchaduddAmasvedabindUdbhaTe mukhaM subhaTaH / parimuSNAti ko'pi kopodgamena adhikaM durAlokam / / 1 / / ema maMtrIonA kahevAthI prajApatie dUtane bolAvIne zAMta vacanathI kahyuM- he bhadra! tuM jaine azvagrIvane kahe ke-"kumAro tamArI sevA sAdhavAne yogya nathI, mATe prajApati pote ja AvavA dhAre che.' dUta bolyo-"are prajApati! pittathI pAmara banelA puruSanI jema vAraMvAra Ama zuM bole che? tuM kumArone mokala athavA to yuddha karAvane taiyAra thai jA evo svAmIno Adeza che.' ema kahIne dUta bahAra nIkaLyo, eTale durvacana sAMbhaLavAthI ruSTa banela tripRSTha kumAre majabUta lAkaDI, muSTinA prahArathI haNI, gaLAthI pakaDIne, pAchaLanA kAramArge tene kahADI mUkyo. pachI te anukrame azvagrIva nareMdranA bhavanamAM Avyo ane teNe prajApatino badho prasaMga rAjAne kahI saMbhaLAvyo, je sAMbhaLatAM rAjA bhAre kopAyamAna thayo ane sabhA A pramANe kSobha pAmI koi subhaTa kopa pragaTa thavAthI adhika duHprekSya thayela ane satata utpanna thatA parasevAnA biMduthI ubhaTa banela evuM potAnuM mukha luMchavA lAgyo. (1)
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 zrImahAvIracaritrama navakuvalayamAlAvibbhamaMmi nimmalapahami krvaale| nivaDai ya bhamarariMcholisacchahA kassaviya diTThI / / 2 / / parapakkhakkhobhakariM kovasihADaMbareNa bhayajaNaNiM | paccakkhaM niyasattiM va ko'vi sattiM kare dharai / / 3 / / kassavi niDAlabaddhaM rehukkaDabhiuDibhaMgaduppecchaM / khayasamayasamuggayarAhumaMDalaM sahai gayaNaM va / / 4 / / keNAvi kulisanihuramuTThipahAreNa tADiyA dhrnnii| aviNIyadhAraNeNaM kayAvarAhavva kaMpei / / 5 / / navakuvalayamAlAvibhrame nirmalaprabhAyute krvaale| nipatati ca bhramarapaGktisadRzA kasyA'pi ca dRSTiH / / 2 / / parapakSakSobhakArI kopasiMhA''DambareNa bhayajananIm / pratyakSaM nijazaktimiva ko'pi zaktiM kare dharati / / 3 / / kasyA'pi lalATabaddhaM rekhotkttbhRkuttibhnggdurgaakssm| kSayasamayasamudgatarAhumaNDalaM zobhate gaganamiva / / 4 / / kenA'pi kulizaniSThuramuSTiprahAreNa tADitA dharaNi / avinItadhAraNena kRtA'parAdhA iva kampate / / 5 / / koi nava-kuvalayanI mALAsamAna ane nirmaLa prabhAyukta evI taravArapara, bhramarasamAna zyAma evI potAnI dRSTi napA dAyo. (2) koi koparUpa siMhanA ADaMbarathI bhaya pamADanAra evA zatrupakSane kSobha karanAra ane jANe sAkSAt potAnI zati hoya, mevI zasti-zastravizeSane mAM pA29421. yo. (3) rekhA ane utkaTa bhrakuTInA bhaMgathI bhISaNa evuM koinuM baddha lalATa te pralayakALe pragaTa thayela rAhumaMDaLayukta mazana zomatuM utuM. (4) koie vajasamAna majabUta muSTinA prahArathI tADana karela dharaNI te avinayadhArI aparAdhInI jema kaMpavA sAsI. (5)
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 243 tRtIyaH prastAvaH sNbhaaviyrnnrsnissrNtromNcpiivrkrss| ciraparihiyAiM kassavi vihaDaMti ya kaNayakaDayAiM / / 6 / / ko'vihu maccharasaMbhArataraliyaM vayaNabhAsaNasayaNhaM / kaTeNa dasaNadaTThoTThasaMpuDeNaM khalai jIhaM / / 7 / / iya jAyA kovabharullasaMtadehANa vivihkiriyaao| saMgAmasaMgamukkaMThiyANa suhaDANa tavvelaM / / 8 / / etthaMtare bhaNiyaM AsaggIveNa-'are uvekkhiyANaM durAyArANaM esa cciya gii| ko tassa doso?, annahA- niyadhUyApariNayaNAvarAhakAle'vi jai tamahaM nigiNhaMto tA kiM evaM pasaraM lhNto| tahA-jo niyadhUyaM kAmei so niyasAmipi duhai kimjuttN?| kiM vA smbhaavitrnnrsnisrdromaanycpiivrkrsy| ciraparihitAni kasyA'pi vighaTante ca kanakakaTakAni / / 6 / / ko'pi khalu matsarasambhArataralitaM vacanabhASaNasatRSNam / kaSTena dazanadaSTauSThasampuTena skhalati jihvAm / / 7 / / iti jAtAH kopabharollasaddehAnAM vividhakriyAH / saGgrAmasaGgamotkaNThitAnAM subhaTAnAM tadvelAm / / 8 / / atrAntare bhaNitaM azvagrIveNa 'are! upekSitAnAM durAcArANAmeSA eva gatiH / kaH tasya doSaH? anyathA nijaduhitRpariNayanA'parAdhakAle'pi yadi tamahaM nyagrahISyat tataH kimevaM prsrmlpsyt?| tathA yaH nijaduhitAM kAmayati saH nijasvAminamapi duHkhayati kimayuktam (atr)?| kiM vA etena? idAnImapi saMbhavita evA yuddhanA rasathI pragaTa thatA romAMcavaDe hAtha tagaDA thaI javAthI lAMbA vakhatathI paherelA koInA sonAnA 531 55 tUTavA sAyA. (s) koi SanA samUhathI capala thayela ane vacana bolavAmAM tatpara evI jIbhane dAMtathI dazela oSTha saMpuTavaDe mahASTe hAvI tA. (7) e pramANe te ghaNA vakhate kopathI uchaLatA ane saMgrAmanA samAgamamAM utkaMThita thayelA subhaTonI vividha liyAmo yAtu tha4. (8) evAmAM azvagrIva rAjA kahevA lAgyo-"are! upekSA pAmelA durAcArIonI AvI ja gati hoya che. emAM teno zo doSa? nahi to potAnI putrIne paraNavAnA aparAdha vakhate paNa jo tene meM dabAvI dIdho hota, to zuM ATalo prasAra te pAmI zakata ke? mATe je potAnI putrI sAthe kAma-vilAsa icche, te potAnA svAmIne paNa duHkha
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 zrImahAvIracaritram eeNa?, iyANipi viNivAemi eyaM mahApAvakAriNaM / tA re tADeha patthANavijayaDhakkaM, paguNIkarAveha kuMjarasAhaNaM, saMjattAveha turayaghaTTAiM, jottAveha saMdaNagaNaM, vAharAveha samaggaM nrvivggN'ti| vayaNANaMtarameva kayaM paguNaM sayalaM kiMkarajaNeNa / etthaMtare gao rAyA majjaNadharaM / paramavibhUIe kayaM majjaNaM / niyaMsiyAI kAsakusumasuMdarAI aNbraaii| baddhAiM kesesu surahikusumAI / kao savvaMgio cNdnnrsennNgraago| vihio purohieNa asivovasamanimittaM sNtikmmvihii| khittA dovvakkhayA sire / paiTThio purao mNglklso| daMsiyaM ghayapuNNabhAyaNaM / lihiyA aTThaTThamaMgalayA, uvaNIo ya AghoraNeNa siMgAriyasarIro, siMdUrapUrAruNakuMbhatthalo, gaMDayalagalaMtamayajalo, vairidalaNaduddharo jayakuMjaro / taMmi ArUDho AsaggIvo / dhariyaM phArapheNapuMjujjalaM niyaparimaMDalavijiyapaDipuNNacaMdamaMDalaM vinipAtayAmi etaM mahApApakAriNam / tasmAd re! tADayadhvaM prasthAnavijayaDhakkAm, praguNIkArayadhvaM kuJjarasAdhanam, saMyojayadhvaM turagaghaTTAni, yojayadhvaM syandanagaNam, vyAharata samagraM narapativargam iti| vacanA'nantaram eva kRtaM praguNaM sakalaM kiGkarajanena / atrAntare gataH rAjA majjanagRham / paramavibhUtyA kRtaM majjanam / parihitAni kAzakusumasundarANi ambraanni| baddhAni kezeSu surabhikusumAni / kRtaH sarvAGge candanarasena aGgarAgaH / vihitaH purohitena azivopazamanimittaM zAntikarmavidhiH / kSiptAni dUrvA'kSatAni zire / pratiSThitaH purataH maGgalakalazaH / darzitaM ghRtpuurnnbhaajnm| likhitAni aSTamaGgalAni, upanItazca AdhoraNena zRGgAritazarIraH, sindUrapUrA'ruNakumbhasthalaH, gaNDatalagalanmadajalaH, vairidalanadurdharaH jayakuJjaraH / tasmin ArUDhaH azvagrIvaH / dhRtaM sphAraphenapuJjojvalaM nijaparimaNDalavijitaparipUrNacandramaNDalaM lambamAnamuktAphalakalApA'vacUlakaM Ape, temAM ayogya zuM che? athavA to have e pramANe kahevAthI zuM? hajI paNa e mahA-pApIne huM parAbhava pabhADIza, bhATe are! prayAsAnI vi4yaDhA (=vAdya vizeSa) vagADo, hAthI jo sabh4 rAvo, adhone taiyAra rAjo, 2thone joDAvo, ane badhA rAjAone bolAvo.' ema rAjAnI AjJA thatAM tarataja sevakoe badhuM taiyAra karI dIdhuM. evAmAM rAjA majjana-gRhamAM gayo. tyAM utkRSTa prakAre teNe majjana karyuM, kAsakusumasamAna suMdara vastro dhAraNa karyAM, kezomAM sugaMdhI puSpo bAMdhyAM ane sarvAMge caMdana-2sano lepa karyo, eTale purohite amaMgalanA upazama nimitte zAMtikarmanuM vidhAna karyuM, ane rAjAnA zi252 teNe durvA tathA akSata nAkhyA. AgaLa maMgaLa-kaLaza mUkavAmAM Avyo, dhRtapUrNa bhAjana batAvavAmAM AvyuM ane aSTamaMgaLa AlekhavAmAM AvyAM. evAmAM mahAvata, siMdurathI kuMbhasthaLane arUNa ane zarIre vibhUSita banAvI jayakuMja2ne lai Avyo ke jenA gaMDasthaLathakI madajaLa jharatuM ane zatruone dabAvavAmAM je durdhara-samartha hato. tenApara azvagrIva nareMdra ArUDha thayo, eTale atyaMta ujvaLa, phINanA puMja jevuM zveta, potAnA parimaMDaLa-vistArathI pUrNa caMdramaMDaLane jItanAra ane laTakatA motIonA
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 245 laMbaMtamuttAhalakalAvAvacUlayaM siyAyavattaM / ThiyA ya ubhayapAsesu caamrggaahinniio| vajjiyAI disikuMjaragalagajjigaMbhIrAiM bhNbhaa-muguNd-mddl-ddhkkaapmuuhturaaii| Thio patthANaMmi patthivotti / etyaMtare calaMtakaNNacAmarA payaMDadappaduddharA, galaMtagaMDamaMDalA tmaalniilsaamlaa| alaMghaNijjavikkamA mahAgiriMdavibbhamA, raNaMtabaddhaghaMTayA mahAgayANupaTThiyA / / 1 / / palaMbapucchasohiyA asesasikkhagAhiyA, suveyatuTThasAmiNo smiirveggaaminno| visiTThalakkhaNaMkiyA pareNa no nirikkhiyA, diNiMdavAivibbhamA payaTTiyA turaMgamA / / 2 / / vicittacittabaMdhurA mahAuhohanibbharA, jaovalaMbhapaccallA rnnNtkiNkinniikulaa| nilINabhUrasatthayA pagiTThakeumatthayA, dusajjhaverimaddaNA pavAhiyA pasaMdaNA ||3|| zvetA''tapatram / sthite ca ubhayapArzve cAmaragrAhiNyau / vAditAni dikkuJjaragalagarjitagambhIrANi bhambhAmRdaGga-mardala-DhakkApramukhatUrANi / sthitaH prasthAne pArthivaH / atrAntare - calatkarNacAmarAH pracaNDadarpadurdharAH, galadgaNDamaNDalAH tmaalniilshyaamlaaH| alaGghanIyavikramAH mahAgirIndravibhramAH, raNabaddhaghaNTAH mahAgajA: anuprasthitAH / / 1 / / pralambapRcchazobhitAH azeSazikSAgrAhitAH, suvegatuSTasvAminaH samIravegagAminaH / viziSTalakSaNA'GkitAH pareNa na nirIkSitAH, dinendravAjivibhramA pravartitAH turaGgamAH / / 2 / / vicitracitrabandhurAH mahA''yudhaughanirbharAH, jayopalAbhapratyalAH, rnntkingkinniikulaaH| nilInabhUrizastrAH prakRSTaketumastakAH, duHsAdhyavairimardakAH pravAhitAH prasyandanAH / / 3 / / samUharUpa caMdaravAyukta evuM zveta chatra dharavAmAM AvyuM. baMne bAju cAmara DhALanArI vArAMganAo ubhI rahI ane diggajonA dhvanisamAna gaMbhIra avAja karatA bhaMbhA, mukuMda-vAghavizeSa, mRdaMga, DhakkA pramukha vAdyo vagADavAmAM AvyAM, eTale rAjA prasthAna-prayANa karavA taiyAra thayo. evAmAM karNarUpa cAmarane calAvatA, pracaMDa darpavaDe durdhara, gaMDasthaLathI madane jharatA, tamAlapatra samAna zyAma, parAkramathI alaMghanIya, mahAparvata jevA unnata ane jemane bAMdhela ghaMTAo avAja karI rahI che evA moTA hAthIo yAlyA. (1) lAMbA pRcchathI zobhatA, badhI jAtanI zikSA pAmelA, potAnI sArI cAlathI svAmIne saMtuSTa karanArA, pavanasamAna vegazALI, sArA lakSaNoyukta, para-zatrue kadI na joyelA ane sUryanA azvosamAna manohara evA sazvo 55 pravRtta thayA. (2) vicitra citrothI suMdara, aneka moTA zastrothI pUrNa, jaya-vijaya pamADavAmAM samartha, jenA-para ghugharIo
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 zrImahAvIracaritrama sarAsi-cakkadhAriNo vipakkhasUradAriNo, sasAmibhattimaMtayA aIvajuttijuttayA / jaekkalAbhalAlasA aciMtaNijjasAhasA, sarIrabaddhakaMkaDA payaTTiyA mahAbhaDA / / 4 / / aha lADa-coDa-marahaTTha-kaccha-kAliMgapamuhanaravaiNo / ANAmetteNaM ciya samujjhiyAsesaniyakajjA ||5|| sannaddhabaddhakavayA bahupaharaNasAliNo jypsiddhaa| AsaggIvasayAsaM pattA sayaleNavi baleNaM / / 6 / / jummaM | evaM ca samaggasaMvAhage jAe davAviyaM raNNA payANayaM / calio khNdhaavaaro| gacchaMtANa ya sahasacciya samucchaliyaM kharasamIraNaMdolaNeNaM, nivaDiyaM chattaM-bhaggo dNddo| gayaNaMgaNAo zarA'si-cakradhAriNaH vipakSazUradAriNaH, svasvAmibhaktimantaH atiivyuktiyuktaaH| jayaikalAbhalAlasAH acintanIyasAhasAH, zarIrabaddhakaGkaTAH pravartitAH mahAbhaTAH / / 4 / / atha lATa-coTa-mahArASTra-kaccha-kaliGgapramukhanarapatayaH / AjJAmAtreNa eva samujjhitA'zeSanijakAryAH / / 5 / / sannaddhabaddhakavacAH bahupraharaNazAlinaH jayaprasiddhAH (jagatprasiddhAH vaa)| azvagrIvasakAzaM prAptAH sakalenA'pi balena / / 6 / / yugmam / evaM ca samagrasaMvAhake jAte dApitaM rAjJA prayANakam / calitaH skandhAvAraH | gacchatAM ca sahasA eva samucchalitaM kharasamIraNam, Andolanena nipatitaM chatraM-bhagnaH daNDaH / gaganAGgaNAt sphArasphuliGgadAruNA avAja karI rahI che, ghaNAM zastrothI bharelA, upara laTakatI pravara dhvajAvALA ane duHsAdhya verInuM paNa mardana 12naa2| mevA 2tho bhAgaNa yAlyA. (3) temaja taravAra, bANa, cakrane dharatA, vairInA yodhAone cIranAra, potAnA svAmInI bhaktimAM pravINa, atyaMta yuktione jANanArA, vijayanA lAbhamAM ja lAlaca rAkhanArA, aciMtya sAhasavALA ane zarIre kavaca bAMdhI sajja thayelA evA mahAyodhAo cAlavA lAgyA. (4) meTa savayIvanI AzAmAtrathI potAnA arthAne ta 64; sATa, yosa, mahArASTra, 427, liMga, pramukha dezonA rAjAo kavacathI sajja banI, aneka praharaNo-zastro laI, jayamAM prasiddhi pAmelA evA teo potAnA samagra sainyane laine azvagrIva pAse hAjara thayA. (pAka) e pramANe badhI taiyArI thatAM rAjAe prayANa devarAvyuM, eTale caturaMga senA AgaLa cAlI. temane prasthAna karatAM duHsaha pavana vAvA lAgyo, DolavA vaDe chatra paDI gayuM ane teno daMDa bhAMgI paDyo, atyaMta agnikaNothI
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 247 tRtIyaH prastAvaH phAraphuliMgadAruNA paDiyA ukkaa| divasecciya ullasiyA taaryaa| jAyaM ruhiravarisaM / nirabbhami ceva aMbare phuriyA soyaamnnii| aviNNAyasarUvo taDatti vihaDio jykuNjro| ninnimittaM ciya jalaNajAlAkalAveNa kavaliyAI jccturNgmpucchaaiN| parigaliyA sayameva bhaggadaMDA jypddaayaa| jAyA ya palINamayajalA htthimNddlii| aNavarayareNuvarisa-durAloyaM vicchAibhUyaM disAcakkaM / , aMsuppavAho mukko devayApaDimAhiM / paropparaM hasiyAI cittkmmruuvaaiN| uDDamuhehiM dINassaraM parunnaM sArameehiM / evamAINi uppannANi bahUNi asivAiMti / tAhe asivanirikkhaNasaMjAyamahAbhayA kuslminno| AsaggIvaNariMdaM bhaNanti viNaoNayA sacivA / / 1 / / deva! himaM va vilijjai payAvametteNa tumha pddivkkho| kimakaMDaviDDurakaro pAraddho samarasaMvAho? / / 2 / / patitA ulkA / divase eva ullasitAH tArakAH | jAtA rudhiravarSA / nirabhre eva ambare sphuritA saudaamnii| avijJAtasvarUpaH taD iti vighaTitaH jykunyjrH| nirnimittaM eva jvalanajvAlAkalApena kavalitAni jAtyaturaGgamapRcchAni / parigalitA svayameva bhagnadaNDA jayapatAkA | jAtA ca pralInamadajalA hstimnnddlii| anavaratareNuvarSAdurAlokaM vicchAdIbhUtaM dik-cakram / azrupravAha muktaH devatApratimAbhiH / parasparaM hasitAni citrakarmarUpANi / UrdhvamukhaiH dInasvaraM praruditaM sArameyaiH / evamAdIni utpannAni bahUni azivAni / tadA azivanirIkSaNasaJjAtamahAbhayAH kuzalamatayaH / azvagrIvanarendra bhaNanti vinayA'vanatAH sacivAH / / 1 / / he deva! himaH iva vilIyate pratApamAtreNa tava pratipakSaH / kiM akANDaviDvarakaraH prArabdhaH samarasaMvAha? / / 2 / / bhayaMkara AkAzathakI ulkApAta thayo, divase tArAo dekhAvA mAMDyA, rudhira-vRSTi thai, vAdaLA vinAnA AkAzamAM vIjaLI camakI, kaMipaNa kAraNa vinA acAnaka jayakuMjara taDataDATa sAthe paDI gayo, nimitta vinA agnijvALA pragaTa thatAM jAtyaazvonA puccha baLI gayA, potAnI meLe daMDa bhAMgI paDatAM jayapatAkA nIce paDI, hAthIonuM madajaLa sukAI gayuM; satat raja varasavAthI dizAo badhI nisteja ane durAlokanIya thaI paDI, devapratimAo azrupravAha mUkavA lAgI, citro paNa paraspara hasavA lAgyA ane kUtarAo uMce svare rovA lAgyA. e rIte te vakhate ghaNA apazukano utpanna thayAM, eTale bhaviSyamAM amaMgaLa jovAnI zaMkAthI bhaya pAmatA kuzalamati pradhAno vinayathI namra thaine azvagrIva rAjAne 534 vAyA- (1) "he deva! pratApamAtrathI himanI jema tamAro zatru vilIna thaI jAya che, to akALe bhaya pamADanAra A yuddhano
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 zrImahAvIracaritrama tuha turayakharakhuruddhayarayapaDaleNaM pnntttthkrpsro| sUrovi aMtarijjai ko anno jo paripphurai? / / 3 / / tA muyaha vijayajattaM nayarAbhimuhaM lahaM niyatteha / asivovasamanimittaM kIraMtu ya homajAgAI / / 4 / / nahu erisa asivehiM kosallaM kiMpi deva! pecchaamo| pUrijjati kimevaM sattUNa maNorahA dhaNiyaM? / / 5 / / evamAinniUNa bhaNiyaM rannA-'bho bho kimeva vAulattaNaM tubbhe ninnimittaM paDivannA?, kiM na muNaha mama bhuyadaMDaparakkamaM? na vA sumaraha cirapabhUyasamarasammaddaviddaviyapaDivakkha tava turagakharakhurodbhUtarajaHpaTalena prnnssttkrprsrH| sUryaH api antarIyate kaH anyaH yaH parisphurati? / / 3 / / tasmAd muJca vijayayAtrAM nagarAbhimukhaM laghu nivartasva / azivopazamanimittaM kuru ca homa-yAgAdiH / / 4 / / na khalu etAdRzaiH azivaiH kauzalyaM kimapi deva! prekSAmahe / pUryante kim evaM zatrUNAM manorathAH atyantam? ||5|| evamAkarNya bhaNitaM rAjJA 'bhoH bhoH kimevaM vAtUlatvaM yUyaM nirnimittaM pratipannavantaH? kiM na jAnItha mama bhujadaNDaparAkramam? na vA smaratha ciraprabhUtasamarasammardavidravitapratipakSa-samprAptavijayam? na vA prekSadhve prayatna mATe mAdhyo ? (2) tamArA azvonA kaThina khurathI uDela raja-paDalathI kiraNano prasAra pranaSTa thatAM sUra-sUrya ke zUravIra paNa chupAi jAya, to anya zuM mAtra ke je potAno pratApa batAve? (3) mATe vijayayAtrAne mUkI potAnA nagara tarapha jaldI pAchA cAlo ane azivanA upazama nimitte homa, yAu6 42vo. (4) he deva! AvA apazukanothI ame jarA paNa kuzala joi zakatA nathI, AvI rIte vairIonA gADha manorathane zAmATe pUrI cho? (5) ema sAMbhaLatAM rAjAe kahyuM-"are! vinA kAraNe tamArAmAM A vAcALapaNuM kyAMthI AvyuM? mArA bhujadaMDanA parAkramane zuM tame jANatA nathI? athavA to lAMbA vakhatasudhI cAlela saMgrAmamAM zatruone satAvIne meLavela vijaya tamane yAda nathI? temaja saMkhyArahita ane pRthvInA uMcA nIcA bhAgane bharI nAkhanAra tathA mahAsAgaranA jaLanI
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 249 saMpattivijayaM? na vA pecchaha aparikaliyasaMkhaM bhariyaniNNunnayamahivibhAgaM mahodahisalilaMpi va cAuddisiM pasariyaM cAuraMgaM balaM?, kimiva aTThANe cciya bhAyaha?, kiM vA sanayarAbhimuhaM maM niyattAveha? na hi pAraddhavatthupariccAiNo salahijjati purisaa| na ya tahAvihasaMdiddhakaivayaamaMgalametteNavi khubbhaMti vIrA, jao gahagaNacariyaM sumiNANa daMsaNaM devayANa mAhappaM / suNa-khararasiyappamuhA sauNA ya tahA jaNapasiddhA / / 1 / / ukkAnivaDaNaruhirAivarisapamuhAiM dunnimittaaii| savvAi~ ghuNakkharasaMnibhAiM ko tesi bhAejjA? / / 2 / / tA dhIrA hoh| nivADemi nIsesadunnimittasatthaM matthae payAvaissa', iti bhaNiUNa aparikalitasaGkhyaM bhRtanimnonnatamahIvibhAgaM mahodadhisalilamiva caturdizi prasRtaM cAturaGga balam? kimasthAne eva bhApayatha? kiM vA svanagarA'bhimukhaM mAM nivartayadhve? na hi prArabdhavastuparityAginaH zlAghyante puruSAH / na ca tathAvidhasandigdhakatipayA'maGgalamAtreNA'pi kSubhyanti vIrAH, yataH grahagaNacaryA, svapnAnAM darzanaM, devatAnAM mAhAtmyam / zvan-khararasitapramukhANi zakunAni ca tathA janaprasiddhAni / / 1 / / ulkAnipatana-rudhirAdivarSApramukhANi durnimittAni / sarvANi ghuNAkSarasannibhAni kaH tena bibhyet / / 2 / / tasmAd dhIrAH bhvt| nipAtayAmi niHzeSadunimittasArthaM mastake prjaapteH| -iti bhaNitvA jema cAre dizAmAM prasarela caturaMga baLa-sainyane tame jotA nathI? Ama asthAne mane zAmATe bIvarAvo cho? athavA to mane svanagara bhaNI zAmATe pAcho vALo cho? kAraNake prArabdha-prAraMbhela kAryano tyAga karanArA puruSo jagatamAM prasiddhi-prazaMsA pAmatA nathI. vaLI tevA prakAranA keTalAka saMdigdha amaMgaLamAtrathI vIrapuruSo kSobha pAmatA nathI, kAraNake grahagaNanI gati, svapnonuM darzana, devatAonuM mAhAtma, kUtarA, gadheDA pramukhanA zabdo-e zukano e ja rIte dobhA prasiddha cha. (1) temaja ulkApAta, rudhiravRSTi pramukha dunimitto badhAM ghuNAkSaranA nyAya jevAM che, enAthI bhaya koNa pAme? (2) mATe tame dhIra thAo. e badhAM apazukano prajApatinA mAthe huM nAkhavAno chuM.' ema kahI nimittiyAnA
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 zrImahAvIracaritram visumariyanimittagavayaNo, avassaMbhaviyavvayAe viNAsassa, paDikUlayAe devvavilasiyassa, vArijjamANo'vi purANapurisehiM, paDikhalijjamANo'vi kusauNehiM, sovarohaM niyattijjamANo'vi aMteurajaNeNa, chattabhaMgaM suNAvijjamANo'vi nimittapADhagehiM sayalabalasameo gaMtuM pytttto| kameNa ya patto sadesasImAsaMvattiNaM rhaavttpvvydesN| tahiM ca khaMdhAvAranivesaM kArAveUNa vAharAvio dUo, bhaNio ya-are gacchasu payAvaissa sagAse, bhaNasu ya taM-'esa Agao AsaggIvo rAyA jujjhasajjo vtttti| sigghaM saMmuho ehi, kumArapesaNeNa saMmANaM vA krehi| mA akAlecciya kulakkhayaM jaNesutti / jaM devo ANaveitti paDicchiUNa se sAsaNaM nIhario duuo| kameNa ya gao payAvaissa muulN| kahio nnriNdaaeso| ruTTho tiviThThakumAro, bhaNiumADhatto ya re dUya! tumamavajjho nibbhayacitto mamovaroheNa | ghoDayagIvaM gaMtuM phuDakkharaM bhaNasu vayaNamimaM / / 1 / / vismRtanaimittikavacanaH, avazyaMbhavitavyatayA vinAzasya, pratikUlatayA devavilasitasya, vAryamANaH api purANapuruSaiH, pratiskhalyamAnaH api kuzakunaiH, soparodhaM nivartyamAnaH api antaHpurajanena, chatrabhaGgaM zrAvyamANaH api nimittapAThakaiH sabalabalasametaH gantuM pravRttaH / krameNa ca prAptaH svadezasImAsaMvartinaM rathAvartaparvatadezam / tatra ca skandhAvAranivezaM kArayitvA vyAhAritaH dUtaH, bhaNitazca 'are! gaccha prajApateH sakAzaM bhaNa ca tam-eSaH AgataH azvagrIvaH rAjA yuddhasajjaH vrtte| zIghraM sammukham ehi, kumArapreSaNena sanmAnaM vA kuru| mA akAle eva kulakSayaM janaya / ' 'yad devaH AjJApayati' iti pratIcchya tasya zAsanaM nihRtaH dUtaH / krameNa ca gataH prajApateH mUlam / kathitaH narendrA''dezaH / ruSTaH tripRSThakumAraH bhaNitum ArabdhavAn ca - re dUta! tvaM avadhyaH nirbhayacittaH mmoprodhen| ghoTakagrIvaM gatvA sphuTA'kSaraM bhaNa vacanamidam / / 1 / / vicanane visArI mUkI, avazya vinAza thavAno hovAthI, bhAgyanI pratikULatA chatAM, vRddha puruSoe vAryA chatAM, apazukanothI skUlanA pAmyA chatAM, aMtaHpuranI ramaNIoe AgrahapUrvaka aTakAvyA chatAM ane nimitta pAThakoe chatrabhaMga saMbhaLAvyA chatAM, sakala sainya sAthe te AgaLa cAlyo ane anukrame potAnA dezanA sImADA para AvelA rathAvarta parvatanA pradezamAM jaI pahoMcyo. pachI tyAM senAnI chAvaNI naMkhAvI teNe dUtane bolAvIne kahyuM "are! prajApatinI pAse jA ane tene kahe ke - "azvagrIva rAjA yuddhane mATe sajja thaine AvI pahoMcyo che, mATe have satvara sAme Ava, athavA to kumArone mokalI teno satkAra kara. akALe kuLano kSaya na kara." eTale "jevI devanI AzA ema te vacana svIkArIne dUta cAlI nIkaLyo. ane te prajApatinI pAse pahoMcyo. tyAM azvagrIvano Adeza teNe kahI saMbhaLAvyo. je sAMbhaLatAM tripRSThakumAra bhAre kopAyamAna thaine kahevA lAgyo he dUta! tuM avadhya ane nirbhaya che. mArA AgrahathI azvagrIvane jaine pragaTa rIte A pramANe kahe ke-(1)
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH mA hohisi vigayabhao bahuparivArotti ciMtiuM acirA / sIhovva maisiliMbaM esa tiviTThU tumaM haNihI ||2|| ajjavi payAvainivo niyanAmatthaM phuDaM sumaramANo / rakkhai taM jai pariharasi niThurattaM vahasi paNayaM ||3|| aha'bhiNiviTThamaINaM suThu bhaNiyaMpi dosamAvahai / tA kiM niratthaeNaM sikkhAdANeNa eeNa ? || 4 || dUtao bhaNiyaM ajjavi dussikkhiyA daDhaM tumhe / na muNaha devassa balaM teNevamasaMkamullavaha / / 5 / / mA bhava vigatabhayaH bahu parivAraH iti cintayitvA acireNa / siMhaH iva mRgIzizum eSaH tripRSThaH tvAM haniSyati ||2|| adyApi prajApatinRpaH nijanAmArthaM sphuTaM smaran / rakSati tvAM yadi pariharasi niSThuratvaM vahasi praNayam / / 3 / / athA'bhiniviSTamatInAm suSThu bhaNitamapi doSamAvahati / tasmAt kiM nirarthakena zikSAdAnena etena / / 4 / / 251 dUtena tataH bhaNitamadyApi duHzikSitAH dRDhaM yuuym| na jAnIdhve devasya balaM tena evamAzaGkAmullapatha ||5|| tuM bahu parivAravALo che ema vicArIne nirbhaya thaine rahIza nahi, kAraNa ke bALamRgane siMhanI jema alpakALamAM A tripRSTha tane mAraze. (2) hajI paNa prajApati rAjA potAnA nAmaarthane spaSTa rIte yAda karatAM, kadAca tuM niSThuratA tajI de ane snehane dhaar| re, to te tAruM rakSA re; (3) paraMtu durAgrahayukta mativALAne sAcuM kahetA paNa te doSa jue che, mATe nirarthaka A zikSAdAnathI zuM ?' (4) tyAre dUta bolyo-'tame hajI paNa du:zikSita ja rahyA cho. tame svAmInA baLane jANatA nathI, tethI Ama niHzaMDapo jolo cho.' (4)
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 zrImahAvIracaritrama ___ aha payAvaiNA bhaNiyaM-'bhadda! vacca niyanariMdasagAsaM, sAhesu ya jahA-esa Agao pyaavitti| evamAinniUNa niggao duuo| rAiNAvi kArAvio sennsNvaaho| tao pakkharijjaMtadappiyavaggaMtaturaMgamaM, guDijjaMtagayaghaDaM, samaraparihatthucchahaMtaphAraphArakkacakkaM, caMDagaMDIvaguNajjhaNakkAramuhalucchalaMtadhaNuddharaM, rahArUDhapavaravIraM, nANAuhahatyasamuttharaMtasuhaDasatthaM caliyaM cAuraMgaM balaM / teNa ya parivuDo payaMDaguDADovabhAsurakuMjarakaMdharAdhirUDho nIhario purAo pyaavii| etyaMtare nIlacalaMtamahaMtatAlajjhayANusAramiliyasAmaMtaparigaeNa pabalanIlInIlayaduullaniyaMsaNeNa karayalaphuraMtahala-musalapaharaNeNa saMgAmasaMgamukkaMkhireNa ayalakumAreNa aNugammamANamaggo; AmalagathUlamuttAhalahAreNa gayaNAbhogovva nahasurasaripavAheNa sohaMtaviyaDavacchatthalo, taruNataraNikiraNasannigAsasicayajuyaleNa vaDavAnalajAlAkalAveNa __ atha prajApatinA bhaNitaM 'bhadra! vraja nijanarendrasakAzam, kathaya ca yathA 'eSaH AgataH prjaaptiH|' evamAkarNya nirgataH dUtaH / rAjJA'pi kAritaH sainyasaMvAhaH / tataH prakSaradRptavalagatturaGgamam, guDyamAnagajaghaTTam, samaraparihastocchalatsphArasphAraka(astra)cakram, caNDagANDIvaguNajhaNakkAra-mukharocchaladdhanurdharam, rathA''rUDhapravaravIram, nAnA''yudhahastasamuttiSThatsubhaTasArthaM calitaM cAturaGgaM balam / tena ca parivRttaH pracaNDaguDATopabhAsurakuJjarakandharA'dhirUDhaH nihRtaH purAt prjaaptiH| atrAntare nIlacalanmahattAladhvajA'nusAramilitasAmantaparigatena pravaranIlanilayadukulanivasanena karatalasphuradhala-muzalapraharaNena saGgrAmasaGgamotkaNThitena acalakumAreNa anugamyamAnamArgaH, AmalakasthUlamuktAphalahAreNa gaganAbhogaH iva nabhaHsurasaritpravAheNa zobhamAnavikaTavakSasthalaH, taruNataraNikiraNasannikAzasicayayugalena eTale prajApatie kahyuM- he bhadra! tuM tArA svAmI pAse jA ane kahe ke-prajApati A Avyo." ema sAMbhaLI dUta tarata cAlI nIkaLyA. ahIM rAjAe paNa sainya sajja karavAnI taiyArI karI. eTale garvathI haNahaNATa karatAM azvo zaNagAravAmAM AvyA, gajaghaTAne kavaca caDAvavAmAM AvyA, yuddhadakSa ane utsAha pAmatA pharakAstradhArI subhaTo taiyAra thayA, pracaMDa dhanuSyanI dorInA jhaNakArathI zabdAyamAna evA dhanurdharo uchaLavA lAgyA, majabUta yodhAo rathopara ArUDha thayA tathA vividha Ayudhone hAthamAM dhAraNa karatAM subhaTo bahAra nIkaLyA. ema caturaMga baLa-sainya cAlavA taiyAra thayuM. tenAthI parivRta thayela prajApati rAjA paNa, pracaMDa kavacanA ATopa-ADaMbarathI zobhAyamAna kuMjarapara besIne nagaranI bahAra nIkaLyo. evAmAM uchaLatI ane moTA tAlapatrasamAna naladhvajAnA anusAre ekatra thayelA sAmaMtothI paravarela, nIlI vRkSanA sthAnarUpa atyaMta nIlavastrane dhAraNa karanAra, hAthamAM haLa-muzaLarUpa AyudhathI virAjita, tathA saMgrAma-saMgamAM utkaMThita evA acalakumArathI anusarAto, AmaLAsamAna moTA motInA hAravaDe, AkAza gaMgAnA pravAhathI gaMganAMgaNanI jema vistRta vakSasthaLathI zobhAyamAna, tarUNa sUryanA kiraNa samAna vastrayugalavaDe vaDavAnalanA vAlA kalApathI samudranI jema zarIre suzobhita, karNamAM nAkhela kanakakuMDalanI kAMtinA prasAravaDe, tatkAla saMgama karavAne utsuka banela rAjalakSmInA sarAga kaTAkSanI jema mukhe
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 253 tRtIyaH prastAvaH jalarAsivva rehaMtadeho, savaNakayakaNayakuMDalakaMtipasareNa takkAlasaMgamUsuyarAyasirisarAgatiricchacchivicchohehiM va bhAsamANavayaNo, puro paiTThiyarayaNalaTThiniviThThakaNayakavilagarulakaMtipaDalacchaleNa kovaM va uggiraMto tiviThThakumAro sigdhaM gaMtUNa milio payAvainariMdassa, bhaNiumADhatto ya-'tAya! niyattaha tumhe, deha mamAesaM, kittiyametto eso ghoDayaggIvo?, avaNemi tumha pasAeNa eyassa dhiTTasoMDIrayaM / na ya bahusahAotti saMkaNijjaM, jao bhoyaNamettasahAyiNo ime, paramattheNa egAgI ceva eso|' rAyaNA bhaNiyaM-'putta! lIlAvihADiyasamukkaDakesarikisorassa avigaNiyapaDivakkhalakkhassa kiM asajhaM tuha parakkamassa?, kevalaM dUraTThiyA koUhalapecchagA ettha amhe / ' kumAreNa vuttaM-'evaM hou / ' aha visiTThasauNovalaMbhavaDhtaparitosANaM aNavarayapayANagehiM vaccaMtANaM tesiM tassa rahAvattapavvayassa samIve saMpattANaM avaropparAsannadaM saNavaseNa jAe halabole vaDavAnalajvAlAkalApena jalarAziH iva rAjamAnadehaH, zravaNakRtakanakakuNDalakAntiprasareNa tatkAlasaGgamotsUkarAjazrIsarAgatiryagakSivikSobhaiH iva bhAsamAnavadanaH, purataH pratiSThitaratnayaSTiniviSTakanakakapilagurukAntipaTalacchalena kopamiva udgiran tripRSThakumAraH zIghraM gatvA militaH prajApatinarendram, bhaNitumArabdhazca 'tAta! nivartasva tvam, dehi mama Adezam, kiyanmAtraH eSaH ghoTakagrIvaH? apanayAmi tava prasAdena etasya dhRSTazauNDIryatAm | na ca bahusahAyaH iti zaGkanIyama, yataH bhojanamAtrasahAyinaH ime, paramArthena ekAkI eva essH| rAjJA bhaNitaM 'putra! lIlAvighaTitasamutkaTakesarikizorasya avigaNitapratipakSalakSasya kimasAdhyaM tava parAkramasya? kevalaM dUrasthitAH kautUhalaprekSakAH atra vym|' kumAreNa uktam 'evaM bhavatu / ' atha viziSTazukanopalAbhavardhamAnaparitoSANAM anavarataprayANakaiH vrajatAM teSAM tasya rathAvartaparvatasya samIpe samprAptAnAM aparA'parA''sannadarzanavazena jAte kalakale parikalpitasannaddhaguNDA''TopAni utthitAni dIpato tathA AgaLa prasthita ratna-laSTimAM jaDela sonAnI pILI bhAre kAMtinA bahAne jANe kopane bahAra kADhato hoya evo tripRSThakumAra satvara jaine prajApati rAjAne maLyo, ane kahevA lAgyo "he tAta! tame nivRtta thAo ane mane AjJA karo. e azvagrIva zuM mAtra che? tamArA prasAdathI enA dhRSTa zauryane parAsta karI dauM vaLI enA bahu sahAyako che evI paNa tamAre zaMkA na karavI kAraNa ke te badhA bhojanamAtranA sahAyako che, paraMtu kharI rIte to te ekalo ja che." rAjAe kahyuM-"putra! utkaTa kezarikizorane lIlAmAtrathI mArI nAkhanAra ane lAkho zatruonI avagaNanA karanAra evA tArA parAkramane zuM asAdhya che? ame to ahIM dUra rahIne kevala kautuka joyA karIzuM," subhA2 polyo, 'male mema 2d.' have viziSTa zukano thatAM vadhatA harSe, niraMtara prayANa karatAM te rathAvarta parvatanI samIpe teo pahoMcyA, eTale baMne sainyoe paraspara eka bIjAne najIka jovAthI kolAhala vadhatAM, pAkharelA azvo ane kavacadhArI
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 zrImahAvIracaritram parikappiyapakkharaguMDADovAiM uTThiyAiM turaGga-hatthisAhaNAiM / uddhayadhayaciMdhAiM saMpalaggAiM ubhyblaaiN| tao-tADiyasaratUratuTThajaNaM bhayatharaharaMtakAyaragaNaM, uddAmabaMdisaddapaDhaNucchahaMtasuhaDaM varadhUlidhUsariyarahadhayavaDaM / / 1 / / kharakhuruppakappariyaturayapakkhariyaniyaturayaghaTTaloTTAviyakuMtayaraM, aasvaarkru-kkhytikkhkrvaalvidaariysuursirN| guMDiyagurukaraDighaDaphoDiyaturayaghaTTa, annonnamilaNajAyaniviDasaMghaDheM / / 2 / / saralasellakallolakIlijjaMtakuMbhapalAyaMtagayaM, sunnapunnahiMDaMta cNddcNddulhyN| tisUlabhalli-sellabhinnavellaMtanaraM, uttAlanivaDiyachattachattadharaM / / 3 / / daMtidaMtasaMghaTTapayaTTAnalakaNaM, udghabAhunaccaMtakabaMdhapabandhaghaNaM / vipphuraMtakuMtaggaghAyaghummiyarahiyaM, sArimajjhajujhaMtajohaghAyaduvvisahaM ||4|| kuMbhikuMbhaghAyasamucchaliyaruhirappavahaM, bhUmivaTThanicceTThapaDiyasamuttuMgamAyaMgaruddhapahaM / turaGga-hastisAdhanAni / uddhRtadhvajacihnAni sampralagnAni ubhayabalAni / tataH-tADitasvaratUratuSTajanaM bhykmpmaannkaatrgnnm| uddAmabandizabdapaThanocchalatsubhaTam, varadhUlidhUsaritarathadhvajapaTam / / 1 / / kharakSurapradAritaturagasannaddhanijaturagaghaTTaloThitakuntakaram, azvavArakarotkhAtatIkSNakaravAlavidAritazUraziraH / guNDitagurukaraTighaTA''sphoTitaturagaghaTTam, anyonyamilanajAtanibiDasaGghaTTam / / 2 / / saralazalyakallolakliSyamANakumbhapalAyamAnagajam, shuunypunny(?)hinnddmaancnnddcttulhym| trizUla-bhallIbANabhinnavellannaram, uttAlanipatitachatrachatradharam / / 3 / / dantidantasaGghaTTapravRttA'nalakaNam, urdhvbaahunRtytkbndhprbndhghnm| visphuratkuntAgraghAtapUrNitarathikam, zArimRttikA?)madhyayudhyadyodhaghAtadurvisaham / / 4 / / kumbhikumbhhAthIo uDyA, tathA potapotAnA dhvajacihane uMce karatAM baMne sainyo sAmasAme AvyAM ane yuddha karavA lAgyAM, jemAM vAjIMtranA svarathI loko saMtuSTa thatA, kAyara jano bhayathI tharathara kaMpatA, utkaTa baMdIjanonA paDhavAthI subhaTo utsAhamAM AvI jatA ane dhULa uDavAthI rathonA dhvaja-paTo malina thayelA bhAsatA hatA. (1) vaLI tIkSNa bANathI ghAyala karela azva zastrothI taiyAra potAnA ghoDA sAthe athaDAvAthI paDatA sainikavALuM, ghoDesavAranI tIkSNa taravAra cAlatAM subhaTonAM zira jyAM kapAi rahyAM che, kavacadhArI moTA hAthIoe jyAM azvasamUhane phoDI nAkhela che, ane anyonya ekatra maLavAthI jyAM atyaMta athaDAmaNa thai rahela che, (2) temaja sarala zalya zastranA prahArathI gaMDasthaLamAM vedanA pAmI hastIo jyAM palAyana karI rahyAM che, pracaMDa ane pIna azvo jyAM zUnya thaine cAlatA, trizULa, bhAlA, barachI, zalya pramukha zastrothI bhedAine subhaTo jyAM paDI rahyA che, chatra ane chatradhara jyAM nIce paDI gayela che, (3). hastIonA paraspara daMta-saMghaTTanathI agnikaNo pragaTa thai rahyA che, ghaNA dhaDa jyAM UMcA hAtha karIne nAcI rahyA che, caLakatA bhAlAnI aNIthI ghAyala thatAM rathiko jyAM ghumI rahyA che ane raNAMgaNanA madhyabhAgamAM yuddha karatA yodhAonA ghAtathI te duHsahya bhAsatuM hatuM. hAthIonA kuMbhasthaLo cIratAM jyAM rudhirano pravAha uchaLato,
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 255 tRtIyaH prastAvaH mahallacchabhallabhallukamukkepha(?kkaphe)kkArabhIsaNaM, saMgAmarasiyasuhaDaloyatosaNaM / / 5 / / kAUNa (daMDapaDaNa) vicittasamaravAvAraM / / / dhANukkaDhukkadhANukkayAhaM, phArakkiyabhaDaphArakkiyAhaM / kuMtayarabhiDiyasamavaggiyAhaM, khaggAuhaukkhayakhaggiyAhaM / / 1 / / paDikhaliyaturaMgaturaMgamehiM, mellaMtasellabhaDaduggamehiM / mayagalagilaMtamayagiNNagaMDa, abhiTThaparopparabaddhasuMDa / / 2 / / pAubbhavaMtaaighorarosa khaNi khaNi vimukkabhIsaNanighosa | cAuddisi sahaDa samottharevi paharaMti samari niyapANa devi ||3|| ghAtasamucchalitarudhirapravAham, bhUmipRSThanizceSTapatitasamuttuGgamAtaGgaruddhapatham / mahARkSa-bhalla-bhallukamuktaphetkArabhISaNam, saGgrAmarasikasubhaTalokatoSaNam / / 5 / / kRtvA (daNDapatana)vicitrasamaravyApAram / / dhAnuSkamilitadhAnuSkaiH sphArakkiyabhaTasphArakkaiH / kuntakarayudhyatsamavargibhiH, khaDgA''yudhotkSatakhaDgibhiH / / 1 / / pratiskhalitaturaGgaturaGgamaiH milatzarabhaTadurgamaiH / madagalagalanmadagIrNagaNDAH abhISTaparasparabaddhakarAH / / 2 / / prAdurbhavadatighoraroSAH kSaNaM kSaNaM vimuktabhISaNanirghoSAH / caturdizi subhaTAH samavastRtAH(=niruddhAH) api praharanti samare nijaprANAn dadati / / 3 / / bhUmipara nicceSTa thaine paDelA moTA hAthIothI jyAM mArga rokAi jato, locana vikAsIne AvelA rIMcha ane ziyALoe karelA avAjathI je bhISaNa bhAsatuM ane raNarasika yodhAo jyAM saMtoSa pAmatA hatA; (5) vaLI daMDapatana pramukha saMgrAmanI vividha pravRtti karI dhanurdharo dhanuSyadhArIo sAthe, pharakAstradhArI subhaTo tevA ja yodhAo sAme, kutadhArI potAnA samavargI joDe ane asidhArI khagadhArI sAthe saMgrAmamAM joDAyA. (1). azvo azvone skUlanA pamADatA, zalya mUkatA subhaTovaDe durgama, hAthIone gaMDasthaLo jharatA madathI jyAM Adra banela che, ane sAme AvIne paraspara hastIoe jyAM eka bIjAnI sUMDha jakaDela che, (2) vaLI jyAM ghora roSa pragaTa thai rahela che ane kSaNe kSaNe bhISaNa nirdoSa thato saMbhaLAya che, nirodha pAmyA chatAM subhaTo samarAMgaNamAM potAnA prANa ApIne paNa cotarapha prahAra karatA, (3)
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 zrImahAvIracaritram nANAuhahatthanariMdavagga avaropparajujhiMtasaMpalagga | gayajIviya nivaDahiM daMDanAha, pavahaMtaruhirapahajuya agAha / / 4 / / sesAruNacchuraNabaddhakacchu, maha daMsaha AsaggIvu hatthu / iya jaMpiru riupaDisatturAo, etthaMtari paDipaharaMtu Au / / 5 / / to vaMga-kaliMganagarAhivehiM, jugavaM ciya mukkamahAuhehiM / paDikhaliyau payAvai jujjhamANu, sAhuvva jAo paricattumANu / / 6 / / AsaggIvaha senneNa aibahusaMkheNa hari-kari-saMdaNaduddhareNa / nimmahiya parakkamu pahaNiya ujjamu kayau payAvai takkhaNeNa / / 7 / / nAnAyudhahastanarendravargaH aparAparayudhyamAnasampralagnaH / gatajIvitaH nipatati daNDanAthaH, pravadrudhirapathayutaH agAdhaH / / 4 / / zeSA'ruNAkSa-raNabaddhakakSaH, 'mAM darzaya azvagrIvaH hsten'| iti jalpan ripupratizatrurAjA, atrAntare pratipraharan AgataH / / 5 / / tataH baGga-kaliGganagarA'dhipaiH, yugapad eva muktamahA''yudhaiH / pratiskhalitaH prajApatiH yudhyamAnaH, sAdhuH iva jAtaH parityaktamAnaH ||6|| azvagrIvasya sainyena atibahusaGkhyena hari-kari-syandanadurdhareNa / nirmathitaparAkramaH prahatodyamaH kRtaH prajApatiH tatkSaNena / / 7 / / nareMdro hAthamAM vividha Ayudha laine paraspara yuddhamAM joDAyA, daMDanAyaka-koTavAla prANarahita thatAM jyAM nIce paDyo ane vahetA rudhirathI jyAM mArga agamya thai paDyo, (4) evAmAM "are! zeSanAga samAna raktalocanayukta ane raNAMgaNamAM baddhakakSa-saMnaddha thayela azvagrIva mane hAthathI batAvo" ema bolato pratizatru-prajApati rAjA zatrunI sAme pratiprahAra karato Avyo, (5) eTale bhaMga, kaliMganA rAjAoe ekIsAthe choDelA mahA-AyudhothI prajApatine laDato aTakAvI dIdho, jethI te sAdhunI mAnahita panI yo. (7) azvagrIvanA azvo, gajo ane ratho vaDe durdhara ane bahuja vistRta senAe tatkAla prajApatinA parAkramane mathI tene udhamasita banAvI dho. (7)
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 257 tRtIyaH prastAvaH muNivi taM nijjiyaM jAyakovuggamo, bhiuDibhImANaNo pAyaDo naM jmo| ayalu payalaMtahalamusaladivvAuho, sigghavegeNa sattUNa Thio saMmuho / / 8 / / tayaNu ciraladdhajayavAyagavvuddharA, te nariMdA smuvbuuddhdddhmcchraa| sella-nArAya-saranirayamelaMtayA, ayalapAsaMmi vaccaMti vaggaMtayA / / 9 / / harisabharataDayaDuttuTTakaMkaDaguNo, so ya te pecchiuM bADhamakhubhiyamaNo / jaMpae re lahuM cayaha cakkhuppahaM, kIsa vaccaha viNA kAraNaM jamagihaM? ||10|| kiM na bho niyaha maha laMgalaM siyasihaM, kuviyakINAsajIvaM va aidussahaM / vairivacchatthalIvilihaNuDDAmaraM, jassa kaMtIhiM aruNijjae aMbaraM / / 11 / / jJAtvA taM nirjitaM jAtakopodgamaH, bhRkuTIbhImA''nanaH prakaTaH (naM) ymH| acalaH pracaladhala-muzaladivyA''yudhaH, zIghravegena zatrUNAM sthitaH sammukhaH / / 8 / / tadanu ciralabdhajayavAdagarvodbhUrAH, te narendrAH samudDhadRDhamatsarAH / bANa-nArAca-zaraniratamelayantaH, acalapArzve vrajanti valgantaH / / 9 / / harSabhara'taDtaD'truTatkaGkaTaguNaH, saH ca tAn prekSya bADhaM akssubdhmnaaH| jalpati re! laghu tyajata cakSupatham, kathaM vrajata vinA kAraNaM yamagRham / / 10 / / kiM na bhoH pazyata mama lAGgalaM zvetazikham, kupitakInAzajIvamiva atiduHsaham / vairivakSasthalavilekhanoDDAmaram, yasya kAntibhiH aruNAyate ambaram / / 11 / / ema tene parAjita samajI pragaTa thayela kopa ane bhrakuTIthI bhISaNa banela mukhavaDe sAkSAt yama samAna bhAsato evo acalakumAra potAnA haLa ane muzaLa divyAyudhane calAvato satvara zatrunI sAme AvIne ubho rahyo. (8) tyAre lAMbA kALathI prApta karela jayavAdanA garvathI abhimAnI banelA, daDha matsarane dhAraNa karatA ane zalya, bANa, pramukha zastrone mUkatA evA te rAjAo garvathI gAjatA, acala pAse AvyA, (9) jethI acalane harSano Aveza AvatAM tenA kavacanA sAMdhA tUTI paDyA ane temane jotAM manamAM jarApaNa kSobha pAmyA vinA te bhAre zoca karato bolyo-"are! tame satvara mArA cakSupathathI dUra thai jAo. vinA kAraNe tame yamanA ghare javAne zA mATe taiyAra thayA cho? (10) are! zveta zikhAvALA ane kopAyamAna kInAzanA jIva samAna ati dussaha evA mArA haLane tame zuM joi zakatA nathI? vaLI je zatrunA vakSasthaLane cIravAmAM samartha ane jenI kAMtithI AkAza lAla thAya che, (11)
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 zrImahAvIracaritrama kiM na vA musalamalivalayakasiNappahaM, dharaNimaNisAraparamANunimmiyamuhaM / jayaha tubbhe jamevaM raNe ujjuyA, tehi vuttaM are tujjha kA caMgayA? ||12 / / jeNa dIsaMti tuha sannihA hAliyA, dharai lIlAe musalaMpi kila mhiliyaa| evamullAviraM vairisatthaM balo, sarai vegeNa karakaliyasiyalaMgalo / / 13 / / ke'vi maTTippahAreNa tADai bhaDe, avari musaleNa cUrai sahAvubbhaDe / halasihaggeNa kesipi uru dArae, anni calaNappahAreNa musumUrae / / 14 / / ekkaghAeNa pADai mahAkuMjare, taNayapUlaM va gayaNe khivai rahavare / muyai karuNAya paricattasayalAuhe, ThAi niggayapayAvo'vi no se muhe / / 15 / / kiM na vA musalamalivalayakRSNaprabham, dharaNimaNisAraparamANunirmitamukham / yatadhvaM yUyaM yadevaM raNe udyatAH, taiH uktam are! tava kA ramyatA? / / 12 / / yena dRzyate tava sannibhAH hAlikAH, dhArayanti lIlayA musalamapi kila mhilaaH| evamullapantaM vairisArthaM balaH, sarati vegena karakalitazvetalAGgalaH / / 13 / / kAn api muSTiprahAreNa tADayati bhaTAn, aparAn musalena cUrayati svabhAvodbhaTAn / halazikhA'greNa keSAmapi uruM dArayati, anyAn caraNaprahAreNa bhanakti / / 14 / / ekaghAtena pAtayati mahAkuJjarAn, tRNapUlamiva gagane kSipati rathavarAn / muJcati karuNayA parityaktasarvA''yudhAn, tiSThati nirgatapratApaH api na tasya mukhe / / 15 / / ane vaLI tame jaya meLavavA samarAMgaNamAM je Ama udyata thayA cho, to bhramarasamAna zyAma prabhAyukta ane pRthvI paranA maNionA zreSTha paramANuothI jenuM mukha banAvela che evA mArA muzalane paNa zuM tame jotA nathI?" me prabhAe samatai to 3 sAyA-'are! tArIta zI zreSThatA? (12) kAraNa ke tArA jevA haLa calAvanArA joyA che, ane muzaLa to mahilA paNa lIlAthI dhAraNa kare che." ema bolatAM zatruo sAme baLadeva-acala hAthamAM haLa laine ekadama dhasyo. (13) ane keTalAka subhaTone te muSTi-prahArathI mAravA lAgyo, svabhAvathI udbhaTa evA keTalAkane muzaLathI cUravA lAgyo, haLanA agrabhAgathI keTalAkanA sAthaLa cIravA lAgyo ane keTalAkane pAda prahArathI jamInadosta karavA sAyo. (14) eka ghAtathI te mahA hAthIone pADato ane tRNa-pULAnI jema moTA rathone AkAzamAM uDAvI deto, chatAM jeo badhA Ayudho tajI detA, temane te karUNA lAvIne choDI mUkato. tenA tejanI prakharatAne lIdhe bAlasUrya paNa tena bhupa52 (= sanmu5) 24ii 25to na8. (15)
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 259 iya nihuragatteNa niruvamasatteNa niTureNa baladeveNa balu valu viriyhN| takkhaNi viddhaMsio bhaDamau nAsiu sayaladisAmuha(?muhaM) pasariyahaM / / 16 / / evaM ciya paidivasaM doNhavi sennANa jujjhamANANaM / vivihappayArabhImaM eyaM jAyaM samaraThANaM / / 17 / / egattha paDiyanaravaipiyaMgaNAkaruNarunnaravabhImaM / annattha baMditajjaNasavaDaMmuhacaliyapaDisuhaDaM / / 18 / / egattha daMtidasaNaggabhinnasUrAsilehahayarahiyaM / aNNattha bhIyakAyaraniyamuhakhittaMgulIvalayaM / / 19 / / evaM niSThuragAtreNa nirUpamasattvena, niSThureNa baladevena balaM vAlitaM vIryama | tatkSaNaM vidhvastaH bhaTamadA naSTaM sakaladigmukhaM prasRtya / / 16 / / evameva pratidivasaM dvayoH api sainyayoH yudhyamAnayoH / vividhaprakArabhImam etat jAtaM samarasthAnam / / 17 / / ekatra patitanarapatipriyAGganAkaruNarudanaravabhImam / anyatra banditarjanA'bhimukhacalitapratisubhaTam / / 18 / / ekatra dntidshnaagrbhinnshuuraa'siliiddhhyrthikm| anyatra bhItakAtaranijamukhakSiptA'GgulIvalayam / / 19 / / ema majabUta zarIra ane anupama sattvazALI parAkramI baLadeve, azvagrIvanI baLavAna senAne dUra karI. tathA subhaTonA madano satvara nAza karI dIdho, jethI teo cotarapha nAza-bhAga karavA lAgyA. (16) e pramANe pratidina baMne senAnuM yuddha cAlatAM te samarAMgaNa aneka prakAre bhISaNa bhAsavA lAgyuM. (17) temaja vaLI eka bAju mAryA gayelA rAjAonI ramaNIonA karuNa rudanathI bhayaMkara ane bIjI bAju baMdIjanonI tarjanAthI pratisubhaTo pAchA AvatA, (18) eka tarapha hAthIonA daMtAgrathI bhedAyelA zUrAonI taravArathI rathiko mAryA jatA ane eka tarapha bhaya pAmelA kAyarajano potAnA mukhamAM AMgaLI nAkhI rahyA hatA. (19)
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 zrImahAvIracaritram egatto UsiyakaramAhUya'NNoNNavIravarapurisaM / avvatthomiMThaviNaTTamiMThaparibhamiyagayanivahaM / / 20 / / egatthuttAlimilaMtaghoraveyAlavihiyahalabolaM / annattha sivAgaNakhajjamANagayajIvanaranivahaM / / 21 / / egatto daMsaNatikkhacakkachijjaMtamahigayajaNohaM, annatto bhaDatosiyamAgahagijjaMtavaracariyaM / / 22 / / iya vihiyavivihabhIsaNakiriehiM ubhayasennasuhaDehiM / samaraMgaNaM surANavi jAyaM accaMtabhayajaNagaM / / 23 / / ekatra ucchritakaram aahuutaa'nyonyviirvrpurussm| avyaktahastipaka-vinaSTahastipakaparibhramitagajanivaham / / 20 / / ekatra uttAlimiladghoravetAlavihitakalakalam / anyatra zivAgaNakhAdyamAnagatajIvanaranivaham / / 21 / / ekatra dazanatIkSNacakrachidyamAnamahIgatajanaugham / anyatra bhaTatoSitamAgadhagIyamAnavaracaritram ||22|| iti vihitavividhabhISaNakriyaiH ubhayasainyasubhaTaiH / samarAGgaNaM surANAmapi jAtamatyantabhayajanakam / / 23 / / ekatra vIra puruSo anyonya hAtha uMcA karIne ekabIjAne bolAvatA ane anyatra ajANyA mahAvata ane marelA mahAvatavALA hAthIo paribhramaNa karI rahyA hatA. (20) eka sthaLe tALI dai maLatA ghora vetALo kolAhala karatA ane anya sthAne ziyAlaNo marelA mANasone pAtI tI. (21) vaLI eka tarapha dAMta samAna tIkSNa cakrathI jamInaparanA ghaNA loko chedAtA ane bIjI bAju mAgadhajanothI gavAtA zreSTha caritro sAMbhaLatAM subhaTo saMtoSa pAmatA hatA. (22) ema ubhaya sainyanA subhaToe vividha bhISaNa kriyAo karatAM, te samarAMgaNa devatAone paNa bhAre bhaya upavanAra tha6 5'yuM, (23)
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 261 tRtIyaH prastAvaH kiM c-rnntttthaannnivddiyknnnn-siis-kr-crnn-jNghtnnukhNddN| vihiNo gharaM va najjai jayajaNaghaDaNujjayamaissa / / 24 / / evaM ca bahUI vAsarAiM mahAsammaddeNa nivADiyANegasuhatthisu tikkhanArAyanibhinnakuMbhikuMbhatthalesu, curiyacArutuMgasiMgarahavaresu, musumUriyanaravaisahassesu jAyaMtesu AohaNesu pecchiUNa bahujaNakkhayaM tiviTThaNA bhaNAvio dUyavayaNeNa AsaggIvo, jahA-'kimaNeNa niratthaeNaM nidosapariyaNakkhaeNaM?, tumaM ca ahaM ca paropparabaddhaverA / tA aMgIkareha niyabhuyabalaM, samma Thavehi cittAvaTuMbhaM, vimuMca kAyarattaM, pariccaya parapurisAyAraM, dAvehi sahatthakosallaM, mellehi sarIrasokumallaM, paguNo bhavAhi asahAo mae egAgiNA saha jujjhiuMti / sammamavadhAriUNa gao dUo, niveio AsaggIvassa kumArasaMdesago, paDivanno ya rAiNA / kiM ca-raNasthAnanipatita karNa-zIrSa-kara-caraNa-jaGghAtanukhaNDam / vidheH gRhamiva jJAyate jagajjanaghaTanodyatamateH / / 24 / / evaM ca bahUni vAsarANi mahAsammana nipAtitA'nekasuhastiSu tIkSNanArAcanirbhinnakumbhikumbhasthaleSu, cUritacArutuGgazRGgarathavareSu, bhinnanarapatisahasreSu jAyamAneSu AyodhaneSu prekSya bahujanakSayaM tripRSThena bhaNitaH dUtavacanena azvagrIvaH, yathA-kimanena nirarthakena nirdoSaparijanakSayeNa? tvaM ca ahaM ca parasparabaddhavairau / tasmAd aGgIkuru nijabhujabalam, samyak sthApaya cittA'vaSTambham, vimuJca kAtaratvam, parityaja parapauruSam, darzaya svahastakauzalyam, muJca zarIrasukumAratvam, praguNaH bhava asahAyaH mayA ekAkinA saha yoddhum iti / samyag avadhArya gataH dUtaH, niveditaH azvagrIvasya kumArasandezaH, pratipannazca ane vaLI raNasthAnamAM paDelA kAna, zira, hAtha, paga, jaMghA ane zarIranA TukaDA jotAM, jagatanA lokone ghaDavA taiyAra thayelA evA vidhAtAnA ghara jevuM te bhAsatuM hatuM. (24) e rIte ghaNA divasa mahAsaMgrAma cAlatAM, tIkSNa bANothI kuMbhasthaLamAM bhedAyelA aneka zreSTha hAthIo jamInadosta thatAM, vaLI suMdara ane UMcA ratho cUraNa thai jatAM, hajAro rAjAo nAza pAmatAM ane tyAM bahu lokono kSaya thato joine tripRSTha dUtanA mukhathI azvagrIvane jaNAvyuM. A nirarthaka nirdoSa parijanonA nAzathI zuM? ApaNA vacce paraspara vaira baMdhAyela che, mATe tuM tArA bhujabaLane aMgIkAra karI cittane barAbara sthira kara. kAyaratA tajIne paranA prayatnanI AzA mUkI de. potAnA hAthanI kuzaLatA batAva, zarIranI sukumAratA melI de, ane ekalA mArI sAthe koinI madada vinA saMgrAma karavAne taiyAra thA." eTale e saMdezo barAbara dhArI laine dUta cAlyo ane kumArano saMdezo teNe azvagrIvane nivedana karyo. rAjAe te pramANe kabUla karyuM. pachI bIje divase vicitra hathiyArathI bharela, pravara azvayukta tathA sArathi mAtranA parikara sahita evA ratha para ArUDha thaine
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 zrImahAvIracaritrama jAe bIyadivase vicittapaharaNapaDihatthaM, jottiyapavaraturayaM sArahimettapariyattapariyaraM saMdaNamAruhiUNa oiNNA raNabhUmIe aasggiiv-tivitthtthnno| ThiyAiM ubhayapAsesu sapahuparakkamAvaloyaNakoUhalAI donnivi blaaiN| ruMda-khaMda-caMDi-kohaMDipamuhadevauvajAiyasayadANaparAyaNAI nilINAiM uccapaesesu aNteuraaiN| pekkhaNukkaMkhirA ya gayaNaMgaNamogADhA sur-kiNnr-kiNpuris-vijjaahraa| laMbaMtamukkajaDADovo, pANipariggahiyachattago, saMgAmadaMsaNuvbUDhagADhahariso, paikhaNaaTTahAse muyamANo, devasamUhaM ca sovaogaM kuNamANo, viyaMbhio aMtare naarymunnii| etyaMtare AsaggIveNa bhaNio tiviThU giriguhanivAsakhinne rogajarAjajjaraMgae siihe| nihae karuNAThANe aho tumaM balamayaM vahasi / / 1 / / rAjJA | jAte dvitIyadivase vicitrapraharaNapUrNam, yojitapravaraturagam, sArathimAtraparivRttaparikaraM syandanam Aruhya avatIrNau raNabhUmau ashvgriiv-tripRsstthau| sthitAni ubhayapArzveSu svaprabhuparAkramA'valokanakautUhale dve api ble| runda-skanda-caNDI-kuSmANDI pramukhadevopayAcitazatadAnaparAyaNAni nilInAni uccapradezeSu antHpuraanni| prekSaNotkAkSitAH ca gaganAGgaNA'vagADhAH sur-kinnr-kiNpuruss-vidyaadhraaH| lambamAnamuktajaTA''TopaH, pANiparigRhItachatrakaH, saGgrAmadarzanoTUDhagADhaharSaH, pratikSaNaM aTTahAsaM muJcan, devasamUhaM ca sopayogaM kurvANaH vijRmbhitaH antare naardmuniH| atrAntare azvagrIveNa bhaNitaH tripRSTha: giriguhAnivAsakhinne roga-jarAjarjarAGgake siNhe| nihate karuNAsthAne aho! tvaM balamadaM vahasi / / 1 / / azvagrIva ane tripRSTha baMne raNabhUmimAM utarI paDyA, eTalenAM baMne bAju potapotAnA svAmInAM parAkrama jovAne kautuka pAmatA baMne sainyo ubhA rahyAM. vaLI phaMda, skaMda, caMDI, kuSmAMDI pramukha devatAonI seMkaDo mAnatA mAnI, dAna karavAmAM parAyaNa evI rAjaramaNIo uMcA pradezomAM chUpAine besI rahI. te yuddha jovAne utsuka evA deva, kinnara, kiMguruSa ane vidyAdharo AkAzamAM ubhA rahyA. A vakhate jaTAne jeNe lAMbI laTakatI mUkI dIdhI che, hAthamAM chatra dhAraNa karela che, saMgrAma jovAne gADha harSathI je otaprota che, pratikSaNe aTTahAsya karato ane devone upayoga karAvato evo nAradamuni tyAM upasthita thayo. evAmAM azvagrIve tripRSThane kahyuM giriguphAnA nivAsathI kheda pAmela roga tathA jarAthI jarjarita thayela ane karuNAnA sthAnarUpa evA siMDane bhAravAthI sahI! tuM maha patAve che. (1)
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 263 tRtIyaH prastAvaH kimahaM taM na samattho viNAsiuM paDhamameva lIlAe / kiM tu mayamAraNe avayaso siyA teNa no haNio / / 2 / / jai kahavi duddhavayaNotti kaliya no sikkhaviMti taM kuslaa| kiM ettieNa'vi muhA paraMmuho suMdara! nayassa / / 3 / / saccaM ciya na kayaMto kuddho viddavai krcveddaae| kiM tu dubuddhI dAuM parassa hattheNa mArei / / 4 / / jaM ciya kiMci parUDhaM bAhubalaM tujjha narajaNabmahiyaM / pakkhubbheovva pivIliyANa taMpi hu vahaTThAe / / 5 / / kimahaM taM na samarthaH vinAzituM prathameva liilyaa| kintu mRgamAraNe apayazaH syAt tena na hataH / / 2 / / yadi kathamapi dugdhavadanaH iti kalayitvA na zikSayanti tvAM kuzalAH / kimetAvatA'pi mudhA parAGmukhaH sundara! nyAyasya / / 3 / / satyameva na kRtAntaH kruddhaH vidravati krcpettyaa| kintu durbuddhiM datvA parasya hastena mArayati / / 4 / / yadeva kiJcit prarUDhaM bAhubalaM tava nagarajanA'bhyadhikam / pakSobhedaH iva pipIlikAnAM tadapi khalu vadhArtham / / 5 / / zuM huM prathama ja lIlApUrvaka tene mAravAmAM samartha na hato? paraMtu mRgane mAratA siMha apayaza pAme tethI ja meM tene bhAyo nahi. (2) kadAca tane duSpavadana-bALaka samajIne kuzaLa puruSo zikhAmaNa na ApatA hoya, tathApi he suMdara! eTalA mAtrathI vRthA nyAyanI vibhuma tuM 2 mATe thAya cha? (3) - satya che ke kopAyamAna thayela yama potAnA hAthe lapaDAka mArato nathI, paraMtu dubuddhi ApIne te bIjAnA hAthe bharAve che. (4) vaLI anya puruSo karatAM kaMika adhika je tane bahubaLa prApta thayuM che, te kIDIone vinAza kALe jema pAMkha pragaTe tema tArA nAza nimitte ja che. (5)
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 zrImahAvIracaritram therassa payAvaipatthivassa puttacchaleNa taM bhdd!| nUNaM viNAsapisuNo samuggao dhUmakeuvva ||6|| tAhe tiviguNA so bhaNio vuDDattaNassa tuha paDhamo / pAo pAubbhUo duvvayaNullAvarUvo kiM? / / 7 / / kiM vA snnihiykyNtsNgsNjaaynihrshaavo| nimmeraM thera! samullavesi vannasi samAhappaM / / 8 / / raNakasavaTTayanivaDiyapavarasoDIrimAsuvaNNassa / attukkariso sohai narassa vannijjamANo'vi / / 9 / / sthavirasya prajApatipArthivasya putracchalena tvaM bhdr!| nUnaM vinAzapizunaH samudgataH dhUmaketuH iva / / 6 / / tadA tripRSThena saH bhaNitaH vRddhatvasya tava prathamaH / pAdaH prAdurbhUtaH durvacanollAparUpaH kim? / / 7 / / kiM vA sannihitakRtAntasaGgasaJjAtaniSThurasvabhAvaH / nirmaryAdaM sthavira! samullapasi varNayasi svamAhAtmyam / / 8 / / raNakaSapaTTakanipatitapravarazauNDIryasuvarNasya / AtmotkarSaH zobhate narasya varNyamAnaH api / / 9 / / he bhadra! vRddha prajApati rAjA mATe tuM putranA bahAne dhUmaketunI jema kharekhara vinAza-sUcaka pragaTaTyo che' (7) tyAre tripRSTha kahevA lAgyo- 'tArI vRddhAvasthAne A durvacananA kathanarUpa zuM prathama paga pragaTaTyo che? (7) athavA to yamano samAgama najIka hovAthI niSphara svabhAva utpanna thatAM tuM Ama nirlajja vacana bole che ane te vRddha! potAnuM mAhAsya svamukhe varNave che. (8). raNarUpa kasoTI paththaramAM Avela jenuM pravara zauryarUpa suvarNa zreSThatA pAmela che evA puruSano utkRSTa utkarSa qmudi di zome che. (8)
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 265 tRtIyaH prastAvaH tA saMvaresu vayaNaM khaNamekkaM aMtare paribhamaMtu | tujjha mahacciya bANA'ripakkhamahaNA mahAvegA / / 10 / / AsaggIveNa puNo bhaNio DiMbhotti majjha no ghAyaM / dAuM khamaMti hatthA tAhe paharasu tumaM paDhamaM / / 11 / / tiviThuNA bhaNiyaM-'bho ghoDayaggIva! purA mama tAyassa tumaM sAmisaddamuvvahaMto tA tayaNuvittIe ceva aNaikkamaNijjavayaNo'si / ao avahio hohi, esA nivaDai kayaMtadiTThivva duvisahA visihaparaMpara tti bhaNiUNa AyannamAkaDDiya koyaMDaM raNajjhaNAviyA pahuMcA, mukkA salohA mammAvehigA khalAlivva niThurA saradhoraNI, tao AsaggIveNa dhaNuveyakusalayAe addhamaggamapattecciya khaMDiyA tikkhakhuruppehiM, puNaravi kumAreNa bhiccovva sapakkho niravekkhagAmI khitto nArAyanivaho, tasmAt saMvara vacanaM kSaNamekamantare paribhramantu / tava mama caiva bANA aripakSamathanAH mahAvegAH / / 10 / / azvagrIveNa punaH bhaNitaH DimbhaH iti mama na ghAtam / dAtuM kSamete hastau tadA prahara tvaM prathamam / / 11 / / tripRSThena bhaNitaM 'bhoH azvagrIva! purA mama tAtasya tvaM svAmizabdamudvahan tataH tadanuvRttyA eva anatikramaNIyavacanaH asi / ataH avahitaH bhava, eSA nipatati kRtAntadRSTiH iva durvisahA vizikhaparamparA iti bhaNitvA AkarNamAkRSya kodaNDaM dhvanitA pratyaJcA(?), muktA salohA marmA''vedhikA khalA''liH iva niSThurA zaradhoraNI, tataH azvagrIveNa dhanurvedakuzalena ardhamArgaprAptA eva khaNDitA tiikssnnkssurpraiH|| mATe eka kSaNavAra e tArA vacanane saMkelI le. have zatrupakSane satAvanAra ane mahAvegayukta bANAvali ja tArI bhane bhArI vayye male mabhyA 43.' (10) eTale azvagrIva punaH bolyo-"he bhadra! tuM hajI bALaka che, tethI mArA hAtha prahAra karavA samartha nathI, mATe tuM 4 prathama praDAra 42.' (11) tripRSTha kahyuM "are azvagrIva! pUrve tuM mArA tAtano svAmI hato, tethI te paraMparAthI ja tAruM vacana mAre alaMghanIya che, mATe sAvadhAna thai jA. kRtAMtanI dRSTisamAna dussaha evI A bANa-zreNi AvI paDI samajaje ema kahI kAna sudhI dhanuSya kheMcIne teNe pratyaMcA-dorIno avAja karAvyo, ane khalapaMktinI jema marmavedhaka tathA lohamaya ane ati kaThina evI bANa-zreNi mUkI. eTale azvagrIve dhanurvedanI kuzaLatAthI tIkSNa khurapA (= bANa) vaDe ardhamArge ja tene khaMDita karI dIdhI. pachI kumAre potAnA mRtyanI jema nirapekSa gamana karanAra pharIne bANAvali
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 so'vi nippuNNajaNamaNorahovva paDikhalio AsaggIveNa, kiM bahuNA ?jaM jaM satthaM kiMpivi khivai nariMdassa saMmuhaM kumaro / taM taM AsaggIvo dakkhattaNao paDikkhalai ||1|| AsaggIvo'vi payaMDakovao muyai paharaNaM jamiha / vejjovva rogajAyaM kumaro'vi tayaM paDihaNei ||2|| aha bharaha - bAhubaliNovva gADhamamarisabhareNa paharaMtA / khayasamae rAhu-saNiccharavva rehaMti te do'vi / / 3 / / zrImahAvIracaritram evaM paropparaM jujjhirANa tesiM pgitttthdppaannN| sacarAcarAvi dharaNI dha( ? ) rahariyA payabharakkaMtA ||4|| punaH api kumAreNa bhRtyaH iva svapakSaH nirapekSagAmI kSiptaH nArAcanivahaH / saH api niSpuNyajanamanorathaH iva pratiskhalitaH azvagrIveNa / kiM bahunA ? 1 yad yad zastraM kimapi kSipati narendrasya sammukhaM kumAraH / tat tad azvagrIvaH dakSatvena pratiskhalati / / 1 / / azvagrIvaH api pracaNDakopataH muJcati praharaNaM yad iha / vaidyaH iva rogajAtaM kumAraH api taM pratihanti / / 2 / / atha bharata-bAhubalI iva gADhamAmarSeNa prhrntau| kSayasamaye rAhu-zanaizcarau iva rAjete tau dvau api / / 3 / / evaM parasparaM yudhyamAnayoH tayoH prkRssttdrpyoH| sacarA'carA'pi dharaNI kampitA padabhArA''krAntA / / 4 / / mUkI, jyAre puNyarahita jananA manorathanI jema tene paNa azvagrIve skhalita karI mUkI. vadhAre to zuM paNa kumAra nareMdranI sAme je kAMi zastra nAkhato, te sarvane azvagrIva potAnI cAlAkIthI aTakAvI deto. (1) vaLI pracaMDa kopathI azvagrIva paNa je kAMi zastra kumAra bhaNI choDato, tene roga pratye vaidyanI jema kumAra paNa khaTAvato. (2) eTale bharata ane bAhubalinI jema gADha kopathI prahAra karatA te baMne pralayakALanA rAhu ane zanizcara jevA lAsatA hatA. (3) e rIte prakRSTa garvathI paraspara yuddha karatAM temanA pAda-bhArathI dabAyela evI sacarAcara dharaNI paNa tharatharavA bAgI. (4)
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 267 tRtIyaH prastAvaH etthaMtaraMmi aNavarayakhivaNao paharaNuccao savvo / AsaggIvanariMdassa niTThio sukayarAsivva / / 5 / / tAhe kiMkAyavvayavAulacitteNa kheyavihureNa | avibhaggapasarariudappadaMsaNuvbUDhakoveNaM / / 6 / / AvayadhaNaM va daDhapaNayacittamittaM va piyakalattaM v|| visamAvaDieNaM naravareNa saMsumariyaM cakkaM |7|| jummam / aha jalaNubbhaDapasaraMtakiraNamAlAsahasapallaviyaM / jugavigamuggayamAyaMDacaMDamaMDalayaduppecchaM / / 8 / / ruddajamAruNanayaNaM va miliyanIsesavijjupaDalaM v| AsaggIvassa jhaDatti cakkarayaNaM kare caDiyaM / / 9! / jummam / atrAntare anavaratakSepaNataH praharaNoccayaH sarvaH / azvagrIvanarendrasya niSThitaH sukRtarAziH iva / / 5 / / tadA kiMkartavyatAvyAkulacittena khedavidhureNa | avibhagnaprasararipudarpadarzanoTUDhakopena / / 6 / / Apaddhanamiva, dRDhapraNayacittamitramiva, priyakalatramiva | viSamA''patitena naravareNa saMsmRtaM cakram / / 7 / / yugmam / atha jvalanodbhaTaprasaratkiraNamAlAsahasrapallavitam / yugavigamodgatamArtaNDacaNDamaNDaladuprekSam / / 8 / / rudrayamA'ruNanayanamiva, militaniHzeSavidyutpaTalamiva / azvagrIvasya jhaTiti cakraratnaM kare ArUDham / / 9 / / yugmam / evAmAM niraMtara phekavAthI sukRta samUhanI jema azvagrIvano zastrasamUha badho khalAsa thai gayo. (5) eTale kiMkartavyatAthI mUDha ane khedathI vyAkuLa banela temaja zatrugarvano abhagna prasAra jotAM, utpanna thatA kopane lIdhe saMkaTamAM AvI paDela azvagrIve, ApadamAM dhananI jema, daDha premavALA mitranI jema ane priya patnInI sebha yanu sm25|| athu. (7/7) jethI agninA prasaratA bhAre kiraNonI zreNithI jANe hajAro pallava pragaTyA hoya, kalpAMtakALanA pracaMDa sUryanA maMDaLasamAna dugdhakSaNIya, yamanA aruNa locana samAna raudra athavA ekatra thayela samasta vIjaLInA paDala samAna evuM cakraratna tarataja azvagrIvanA hAthamAM upasthita thayuM. (89)
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 zrImahAvIracaritrama tayaNaMtaraM ca paharisataDattituTuMtavammabaMdheNa / teNa vimukkaM vahaNaTThayAe sigghaM tiviTThassa / / 10 / / gaMtuM kavADaviyaDe vacchayale taM javeNa kumarassa / ciradasaNussuyaM vallahaM va tuMveNa saMlaggaM / / 11 / / etthaMtaraMmi dddhckktuNbsNghttttghaayviylNgo| mucchAnimmiliyaccho paDio dharaNIyale kumaro / / 12 / / AsaggIvabaleNaM tAhe saMpannabahapamoeNaM / jayajayasaddammisso pakao kolAhalo sahasA ||13|| tadanantaraM ca prhrsstddititruttdhrmbndhen| / tena vimuktaM vadhArthaM zIghraM tripRSThasya / / 10 / / gatvA kapATavikaTe vakSasthale tad javena kumArasya / ciradarzanotsukaM vallabhamiva tumbena saMlagnam / / 11 / / atrAntare dRDhacakratumbasaGghaTTaghAtavikalAGgaH / mUrchAnirmilitA'kSaH patitaH dharaNItale kumAraH / / 12 / / azvagrIvabalena tadA sampannabahupramodena / jayajayazabdonmizraH prakRtaH kolAhalaH sahasA / / 13 / / eTale praharSathI taDataDATa daine kavacanA baMdha tUTatAM teNe tripRSThanA vadha nimitte tarataja cakra calAvyuM. (10) te kumAranA kapATasamAna vistRta vakSasthaLe vegathI jaine, lAMbA kALe darzanane mATe utsuka thayela vallabha 4nanI se tuMra (= 25nI pathyenI. 2015t2. ) 43 mathAyu. (11) ema daDha cakranA tuMbanA tIvra prahArathI ghAyala thatAM vyAkuLa thayela kumAra mUrchAthI AMkha mIMcIne dharaNI para DhaLI 5.yo. (12) jethI utpanna thatA bhAre pramodathI azvagrIvanI senAe tarataja jaya jaya zabdathI mizrita kolAhala karI bhUjyo. (13)
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 269 tRtIyaH prastAvaH tathA-jAva ya uggIriyavivihapaharaNA nAvaDaMti sttubhddaa| tAva tividukumAreNa takkhaNaM vigayamuccheNaM / / 14 / / bho ghoDayagIva! gao'si nAsamahuNatti saMlavaMteNaM / taM ciya tassAbhimuhaM mukkaM cakkaM jhalahalaMtaM / / 15 / / jummam / to taM tAlaphalaMpiva taDatti chettUNa tikkhdhaaraae| AsaggIvassa siraM kare ThiyaM puNa tiviThussa / / 16 / / aha nihayaMmi AsaggIve harisavasavisappamANasamuccaromaMcehiM, sahasacciya jayajayaravaM karatehiM surAsurehiM sarasapAriyAyatarumaMjarIniyarasaMvaliyA, sorabhabhara-gaMdhaluddhamilaMtabhasalajAlamuhalA, aNavarayaviNitAmaMdamayaraMdabiMdusaMdohavicchuriyasayaladisA kamala-kuvalaya tathA - yAvacca udgiritavividhapraharaNAH nA''patanti subhttaaH| tAvat tripRSThakumAreNa tatkSaNaM vigatamUrchana / / 14 / / bhoH ghoTakagrIva! gataH asi nAzamadhunA iti saMlapan / tad eva tasyAbhimukhaM muktaM cakraM jAjvalat / / 15 / / yugmam / tataH taM tAlaphalamiva taD iti chittvA tIkSNadhAreNa / azvagrIvasya ziraH kare sthitaM punaH tripRSThasya / / 16 / / atha nihate azvagrIve harSavazavisarpatsamuccaromAJcaiH, sahasA eva jayajayaravaM kurvadbhiH surAsuraiH sarasapArijAtatarumaJjarInikarasaMvalitA, saurabhabharagandhalubdhamiladbhasalajAlamukharA, anavaratavinirgacchadamandamakarandabindusandohavicchuritasakaladik kamala-kuvalaya-mAlatIpramukhA muktA paJcavarNakusumavRSTiH, temaja vividha Ayudho ugAmatA zatrunA subhaTo jeTalAmAM AgaLa dhasyA nahi, teTalAmAM to tarataja mUrNArahita thayela ane "are! ghoTakagrIva! have hamaNAM ja tuM maryo samajaje' ema kahetA tripRSTha kumAre caLakatuM cakra tenI sAme cho'yu, (14/15) eTale tIkSNa dhArathI tADanA phaLanI jema azvagrIvanuM tarata mastaka chedIne te pAchuM tripRSThanA hAthamAM AvyuM. (17) e pramANe azvagrIva haNAtAM harSa pAmI, romAMcathI praphullita thayelA ane tatkALa jaya-jayArava karatA devaasuroe, pArijAtanI maMjarIthI guMthela, bhAre sugaMdhane lIdhe lubdha thai ekaThA thatA bhramaronA zabdo yukta, niraMtara nIkaLatA amaMda makaraMdanA biMdu samUhathI samasta dizAone sugaMdhamaya banAvanAra evA kamaLa, kuvalaya, mAlatIpramukha
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram mAlaipamuhA mukkA paMcavannakusumavuTThI, ugghosiyaM ca mahayA saddeNa jahA- 'bho bho patthivA! paricayaha kovakaMDuM, muyaha duvvahaduvviNayapaNayaM, pariharaha AsaggIvapakkhavAyaM ujjhaha asajjhavAvAraM paNamaha savvAyareNa tividdhuM / eso khu ettha bharahakhette samagga-balavaMtapurisappahANo, puvvabhavasamuvajjiyasukayasaMbhAravasavisappamANamahalla-kallANanihANo uppanno paDhamo vAsudevo'tti / evaM ca AyanniUNa saMbhaMtaviloyaNehiM, dUraparimukkapaharaNapabaMdhehiM ahamahamigAe paDikkhalaMtamaNikirIDakoDimasiNiyakamanahanivahehiM bhAlayalaghaDiya - karasaMpuDe hiM paMcaMgapaNivAyapurassaraM paNamio patthivasahassehiM tiviTTU / vinnatto ya 270 deva! parAyattehiM juttAjuttaM ayANamANehiM / amhehiM jamavaraddhaM tamiyANiM khamaha nIsesaM ||1|| udghoSitaM ca mahatA zabdena yathA 'bho bhoH pArthivA! parityajata kopakaNDum, muJcata durvahadurvinayapraNatam, pariharata azvagrIvapakSapAtam, ujjhata asAdhyavyApAram, praNamata sarvA''dareNa tripRSTham / eSaH khalu atra bharatakSetre samagrabalavatpuruSapradhAnaH, pUrvabhavasamupArjitasukRtasambhAravazavisarpadmahAkalyANanidhAnaH utpannaH prathamaH vAsudevaH iti / evaM ca AkarNya sambhrAntavilocanaiH, dUraparimuktapraharaNaprabandhaiH ahamahamikayA pratiskhaladmaNikirITakoTimasRNitakramanakhanivahaiH bhAlatalaghaTitakarasampuTaiH paJcAGgapraNipAtapurassaraM praNataH pArthivasahasraiH tripRsstthH| vijJaptazca deva! parAyaktaiH yuktAyuktamajAnadbhiH / asmAbhiH yad aparAddhaM tad idAnIM kSamasva niHzeSam / / 1 / / paMcavarNa puSponI vRSTi karI ane UMcA dhvanithI udghoSaNA karI ke - 'are! rAjAo! have tame kopanI kharajano tyAga karo, durraha durvinayane mUkI dyo, azvagrIvano pakSapAta tajo, asAdhya udyama mUko ane atyaMta AdarapUrvaka tripRSThane praNAma karo, kAraNa ke A bharatakSetramAM badhA balavaMta puruSomAM zreSTha, ane pUrvabhave upArjana karelA sukRtanAM samUhathI pragaTa thatA mahAkalyANanA nidhAnarUpa evo prathama vAsudeva utpanna thayo che.' ema sAMbhaLatAM saMbhrAMta-bhayayukta locanavALA, Ayudhone jemaNe dUra mUkI dIdhAM che, ahamahamikA (huM pahelo jAuM) evI atyutkaMThAthI skUlanA pAmatA maNimugaTanA agrabhAgathI caraNa-nakhone uttejita karanAra ane lalATe aMjali joDI AvanAra evA hajAro rAjAoe paMcAMga-praNipAtapUrvaka tripRSThane praNAma karyA ane vinaMti karI-'he deva! parAdhInatAthI yuktAyuktane na jANatA ame tamA2o je aparAdha karyo, te badho atyAre kSamA karo, (1)
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 271 tRtIyaH prastAvaH kuNaha pasAyaM niyacaraNanaliNasevApayANao amhaM / mottUNa tumaM ekkaM anno no vijjae nAho? / / 2 / / eyamAyanniUNa tiviguNA bhaNiyaM-bho bho naresarA! kimevaM jaMpaha? ko tumha doso?, parAyattacittANaM esacciya gii| tA muyaha paDibhayaM, pasaMtaDiMbaDamarAiM bhujaha niyniyrjjaaiN| mama chattacchAyApariggahiyANa puraMdaro'vi na pahavei tumhaannNti| ___etthaMtare tiviTThasevovagayanaravaivaggAvaloyaNasaMpannAsaggIvaviNAsanicchayaM samAgayaM taM pesmNteurN| dihro chinnagalanADinissaraMtaruhirapaMkaviluttagatto rattacaMdaNakayaMgarAovva, uvari paribbhamaMtapisiyAsipakkhinivAriyaravikarapasaro dhariyamahappamANachattovamaMva, sannihinivaDiyapahANapurisavaggo atthANagaovva aasggiivnriNdo| aha adiTThapuvvaM kuru prasAdaM nijacaraNanalinasevAparAyaNAH vayam / muktvA tvamekamanyaH na vidyate nAthaH / / 2 / / evamAkarNya tripRSThena bhaNitaM 'bhoH bhoH narezvarAH kimevaM jalpatha? kaH yuSmAkaM doSa? parAyattacittAnAM eSA eva gtiH| tasmAd muJca pratibhayam, prazAntazatrubhaya-viplavAH bhuGkta nijnijraajyaani| mama chatracchAyAparigRhItAnAM purandaraH api na prabhavati yuSmAkam / atrAntare tripRSThasevopagatanarapativargA'valokanasampannA'zvagrIvavinAzanizcayaM samAgataM tatpradezaM antaHpuram / dRSTaH chinnagalanADInissaradrudhirapakaviluptagAtraH raktacandanakRtA'GgarAgaH iva, upari paribhramatpizitA'zipakSinivAritaravikaraprasaraH dhRtamahApramANachatropamamiva, sannihitanipatitapradhAnapuruSavargaH AsthAnagataH iva ane kRpA karIne tamArA caraNa-kamaLanI sevAthI amane AbhArI banAvo. eka tamane mUkIne amAro bIjo svAmI nathI. (2) ema sAMbhaLI tripRSTha bolyo ke-"are! rAjAo!tame Ama zuM bolo cho? emAM tamAro zo doSa che? parAdhIna janonI evI ja gati hoya che, mATe mArI taraphano bhaya mUkI do. bhaya ke viplavanI prazAMti sAthe tame potapotAnuM rAjya bhogavo. mArI chatrachAyA taLe rahetAM tamane deveMdra paNa parAbhava pamADanAra nathI.' evAmAM tripRSThanI sevAmAM hAjara thayelA rAjAone jotAM, azvagrIvanA nAzano nizcaya karI rAjaramaNIo te sthAne AvI. tyAM chedAyela gaLAnI nasamAMthI nIkaLatA rudhiranA paMkathI aMge vilipta thayela te jANe zarIre raktacaMdanano lepa karyo hoya tevo bhAsato, upara mAMsalubdha pakSIo bhamavAthI sUrya kiraNane aTakAvanAra jANe moTuM chatra dhAraNa karyuM hoya ane pAse paDelA jamInadosta thayelA pradhAna puruSone lIdhe jANe rAja-sabhAmAM beTho hoya
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 zrImahAvIracaritram accaMtatikkhadukkhAvahaM tArisamavatthaMtaraM se pAsiUNa akkaMdiumAraddhamevamaMteuraM hA hA kayaMta! nikkaruNa! kiM tae pAva evamAyariyaM? | jaM evaMvihapuhaIpahU'vi eso hayAsa hao / / 1 / / kiM ettiyAhiM nihayAhiM tujjha tittI na suhaDakoDIhiM / uppannA nippunnaya! jamesa rAyAvi saMhario / / 2 / / he cakka! nikkiva! kahaM sapahuviNAsAjaso tae vihio?| tubbhehi'vi kiM jakkhA! uvekkhiyaM nigghiNA eyaM? ||3|| he kAla! baddhavaravaMsajAya! tujjhavi guNeNa kiM teNa? | hA hA rakkhAmaNiNo! vIsatthaviNAsagA tubbhe / / 4 / / ashvgriivnrendrH| atha adRSTapUrvaM atyantatIkSNaduHkhA''vahaM tAdRzamavasthAntaraM tasya dRSTvA AkranditumArabdhamevamantaHpuram - hA hA kRtAnta! niSkaruNa! kiM tvayA paapmevmaacritm?| yataH evaMvidhapRthvIprabhuH api eSaH hatAza! hataH? ||1|| kimetAvadbhiH hataiH tava tRptiH na subhaTakoTibhiH / utpannA niSpuNyaka! yadeSaH rAjA'pi saMhRtaH / / 2 / / he cakra! niSkRpa! kathaM svaprabhuvinAzA'yazaH tvayA vihitaH? | yuSmAbhiH api kiM yakSAH! upekSitaM nighRNaiH ayam? / / 3 / / he kAla! baddhavaravaMzajAta! tavA'pi guNena kiM ten?| hA! hA! rakSAmaNayaH! vizvastavinAzakAH yUyam / / 4 / / evo azvagrIva temanA jovAmAM Avyo, eTale pUrve na joyela ane atyaMta tIkSNa duHkha pamADanAra rAjAnI tevI avasthA joine aMtaHpura A pramANe AjhaMda-vilApa karavA lAgyuM't! &t! said! naya! te bhAj 55 35 Aryu? taza! ApA nareMdrano 55 n||2|| 72rI nApyo. (1) are! ATalA badhA karoDo subhaTone mAratAM tene tRpti na thai ke niSpharyA! A rAjAne paNa mArI nAkhyo? (2) he niSkapa cakra! teM potAnA svAmInA vinAzathI apayaza kema vhorI lIdho? he yakSo! tame paNa dayAhIna thaine // 2rAnI upekSA 3 rI? (3) zreSTha vaMzamAM utpanna thayela he kAla! tArA paNa te guNathI zuM? hA hA rakSAmaNi-ratno! tame paNa vizvAsInA vinAza nIvasi! (4)
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 273 ghI ghI purohiyAhama! cirakAlaM tappiyaM tae jalaNaM / nillajja! kahasu saMpai asivaM kiM jaM paDikkhaliyaM? / / 5 / / he aMgarakkhavaggA! tubbhe'vihu kIsa saMpai palANA?| hA hA egapae cciya savvaMpi paraMmuhaM jAyaM / / 6 / / hA pANanAha! saMpai pddihypddivkkhsuhddlkkhNmi| tumae saggovagae taDakkihI kassa jayaDhakkA? |7|| hA rAyalacchi! vehavvadUsie kIsa jIvasi iyANi? | iharANuhavasi dukkhaM dUmijjaMtI kunAhehiM / / 8 / / iya vilavirIhiM niddayatADiyathaNavaThThatuTTahArAhiM / vehavvadukkhabharabhajjirIhiM palhatthavalayAhiM / / 9 / / dhik dhik purohitA'dhama! cirakAlaM tarpitaM tvayA jvlnm| nirlajja! kathaya samprati azivaM kiM yat pratiskhalitam / / 5 / / he aGgarakSavargAH! yUyaM api khalu kathaM samprati palAyitAH? | hA! hA! ekapade eva sarvamapi parAGmukhaM jAtam / / 6 / / hA prANanAtha! samprati pratihatapratipakSasubhaTalakSe / tvayi svargopagate taTatkariSye kasya jayaDhakkA? / 7 / / hA rAjalakSmi! vaidhavyadUSite! kathaM jIvasi idaaniim?| itarathA anubhavasi duHkhaM dUyamAnA kunAthaiH / / 8 / / evaM vilapatIbhiH nirdayatADitastanapRSThatruTaddhArAbhiH / vaidhavyaduHkhabharabhagnAbhiH paryastavalayAbhiH / / 9 / / are! adhama purohita! teM ghaNo kAla agnine tRpti pamADI che, mATe te nirlajja! kahe ke atyAre A zuM abhaMga-ziva thayu? 3 mAma badhuM spAdita thA pAbhyuM. (5) he aMgarakSa! tame 59 / atyAre ma pasAyana rI gayA? &t! !! 4g me.hI sAthe vibhu5 tha6 gayu. (7) hA prANanAtha! lAkho zatru subhaTone haNanAra tame atyAre svarga jatAM, konI jayaDhakkA vAgaze? (7) hA rAjalakSmI! tuM vaidhavyathI dUSita thatAM have zA mATe jIve che? nahi to kunAthathI dubhAtI tuM duHkha anumavIza. (8) e pramANe vilApa karatI, atyaMta chAtIne kUTatI, motInA hArone toDatI, vaidhavya duHkhathI saMtApa pAmatI,
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 aNavarayaghoragaliyaMsuvAhaM runnaM tahA mycchiihiN| jaha taddesagaeNaM runnaM pakkhINavi gaNeNaM ||10|| jummam / tAhe'NujIviNA pariyaNeNa pammukkapokkarunneNa / AsaggIvasarIraM khittaM jAlAule jalaNe ||11|| zrImahAvIracaritram etthaMtare aMteurIjaNavehavvadukkhamasahamANovva, payaMDaraNakammadaMsaNabhayabhIovva, tikkhAsikhaMDiyahayaruMDAvaloyaNutta rahaturaMgovva, samIraNuddhayaruhirasIyarAsArasaMsittovva AlohiyamaMDalo jhaDatti cakkhugoyaramaikkaMto sahassakiraNo / gavalaguliyAlivalayakajjalatimirapar3alapaDakayAvaguMThaNA, phuraMtatAranayaNA, aNavarayanivaDaMtaukkAphuliMguggAracchaleNa maNoirittaparipIyasuhaDajaNaruhiragaMDUsaM va muyaMtI mahArakkhasivva bhayajaNaNI pasariyA anavarataghoragalitA'zruvAhaM ruditaM tathA mRgaakssiibhiH| yathA taddezagatena ruditaM pakSiNAmapi gaNena ||10|| yugmam tadA anujIvinA parijanena pramuktapUtkArarudanena / azvagrIvazarIraM kSiptaM jvAlA''kule jvalane || 11 / / atrAntare antaHpurajanavaidhavyaduHkham asahamAnaH iva, pracaNDaraNakarmadarzanabhayabhItaH iva, tIkSNA'sikhaNDitahayaruNDA'valokanottrastarathaturaGgaH iva, samIraNoddhUtarudhirasIkarasArasaMsiktaH iva AlohitamaNDalaH jhaTiti cakSugocaraM atikrAntaH sahasrakiraNaH / gavala (ya ? )gulikA'livalayakajjala-timirapaTalapaTakRtA'vaguNThanA, sphurattAranayanA, anavaratanipatadulkAsphuliGgodgAracchalena mano'tiriktaparipItasubhaTajanarudhiragaNDUSamiva muJcantI mahArAkSasI iva bhayajananI prasRtA rajanI / sthitaH nijanijasthAneSu janaH / krameNa ca jAte valaya-kaMkaNone dUra pheMkI detI ane niraMtara azrupravAhane mUkatI evI rAja2maNIo evI rIte 2DI ke je sAMbhalatAM te pradezanA pakSIo paNa rovA lAgyAM. (9/10) pachI poka mUkIne rotA sevaka-parijanoe azvagrIvanuM mRta zarIra, jvALAyukta agnimAM nAkhyuM. (11) evAmAM rAja2maNIonA vaidhavya-du:khane jANe sahana karI zakato na hoya, pracaMDa saMgrAma jovAthI jANe bhayabhIta thayo hoya, tIkSNa taravArothI khaMDita thayelA azvonA dhaDa-kalevara jotAM jenA 2thAzvo jANe trAsa pAmyA hoya, ane pavanathI uDela rudhiranA biMduothI jANe saMsikta thayela hoya evo sUrya rakta banI asta pAmyo. eTale jaMgalI pADAnA zIMgaDAnA valaya samAna zyAma timira-paDalarUpa paTathI AcchAdita thayela, tArArUpa locanathI camakatI, niraMtara paDatA ulkApAtanA agnikaNa rUpa ugAranA bahAne jANe icchA uparAMta subhaTonuM lohI pIvAthI kogaLA mUkatI hoya, mahA rAkSasanI jema bhaya pamADanAra evI rAtri prasaravA lAgI, jethI loko
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 275 rynnii| Thio niyaniyaTThANesu jnno| kameNa ya jAe pahAyasamae bhaNiyA tiviThThaNA niyapurisA-'bho bho gacchaha saMgAmabhUmi, nirUveha pahAraparavvase johanivahe, kareha osahaghAyabaMdhAiNA parittANaM, parimaggaha duTThaturaMgamapalhatthie patthivetti sammaM niuMjiUNa aMteureNa samaM samagganaravaivaggapariyario sameo poynnpurN| tao nayaraloeNa kayaM vejayaMtI, sahassAbhirAmaM ThANaThANanibaddhamaMcArUDhavilAsiNInaTTaramaNijjaM, pamukkasurabhipupphapuMjovayArakaliyarAyamaggaM, pahayapaDupaDahapamuhajayatUraniyaraM nayaraM paviTTho mahayA vibhUie tivitthtth| jahociyaThANesu Thio seso privaaro| tao kaivaya vAsarAiM tattha ThAUNa puNo'vi samaggabalakalio cakka-chatta-dhaNu-maNi-mAlA-gayA-saMkha-rayaNaparigao niggao disivijayanimittaM tiviTThakameNa pasAhiyaM bhArahaddhakhettaM / apaNayapuvvA nAmiyA ptthivaa| gAhiyA sevAvittiM / gahiyAiM tehiMto kari-turaya-rayaNapamuhAiM phaannpaahuddaaiN| evaM ca prabhAtasamaye bhaNitAH tripRSThena nijapuruSAH 'bhoH bhoH gacchata saGgrAmabhUmim, nirUpayata prahAraparavazAn yodhanivahAn, kuruta auSadhaghAta(vraNa)bandhanAdinA paritrANam, parimRgayadhvaM duSTaturaGgaparyastAn pArthivAn iti samyag niyujya antaHpureNa samaM samagranarapativargaparivRttaH sametaH potanapuram / tataH nagaralokena kRtA vaijayantI, sahasrA'bhirAmaM sthAnasthAnanibaddhamaJcA''rUDha-vilAsinInATyaramaNIyam, pramuktasurabhipuSpapuJjopacArakalitarAjamArgam, prahatapaTupaTahapramukhajayatUranikaram nagaraM praviSTaH mahatyA vibhUtyA tripRSThaH | yathocitasthAneSu sthitaH zeSaH parivAraH / tataH katipayAni vAsarANi tatra sthitvA punaH api samagrabalakalitaH cakra-chatra-dhanuSka-maNi-mAlA-gadA-zaGkha-ratnaparigataH nirgataH digvijayanimittaM tripRSThaH / krameNa prasAdhitaM bharatArddhakSetram / apraNatapUrvAH nAmitAH pArthivAH / grAhitA sevAvRttim / grAhItAni tebhyaH kari-turaga-ratnapramukhANi pradhAnaprAbhRtAni / evaM ca niHzeSamaNDalAdhipasahasrA'nugamyamAnamArgaH, prekSamANaH apUrvA'pUrvanagarANi, sthApayan potapotAnA sthAne paDI rahyA. pachI anukrame prabhAta thatAM tripRSTha potAnA puruSone jaNAvyuM -"are! tame raNabhUmimAM jAo ane tyAM prahArathI ghAyala thayelA yodhAonI tapAsa karo. temanA ghA auSadhAdikathI temanuM rakSaNa karo ane duSTa azvoe nIce pADelA rAjAonI zodha karo. e pramANe potanA sevakone tyAM niyukta karI, aMtaHpura sahita ane samasta rAjAothI paravarela tripRSTha potanapuramAM Avyo, ane nagarajanoe hajAro dhvajAothI zaNagArela, sthAne sthAne bAMdhela mAMcaDApara nATaka karatI vArAMganAothI ramaNIya, pAtharela sugaMdhI puSponA puMjathI vyApta rAjamArgayukta ane manohara paTaha pramukhanA pragaTa jayanAdathI garjita, evA te nagaramAM mahAvibhUtipUrvaka tripRSTha dAkhala thayo, eTale zeSa parivAra yathocita sthAne rahyo. pachI hiso tyA 24ii, 3rI 59 // 5dhA sainya sahita ane 28, chatra, dhanuSya, maNi, bhAta, TEL, zaMbha- se ratnoyukta tripRSTha digvijaya karavA nIkaLyo. anukrame teNe bharatArtha kSetra sAdhyuM. pUrve na namelA rAjAone namAvyA, temane sevAvRttimAM sthApyA, ane temanI pAsethI hAthI, azva, ratna pramukha kiMmatI bheTo lIdhI. ema badhA
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram nIsesamaMDalAhivasahassANugammamANamaggo, pecchaMto apuvvApuvvanayarAiM, ThAviMto aMga-vaMgakaliMgAisu annannanariMde patto magahAvisae / tahiM ca diTThA koDipurisavojjhA mahAsilA / sA ya bhuyabalAvalevao lIlAe vAmabhuyadaMDeNa ukkhiviUNa chattagaM va dhariyA sIsovariM / atuliyabalAvaloyaNaharisupphullaloyaNehi ya kao naravaIhiM jayajayAravo, paDhiyaM ca mAgahagaNehiM, kahaM ? 276 deva! maNAlAgAro tujjha karo kaliyaruMdakoDisilo / siridhariyadharaNivaTThassa vahai sesassa samasIsi / / 1 / / tu evaMvihalIlAieNa cittaM na kaMpae kassa / jai savvahAvi pattharaviNimmio hojja so na jaNo ? / / 2 / / aGga-baGga-kaliGgAdiSu anyA'nyanarendrAn prAptaH magadhaviSaye / tatra ca dRSTA koTipuruSavoDhavyA mhaashilaa| sA ca bhujabalA'valepataH lIlayA vAmabhujadaNDena utkSipya chatram iva dhRtA shiirssopri| atulitabalA'valokanaharSotphullalocanaiH ca kRtaH narapatibhiH jayajayA''ravaH, paThitaM ca mAgadhagaNaiH, katham? - deva! mRNAlA''kAraH tava karaH kalitavistIrNakoTizilaH / ziraHdhRtadharaNipRSThasya vahati zeSasya tulyatAm / / 1 / / tava evaMvidhalIlAyitena cittaM na kampate kasya / yadi sarvathA'pi prastaravinirmitaH bhavet saH na janaH / / 2 / / hajAro rAjAothI anusarAto, navA nagarAdika joto, aMga, vaMga, kaliMgAdi dezomAM anya anya rAjAone sthApana karato te magadha dezamAM pahoMcyo, tyAM koTi puruSo upADI zake tevI mahAzilA tenA jovAmAM AvI, eTale potAnA bhujabaLanA garvathI tene lIlApUrvaka DAbA bhujadaMDathI uMce upADI chatranI jema teNe zi252 dhAraNa karI. ema atula baLa jovAthI harSane lIdhe vikAsa pAmatA locanavALA rAjAoe jaya jayA2va karyo ane mAgadhajanoe A pramANe guNagAna karyA he deva! mRNAla samAna ane vizALa koTizilAne dhAraNa karanAra evo tamAro hAtha, zire dharaNIpRSTane dharanAra zeSanAganI samAnatA batAve che. (1) tamArI AvI lIlAthI konuM citta kaMpAyamAna na thAya? paraMtu te jana sarvathA pattharathI banAvela na hovo bhehaye. (2)
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 277 tRtIyaH prastAvaH iya mAgahehiM NegappayAravayaNehiM sNthunnijjNto| mottUNaM koDisilaM calio rAyA sapurahuttaM / / 3 / / gacchanto ya patto daMDagArannaparisaraM, tahiM ca khaMdhAvAranivesaM kAUNa Thio kaivaya vaasraaii| egayA ya rayaNImajjhanibbharapasutte sevagajaNe aNurattavirattaparivAracAramuvalaMbhiuM karakaliyacakko, kayavesapariyatto, aNuvalakkhijjamANo jAmakarighaDArUDhehiM aMgarakkhehiM nIhario egAgI vAsudevo niyayaguDDurAo, amuNiyapayappayAro ya io tao paribbhamaMto jAva khaMdhAvAranivesamaikkamiUNa gacchai tAva nisAmei thevadesaMtariyaM maMdaM maMdaM kolAhalaM / taM ca nisAmiUNuppannakoUhalo padhAvio tayabhimuhaM / kameNa patto egaM bahalataruvarasaMchannaM kANaNaM / tahiM ca pattassa uvasaMto so kolaahlo| tao 'kiM bibhIsiyA esA? maivibbhamo iti mAgadhaiH naikaprakAravacanaiH saMstUyamAnaH / muktvA koTizilAM calitaH rAjA svapurAbhimukham / / 3 / / gacchan ca prAptaH daNDakAraNyaparisaram, tatra ca skandhAvAranivezaM kRtvA sthitaH katipayAni vaasraanni| ekadA ca rajanImadhyanirbharaprasupte sevakajane anurakta-viraktaparivAracAramupalabdhuM karakalitacakraH, kRtavezaparAvartaH, anupalakSyamANaH yAmakarighaTA''ruddhaiH aGgarakSaiH nihRtaH ekAkI vAsudevaH nijAvasataH(?), ajJAtapadapracAraH ca itastataH paribhraman yAvat skandhAvAranivezaM atikramya gacchati tAvad nizRNoti stokadezA'ntaritaM mandaM mandaM kolAhalam / tacca nizrutya utpannakutUhalaH pradhAvitaH tadabhimukham / krameNa prAptaH bahutaruvarasaJchannaM kAnanam / tatra ca prAptasya upazAntaH saH kolAhalaH / tataH 'kiM bibhISikA eSA? ema aneka prakAre mAgadhajanothI vakhaNAto tripRSTha koTizilAne mUkIne potAnA nagara bhaNI cAlyo. (3) jatAM jatAM te daMDakAraNyanI bhUmimAM gayo ane senAne sthApana karIne te keTalAka divasa tyAM rahyo. ekadA sevako badhA gADha nidrAmAM hatA, te vakhate anurakta ane virakta parivAranI tapAsa karavA, vezaparAvarta karI, hAthamAM cakra lai, yAmahastI (paherAmAM ubhA rahetA mAtaMgo) para ArUDha thayelA aMgarakSakonuM lakSya cUkAvI, vAsudeva ekalo potAnA taMbumAMthI bahAra nIkaLyo ane pada-pracAra jaNAvyA vinA Ama tema bhramaNa karatAM te sainya-pradezane oLaMgI AgaLa jeTalAmAM jAya che, tevAmAM thoDe cheTe maMda maMda kolAhala tenA sAMbhaLavAmAM Avyo. je sAMbhaLI kutUhala pAmato tripRSTha te tarapha doDyo ane ghaNA vRkSothI vyApta eka vanamAM pahoMcyo. tyAM jatAM pelo kolAhala zAMta thai gayo. eTale-"A zuM bhayaceSTA che ke mAro gativibhrama che? ema keTalAmAM vicAre
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 zrImahAvIracaritram vA mame tti jAva ciMtei tAva kANaNabbhaMtarAo samuTThio sadukkhanaradhaNiyasaddo, tadaNumANeNa ya puNo paTThio tiviDU / aha vacchatthalaviphuraMtakotthubhamaNimaUhaviddhaMsiyaMghayAre jAe tattha paese thevaMtaragaeNa hariNA diTTho rukkheNa samaM vivihabaMdhaNabaddho puriso, pucchio so uciyAyareNa 'bho ko tumaM? keNa vA imamavatthaMtaraM pAviositti?', teNa jaMpiyaM-'mahANubhAga! niviDabaMdhaNattaNao na sakkemi prikhiuN| tA avaNehi baMdhe jeNa sAhemi tti kahie tiviTThaNA cakkeNa nikkaMtiyA baMdhA | jAo vIsattho, bhaNiuM pavatto ya-'aho nikkAraNaparamabaMdhuvva nisAmehi mama vittaMtaM, ahaM rayaNaseharo nAma vijjAharo rUvalAvannasuMdarAiguNAvahibhUyAe siMhalarAyadhUyAe vijayavaInAmAe puvvaM ciya bahuppayArapatthaNAhiM dinnAe pariNayaNatthaM saMpayaM samaggasAmaggIsaNAho jAva tattha paTThio tAva etthappaese saMpatto samANo vAuvegAbhihANeNa veriNA vijjAhareNa savvassamavahariUNa 'dukkheNa marautti mativibhramaH vA mama' iti yAvat cintayati tAvat kAnanA'bhyantarataH samutthitaH saduHkhanaradhvanitazabdaH / tadanumAnena ca punaH prasthitaH tripRSThaH / atha vakSasthalavisphuratkaustubhamaNimayUkhavidhvastA'ndhakAre jAte tatra pradeze stokAntaragatena hariNA dRSTaH vRkSeNa samaM vividhabandhanabaddhaH puruSaH / pRSTaH saH ucitA''dareNa 'bhoH kaH tvam? kena vA idamavasthAntaraM prAptaH asi?' tena jalpitaM-'mahAnubhAga! nibiDabandhatvAt na zaknomi parikathayitum / tasmAd apanaya bandhAn yena kathayAmi' iti kathite tripRSThena cakreNa niSkartitAH bndhaaH| jAtaH vizvastaH, bhaNituM pravRttazca 'aho niSkAraNaparamabandhuH iva nizruNu mama vRttAntam / ahaM ratnazekharaH nAmA vidyAdharaH rUpa-lAvaNya-sundarAdiguNAvadhibhUtayA siMhalarAjaduhitrA vijayavatInAmnA pUrvam eva bahuprakAraprArthanAbhiH datte (sati) pariNayanArthaM sAmprataM samagrasAmagrIsanAthaH yAvat tatra prasthitaH tAvadatra pradeze samprAptaH san vAyuvegA'bhidhAnena vairiNA vidyAdhareNa sarvasvamapahRtya 'duHkhena maratu' iti che, teTalAmAM vanamAMthI koi duHkhI puruSano gADha zabda saMbhaLAyo, tene anusarIne tripRSTha punaH AgaLa cAlyo ane vakSasthaLamAM skurAyamAna kaustubha-maNinA kiraNathI aMdhakArano nAza thatAM thoDuM AgaLa cAlavAthI vAsudeve, vRkSanI sAthe vividha baMdhane bAMdhela eka puruSa dITho. teNe ucitAdarathI tene pUchyuM-"are! tane AvI avasthA koNe pamADI che?" te bolyo-"he mahAnubhAva! huM nibiDa baMdhane bAMdhela hovAthI kaMi paNa kahI zakato nathI, mATe mane baMdhanamukta karo ke jethI tamane badhI hakIkata saMbhaLAvuM.' ema tenA kahevAthI tripRSTha potAnA cakrathI baMdha kApI nAkhyA, eTale te svastha thaIne bolyo-"aho! niSkAraNa paramabaMdho! tame mAro vRttAMta sAMbhaLo:- huM ratnazekhara nAme vidyAdhara chuM. rU5-lAvaNya, sauMdaryAdi guNonI avadhibhUta evI siMhalarAjAnI vijayavatI nAmanI putrI, pUrve aneka prakAranI prArthanA karatAM mane ApavAmAM AvI, jethI atyAre badhI sAmagrI sahita tene paraNavA nimitte cAlyo ane keTalAmAM A pradezamAM Avyo, teTalAmAM vAyuvega nAmanA mArA zatru vidyAdhare badhuM chInavI laine"A duHkhe maraNa pAme" ema dhArI mane Ama gADha baMdhane bAMdhIne te cAlyo gayo.' tripRSTha kahyuM-"tuM vidyAdhara thaine
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 279 vibhAviteNa evaM gADhaM baMdhiUNa catto'mhi / ' tiviThThaNA bhaNiyaM-'tumaM vijjAharo hoUNa keNa kAraNeNa bhUmigoyaradhUyaM uvvoDhumicchasi?' teNa jaMpiyaM-'mahAbhAga! apavvaM kiMpi se rUvaM asarisaM ca lAyannaM ti| tiviThThaNA ciMtiyaM-'jai saccaM ciya evaMvihaguNovaveyA sA tA mama joggA pariNeuMti vibhAviUNa bhaNio eso-'aho tumae uvvUDhAvi esA teNa veriNA hIrihI, tA kiM niratthaeNa tduvlNbhenn?|' vijjAhareNa jaMpiyaM-'saccameyaM jai tumha sattI atthi tA tubbhe pariNeha, paricattA mae iyANiM / ' paDivannaM tiviTThaNA | kayappaNAmo gao saTThANaM vijjaahro| hariNAvi siMhalesaraM aNegappayArehiM patthiUNa pariNIyA sA vijayavaI dhUyA, Agao ya niyayapuraM, paDicchio mhaaraayaabhiseo| jAyA battIsaM sahassA juvaINaM aha niccapayaTTavisaTTagIyajhaMkAramissamuravarave / naDa-ceDa-cADukArayakiMkaranaraniyarapariyarie ||1|| vibhAvya evaM gADhaM baddhvA tyaktaH aham / tripRSThena bhaNitaM tvaM vidyAdharaH bhUtvA kena kAraNena bhUmigocaraduhitaramudvoDhum icchasi?' tena jalpitaM 'mahAbhAga! apUrvaM kimapi tasyAH rUpaM, asadRzaM ca lAvaNyam' iti / tripRSThena cintitaM 'yadi satyaM eva evaMvidhaguNopapetA sA tataH mama yogyA pariNetum' iti vibhAvya bhaNitaH eSaH 'aho tvayA uddhUDhA api eSA tena vairiNA hRSyate, tasmAt kiM nirarthakena tadupalambhena?' vidyAdhareNa jalpitaM 'satyametad, yadi tava zaktiH asti tadA tvaM pariNaya, parityaktA mayA idaaniim|' pratipannaM tripRSThena / kRtapraNAmaH gataH svasthAnaM vidyaadhrH| hariNA'pi siMhalezvaraM anekaprakAraiH prArthayitvA pariNItA sA vijayavatI duhitA, Agatazca nijapuram, pratIcchitaH mahArAjA'bhiSekaH | jAtA dvAtriMzatsahasrANi yuvtiinaam| - atha nityapravRttavikasitagItajhaGkAramizramurajarave / naTa-ceTa-cATukAraka-kiGkaranaranikaraparivRtte / / 1 / / bhUmicAranI kanyA zA mATe paraNavA icche che?" te bolyo-"he mahAbhAga! teNInuM rUpa kaMi apUrva ja che, ane lAvaNya paNa asAdhAraNa che. eTale vAsudeve vicAra karyo ke "jo kharI rIte te AvA prakAranA guNoyukta hoya, to mAre paraNavA yogya che.' ema ciMtavI teNe vidyAdharane kahyuM-"aho! tuM paraNIza, topaNa te vairI ene harI jaze, tethI nirarthaka tene paraNavAthI zuM?' vidyAdhara bolyo-"e to satya che, paraMtu jo tamArI zakti hoya, to tame ene paraNo. huM have tenI AzA mUkI dauM chuM. eTale vAsudeve te vAta svIkArI. pachI praNAma karIne vidyAdhara potAnA sthAne cAlyo gayo. have siMhalezvarane aneka prakAre samajAvIne tripRSTha tenI vijayavatI kanyA sAthe paraNyo, ane te potAnA nagaramAM Avyo. tyAM teno mahA-rAjyAbhiSeka karavAmAM Avyo ane te batrIsa hajAra kanyAo paraNyo. pachI niraMtara pravartelA suMdara saMgItanA svaramizrita jyAM mRdaMga vAgI rahyAM che, naTa, nokara, cATukAra,
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 zrImahAvIracaritrama suvibhattacittavicchittisuMdare maMdire nivsmaanno| aipaDihayapaDivakkhaM tikhaMDabharahaM ca rakkhaMto / / 2 / / bhayavasanamaMtasAmaMtamaMDalo trunnistthmjjhgo| AkhaMDalovva bhuMjai visae paMcappayAre'vi / / 3 / / navaraM vijayavaIe nAmaMpihu neva giNhai tiviThU / IsAvisAyavasao sA ya paosaM samuvvahai / / 4 / / evaM volaMtaMmi kAle annayA niyamAhappanihayadubhikkhAidukkhanivaho samAgao bhayavaM seyNstitthyro| viraiyaM devehiM visAlasAlavalayaparikkhittaM vicittamaNimaya-siMhAsaNAbhirAmaM bhavabhayattasattasaMtANekkasaraNNaM smosrnnN| tao sAyaramilaMtasuriMda-saMdohathuNijjamANo suvibhaktacitravinyAsasundare mandire nivsn| atipratihatapratipakSaM trikhaNDabharataM ca rakSan / / 2 / / bhayavazanamatsAmantamaNDalaH taruNIsArthamadhyagataH / AkhaNDalaH iva bhunakti viSayAn paJcaprakArAn api / / 3 / / kevalaM vijayavatyAH nAma api khalu naiva gRhNAti tripRSThaH / IrSAviSAdavazataH sA ca pradoSaM samudvahati / / 4 / / evamatikrAnte kAle anyadA nijamAhAtmyanihatadurbhikSAdiduHkhanivahaH samAgataH bhagavAn zreyAMsatIrthaMkaraH | viracitaM devaiH vizAlazAlavalayaparikSiptaM vicitramaNimayasiMhAsanA'bhirAmaM bhavabhayArttasattvasantAnaikazaraNaM smvsrnnm| tataH sAdaramilatsurendrasandohastUyamAnaH upaviSTaH siMhAsane jinH| atrAntare kiMkarajanothI paripUrNa ane vividha prakAranI citra-racanAthI manohara evA AvAsa-bhuvanamAM rahetA, samasta vairIono vinAza karI trikhaMDa bhAratanuM rakSaNa karatA, (1/2). bhayane lIdhe badhA sAmaMto jene namatA rahe che ane tarUNIonA madhyamAM rahI, te iMdranI jema pAMca prakAranA viSayo mogA lAgyo, (3) paraMtu vijayavatInuM te nAma paNa leto na hato, jethI irSA ane viSAdathI te paNa bhAre veSane dhAraNa karavA cuoll. (4) e pramANe vakhata jatAM ekadA potAnA mAhAtmathI durbhikSAdi duHkhone TALanAra evA zreyAMsanAtha bhagavAna tyAM padhAryA, eTale devatAoe vizALa traNa goLAkAra gaDhayukta, vicitra maNimaya siMhAsanathI suMdara ane bhavabhayathI trAsa pAmatA prANIone eka zaraNarUpa evuM samavasaraNa racyuM. tyAM sAdara ekatra thatA sureMdrothI stuti
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 281 uvaviTTho siMhAsaNe jiNo / etthaMtare jiNAgamaNaniuttapurisehiM vaddhAvio tiviTTU / kahio jinnaagmnnviyro| tao harisabhara samullasaMtaromaMceNa ya davAviyaM pIidANaM saGghaduvAlasakalahoyakoDIo tesiM purisANaM / samaggabalavAhaNo acaleNa sameo ya gao vAsudevo vaMdaNavaDiyAe / chattAicchattapamuhaM jiNAisayamavaloiUNa paricattasayalarAyaciMdho dUrAo cciya payacAreNa gaMtUNa tipayAhiNApayANapuvvayaM jayaguruM namaMsiUNa evaM thoDaM pavattojaya saMsAramahoyahipaDaMtajaNajANavatta ! jayanAha ! / paramasivamokkhakAraNa ! raNavajjiya! vijiyamayamANa ! / / 1 / / nimmahiyamohamAhappa! duTThakaMdappadappaniddalaNa! | mAyAvisavalliviNAsaparasu jaya jaya jayappavara ! ||2|| jinA''gamananiyuktapuruSaiH vardhApitaH tripRSThaH / kathitaH jinA''gamanavyatikaraH / tataH harSabharasammulasadromAJcena ca dApitaM prItidAnaM sArdhadvAdazakaladhautakoTyAH teSAM puruSANAm / samagrabalavAhanaH acalena sametazca gataH vAsudevaH vandanapratijJayA / chatrAtichatrapramukhaM jinA'tizayamavalokya parityaktasakalarAjacihnaH dUrataH eva pAdacAreNa gatvA tripradakSiNApradAnapUrvakaM jagadguruM natvA evaM stotuM pravRttaH jaya saMsAramahodadhipatajjanayAnapAtra! jagannAtha! | paramazivamokSakAraNa! raNavarjita! vijitamadamAna ! ||1|| nirmathitamohamAhAtmya! dussttkndrpdrpnirdln!| mAyAviSavallIvinAzaparazo! jaya jaya jagatpravara! / / 2 / / karAtA evA jinezvara siMhAsanapara birAjamAna thayA. evAmAM kevaLa jinAgama nivedana ka2vA nimitte niyukta karelA puruSoe vAsudevane vadhAmaNI ApatA jinAgamano prasaMga kahI saMbhaLAvyo, je sAMbhaLatAM bhAre harSathI pragaTa thatA romAMcavaDe teNe te puruSone sADIbAra koTi suvarNa prItidAnamAM apAvyuM. pachI samagra sainya vAhana sahita acalane sAthe laine vAsudeva prabhune vaMdana karavA cAlyo. AgaLa jatAM chatrAdipramukha jinAtizaya joine badhA rAjacinho tajI, dUrathI ja page cAlI traNa pradakSiNA pUrvaka jagadIzane vaMdana karIne te A pramANe stuti karavA lAgyo : saMsAra-sAgaramAM paDatA bhavyone nAvarUpa evA he jagadIza! tame jaya pAmo. parama kalyANarUpa mokSanA kAraNa, saMgharSa vinAnA ane mada, mAnane jItanAra he nAtha! tame jayavaMtA varte. (1) mohanA prabhAvane nirmULa karanAra, duSTa kaMdarpanA darpane daLI nAkhanAra, mAyArUpa viSa-velaDIne chedavAmAM parazutulya ane jagatamAM eka zreSTha evA he prabhu! tamAro jaya thAo. (2)
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 zrImahAvIracaritram jaya saMjamasirivallaha! kohmhaajlnnsjljlvaah!| jaya nimmalakevalakaliyasayalajIvAiyapayattha! / / 3 / / jaya viNhukulaMbarapuNNacaMda! surraaynmiypykml!| nippaDimapasamavarapurapAyAra! guNohasAhAra! / / 4 / / jaya karuNAmayasAraNisariccha! nicchinnkmmdummuul!| duhaseladalaNadaMbholisarisanAmaggahaNa! deva! / / 5 / / nAha! tuha pAyapaMkayamamaMdamayanivahakaMtimayaraMdaM / phullaMdhayaM va dhaNNo sayA'vitaNho samalliyai / / 6 || jaya saMyamazrIvallabha! krodhmhaajvln-sjl-jlvaah!| jaya nirmalakevalakalita-sakalajIvAdikapadArthaH / / 3 / / jaya viSNukulA'mbara-pUrNacandra! surraajnt-pdkml!| niSpratimaprazama-varapuraprAkAra! guNaughasAdhAraH! / / 4 / / jaya karuNA'mRtasAraNIsadRza! nishchinnkrmdrummuul!| duHkhazailadalana-dambholIsadRzanAmagrahaNa! deva! ||5|| nAtha! tava pAdapaGkajaM amandama(ndAmo?)danivahakAntimakarandam / puSpandhayaH iva dhanyaH sadA avitRSNaH samupasarpati ||6|| saMyamalakSmIne vallabha, koparUpa mahA-agnine zAMta karavAmAM sajala vAdaLa samAna, nirmaLa kevaLajJAnathI samasta jIvAdi padArthone jANanAra evA he devAdhideva! tame jaya pAmo. (3) viSNu-pitAnA kuLarUpa AkAzamAM pUrNacaMdra samAna, jemanA caraNa-kamaLane sureMdroe namaskAra karela che, apratima prazama-puranA killAsamAna ane guNasamUhanA eka AdhAra evA he jiseMdra! tame jayavaMtA varto. (4) karUNA amRtanI nIkatulya, karmarUpa vRkSanA mULane chedI nAkhanAra, duHkharUpa parvatane toDavAmAM iMdranA vajasamAna jemanuM nAma-smaraNa che evA he deva! tame jaya pAmo. (5) amaMda Amoda-harSanA samUha tathA kAMtirUpa makaraMdayukta evA tamArA pAdapaMkajamAM bhamarAnI jema je sadA tRss||2rit yA vinA dIna 23 cha, u nAtha! te 4 bhavyAtma dhanya cha. (7)
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 283 ko tuha jiNavara! vayaNaM amayaM va smtthdoshrnnkhmN| pAUNa kutitthiyavakkakalusasalIlaM samIhei / / 7 / / jaivihu dUramasAro saMsAro tahavi deva! tumhehiN| viharaMtehiM muNijjai sAro nivvuipurIo'vi / / 8 / / AsaggIvAinariMdavijayalAbhAisu vi neriso naah!| jAo mamappamoo jaha daMsaNamettao tujjha / / 9 / / tA pasiya bhuvaNabaMdhava! jaivi tumaM savvahA vigyraago| niyacaraNadaMsaNaNuggaheNa mama tahavi seyaMsa! / / 10 / / kaH tava jinavara! vacanamamRtamiva smstdosshrnnkssmm| prApya kutIrthikavAkyakaluSasalIlaM samIhate? | 7 / / yadyapi khalu dUramasAraH saMsAraH tathApi deva! yuSmAbhiH / vicaradbhiH jJAyate sAraH nirvRtipurItaH api ||8|| azvagrIvAdinarendravijayalAbhAdiSu api nedRzaH naath!| jAtaH mama pramodaH yathA darzanamAtrataH tava / / 9 / / tasmAt prasIda bhuvanabAndhava! yadyapi tvaM sarvathA vigatarAgaH / nijacaraNadarzanA'nugraheNa mama tathApi zreyAMsa! / / 10 / / he jinezvara! samasta doSane TALavAmAM samartha amRtanI jema ApanA vacananuM pAna karIne kutIrthIonA mukhathI nANesa suSita sAlava-4Natulya kyananI tel in 52 ? (7) jo ke saMsAra to kevaLa asAra ja che. chatAM he devI! tamo vicaro cho, tethI mukti nagarI karatA paNa te vadhAre sA235 mAse. cha. (8) he nAthI tamArA darzana mAtrathI je mane pramoda thayo, tevo harSa azvagrIvAdi nareMdronA vijayathI thayela lAbhamAM na yo. (8) he bhuvanabaMdhava! jo ke tame sarvathA vitarAga cho, tathApi De zreyAMsanAthI tamArA caraNa-darzananA anugrahathI bhaa2| 52 saha prasanna 23.' (10)
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 zrImahAvIracaritram evaM ca suciraM thoUNa so tiviThunariMdo niviTTho smuciytthaanne| bhagavayAvi AjoyaNamittANusAriNIe vANIe samAraddhA dhammadesaNA, jahA-'bho bho devANuppiyA! kahakahavi ciraM saMsArakaMtAramaNupariyaTTamANehiM tumhehiM pAvio esa mnnuyjmmo| jAyaM aviklpNciNdiattnnN| saMpattA nikkalaMkakulArogAiyA sAmaggI, samullasiyA sddhmmbuddhii| tA duguJchaha micchattAviraisaMgaM, samIhaha saMmatta-nANa-carittavittaM, pecchaha pamAyaparapANigaNaduhavivAgaM, aNuciMtaha khaNadiTThanaTThasarUvayaM savvabhAvANaM, vimaMsaha puNo dullahattaNaM AriyakhettAilAbhassa, annaM ca tucchehiyasuhalavamettalAlasA kIsa vasaha nissaMkA? | kiM tumha kayaMteNaM nibbhayapattaM sayaM lihiyaM? ||1|| evaM ca suciraM stutvA saH tripRSThanarendraH niviSTaH samucitasthAne / bhagavatA'pi AyojanamAtrA'nusAryA vANyA samArabdhA dharmadezanA, yathA-'bhoH bhoH devAnupriyAH! kathaMkathamapi ciraM saMsArakAntAram anuparivartamAnaiH yuSmAbhiH prAptamidaM manujajanma, jAtaM avikalapaJcendriyatvam, samprAptA niSkalaGkakulA'rogAdikA sAmagrI, samullasitA saddharmabuddhiH / tasmAt jugupsata mithyAtvA'viratisaGgam, samIhadhvaM samyaktva-jJAnacAritravittam, prekSadhvaM pramAdaparaprANigaNaduHkhavipAkam, anucintayata kSaNadRSTanaSTasvarUpaM sarvabhAvAnAm, vimRSata punaH durlabhatvamAryakSetrAdilAbhasya / anyacca - tucchaihikasukhalavamAtralAlasAH kathaM vasata niHzaGakAH? | kiM yuSmAkaM kRtAntena nirbhayapatraM svayaM likhitam? / / 1 / / e pramANe vistArathI stuti karIne tripRSTha nareMdra ucita sthAne beTho, bhagavaMte paNa yojanagAminI vANIthI dharma-dezanA ApavAno prAraMbha karyo. he devAnupriya bhavyo! saMsArarUpa vanamAM lAMbA vakhatathI paribhramaNa karatAM tame A manuSya-janma pAmyA cho. avikala paMceMdriyapaNuM maLyuM che. uttama kuLa ane Arogya rUpa sAmagrI maLela che. ane dharmabuddhi tamane prApta thai che, mATe mithyAtva ane aviratinA saMganI upekSA karo, samyakta, jJAna ane cAritrarUpa vitta-dhanane vAMcho, pramAdI prANIonA duHkha-vipAkane juo, kSaNavAramAM dRSTanaSTa thanArA sarva padArtho ciMtavo ane pharI AryakSetrAdi lAbhanI durlabhatAne vicAro ane vaLI A lokanA tuccha sukhalavamAtramAM lubdha banI tame niHzaMka thaine kema raho cho? zuM kRtAMta yamarAje pote tamane nilaya-patra bhI bhApyu cha? (1)
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 285 tRtIyaH prastAvaH kiM vA keNavi ajarAmarattaNaM tumha dAviyaM? ahvaa| maraNAidukkharahiyaM ThANaM vA katthaviya dilu? / / 2 / / ahavA sAsayabhAvattakAraNaM kiM rasAyaNaM laddhaM? | jeNUsugattaThANe'vi gADhamaMdAyarA hoha / / 3 / / bho bho devANupiyA! saddhammovajjaNe samujjamaha / pariharaha pAvamittehiM saMgatiM dukkhasayajaNaNiM / / 4 / / paDivajjaha niravajjaM pavvajjaM desaviraimahavAvi / nisuNaha pasiddhasiddhaMtadesaNaM mohanimmahaNiM / / 5 / / kiM vA kenApi ajarA'maratvaM yuSmAkaM dApitam? athavA / maraNAdiduHkharahitaM sthAnaM vA kutrApi ca dRSTam / / 2 / / athavA zAzvatabhAvatvakAraNaM kiM rasAyanaM lbdhm?| yena utsUkatvasthAne'pi gADhamandA''darAH bhavatha / / 3 / / bhoH bhoH devAnupriyAH! saddharmopArjane samudyatadhvam / pariharata pApamitraiH saGgatiM duHkhazatajananIm / / 4 / / pratipadyadhvaM niravadyAM pravrajyAM dezaviratimathavA'pi / nizruNuta prasiddhasiddhAntadezanAM mohanirmathanIm / / 5 / / athavA to koie tamane ajarAmarapaNuM apAvyuM che? ke kyAMya maraNAdi duHkha rahita sthAna tamArA jovAmAM bhAvyu cha? (2) athavA zAzvatabhAvanA kAraNarUpa kAMi rasAyana tamane sAMpaDyuM che ke jethI utsukatAnA sthAne paNa atyaMta bhaMjaravANA yayA cho? (3) mATe he devAnupriyo! saddharma sAdhavAmAM udyamI bano ane seMkaDo duHkho pamADanAra pApa-mitronI sobata mUkI dho, (4) nirdoSa pravajyA ke dezaviratino svIkAra karo, mohanuM maMthana karanArI evI prasiddha siddhAMtanI dezanA Airuo. (5)
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 * zrImahAvIracaritrama attasamaM pANigaNaM rakkhaha, pAleha sIlamakalaMkaM / sAhammiesu rajjaha, vajjaha visaesu ya pavittiM / / 6 / / nigguNajaNaM uvekkhaha attukkarisaM savAvi prihrh| __ appattapuvvaguNagaNamabbhassaha nAsaha kasAe / / 7 / / saMtosaM ca nisevaha paraparivAyaM kayAvi mA''yaraha / Isarie mA majjaha mA rajjaha pAvakajjesuM / / 8 / / dANAIsu payaTTaha sevaha suvisuddhabuddhiNA gurunno| parauvayAre gijjhaha mA mujjhaha bujjhaha satattaM / / 9 / / evaM ca bhagavao dhammakahamAyanniUNa harisupphullaloyaNehiM kehiMvi paricattaputta-kalattehiM AtmasamaM prANigaNaM rakSata, pAlayata shiilmklngkm| sAdharmikeSu rajyadhvam, varjayata viSayeSu ca pravRttim / / 6 / / nirguNajanamupekSadhvam, AtmotkarSa sadA'pi pariharata / aprAptapUrvaguNagaNamabhyasadhvam, nAzayata kaSAyAn / / 7 / / santoSaM ca nisevadhvam, paraparivAdaM kadA'pi mA Acarata / aizvarya mA mAdyata mA rajyadhvaM pApakAryeSu / / 8 / / dAnAdiSu pravartadhvam, sevadhvaM suvizuddhabuddhinA guruun| paropakAre gRdhyata, mA muhyata, bodhata svatatvam / / 9 / / evaM ca bhagavataH dharmakathAmAkarNya harSotphullalocanaiH kaiH api parityaktaputra-kalatraiH pratipannA prANIone potAnI samAna gaNIne temanI rakSA karo, niSkalaMka zIla pALo, sAdharmikajanonI bhakti karo ane viSayonI pravRttithI pAchA haTho. (ka). nirguNI jananI upekSA karo, sadA Atma-prazaMsAne tajo ane pUrve prApta na thayelA evA guNono abhyAsa 72), uSAyAne nAza 5mA32. (7) saMtApane sevo, hI55 52niMhA na. 42), azvayamA subdha na bano, pApa-AyomA anurata na thAmI. (8) dAnAdikane Adaro, vizuddha buddhithI gurunI upAsanA karo, paropakAramAM rakta bano, mUDha-mugdha na thAo ane sattatpanAtmatattva- zAna bhegavo.' (c) e pramANe bhagavAnanI dharmakathA sAMbhaLI harSathI locana vikasAvatA keTalAka bhavyoe putra, patnI vagereno
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 287 paDivannA savvaviraI, kehiMvi pariggahiyaM sammadaMsaNaM, annehiM aMgIkayA desaviraI, anne ya chinnasaMsayA jAyA bahave pANiNo / halahara-nArAyaNehiMvi aNAcakkhaNijjaM pamoyabharamuvvahaMtehiM paDivannaM smmttrynnN| aha samaikkaMtAe porisIe vaMdiUNa jayaguruM gayA niyayAvAsaM / bhayavaMpi annattha vihario / evaM ca vaccaMtaMmi kAle accaMtasuhasAgarAvagADhassa tiviDurAiNo egayA samAgayA paribhUyakinnarakaMThA gAyaNA, tehi ya padaMsiyaM gIyakosallaM, hariyaM hiyayaM tiviTTussa, annaM cagIuggAro tesiM jassa maNAgaMpi visai savaNaMmi / ujjhiyaniyavAvAro cittalihiuvva so suNai ||1|| acchau dUre eyaM tiriyAvihu tesi geyavasaNeNaM / nimmIliyacchio ucchahaMti no bhoyaNAIsu / / 2 / / sarvaviratiH, kaiH api parigRhItaM samyagdarzanam, anyaiH aGgIkRtA dezaviratiH, anye ca chinnasaMzayAH jAtAH bahavaH praanninH| haladhara-nArAyaNAbhyAmapi anAcakSyaM pramodabharamudvahadbhyAM pratipannaM smyktvrtnm| atha samatikrAntAyAM pauruSyAM vanditvA jagadguruM gatau nijA''vAsam / bhagavAn api anyatra vihRtaH / evaM ca vrajati kAle atyantasukhasAgarA'vagADhasya tripRSTharAjJaH (sataH) ekadA samAgatAH paribhUtakinnarakaNThAH gaaykaaH| taiH ca pradarzitaM gItakauzalyam, hRtaM hRdayaM tripRSThasya / anyacca - gItodgAraH teSAM yasya manAgapi vizati zravaNayoH / ujjhitanijavyApAraH citralikhitaH iva saH zRNoti ||1|| astu dUraM etat tiryaJcaH api khalu teSAM geyavyasanena / nimilitA'kSayaH utsahante no bhojanA''diSu / / 2 / / tyAga karI sarvavirati svIkArI, keTalAkoe samakita grahaNa karyuM, keTalAkoe dezivarita lIdhI, ghaNA lokonA saMzayo dUra thayA, atula pramodane dhAraNa karatA acala ane tripRSThe samakita ratna grahaNa karyuM. pachI porasI vyatIta thatAM (= dharmadezanA pUrNa thatA) prabhune vAMdIne teo potAnA AvAse gayA ane bhagavaMte paNa anyatra vihAra karyo. e rIte divaso vyatIta thatAM atyaMta sukha-sAgaramAM nimagna thayela-vAsudevanI sabhAmAM ekadA kinnaronA kaMThane parAsta karanAra evA gAyako AvyA. temaNe potAnuM gIta-kauzalya batAvatAM tripRSThanuM hRdaya harI lIdhuM, kAraNa ke temano gItodgAra leza paNa jenA kAnamAM dAkhala thato, te potAnAM anya kAryane tajI jANe citramAM ALekhAi gayela hoya tema stabdha banIne sAMbhaLatA. (1) are! e to dUra raho, paraMtu tiryaMco paNa temanA gItane AdhIna thai, AMkho mIMcIne bhojanAdikanI paNa darakAra karatA na hatA. (2)
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 zrImahAvIracaritrama evaMvihasussarayAguNeNa harissa te sayAvi pAsavattiNo paramappasAyaThANaM jaayaa| annayA ya susejjAnisannassa vAsudevassa rayaNIsamae samAraddhaM tehiM geyaM, jaNio bADhaM cittassa akkhevo| niddAgamaNakAle ya nirUvio vAsudeveNa sejjAvAlo, jahA-'bhadda! jayA mama niddA ei tayA ime gAyaNA tumaM visajjejjAsi / ' 'jaM devo ANevai taM karissAmi tti paDivajjiyaM sejjaavaalennN| khaNaMtareNa ya AgayA rAiNo niddA / te'vi avisajjiyatti taheva gAiumAraddhA / navaraM pacchimarayaNisamae pabuddheNa rAiNA te tahA gAyaMte nisAmiUNa, pucchio sijjAvAlo-'are! kIsa ee na visajjiyA?', teNa bhaNiyaM'deva! aisavaNasuhattaNeNaM mae khaNaMtaraM pddivaaliyaa| eyamAyanniUNa jAyagADhakovo AgArasaMvaraM kAUNa tuNhikko Thio tivitthtth| uggae ya kamalasaMDapaDibohaNe mAyaMDamaMDale uTThiUNa sayaNIyAo kayapAbhAiyakAyavvo nisaNNo atthANamaMDave raayaa| ThiyA ya niyaniyaTThANesu evaMvidhasusvaratAguNena hareH te sadA'pi pArzvavartinaH paramaprasAdasthAnaM jaataaH| anyadA ca suzayyAniSaNNasya vAsudevasya rajanIsamaye samArabddhaM taiH geyam / janitaH bADhaM cittasya aakssepH| nidrA''gamanakAle ca nirUpitaH vAsudevena zayyApAlaH yathA 'bhadra! yadA mama nidrA eti tadA imAn gAyakAn tvaM visRj|' 'yad devaH AjJApayati tat kariSyAmi' iti pratipadyaM zayyApAlena / kSaNAntareNa ca AgatA rAjJaH nidrA / te'pi avisarjitAH iti tathaiva gAtuM aarbdhaaH| kintu pazcimarajanIsamaye prabuddhena rAjJA tAn tathA gAyataH nizrutya pRSTaH zayyApAlaH 'are! kathamete na visarjitAH?' tena bhaNitaM 'deva! atizravaNasukhatvena mayA kSaNAntaraM prtipaalitaaH| evamAkarNya jAtagADhakopaH AkArasaMvaraM kRtvA tUSNIkaH sthitaH tripRSThaH / udgate ca kamalakhaNDapratibodhane mArtaNDamaNDale utthAya zayyAtaH kRtaprAbhAtikakartavyaH niSaNNaH AsthAnamaNDape raajaa| sthitA ca nijanijasthAneSu sAmanta-mantri-subhaTAdayaH / atrAntare smRtaH AvA susvaranA guNa vaDe sadA vAsudevanI pAse rahetA teo tenA para prasAdanA pAtra thai paDyA. eka vakhate sukha-zapyAmAM beThelA vAsudeva pAse temaNe rAtre saMgIta calAvyuM, jethI tenuM mana bhAre AkRSTa thayuM. pachI nidrAsamaye teNe zavyApAlakanI sAme joine kahyuM- he bhadra! jyAre mane nidrA AvI jAya tyAre A gavaiyAone tuM visarjana karaje.' eTale-"devanI AjJA pramANe huM karIza." ema zavyApAlake te vacana svIkAryuM. kSaNavAra pachI rAjAne nidrA AvI, paraMtu javAnuM na kahevAyelA temaNe paNa gAvAnuM cAlu rAkhyuM. evAmAM pAchalI rAte rAjA jAgyo, ane temane te ja rIte gAtAM sAMbhaLIne teNe zavyApAlakane pUchyuM-"are! teM emane visarjana kema na karyA?" te bolyo-"he deva! saMgIta kAnane ati sukhakArI lAgavAthI meM thoDI vAra emane aTakAvI rAkhyA' ema sAMbhaLatA gADha kopa utpanna thayA chatAM tevo AkAra saMvarIne tripRSTha mauna rahyo. pachI kamaLa-khaMDane vikasita karanAra sUrya udaya pAmatAM zayyA thakI uThI, prabhAtika kartavya karIne te sabhAmaMDapamAM beTho, eTale sAmaMta, maMtrI,
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 289 tRtIyaH prastAvaH saamNt-mNti-suhddaainno| etyaMtaraMmi sumario rAiNA rynniviyro| AhUo sejjAvAlo, bhaNiyA ya niyapurisA-'are gIyassa rattattaNeNa mamANAbhaMjagasseyassa tattatauyataMbarasaM khiveha svnnesutti| eyamAyanniUNa nIo so tehiM egNtdese| kaDhiyatauyataMbayaraseNa bhariyA kannA | mahAveyaNAbhibhUo gao ya so jhatti pNcttN| tiviThThaNAvi gADhAmarisavaseNa nibaddha niviDaM duhavivAgaveyaNijjaM kammaM / sAvi sihaMlesarasuyA ThANe ThANe attaNo parAbhavaM pecchaMtI hariNA vayaNametteNavi avigaNijjaMtI suciramappANaM jhUriUNa mayA tiriesu ya uvvnnaa| sesaM uvari bhnnihii| tivihUvi kAlaMtareNa vivihasokkhamaNu/jamANo rajje, raTTe (ya) mucchANubaMdhamuvvahaMto, niyabhuyabaleNa sesapurisavaggamavamannaMto, vivihapANAivAyakiriyAe mahAraMbhamahApariggahehiM aikUrajjhavasANeNa ya parigaliyasammattarayaNo nAragAuyaM nikAiUNa culasIIvAsasaya rAjJA rajanIvyatikaraH / AhUtaH zayyApAlaH bhaNitAzca nijapuruSAH 'are gItasya raktatvena madA'jJAbhaJjakasya etasya taptatrapu-tAmrarasaM kSipata zravaNayoH' iti / etad AkarNya nItaH saH taiH ekaantdeshe| kvathitatrapukatAmrakarasena bhRte krnne| mahAvedanA'bhibhUtaH gatazca saH jhaTiti paJcatvam / tripRSThenA'pi gADhA''marSavazena nibaddhaM nibiDaM duHkhavipAkavedanIyaM karma / sA'pi siMhalezvarasutA sthAne sthAne AtmanaH parAbhavaM prekSamANA hariNA vacanamAtreNA'pi avigaNyamANA suciraM AtmanA kSitvA (=svayaM duHkhIbhUya) mRtA tiryakSu ca upapannA / zeSaM upari bhnnissyte| tripRSThaH api kAlAntareNa vividhasaukhyam anubhuJjamAnaH rAjye, rASTre ca mUrchA'nubandham udvahan, nijabhujabalena zeSapuruSavargamavamanyamAnaH, vividhaprANAtipAtakriyayA mahA''rambha-mahAparigrahAbhyAm atikrUrA'dhyavasAnena ca parigalitasamyaktvaratnaH nArakA''yuSkaM nikacya caturazItivarSazatasahasrANi sarvAyuSkaM subhaTapramukha badhA potapotAnA sthAne besI gayA. evAmAM rAtrino prasaMga rAjAne yAda Avyo, jethI teNe zapyApAlakane bolAvI potAnA sevaka puruSone Adeza karyo-"are! gIta-svaramAM rakta thatAM mArI AjJAno bhaMga karanAra A zavyApAlakanA kAnamAM tapta sIsA ane tAMbAno rasa nAkho." ema sAMbhaLI sevako tene ekAMta sthAne lai gayA ane tyAM tapAvela sIsA-tAMbAnA rasathI tenA kAna bharI dIdhA, jethI mahAvedanA thatAM tarata ja te maraNa pAmyo. tripRSTha paNa gADha kopathI duHkhanA vipAkarUpa nibiDa vedanIyakarma bAMdhyuM. vaLI te siMhalezvaranI putrI sthAne sthAne potAno parAbhava jotI, vAsudevanA vacanamAtrathI paNa mAna na pAmatAM te lAMbo vakhata duHkhI thaine maraNa pAmI ane tiryaMcamAM utpanna thai. eno zeSa vRtAMta AgaLa kahevAmAM Avaze. ahIM tripRSTha paNa vividha sukha bhogavato, rAjya ane rASTra-deza pratye mUrchA vadhArato, potAnA bhujabaLathI bIjA puruSonI avagaNanA karato, vividha prANAtipAta pramukha kriyA, mahA-AraMbha ane parigraha tathA ati krUra adhyavasAyathI samakita ratna gumAvI, narakAyu nikAcita karI, corAzI lAkha varasanuM AyuSya bhogavI, prAMte maraNa
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 zrImahAvIracaritram sahassAiM savvAuyaM pAliUNa kAlamAse kAlaM kiccA uvavanno sattamamahIe tamatamAbhihANAe appaiTThANaMmi narayAvAse lakkhapamANe paMcadhaNUsi(sa?)yasarIro naargo| aigADhapAvakammehiM puvvabhavasaMciehiM garuehiM nihao visahato dukkhAiM paramatikkhAiM cAuddisiniThuravajjasUlatikkhakhaggabhijjamANaMgo aidINakaruNasadaM paikkhaNaM vilavamANo ya / kiM puvvabhavaMmi mae kayaMti jeNerisaMmi ThANaMmi / niccaMdhayAratamase uvavanno kucchaNijjaMmi? / / 1 / / evaM viciMtayaMto khaNe khaNe ghorveynnaabhiho| pajjaliyagehamajjhappaviThThapaMguvva vilavei / / 2 / / ayalo'vi kayatappAraloiyakAyavvo gADhasogAbhibhUo susANaM va bhavaNaM mannamANo, adiThThapuvvayaM piva piyajaNaM ca avagaNito, visaM visayaM mannamANo, baMdhuNo baMdhaNaM parikappemANo, pAlayitvA kAlamAse kAlaM kRtvA upapannaH saptamamayAM tamatamA'bhidhAne apratiSThAne narakA''vAse lakSapramANe paJcadhanuSkazatazarIraH nArakaH / atigADhapApakarmabhiH pUrvabhavasaJcitaiH gurukaiH nihataH, visahamAnaH duHkhAni paramatIkSNAni, vajra-zUlatIkSNakhaDgabhidyamAnA'GgaH atidInakaruNazabdaM pratikSaNaM vilapamAnaH ca - kiM pUrvabhave mayA kRtaM iti yena IdRze sthAne / nityA'ndhakAratamasi upapannaH kutsite? / / 1 / / evaM vicintayan kSaNe kSaNe ghoravedanA'bhihataH / prajvalitagRhamadhyapraviSTapaguH iva vilapati / / 2 / / acalo'pi kRtatatpAralaukikakartavyaH gADhazokA'bhibhUtaH smazAnamiva bhavanaM manyamAnaH, adRSTapUrvakamiva priyajanaJcA'vagaNayan, viSaM viSayaM manyamAnaH, bandhUn bandhanaM parikalpamAnaH, pravaratarukhaNDamaNDite nandanavane pAmI, sAtamI tamastamA nAmanI pRthvI narakanA lakSa yojanapramANa apratiSThAna nAmanA narakAvAsa-pAthaDAmAM te pAMcaso dhanuSyapramANa zarIravALo nAraka thayo. pUrvabhavamAM bhegA karela atyaMta gADha ane moTAM pApakarmathI haNAyela, ati tIkSNa duHkhone sahana karato, cotarapha kaThina vaja, zULa, tIkSNa khaDraga vigere zastrothI kapAto ane kSaNe kSaNe atyaMta dInatAthI karuNa zabdothI vilApa karato, - "aho! meM pUrvabhave zuM pApa karyuM haze ke jethI AvA nitya aMdhakAramaya ane kutsita sthAnamAM huM utpanna thayo?' A pramANe vicArato te kSaNe kSaNe ghora vedanAthI parAbhava pAmatai, paNatA 52mA paTela paMgu-saMnI ma vAraMvAra visA5 42to2.yo. (1/2) evAmAM tenI uttarakriyA karI, gADha zoka karato acala paNa bhavanane ramazAnatulya samajato, pUrve na joyela evA priyajananI paNa darakAra na karato, viSayane viSa samAna mAnato, baMdhuone baMdhanarUpa gaNato, pravara vRkSothI
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 291 pavaratarusaMDamaMDie naMdaNavaNe kamala-kuvalaya-kalhArabaMdhurAsu sarasIsu siMgArAgAracAruvesAsu aMteurIsu khaNaMpi cakkhumakkhivaMto, katthavi raiM alabhamANo, accaMtaM saMsArAsArayaM bhAveto, seyaMsatitthayaruvaiTThadhammavayaNAI ciMtito, vairibhavaNaM va gihAvAsaM pariccaiukAmo sayaNovaroheNa kaivayavAsarAiM ThAUNa gao dhammaghosAyariyasamIve / vaMdio paramAe bhattIe / sUriNA'vi divvaNANeNa NAUNa tassAbhippAyaM samAraddhA dhammadesaNA, jahA khaNasaMjogaviogaM khaNapariya{(vaTaM?)tavivihasuhadukkhaM / naDanacciyavva saMsAravilasiyaM cittarUvadharaM / / 1 / / davaNa ko pamAyai jiNiMdadhammami sokkhaheummi?| accaMtavallahe vA mayaMmi ko soyamuvvahai? ||2||juggaM| kamala-kuvalaya-kalhArabandhurAsu sarassu zRGgArA''kAracAruvezAsu antaHpurISu kSaNamapi cahuM akSipan, kutrA'pi ratiM alabhamAnaH, atyantaM saMsArA'sAratAM bhAvayan, zreyAMsatIrthakaropadiSTadharmavacanAni cintayan, vairibhavanamiva gRhA''vAsaM parityaktukAmaH svajanoparodhena katipayavAsarANi sthitvA gataH dharmaghoSA''cAryasamIpe / vanditaH paramayA bhaktyA / sUriNA'pi divyajJAnena jJAtvA tasyA'bhiprAyaM samA''rabdhA dharmadezanA, yathA - kSaNasaMyogaviyogaM kSaNaparivartamAnavividhasukhaduHkham / naTanartinamiva saMsAravilasitaM citrarUpadharam / / 1 / / dRSTvA kaH pramAdyati jinendradharme saukhyhetau?| atyantavallabhe vA mRte kaH zokamudvahati? / / 2 / / yugmam / zobhatA naMdanavanamAM, kamaLa, kuvalaya ane kalhAranA puSpovaDe suMdara talAvaDIomAM zRMgAra, AkRti, suMdara vezavALI ramaNIomAM eka kSaNa paNa najara na nAkhato, kyAM paNa svAcya na pAmato, atyaMta saMsAranI asAratAno vicAra karato, zreyAMsa prabhue kahela dharmavacanane ciMtavato ane zatrubhavananI jema gRhAvAsane tajavA icchato evo te svajanonA AgrahathI keTalAka divasa tyAM rahI, dharmaghoSa nAmanA AcArya pAse gayo ane parama bhaktithI teNe vaMdanA karI eTale AcAryuM paNa divyajJAnathI tenI manobhAvanA jANIne A pramANe dharmadezanA ApI kSaNika saMyoga ane kSaNika viyoga yukta, kSaNe kSaNe AvatA vividha sukha-duHkhathI vyAkha, ane naTanA nRtyanI jema vicitrarUpa dharanAra A saMsArano vilAsa joi, sukhanA kAraNarUpa jinadharma sAdhavAmAM koNa pramAda kare? athavA to atyaMta vallabhajana maraNa pAmatAM koNa zoka dhare? (1/2)
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 jai egasseva bhavejja ettha vallahajaNeNa saha vigamo / tA paribhavotti kAuM sogo'vi jaNeNa kIrejjA / / 3 / / jAva ya samaggabharahAhivAvi bharahAiNo kayaMteNaM / vijjhaviyA dIvA iva pavaNeNa payaMDavegeNa ||4 / / zrImahAvIracaritram tA kIsa kusalamaiNo aTThANe cciya kuNaMti saMtAvaM ? / nAe vatthusarUve khijjaMti na jeNa sappurisA / / 5 / / tIhiM visesayaM / niyajIviyassavi jayA dharaNovAo na tIrae kAuM / tattha'NNajIviyavve calaMmi kaha kIrai thirattaM ? / / 6 / / yadi ekasyaiva bhaved atra vallabhajanena saha vigamaH / tadA paribhavaH iti kRtvA zokaH api janena kriyeta ||3|| yAvat ca samagrabharatAdhipAH api bharatAdayaH kRtAntena / vidhyApitAH dIpAH iva pavanena pracaNDavegena ||4|| tataH kathaM kuzalamatayaH asthAne eva kurvanti santApam? / jJAte vastusvarUpe khidyante na yena satpuruSAH / / 5 / / tribhiH vizeSakam / nijajIvitasyA'pi yadA dhAraNopAyaH na zakyate kartum / tatra anyajIvitavye cale kathaM kriyate sthiratvam ? / / 6 / / kadAca eka ja mANasane priyajanano viyoga A saMsAramAM thato hoya, to paribhava samajIne teNe zoka paNa 12vo, (3) paraMtu A to bharatAdika samagra bharatanA rAjAone paNa pracaMDavegI pavanavaDe dIvAnI jema kRtAMte mArI nAcyA, to kuzaLajano asthAne saMtApa zA mATe karatA haze? kAraNa ke satya-svarUpa jANavAmAM AvatAM satpuruSo haratA nathI. (4/5) potAnA jIvitane paNa TakAvI rAkhavuM jyAre azakya che, to anyanA caMcala jIvitamAM sthirapaNuM kyAMthI lAvI zAya ? (5)
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH iyarajaNassa va sogo kAuM na u jujjae tuha kahaMpi / kiM giri-tarUNi(Na) maMtaramaNileNa calaMti jai dovi (aNileNa giritarUNi calijja navi maMdaro u girI ) / / 7 / / eso khu suddhabuddhissa vibbhamo jaM piyassa maraNaMmiM / akkaMdaNeNa sirakuTTaNeNa avaNijjaI sogo ||8|| uttamamaINa puNa bhavavirUvayA''loyaNeNa nivveo / uppajjai tatto cciya visesadhammujjamo hoi / / 9 / / iya cayasu sogapasaraM saresu saMsAradArukaravattaM / pavajjaM niravajjaM ciccA rajjaM ca raTTaM ca / / 10 / / itarajanasya iva zokaH kartuM na tu yujyate tava kathamapi / kiM giri-tarU mandrAnilena calataH yadi dvau api / anilena giritarU caletAm nApi mandaraH tu giriH / / 7 / / eSaH khalu zuddhabuddheH vibhramaH yat priyasya mrnne| Akrandanena zirakuTTanena apanIyate zokaH / / 8 / / uttamamatInAM punaH bhavavirUpatA''loka (ca) nena nirvedaH / utpadyate tataH eva vizeSadharmodyamaH bhavati / / 9 / / iti tyaja zokaprasaraM sara saMsAradArukarapatrAm / pravrajyAM niravadyAM tyaktvA rAjyaM ca rASTraM ca ||10|| 293 mATe itara-sAmAnya jananI jema tAre koi rIte zoka karavo ucita nathI. pavanathI zuM giri ane vRkSo calita thAya? ane kadAca pavanathI te baMne calAyamAna thAya, chatAM maMdarAcala to calita na ja thAya. (7) priyajananA maraNamAM AkraMda ke ziratADanathI je zoka dUra karavAmAM Ave che, e to vizuddha buddhizALIno vibhrama che. (8) paraMtu uttama matimAnane to bhavirUpatA jovAthI nirveda utpanna thAya che ane tethI dharmamAM vizeSa udyama thai zaDe che. (9) mATe zoka-prasArane tajI ane rAjya tathA rASTrane choDIne, saMsArarUpa kASThane mATe karavata samAna evI niravagha pravrajyAne dhAraNa karI le.' (10)
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 zrImahAvIracaritrama eyaM ca samAyanniUNa vavagayasamaggasogasaMtAvo halaharo bhaNiumADhatto-'bhayavaM! saccaM tumhehiM karuNAparahiyaehiM mamovai8, tA pasiya iyANiM, deha pavajjaM niravajjati vutte pavvAvio so guruNA, sikkhavio samaNadhamma, desiyA dasavihacakkavAlasAmAyArI, abbhuvagayA ya teNa sammaM / aha gAmAgaresu appaDibaddho vihariUNa kiMpi kAlaM dukkaratavacaraNehiM sosiUNa sarIraM kammanivahaM ca patto so sAsayasokkhaM mokkhNti|| tiviThThavi tettIsaM sAgarovamAiM appaiThThANe aNuhaviUNa dukkhaM cuo samANo uvavanno sIhattAe egami girikaMdare, tao ummukkabAlabhAvo vigayAsaMko samaggaraNNaMmi | paribhavai kUracitto jamovva anivAriyappasaro / / 1 / / ___evaM ca samAkarNya vyapagatasamagrazokasantApaH haladharaH bhaNituM ArabdhavAn 'bhagavan, satyaM yuSmAbhiH karuNAparahRdayaiH mamopadiSTam / tasmAt prasIda idAnIm, dehi pravrajyAM niravadyAm' iti ukte pravrAjitaH saH guruNA, zikSApitaH zramaNadharmaH, dezitA dazavidhacakravAlasAmAcArI, abhyupagatA ca tena samyak / atha grAmA''kareSu apratibaddhaH vihRtya kimapi kAlaM, duSkaratapazcaraNaiH zoSayitvA zarIraM karmanivahaM ca prAptaH saH zAzvatasaukhyaM mokssm| tripRSThaH api trayastriMzat sAgaropamANi apratiSThAne anubhUya duHkhaM cyutaH samAnaH upapannaH siMhatayA ekasmin girikndre| tataH - unmuktabAlabhAvaH vigatA''zaGkaH samagrA'raNye / paribhavati krUracittaH yamaH iva anivAritaprasaraH / / 1 / / ema sAMbhaLatAM samagra zoka-saMtApa choDIne baLadeva kahevA lAgyo- "he bhagavan! karuNAparAyaNa ane parahitakArI evA tame mane satya upadeza Apyo, mATe have kRpA karI, mane atyAre nirdoSa pravrayA Apo." e pramANe tenI bhAvanA thatAM gurue tene saMyama-sAmrAjyathI alaMkRta karyo, zramaNadharmanI zikSA ApI, dazavidha yatidharmanI sAmAcArI batAvI, je teNe barAbara svIkArI lIdhI. pachI gAma, nagaramAM apratibaddhapaNe vihAra karatA acalamuni, keTaloka kALa duSkara tapa-caraNathI zarIra ane karmasamUhane zoSavI-khapAvI, zAzvata sukhapUrNa mokSane pAbhyA. ahIM tripRSThano jIva paNa apratiSThAnamAM tetrIza sAgaropama duHkha bhogavI, tyAMthI avIne eka giriguphAmAM siMhapaNe utpanna thayo. te taruNa thatAM badhA araNyamAM niHzaMkapaNe yamanI jema nirodha pAmyA vinA atyaMta krUra thaine bIjAno parAbhava karavA lAgyo. (1)
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 295 tRtIyaH prastAvaH dArai gaiMdakuMbhatthalAiM aitikkhanakkhanivaheNa | sAraMgakulaM acalaM tAsai galagajjimetteNa / / 2 / / hiMsai vivihajIve iya evaM jIviUNa cirakAlaM / mariUNa puNo jAo neraio narayapuDhavIe / / 3 / / chiMdaNa-bhiMdaNa-sAmalisUlArovaNaparAiM dukkhaaii| romuddhosakarAI sumaraNametteNavi jaNANaM / / 4 / / AmaraNaMtaM soDhuM bhamio vivihAsu tiriyjonniisu| aha egattha bhavaMmI kammakhaovasamabhAveNaM / / 5 / / lakhUNa mANussattaM kAuM chaThThaTThamAi tvcrnnN| bhogaphalamajjiUNaM uvavanno devalogaMmi / / 6 / / tihiM visesiyN| dArayati gajendrakumbhasthalAni atitIkSNanakhanivahena / sAraGgakulamacalaM trAsayati galagarjitamAtreNa / / 2 / / hinasti vividhajIvAn iti evaM jIvitvA cirakAlam / mRtvA punaH jAtaH nArakaH narakapRthivyAm / / 3 / / chedana-bhedana-zAmalIzUlAropaNaparANi duHkhaani|| romoddharSakarANi smaraNamAtreNA'pi narANAm / / 4 / / AmaraNAntaM sahitvA bhrAntaH vividhAsu tiryagyoniSu / atha ekasmin bhave karmakSayopazamabhAvena / / 5 / / labdhvA mAnuSatvaM kRtvA SaSThA'STamAdi tapazcaraNam / bhogaphalamarjayitvA upapannaH devaloke ||6 || tribhiH vizeSitam / ane potAnA ati tIkSNa nakhathI gajeMdronA kuMbhasthaLane chedato hato. tathA ghora garjanAthI sthira haraNone trAsa 5mAuto hato. (2) vaLI vividhajIvonI hiMsA karavAmAM te tatpara raheto. ema cirakALa jIvita dharI, maraNa pAmIne te punaH na27pRthvImA n|26 thayo. (3) tyAM chedana, bhedana, zAlmalivRkSanI zULopara AropaNa ityAdi, smaraNamAtrathI lokone ruMvATA UbhA karanAra evAM duHkho maraNAMtasudhI sahana karI, te vividha tiryaMcayoniomAM bhamyo. ema karatAM ekadA kSayopazamabhAvanA yoge bhanuSya5j pAbhI, 76, mAhita5 Ayaratai, mogaNa lAIna arIne te vilobha utpanna thayo. (4/5/7)
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 zrImahAvIracaritram tao AukkhaeNaM cuo samANo riddhisthimiyasamiddhe niraMtaramuppajjamANajiNacakkavaTTibaladevavAsudevapahANapurisasarie(?) hie(?) egavIsa(pariyarie(?) egasa)rUvakAla-parikalie avaravidehe khette mUyAe rAyahANIe dhaNaMjayassa rAiNo sayalaMteurapahANAe dhAriNIe devIe cauddasamahAsumiNasUio so tiviThThajIvo kucchiMsi puttattaNeNa uvavannotti / samuciyasamae ya kayaM se piyamittotti nAmaM / vaDio ya dehovacaeNaM viNNANapagariseNa y| aNNayA ya so dhaNaMjayarAyA sarayanisAyarasarisavayaNaM, taruNataraNipaDibuddhapuMDariyaloyaNaM, maNikhaMDamaMDiyakuMDalullihiyapINagaMDamaMDalaM, akuDiluttuMganAsAvaMsaM, bAlappavAlapADaloTThasaMpuDaM kuMdamaulamAlAsiNiddhasusiliTThadaMtapaMti, pasattharehAvalayarehaMtakaMThakaMdalaM, maMsalasuvisAla-vacchatthalaM, mahAnayaragopurapayaMDabAhudaMDaM, saMgayapAsovasohiyasuppamANamajjhabhAga, viyasiyasaya-vattasaricchAtucchanAbhiM, jaccaturayavaTTiya tataH AyuHkSayeNa cyutaH san RddhistimitasamRddhe nirantaramutpadyamAna-jina-cakravarti-baladevavAsudevapradhAnapuruSa-parivRte ekasvarUpakAlaparikalite aparavidehe kSetre mUkAyAM rAjadhAnyAM dhanaJjayasya rAjJaH sakalAntaHpurapradhAnAyAH dhAriNyAH devyAH caturdazamahAsvapnasUcitaH saH tripRSThajIvaH kukSau putratvena upapannaH iti / samucitasamaye ca kRtaM tasya priyamitra iti nAma / vardhitaH ca dehopacayena vijJAnaprakarSeNa ca / anyadA ca saH dhanaJjayarAjA zaradanizAkara-sadRzavadanaM, taruNataraNipratibuddha-puNDarikalocanam, maNikhaNDamaNDitakuNDalollikhitapInagaNDamaNDalam, akuTilottuGganAsAvaMzam, bAlapravAlapATaloSThasampuTam, kundamukulamAlAsnigdhasuzliSTa dantapaGktim, prazastarekhAvalayarAja-mAnakaNThakandalam, mAMsalasuvizAlavakSasthalam, mahAnagaragopurapracaNDabAhudaNDam, saGgatapAopazobhita-supramANamadhyabhAgam, vikasitazatapatrasadRzA'tucchanAbhikam, jAtyaturaga-vartitakaTibhAgam, surendravAraNakara(anu)karaNijaGghAyugalam, tyAMthI AyukSaya thatAM avI, nizcaLa RddhivaDe samRddha, niraMtara jyAM jinezvara, cakravartI, baLadeva, vAsudevapramukha zreSThapuruSo utpanna thAya che ane jyAM sadAkALa ekasvarUpe varte che evA manohara mahAvideha kSetramAM Avela mUkArAjadhAnInA rAjA dhanaMjayanI badhI rANIomAM pradhAna evI dhAriNI nAme paTarANInA udaramAM cauda mahAsvapnothI sUcita evo te tripRSThano jIva putrapaNe utpanna thayo. janma pAmatAM ucita samaye rAjAe tenuM priya mitra evuM nAma rAkhyuM. te dehanA upacaya ane vijJAna-kaLAkauzalyathI vRddhi pAmyo. ekadA dhanaMjaya rAjAe, zaradaRtunA caMdramAM samAna mukhayukta, bALasUryathI vikAsa pAmelA puMDarIka-kamaLa samAna locanavALA, maNithI jaDelA kuMDalo jenA puSTa gAla para laTakI rahyAM che, sarala ane unnata nAsikAyukta, komaLa pravAlasamAna rakta oSThavALA, kuMdapuSpanI kaLIonI zreNisamAna snigdha ane atyaMta suzliSTa detapaMktithI virAjita, prazasta rekhAonA valayathI kaMTha rUpI kaMda jeno zobhita che, puSTa ane vizALa vakSasthaLayukta, mahAnagaranA gopura-mukhyadhAratulya jenA bhujadaMDa che, baMne puSTa pArthabhAgathI supramANa jeno madhyabhAga zobhe che, vikasita kamaLatulya jenI tuccha-kuza nAbhi che, jAtya
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 297 kaDibhAgaM, suriMdavAraNakarakaraNijaMghAjuyalaM, supaiTThiyalaTThasukumAlarattatalaM calaMtaM kumAraM pecchiUNa jAyaparamasaMtoso pavararAyakulapasUyAo kaNNagAo pariNAviUNa, pasatthavAsare rajje abhisiMciuM tao tahAvihANa ya sUrINaM pAse pavvajjaM paDivajjai / piyamittassavi appaDihayasAsaNaM rajjaM kariMtassa kAlakkameNa samuppannAiM cauddasa rayaNAiM, tANi ya imANi seNAvai gAhAvai purohiya turaya vaDDhai gayitthI / cakkaM chattaM cammaM maNi kAgaNi khagga daMDo ya / / 1 / / evaM so piyamitta samuppannacakkAirayaNo aNeganaranAha nivaha pariyario, cakkarayaNadaMsijjamANamaggo vijayajattAe mAgahatitthAbhimuhaM saMpatthio / kameNa ya tassAdUradesaM patto samANo khaMdhAvAranivasaM kAUNa mAgahatitthAhivassa devassa sAhaNatthaM aTThamabhattaM tavokammaM paDivajjai / tassa pajjaMte ya haya-raha- johapurivuDo, jottiyapavaraturaMgaM " supratiSThitalaSTasukumAraraktatalaM calantaM kumAraM prekSya jAtaparamasantoSaH pravararAjakulaprasUtAH kanyAH pariNAyya, prazastavAsare rAjye abhisicya tataH tathAvidhasya ca sUreH pArzve pravrajyAM pratipadyate / priyamitrasyA'pi apratihatazAsanaM rAjyaM kurvataH kAlakrameNa samutpannAni caturdazaratnAni tAni ca imAni - senApatiH gAthApatiH purohitaH turagaH vArdhakiH gajaH strI / cakraM chatraM carmma maNiH kAkaNiH khaDgaH daNDazca ||1|| evaM saH priyamitraH samutpannacakrAdiratnaH, anekanaranAthanivahaparivRttaH, cakraratnadarzyamANamArgaH, vijayayAtrAyai mAgadhatIrthAbhimukhaM samprasthitaH / krameNa ca tasyA'dUradezaM prAptaH san skandhAvAranivezaM kRtvA mAgadhatIrthAdhipasya devasya sAdhanArtham aSTamabhaktaM tapaHkarma prtipdyte| tasya paryante ca haya-ratha-yodhaparivRttaH, yojitapravaraturagaM azvanA jevo jeno kaTibhAga che, airAvaNanI sUMDhasamAna jenI jaMghAo che, tathA supratiSThita puSTa ane sukumAla jenA rakta pAdataLa che evA te kumArane pharato joine, parama saMtoSa pAmI, uttama rAjakuLanI aneka kanyAo paraNAvI ane zubha divase tene rAjyapara besArIne pote (rAjAe) AcArya mahArAja pAse pravrajyA aMgIkAra karI, pachI akhaMDa rAjya calAvatAM priyamitre anukrame cauda ratno utpanna thayA. te A pramANe-'senApati, gAthApati, purohita, azva, vArghaDi, ga, strI, tharDa, chatra, dharma, bhazi, aDiezI, jaDga, ane ha~Da. ema cakrAdika ratno utpanna thatAM aneka rAjAonA parivAravALo cakraratna vaDe dekhADAtA mArgavALo te priyamitra vijayayAtrA karavA mAgadhatIrtha ta2pha cAlyo ane anukrame te tIrthanI najIkanA pradezamAM pahoMcatAM sainyane sthApana karI, mAgadhatIrthanA adhipati devane sAdhavA nimitte teNe aThThamatapa karyo. te pachI azva, subhaTo ane rathayukta zreSTha azva tathA cAra ghaMTAvaLA rathamAM ArUDha thai, cakrane anusarI, keTaloka mArga AgaLa jai,
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 zrImahAvIracaritram cAugghaMTe rahamArUDho cakkANumaggeNa kettiyaMpi bhUmibhAgaM gaMtUNa kuviyakayaMtabhUvibbhamaM, aNegarayaNakiraNajAlakabburiyadisAvalayaM vAmapANiNA sajjIkayajIvaM kodaMDaM giNhiUNa tahA vajjasAratuMDaM, viviharayaNaviraiyapaMkhadesaM, maNiviNimmiyacakkavaTTinAmaciMdhaM dAhiNakareNa saraM AyannamAkaDDhiUNa mAgahatitthAhivassa sammuhaM muyai / so'vi saro duvAlasa joyaNAI gaMtUNa mAgahadevassa sahAe nisannassa tassa purao nivddio| taM ca so daTTaNa niThuraniDAlavaTTaniviTThabhiuDibhIsaNavayaNo gADhakovabharAruNanayaNo bhaNiumADhatto re re kassa kayaMteNa sumariyaM? kassa vallahaM na jiyaM?| ko majjha kovadIvayasihaM va vaMchai payaMgovva? ||1|| __kiM keNai bhuyabaladappieNa deveNa ahava maNueNaM / jakkheNa rakkhaseNa va eso khitto saro hohI? ||2|| caturghaNTaM rathamArUDhaH cakrANumArgeNa kiyantamapi bhUmibhAgaM gatvA kupitakRtAntabhrUvibhramam, anekaratnakiraNajAlakarburitadigvalayaM vAmapANinA sajjIkRtajyAvantaM kodaNDaM gRhItvA tathA vajrasAratuNDam, vividharatnaviracitapakSadezam, maNivinirmitacakravartinAmacihna dakSiNakareNa zaramAkarNam AkRSya mAgadhatIrthAdhipasya sanmukhaM munycti| so'pi zaraH dvAdazayojanAni gatvA mAgadhadevasya sabhAyAM niSaNNasya tasya purataH nipatitaH / taM ca saH dRSTvA niSThuralalATapaTTaniviSTabhRkuTIbhISaNavadanaH gADhakopabharA'ruNanayanaH bhaNituM ArabdhavAn re re kaH kRtAntena smRtaH? kasya vallabhaM na jIvitam? kaH mama kopadIpakazikhAM vA vAJchati pataGgaH iva? ||1|| kiM kenA'pi bhujAbaladarpitena devena athavA manujena / yakSeNa rAkSasena vA eSaH kSiptaH zaraH bhaviSyati? / / 2 / / kopAyamAna thayela kRtAMtanI bhrakuTItulya, aneka ratnanA kiraNothI dizAone cakamakatI karanAra tathA sajja karela jyA-dorIyukta evA dhanuSyane DAbA hAthe dhAraNa karI, vajasamAna agrabhAgavALA, vividha ratnothI jaDela paMkhapakSayukta, tathA maNiothI jemAM cakravartInA nAmanI nizAnI karavAmAM Avela che evA bANane jamaNA hAthe kAna sudhI kheMcIne teNe mAgadhatIrthanA adhipati tarapha choDyuM, eTale te bANa paNa bAra yojana jaI, sabhAmAM beThela mAgadhadevanI AgaLa paDyuM. te jotAM niSphara lalATapara caDAvela bhrakuTIthI bhISaNa mukhayukta ane gADha kopathI AMkho lAla karI te kahevA lAgyo-"are! kRtAMte Aje kone yAda karela che? athavA kone potAnuM jIvita vhAluM nathI? ke je mArA koparUpa dIpakanI zikhAmAM pataMganI jema paDavAne icche che. (1) zuM A bANa, bhujabaLathI garviSTha banelA koi deva ke manuSya athavA yakSa ke rAkSase nAkhyuM haze?' (2)
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 299 iya khaNamegaM pariciMtiUNa giNhai saraM shtthennN| pecchai ya cakkavaTTissa nAmayaM maNiviNimmaviyaM / / 3 / / evaM ca vavagayasaMsao uvasamiyakovavigAro vivihamahAmollacittamaNirayaNAbharaNanAmaMkiyasarasaNAho piyamittacakkavaTTiNo sagAsamuvagaMtUNa matthae aMjaliM kAUNa ya vijaeNaM vaddhAvei / bhaNai ya-'jahA'haM iyANiM tumha ANAnidesavattI kiMkaranivviseso, tA paDicchaha imaM pIidANaM ti bhaNiUNa AbharaNAiM saraM ca samappei / cakkavaTTIvi taM sakkAriUNa sammANiUNa ya saThThANe visajjei, rahaMpi parAvattiUNa khaMdhAvAramuvAgacchai, bhoyaNAi kAUNa ya kiMkarapurisehiM mAgahadevassa aTThAhiyAmahimaM kaaraavei| tassa ya pajjaMte cakkANumaggeNa khagga-cAva-nArAya-kaNakappaNi-sUla-laDali-bhiMDimAlapamuhapaharaNahatthasuhaDasatthANujAyamaggo hatthirayaNamArUDho nariMdo kAla-pIya-ratta-paMDuravaNNANegaciMdhasahassehi iti kSaNamekaM paricintya gRhNAti zaraM svahastena / prekSate ca cakravartinaH nAma maNivinirmApitam / / 3 / / evaM ca vyapagatasaMzayaH upazAntakopavikAraH vividhamahAmUlyacitra-maNi-ratnA''bharaNanAmA'GkitazarasanAthaH priyamitracakravartinaH sakAzamupagatya mastake aJjaliM kRtvA ca vijayena vardhApayati / bhaNati ca 'yathA'ham idAnIM tava AjJAnirdezavartI kiGkaranirvizeSaH, tasmAt pratIccha idaM prItidAnam' iti bhaNitvA AbharaNAni zaraM ca samarpayati / cakravartI api taM satkArya sanmAnya ca svasthAne visRjati, rathamapi parAvartya skandhAvAram upAgacchati, bhojanAdIn kRtvA ca kiGkarapuruSaiH mAgadhadevasya aSTAhnikAmahimAnaM kaaryti| tasya ca paryante cakrA'numArgeNa khaDga-cApa-nArAca-kaNakalpani-zUla-kAlI-bhiMDimAla-pramukhapraharaNahastasubhaTasArthA'nuyAtamArgaH hastiratnamAruDhaH narendraH kRSNa-pIta-rakta-pANDura-varNA'nekacihnasahasraiH chAdayan iva ema kSaNavAra ciMtavI te bANa teNe potAnA hAthamAM lIdhuM ane maNithI Alekhela cakravartInuM nAma joyuM. (3) eTale saMzaya dUra thatAM kopavikAra zamAvI, mahAkiMmatI vividha maNi, ratna, AbharaNa ane nAmAMkita te bANa lai. priyamitra cakravartI pAse AvI. mastake aMjali joDIne teNe vijayathI vadhAvyo ane kahyuM samAna huM ApanI AjJA pramANe vartIza, mATe A prItidAna svIkAro.' ema kahI teNe bANa ane AbharaNAdi tene arpaNa karyA. cakravartI paNa tene satkAra ane sanmAna ApI, svasthAne mokalI, rathane pAcho vALIne te potAnA sainyamAM Avyo. tyAM bhojanAdi karI, potAnA kiMkarajano pAse mAgadhadevano aThThAi mahotsava karAvyo. pachI tyAMthI yAnusAre, 52, dhanuSya, pAe, kSu25, bhAlA, 52chI, bhiMDImalaprabhuNa zastrAne dhaa25|| 42ta mane subhaTo sahita, hasti-ratnapara ArUDha thaine priya mitra nareMdra, kALA, pILA, rakta, zveta-varNayukta aneka dhvajAothI jANe AkAzatalane AcchAdita karato hoya, ane azvonA hekArava, hAthIonA gulagulAyita dhvani, tathA rathonA
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 zrImahAvIracaritram chAyamANovva aMbaratalaM, hayahesiya-gayagulagulAiya-rahaghaNaghaNAiyaravehiM bahirayaMtovva jIvaloyaM varadAmatitthAbhimuhaM vaccai / kameNa ya tahiM patto samANo puvvavihIe varadAmadevassa aTThamabhattaM, rayaNapaharaNaM aTThAhiyAmahimaM ca karei / evaM pahAsatitthAhivassa'vi, navaraM pabhAsatitthadevo mAlaM, mauDaM, muttAjAlaM kaDagatuDiyANi ya cakkavaTTissa pIidANaM pycchitti| tao puNo'vi jakkhasahassaparivuDeNa aMtarikkhagaeNa cakkarayaNeNa daMsijjamANamaggo cakkavaTTI siMdhumahAnaIe dAhiNilleNaM kUleNaM siMdhUdevibhavaNAbhimuhaM gao / tatthavi aTThamabhattaM pagiNhai / tassa pajjate ya siMdhudevIe suhAsaNatthAe caliyaM sIhAsaNaM / ohinANamuNiyacakkavaTTisamAgamA ya nANAmaNi-kaNaga-rayaNabhatticittANi donni bhaddAsaNAiM, kaDagANi, tuDigANi, vatthANi pagahiUNa cakkavaTTisagAsamAgayA paMjaliuDA viNaeNa samappei / rAyA'vi taM sakkAriya sammANiya saTThANe visjjei| tao puNaravi cakkarayaNaM veyaDDhapavvayAbhimuhaM gaMtumAraddhaM / ambaratalam, hayaheSita-gajagulagulAyita-rathaghanaghanAyitaravaiH badhirayan iva jIvalokaM varadAmatIrthAbhimukhaM vrajati / krameNa ca tatra prAptaH san pUrvavidhinA varadAmadevasya aSTamabhaktam, ratnapraharaNam aSTAhnikAmahimAnaM ca karoti / evaM prabhAsatIrthAdhipasya api, kevalaM prabhAsatIrthadevaH mAlAm, mukuTam, muktAphalam kaTakatruTitAni ca cakravartine prItidAnaM prycchti| tataH punaH api yakSasahasraparivRttena antarikSagatena cakraratnena daryamAnamArgaH cakravartI sindhumahAnadyAM dakSiNena kUlena sindhudevIbhavanAbhimukhaM gtH| tatrApi aSTamabhaktaM parigRhNAti tasya paryante ca sindhudevyAH sukhAsanasthAyAH calitaM siMhAsanam / avadhijJAnajJAtacakravartisamAgamA ca nAnAmaNi-kanaka-ratna-bhakticitre dve bhadrAsane, kaTake, truTite, vastrANi pragRhya cakravartisakAzamAgatA prAJjalipuTA vinayena smrpyti| rAjA'pi tAM satkRtya sanmAnya svasthAne visRjti| tataH punaH api ghaNa-ghaNAyita avAjathI jANe jIvalokane baherA banAvato hoya evo te varadAma tIrtha bhaNI cAlyo. anukrame tyAM pahoMcatAM pUrvavidhi pramANe teNe varadAmadeva nimitte aThThama tapa, bANapreSaNa, upahAragrahaNa ane aThThAi-mahotsava karyo. e pramANe prabhAsatIrthanA adhipatine sAdhyo. temAM eTaluM vizeSa ke teNe nareMdrane mALA, mugaTa, motIo, kaMkaNa, bAjubaMdhapramukha prItidAnamAM ApyAM. pachI tyAMthI hajAra yakSothI adhiSThita. AkAze cAlatA cakraratna vaDe batAvAtA mArgane anusAre nareMdra, siMdhu mahAnadInA dakSiNa taTapara siMdhudevInA bhavana bhaNI gayo. tyAM paNa aThThamatapa karavAthI sukhAsane beThela siMdhudevInuM siMhAsana calAyamAna thayuM. tyAre avadhijJAnathI cakravartInuM Agamana %e0, vividha bhae, 513, 2tna, vividha yitrI, madrAsana, 3591-83i, pApadha, strIprabhu ne nareMdra pAse AvI ane vinayathI aMjali joDI teNe badhuM samarpaNa karyuM, eTale rAjAe paNa tene sanmAna ane satkAra ApI svasthAne visarjana karI. pachI cakraratna vaitADhya parvata tarapha javA lAgyuM ane rAjA paNa anukrame baLavAhana-sahita jatAM te parvatanAM mULa-pradezamAM Avyo. tyAM senAne sthApana karAvI. evAmAM vaitADhayagirinA kumAradeve paNa prathama pramANe Asana calAyamAna thavAthI vividha alaMkAra samarpIne tenI sevA-AjJAno svIkAra
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 301 rAyA'vi sabalavAhaNo tadaNusAreNa ya(gacchai) kameNa ya patto veyaDDhapavvayassa niyaMbadesaM / tattha ya khaMdhAvAraM nivesaavei| veyaDDagirikumAradevo'vi puvvanAeNa caliyAsaNo vivihAlaMkArahattho sevaM pddicchi| kaivayadiNANaMtaraM ca timisaguhAsamIvamuvAgayassa cakkiNo aTThamabhattatavacaliyAsaNo kayamAlayadevo bhAlayalavilulaMtakarakamalo jhaDatti ckkhugoyrmaago| thIrayaNajoggaM rayaNAlaMkAraM annANi ya vivihANi bhUsaNAiM paNAmei / ANAnidesaM ca bahumanniUNa gae taMmi rAyA vijayaseNaM seNAvaI rayaNabhUyaM saddAviUNa evaM vAgarei-'bho vijayaseNa! gacchAhi tumaM siMdhumahAnaIe paccatthimilladesaM naganagarAgarAiparikkhittaM sigdhaM sAhiUNa ehitti / 'jaM devo ANaveitti viNaeNa sAsaNaM paDicchiUNa seNAhivo vihiyatakAlociyamajjaNAivAvAro, mahAparakkamo, teyaMsI, mecchabhAsAvisArao, vissuyajaso, pavara kuMjarakhaMdhAdhirUDho, sannaddhabaddha kavao, cakraratnaM vaitADhyaparvatAbhimukhaM gantumArabdham / rAjA'pi sabalavAhanaH tadanusAreNa ca (gacchati) krameNa ca prAptaH vaitADhyaparvatasya nitambadezam / tatra ca skandhAvAraM nivezayati / vaitADhyagirikumAradevaH api pUrvanyAyena calitA''sanaH vividhA'laGkArahastaH sevAM pratIcchati / katipayadinAntaraM ca tamisrAguhAsamIpamupAgatasya cakriNaH aSTamabhaktatapazcalitA''sanaH kRtamAlakadevaH bhAlatalavilulatkarakamalaH jhaTiti cakSugocaram aagtH| strIratnayogyaM ratnA'laGkAramanyAni ca vividhAni bhUSaNAni arpayati / AjJAnirdezaM ca bahumanya gate tasmin rAjA vijayasenaM senApati ratnabhUtaM zabdApya evaM vyAkaroti-'bhoH vijayasena! gaccha tvaM sindhumahAnadyAH pAzcAtyadezaM naga-nagarA''karAdiparikSiptaM zIghraM sAdhayitvA ehi' iti| 'yad devaH AjJApayati' iti vinayena zAsanaM pratIcchya senAdhipaH vihitatatkAlocitamajjanAdivyApAraH, mahAparAkramaH, tejasvI, mlecchabhASAvizAradaH, vizrutayazAH pravarakuJjaraskandhA'dhirUDhaH, sannaddhabaddha kavacaH, karyo. tyAMthI keTalAka divasa pachI te tamisAguphAnI samIpe gayo, ane aThThamatapa karatAM Asana calita thavAthI, kRtamAla deva lalATe aMjali joDI tarata ja nareMdra pAse Avyo. teNe strIratnane yogya ratnAlaMkAra temaja bIjAM vividha AbhUSaNo arpaNa karIne praNAma karyA ane tenI AjJAne bahumAnya karI te svasthAne gayo. pachI rAjAe ratnabhUta vijayasena senApatine bolAvIne kahyuM- he vijayasena! tame parvata, nagara-khANAdi yukta siMdhu mahAnadInA pazcima bhAge Avela deza sAdhIne satvara pAchA Avo." eTale "jevI devanI AjJA' ema vinayathI zAsana svIkArI senApati, te samayane ucita majjanAdi karma karI, parAkramI, tejasvI, mleccha-bhASAmAM vizArada, yazathI vikhyAta, kavaca bAMdhI sajja thayela, pIThapara jeNe kasIne bANanuM bhAthuM ane dhanuSya bAMdhela che, aneka gaNanAyaka tathA daMDanAyaka-koTavAlathI paravarela, dhavala chatrane jeNe dhAraNa karela che, nirmaLa cAmaro jenApara DhaLI rahyAM che ane vAjiMtronA nAdathI dizAone jeNe baherI karela che evo te zreSTha hAthI para ArUDha thaine siMdhu nadInA
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 zrImahAvIracaritram uppIliyasarAsaNadhaNupaTTho, aNegagaNanAyagadaMDa-nAyagaparivuDo, dhariyadhavalAyavatto, calaMtavimalacAmaro, pahayatUraravabahiriyadiyaMtaro siNdhumhaaniitiirmuvaagcchi| tAhe sa cammarayaNaM siMdhumahAnaijalaMmi vittharai / bArasajoyaNamettaM nAvArUveNa taraNaTThA / / 1 / / to taMmi samArUDho hri-kri-paaikk-ckkpriyrio| vIsattho pavaNavasullasaMtasumahallakallolaM / / 2 / / gopayamiva siMdhunaiM laMghittA mecchajAie savve / ANAniddese saMThavei rayaNAiM giNhei / / 3 / / jummam / sAmI! tumhe saraNaM gaI ya emAi jaMpamANe te| ThaviuM saTTANesaM viNiyattai vijayaseNo to ||4|| utpIDitazarAsanadhanuSpRSThaH, anekagaNanAyaka-daNDanAyakaparivRttaH, dhRtadhavalA''tapatraH, caladvimalacAmaraH, prahatatUraravabadhiritadigantaraH sindhumhaandiitiirmupaagcchti| tadA saH carmaratnaM sindhumahAnadIjale vistArayati / dvAdazayojanamAtraM naurUpeNa taraNArtham ||1|| tataH tasmin samArUDhaH hari-kari-padAti-cakraparivRttaH / vizvastaH pavanavazollasatsumahAkallolAm / / 2 / / goSpadaM iva sindhunadI laGghitvA mlecchajAtikAn sarvAn / AjJAnirdeze saMsthApayati ratnAni gRhNAti / / 3 / / yugmm| svAmin! bhavantaH zaraNaM gatiH ca evamAdIn jalpamAnAn tAn / sthApayitvA svasthAneSu vinivartate vijayasenaH tataH / / 4 / / kinAre Avyo. pachI te mahAnadI utaravAne nAvarUpe bAra yojana vistRta carmaratna pAtharyuM. (1) tenApara azva, hAthI, subhaTa ane cakrathI parivRta senApati nizcitapaNe ArUDha thai, pavanathI jyAM moTA kallola uchaLI rahyA che evI siMdhunadI eka khAbociyAnI jema oLaMgI, badhI mleccha jAtione teNe AjJAAdhIna banAvI ane temanI pAsethI ratnAdikanI bheTo lIdhI. (23) "he svAmInu! tame amArA zaraNarUpa ke gatirUpa cho' ema bolatAM te mlecchone svasthAne mokalI, vijayasena tyAMthI cha quyo. (4)
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 303 tRtIyaH prastAvaH piyamittacakkavaTTissa pAyapaMkayajuyaM paNamiUNa | rayaNAI samappai so bhilakkhuvijayaM ca vajjarai / / 5 / / puNaravi raNNA bhaNio seNAhivaI jahA tumaM bhadda! | gacchasu timisaguhAe kabADaugghADaNatthAe / / 6 / / tAhe tahatti samma paDisuNiUNaM smggblklio| gaMtuM guhAsamIve aTThamabhattaM tavo kuNai / / 7 / / aha tikkhutto pahaNai niviDeNaM tivvadaMDarayaNeNaM | te timisaguhAkavADe mahappamANe vairaghaDie / / 8 / / daMDAbhidhAyaparipelliyAI kuMcAravaM kreNtaaii| kukalattakahiyagujjhaM va tAiM vihaDaMti vegeNa / / 9 / / priyamitracakravartinaH pAdapaGkajayugaM praNamya / ratnAni samarpayati saH mlecchavijayaM ca vadati / / 5 / / ___ punaH api rAjJA bhaNitaH senAdhipatiH yathA tvaM bhdr!| gaccha tamisrAguhAyAM kapATodghATanArtham / / 6 / / tadA tatheti samyak pratizrutya samagrabalakalitaH / gatvA guhAsamIpe aSTamabhaktaM tapaH karoti / / 7 / / atha tridhA prahanti nibiDena tIvradaNDaratnena / te tamisrAguhAkapATe mahApramANe vajraghaTite / / 8 / / daNDA'bhighAtapariprerite kuJcAravaM kurvtii| kukalatrakathitaguhyamiva te vighaTataH vegena / / 9 / / priya mitra cakrInA caraNa-paMkajane namI teNe ratnAdi samarpaNa karyA tathA mlecchono vijaya kahI saMbhaLAvyo. (5) bheTale 32rI 20o senApatine -3 madra! tame tamilAzanA -3mAra dhAvA bhATe mo.' (7) rAjAnuM e zAsana zirapara caDAvI, samasta baLayukta te guphA pAse jaine teNe aThThamatapa Adaryo. (7) pachI vajathI banAvelA te guphAnA moTA kapATane teNe nibiDa ane tIvra ThaMDaranathI traNavAra tADana karyuM. (8) daMDanA abhighAtathI prerita thayelA, kucArava karatA te kapATa, kukAminIne kahela guhya vAtanI jema tarata ughaDI gayA. (9)
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 tayaNaMtaraM ca valiuM sAhai so cakkavaTTiNo vattaM / so'vi ya gayamArUDho samaggaseNAe saMjutto ||10|| cauraMgulappamANaM rogAsivanAsaNaM maNi ghettuM / cakkANumaggalaggo timisaguhaM visai maharAyA / / 11 / / tatto timisguhNtNdhyaarviddhNsnntthtthmigrue| maMDalage so vilihai kAgiNirayaNeNa bhittI ||12|| zrImahAvIracaritram tAhe maMDalagamaUhajAlaujjoyahaNiyatimirAo / nIharai suheNa samaM seNAe so guhAhiMto / / 13 / / io ya veyaGkaparabhAgavattiNo vi (ci?) lAyA mahAparakkamA, aparibhUyasAmatthA, kaNaga tadanantaraM ca valitvA kathayati saH cakravartinaM vRttam / so'pi ca gajamA''rUDhaH samagrasenAbhiH saMyuktaH ||10|| caturaGgulapramANaM rogA'zivanAzakaM maNi gRhiitvaa| cakrAnumArgalagnaH tamisrAguhAM vizati mahArAjA / / 11 / / tataH tamisraguhAntA'ndhakAravidhvaMsanArtham atigurukAn / maNDalakAn saH vilikhati kAkiNIratnena bhittiSu || 12 || tadA maNDalakamayUkhajAlodyotahatatimirAyAH / niharati sukhena samaM senayA saH guhAyAH / / 13 / / itazca vaitADhyaparabhAgavartinaH kirAtAH mahAparAkramAH, aparibhUtasAmarthyAH, kanaka-rajata-dhana-dhAnyasamRddhAH pAchA vaLIne teNe te vRttAMta priyamitrane jaNAvyo, jethI samasta senAyukta te hAthIpara ArUDha thai, roga ane azivano nAza karanAra tathA cAra aMgulapramANa maNiratna laI, cakrAnusAre teNe tamisrAguphAmAM praveza karyo. (10/11) tyAM tamisrAguphAnA aMdhakArane parAsta karavA teNe bhIMto para kAkiNIratnathI moTA mAMDalA karyAM. (12) tyAre mAMDalAnA kiraNa-samUhanA udyotathI aMdhakAra haNAI jatAM, te senA sahita guphAmAMthI sukhe bahAra nI'pyo. (13) have ahIM vaitADhacanA parabhAgamAM rahetA, mahAparAkramI, kanaka, ratna, dhana, dhAnyathI samRddha ane aparibhUta
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 305 rayaya-dhaNa-dhannasamiddhA niyaniyaTThANesu nivasaMtA bahUNi gaMdhavanagara-ruhiravarisa-bhUmikaMpapamuhAI uppAiyasayAiM pecchNti| tato NaM te tANi pecchiUNa ubviggA nirANaMdA ohayamaNasaMkappA dINayaM piva appANaM mannaMtA jAva ciTuMti tAva sahasacciya ukkiTThisIhanAyakalayalaraveNa samuddamahaNasaMkaM samuppAyamANo nisiyakaravAla-sella-bhalli-kuMtapaharaNakarehiM sUrehiM aNugammamANo patto tesiM desaM piymittnrvii| taM ca AgayaM nisAmiUNa te milecchA payaMDakovAruNacchA paropparaM maMtaMti-'bho bho esa koi kayaMtacoio amha visayaM uvaddaviukAmo vtttti| tA tahA karemo jahA esa aMtarA ceva viNassaitti / evaM saMpahArittA pIDiyadubbheyakavayA, vicittapaharaNahatthA, samuddhayamagara-nara-vasaha-saddala-garulAiciMdhA, porusAbhimANamuvvahaMtA ahamahamigAe gaMtUNa cakkiNo aggasenneNa saMpalaggA jujjhiuM, tao ya aggaseNNaM hayaparakkama, nivaDiyasuhaDaM, paDibhaggarahavaraM, khaMDiyajaccaturaMgavaggaM, paDikhaliyanaravaijaNaM tehiM kayaM nijanijasthAneSu nivasantaH bahUni gandharvanagara-rudhiravarSA-bhUmikampapramukhAni utpA(di)tazatAni prekSante / tataH te tAni prekSya udvignAH nirANandAH apahatamanaHsaGkalpAH dInaM iva AtmAnaM manyamAnAH yAvat tiSThanti tAvat sahasA eva utkRSTasiMhanAdakalakalaraveNa samudramanthanazaGkAM samutpAdyamAnaH nizitakaravAlabANa-bhallI-kuntapraharaNakaraiH zUraiH anugamyamAnaH prAptaH tasmin dezaM priymitrnrptiH| taM ca AgataM nizrutya te mlecchAH pracaNDakopA'ruNA'kSAH parasparaM mantrayanti-'bhoH bhoH eSaH ko'pi kRtAntanoditaH asmAkaM viSayaM upadravitukAmaH vartate / tasmAt tathA kurmaH yathA eSaH antarA eva vinazyati / ' evaM sampradhArya (ud)pIDitadurbhedakavacAH, vicitrapraharaNahastAH, samudbhUtamakara-nara-vRSabha-zArdUla-garuDAdicihnAH, pauruSAbhimAnam udvahantaH ahamahamikayA gatvA cakriNaH agrasainyena sampralagnAH yoddham / tatazca agrasainyaM hataparAkramam, nipatitasubhaTam, pratibhagnarathavaram, khaNDitajAtyaturagavargam, pratiskhalitanarapatijanaM taiH kRtaM prekSya vijayasenaH sAmarthyavALA evA mleccho te gaMdharvanagara, rudhiravarSaNa, bhUmikaMpapramukha seMkaDo utpAdo joi rahyA che; pachI te bhIlo te apazukanone joI, nirAnaMda, udvigna ane potAnA mananA saMkalpo jANe haNAyA hoya tema potAne dIna mAnatA jeTalAmAM rahe che, teTalAmAM to ekadama utkRSTa siMhanAdanA kalaravathI samudra-maMthananI zaMkA upajAvato, ane tIkSNa taravAra, barachI, bhAlA, zalya vigere zastrone dhAraNa karanAra evA zUravIra subhaTo vaDe anusarAto priya mitra narapati temanA pradezamAM AvI pahoMcyo. eTale tene Avela sAMbhaLatAM pracaMDa kopathI locanane rakta karatA pleccho paraspara vicAravA lAgyA ke-"are! kRtAMte mokalela A koi ApaNA dezane upadrava karavA Avyo che, mATe ApaNe evo upAya karIe ke adhavacamAM ja e vinAza pAme.' ema dhArI durbheda kavaco caDAvI, hAthamAM vividha zastro lai, magara, nara, vRSabha, siMha, garuDapramukhanA cinho uMcA karatA ane baLano garva karatA evA te ekadama utAvaLathI jaIne cakrInA agrasainya sAthe yuddha karavA lAgyA. evAmAM bhIlo vaDe parAkramahIna subhaTo jemAM paDI gayA che, zreSTha ratha jyAM tUTI gayA che, jAtya azvo jemAM jakhamI thayA che, tathA rAjAo jyAM lanA pAmyA
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 zrImahAvIracaritram pecchiUNa vijayaseNo seNAhivaI jAyakovo kamalAmelaganAmaM AsarayaNaM AruhiUNa kuvalayadalasAmalaM savvattha appaDihayaM naravaihatthAo khaggarayaNaM ca gahiUNa te vi(?ci)lAe cAuddisiMpi pasarie pddikhli| kiM bahuNA? timiraMva diNayareNaM bhuyagasamUhovva pakkhirAeNaM / seNAhiveNa nihayA bhIyA te aigayA sagihaM / / 1 / / ghettUNaM gharasAraM puttakalattAiyaM ca maraNabhayA / aidUramavakkaMtA sigghaM visamesu ThANesu / / 2 / / tAhe siMdhunaIe kUle paricattasavvavAvArA | uttANA nivvasaNA aThThamabhattaM pagiNhaMti / / 3 / / senAdhipatiH jAtakopaH kamalAmelakanAma azvaratnam Aruhya kuvalayadalazyAmam, sarvatra apratihatam, narapatihastataH khaDgaratnaM ca gRhItvA tAn kirAtAn caturdikSu api prasRtAn pratiskhalati / kiM bahunA? - timiramiva dinakareNa, bhujagasamUhaH iva pakSirAjena / senAdhipena nihatAH bhItAH te atigatAH svagRham / / 1 / / gRhItvA gRhasAraM putra-kalatrAdikaM ca maraNabhayAt / atidUramapakrAntAH zIghraM viSameSu sthAneSu / / 2 / / tadA sindhunadyAH kUle parityaktasarvavyApArAH / uttAnAH nirvasanAH aSTamabhaktaM pragRhNanti / / 3 / / che evA potAnA agrasainyane joi, vijayasena senApati bhAre kopa pAmI, kamalAmelaka nAmanA azvapara ArUDha thai, kuvayanA pAMdaDA samAna, zyAma ane sarvatra asmalita evuM khaga ratna rAjAnA hAthamAMthI laine, teNe cotarapha prasarelA mlecchone parAjita karI dIdhAM. vadhAre to zuM paNa aMdhakArane sUryanI jema, bhujaMgone garuDanI jema, senApatie haNelA te pleccho bhaya pAmI potAnA ghare gayA. (1) tyAM maraNanA bhayathI putra, kalatrAdi sArI vastu laine satvara teo ati dUra viSama-vikaTa sthAnomAM cAlyA gayA. (2) pachI siMdhu nadInA kinAre badhA kAryo choDIne, vastrarahita thai, urdhvamukhe aThThamatapa kare che. (3)
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 307 tRtIyaH prastAvaH sattubalahaNaNaheuM puTviMpi ya pADiherakaraNapare / sumaraMti egacittA kuladeve mehamuhanAme / / 4 / / aTThamabhattassaMte tatto caliyAsaNA surA eMti / gayaNaMgaNamoinnA bhaNaMti kiM sumariyA amhe? / / 5 / / siTuM ca cilAehiM jaha amhe riubaleNa pddihnniyaa| tA tumhe musumUraha riupakkhaM amha rakkhaTThA / / 6 / / devehiM tao bhaNiyaM eso piyamittanAma vrckkii| kAumimassa viNAsaM aho na sakko'vi sakkei / / 7 / / tA bho aNabhibhavaNijjo es| kevalaM tumha pakkhavAyamaNusaraMtA kiMpi uvasaggemotti zatrubalahananahetuM pUrvamapi ca praatihaarykrnnpraan| smaranti ekacittAH kuladevAn meghamukhanAmnAm / / 4 / / aSTamabhaktasyA'nte tataH calitA''sanAH surAH enti / gaganAGgaNamavatIrNAH bhaNanti kiM smRtAH vayam? / / 5 / / ziSTaM ca kirAtaiH yathA vayaM ripubalena pratihatAH / tasmAt yUyaM bhaJjata ripupakSamasmAkaM rakSaNAya / / 6 / / devaiH tataH bhaNitaM eSaH priyamitranAmakaH vrckrii| kartumasya vinAzam aho! na zakraH api zaknoti / / 7 / / tasmAd bhoH anabhibhavanIyaH essH| kevalaM yuSmAkaM pakSapAtamanusarantaH kimapi upasRjAmaH iti nivedya ane zatrubaLane haNavA nimitte pUrvepaNa sAnnidhya karanArA evA meghamukha nAmanA potAnA kuLadevone temaNe methitte yA. ayA. (4) eTale aThThamatapane aMte Asana calAyamAna thatAM te devo AvyA ane gaganAMgaNe rahIne bolyA- "amane zA bhATe yA ya[ cha?' (5) svecchAe kahyuM-"zatrubaLathI amo parAjita thayA chIe, mATe tame amArI rakSA karavA zatruno nAza karo." (3) tyAre devo kahevA lAgyA ke "e priyamitra nAme cakravartI che. aho! eno vinAza karavA iMdra pote paNa samartha nathI, tethI e parAbhava pamADavAne azakya che; chatAM kevaLa tamAro pakSapAta karavA amo kAMipaNa upasarga karIe."
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 zrImahAvIracaritrama niveiUNa tesiM aMtiyAo te mehamuhA avkkmNti| naravaikhaMdhAvArassa uvariM mehanivahaM viuvvaMti, tao jugamusalamuTThippamANadhArAhiM niraMtaraM vArinivahaM sattarattaM jAva muyaMti / piyamittacakkavaTTI'vi taM tahAvihaM picchiUNa divvacammarayaNaM praamusi| taMpi ya khippameva duvAlasa joyaNAiM tiriyaM pavittharai / tattha so samattho'vi khaMdhAvAro samAruhai / pUNo'vi nariMdo navanavaisahassakaMcaNasalAgaparimaMDiyaM maharihaM vivihabhatticittaM DiMDIrapiTTha(?NDa)paMDuraM chattarayaNaM khaMdhAvArassa uvariM vArasa joyaNAiM samahiyAiM vitthArei, maNirayaNaM ca kiraNajAlaM muyaMtaM sarayaravisaricchaM chattamajjhabhAge Thavei / gAhAvaIvi cammarayaNegadesaMmi taddivasapainnanippaNNapUyANaM savvadhaNNANaM aNegakuMbhasahassAiM uvaTThavei / evaM ca so rAyA savvappayArehiM aNuvviggo cammarayaNamArUDho chattarayaNacchannovarimavibhAgo maNi-rayaNakaojjoo gAhAvaiuvaThThAviyadhannanicao niyabhavaNagaovva suheNa acchei| kiM bahuNA? teSAM antikAt te meghamukhAH aprakrAmanti / narapatiskandhAvArasya upariM meghanivahaM vikurvanti / tataH yugamuzalamuSTipramANadhArAbhiH nirantaraM vArinivahaM saptarAtraM yAvad munycnti| priyamitracakravartI api taM tathAvidhaM pekSya divyacarmaratnaM parAmRzati / tadapi ca kSiprameva dvAdaza yojanAni tiryak prvistrti| tatra saH samastaH api skandhAvAraH samArohati / punaH api narendraH navanavatisahasrakaJcanazalAkAparimaNDitaM mahArha vividhabhakticitraM DiNDIrapiNDapANDuraM chatraratnaM skandhAvArasya upari dvAdazayojanAni samadhikAni vistArayati, maNiratnaM ca kiraNajAlaM muJcat zaradaravisadRzaM chatramadhyabhAge sthApayati / gAthApatiH api carmaratnaikadeze taddivasapratIrNa(=anta)niSpannapUtAnAM sarvadhAnyAnAM anekakumbhasahasrANi upasthApayati / evaM ca saH rAjA sarvaprakAraiH anudvignaH carmaratnamArUDhaH chatraratnacchannoparimavibhAgaH maNi-ratnakRtodyataH gAthApatyupasthApitadhAnyanicayaH nijabhavanagataH iva sukhena aaste| kiM bahunA? ema kahI devo temanI pAsethI nIkaLIne rAjAnA sainya upara temaNe meghasamUha vikrtho ane yuga, muzaLa ke muSTi pramANa dhArAthI niraMtara sAta divasaparyata vAridhArA varasAvI eTale te jaLa-upadrava joi cakravartIe paNa divya carmaratnapara hAtha pheravyo, jethI te tarata ja bAra yojana vistRta thayuM. tenA para badhI senA ArUDha thai. pachI rAjAe navvANuM hajAra kaMcana-zalAkAothI maMDita, mahAkImatI, vividha racanAvaDe vicitra tathA phINanA samUha samAna ujvaLa, evA chatraratnane senApara kaMika adhika bAra yojana vistAryuM ane kiraNone vistAranAra tathA zaradaRtunA sUryasamAna maNiratnane chatranA madhya bhAgamAM mUkyuM. jyAre gAthApati paNa te divasathI, vistArathI niSpanna karI sApha karela sarva prakAranA dhAnyonA hajAro kuMbho-pAtro carmaratnanA eka bhAgamAM upasthita karavA lAgyo. e pramANe te rAjA carmaratnapara ArUDha thai, uparanA bhAgamAM chatraratnathI AcchAdita banI, maNiratnanA udyotamAM rahetAM ane gAthApati sarva dhAnya niSpanna karato, jethI te potAnA bhavanamAM jANe raheto hoya tema sarva prakAre ugarahita thaine sukhe rahevA lAgyo. vadhAre to zuM paNa -
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH navi se chuhA na vAhI neva bhayaM neva vijjae dukkhaM / vijayAhivassa raNNo khaMdhAvArassavi taheva / / 1 / / aha piyamittanariMdo saMpatte sattarattapajjaMte / ciMtei ko Nu eso jo maM viddavai salileNaM ? / / 2 / / etthaMtaraMmi AbaddhapariyarA vivihapaharaNasameyA / solasa jakkhasahassA mehamuhANaM gayA pAse / / 3 / / bhaNiyA ya tehiM re re appatthiyapatthiyA dhuvaM tumhe / jaM cakkavaTTiNo'vihu uvasaggaM evamAyaraha ||4|| tA muMcaha cakkhupahaM ahavA juddhatthamabhimuhA hoha / ii bhaNie mehamuhA gayA cilAyANa pAmi ||5|| nA'pi tasya kSudhA na vyAdhiH naiva bhayaM naiva vidyate duHkhaM / vijayAdhipasya rAjJaH skandhAvArasyA'pi tathaiva / / 1 / / atha priyamitranarendraH samprApte saptarAtriparyante / cintayati 'kaH nanu eSaH yaH mAM vidravati salilena ?' / / 2 / / atrAntare AbaddhaparikarAH vividhapraharaNasametAH / SoDaza yakSasahasrAH meghamukhAnAM gatAH pArzve / / 3 / / bhaNitAH ca taiH re re! AprArthitaprArthakAH dhruvaM yUyam / yat cakravartinaH api khalu upasargamevaM Acaratha ||4|| tasmAd muJcata cakSupanthAnam athavA yuddhArthaM abhimukhAH bhavata / iti bhaNite meghamukhAH gatAH kirAtanAM pArzve ||5|| 309 kSudhA ke 2oga temaja bhaya ke duHkha te vijayAdhipati rAjAne temaja tenI senAne kaMipaNa na hatAM. (1) have sAta divasa vItatAM priyamitra nareMdra ciMtavavA lAgyo ke-evo koNa che ke jaLathI mAro parAbhava kare che?' (2) evAmAM zastro sahita sajja thaine soLa hajAra yakSo te meghamukha devo pAse gayA ane kahevA lAgyA ke 'tame kharekhara aprArthanI prArthanA karatA lAgo cho, ke cakravartIne paNa A pramANe upasarga karavA taiyAra thayA cho. (34) mATe satvara dUra bhAgI jAo. nahiM to yuddha karavAne taiyAra thAo.' ema yakSonA kahevAthI teo mleccho pAse
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 zrImahAvIracaritram sAhati savvavaiyaramasamatthattaM ca attasattIe | naravaisevAkajje peseMti ya te cilAe'vi / / 6 / / aha mukkakesahatthA paharaNarahiyA niyNsiollpddaa| bhayavasavisaMThulaMgA gaMtUNa namaMti te mecchA / / 7 / / kaNagaM vicittarayaNe annaMpi visiTThavatthumappiMti / paDivajjiya tassevaM niyAvarAhaM ca khAmeMti ||8|| evaM ca pavajjiyasevA milecchA sammANiUNa cakkiNA visajjiyA saTTANesa | seNAvaIvi siMdhumahAnaIe bIakhaMDasAhaNatthaM pesio puvvvihiie| taM ca sAhiUNa pacchA''gae taMmi piyamitto rAyA cakkANumaggeNa paTTio veyaDDAbhimuhaM, kameNa ya patto pavvayaniyaMbadesaM / kathayanti sarvavyatikaramasamarthatvaM ca AtmazaktyAH / narapatisevAkArye preSanti ca tAn kirAtAn api ||6|| atha muktakezahastAH praharaNarahitAH nivsitaa''rdrpttaaH| bhayavazavisaMsthulAGgAH gatvA namanti te mlecchAH / / 7 / / kanakam, vicitraratnAni, anyadapi viziSTavastu arpayanti / pratipadya tatsevAM nijA'parAdhaM ca kSAmayanti / / 8 / / evaM ca prapannasevAH mlecchAH sanmAnya cakriNA visarjitAH svasthAneSu / senApatiH api sindhumahAnadyAH dvitIyakhaNDasAdhanArthaM preSitaH puurvvidhinaa| tacca sAdhayitvA pazcAd Agate tasmin priyamitraH rAjA gayA ane potAnA asAmarthya sAthe temaNe badho vRttAMta kahI saMbhaLAvyo, tathA te mlecchone paNa nareMdranI sevA karavA bho'dayA. (5/7) pachI chUTA mUkelA kezo para hAtha pheravatA, hathiyAra rahita, ArTa vastra paherI, bhayathI vyAkuLa banelA evA pleccho jaine nareMdrane namI paDyA. (7) vaLI suvarNa, vividha ratno, temaja bIjI paNa kIMmatI vastuo temaNe bheTa dharI ane tenI sevA svIkArIne potAno a52|5 bhAvyo. (8) e pramANe sevAno svIkAra karatAM plecchono satkAra karIne tene svasthAne visarjana karyA. pachI siMdhu nadIno bIjo khaMDa sAdhavA mATe nareMdra pUrva pramANe senApatine mokalyo, eTale te sAdhIne senApati pAcho AvatAM priya mitra rAjA cakrAnusAra vaitADhayagiri bhaNI cAlyo ane anukrame parvatanA madhyabhAgamAM pahocyo. tyAM uttara ane dakSiNa
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 311 tRtIyaH prastAvaH tao maNasIkarei uttrdaahinnseddhivijjaahre| te'viya bhayakhubhiyacittA nANAvihakaNagarayaNapamuhapahANavatthusamappaNapuvvayaM naravaiNo sirasA sAsaNaM pddicchNti| seNAvaI'vi puvvakameNa gaMgAmahAnaIpuvvakhaMDaM sAhiUNa pAsamalliyai / / puvvakkameNa puNaravi khaMDaguhaM laMghiUNa nrnaaho| cauraMgabalasameo gaMgApaccatthime kUle / / 1 / / khaMdhAvAranisesaM kAUNaM pavararayaNapaDipuNNo / aTThamabhattapurassaramaha giNhai nava mahAnihiNo ||2|| jummam / maNavaMchiyatthakaraNekkapaccalA vairanimmiyakavADA / bahupunnapAvaNijjA imehiM nAmehiM te neyA / / 3 / / cakrAnumArgeNa prasthitaH vaitADhyA'bhimukham, krameNa ca prAptaH parvatanitambadezam / tataH manasIkaroti uttaradakSiNazreNividyAdharAn / te'pi ca bhayakSubdhacittAH nAnAvidhakanaka-ratnapramukhapradhAnavastusamarpaNapUrvakaM narapateH zirasA zAsanaM pratIcchanti / senApatiH api pUrvakrameNa gaGgAmahAnadIpUrvakhaNDaM sAdhayitvA pArzve upasarpati / pUrvakrameNa punaH api khaNDaguhAM laGghitvA naranAthaH / caturaGgabalasametaH gaGgApazcime kUle / / 1 / / skandhAvAranivezaM kRtvA pravararatnapratipUrNaH / aSTamabhaktapurassaram atha gRhNAti nava mahAnidhayaH / / 2 / / yugmam / manovAJchitA'rthakaraNaikapratyalAH vjrnirmitkpaattaaH| bahupuNyaprApyAH ebhiH nAmabhiH te jJeyAH / / 3 / / zreNinA vidyAdharone teNe yAda karyA. evAmAM bhayathI manamAM kSobha pAmatAM, vividha kanaka, ratna pramukha pradhAna vastu samarpavA pUrvaka temaNe narapatinI AjJA ziromAnya karI. tyAM pUrvakramathI gaMgA nadIno pUrva khaMDa sAdhIne senApati paNa AvI pahoMcyo, eTale prathamanI jema pharI caturaMga senA sahita cakravartI, khaMDanI guphA oLaMgI, gaMgAnadInA pazcima kinAre sainya sthApana karI, aThThama-tApUrvaka zreSTha ratnapUrNa evA navamahAnidhio grahaNa karyA, ke je manovAMchita pUravAmAM samartha, vajanirmita dvAravALA, ane bahu puNyathI pAmavA lAyaka, ane je AvAM nAmothI prasiddha cha- (1/2/3)
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 zrImahAvIracaritram nesappa paMDue piMgale ya taha savvarayaNa mhpume| kAle ya mahAkAle mANavaga mahAnihI saMkhe / / 4 / / ___ eesiM ciya cakkI nihINamanihINaporisAraMbho / sakkArapuvvayaM kAravei aTThAhiyAmahimaM / / 5 / / gaMgApurathimillaM seNAvaiNA duijjamavi khNddN| gAhAvai tattha Thio bhuMjato vivihavisayasuhaM / / 6 / / ___ evaM ca so piyamittacakkavaTTI pasAhiyachakkhaMDo, nijjiyapaDivakkhacakko appaNo ANAe ThaveMto, narAhive daMseMto niyaparakkama, sammANaMto sevagajaNaM, virayaMto dINANAhANa aNavarayadANaM, battIsanaravaisahassANugammamANo paDiniyatto muuyaanyriie| paDicchio naisarpaH pANDukaH piGgalazca tathA sarvaratnaH mahApadmaH / kAlazca mahAkAlaH mANavakaH mahAnidhayaH zaGkhaH / / 4 / / eteSAmeva cakrI nidhInAm anihInapauruSA''rambhaH / satkArapUrvakaM kArayati aSTAhnikAmahimAnam / / 5 / / gaGgApaurvatsyaM senApatinA dvitIyamapi khnnddm(saadhitm)| gAthApatiH (=cakrI) tatra sthitaH bhuJjan vividhaviSayasukham / / 6 / / evaM ca saH priyamitracakravartI prasAdhitaSaTkhaNDaH, nirjitapratipakSacakramAtmanaH AjJAyAM sthApayan, narAdhipAn darzayan nijaparAkramam, sammAnayan sevakajanam, viracayan (=vitaran) dInA'nAthAnAM anavaratadAnam, dvAtriMzannarapatisahasrA'nugamyamAnaH pratinivRttaH mUkAnagaryAm / pratIcchitaH dvAdazavArSikaH mahArAjA'bhiSekaH | nesartha, pAMDuDa, piMgata, sarvaratna, bhA55, sa, bhaDAsa, bhA55 ane zaMbha. (4) e pramANe pUrNa puruSArtha yukta evA narezvare e nave nidhAnono satkAra pUrvaka aThThAI mahotsava karAvyo. evAmAM senApatie gaMgA nadInA pUrvano bIjo khaMDa paNa jItI lIdho. tyAM gAthApati vividha viSaya-sukha bhogavato rahayo. (7) e rIte priya mitra cakravartI, cha khaMDane sAdhI, badhA zatruone parAjita karI potAnI AjJAmAM mUkato, rAjAone potAno parAkrama batAvato, sevakone sanmAnato tathA dIna ane anAtha janone satata dAna Apato te batrIsa hajAra rAjAo sahita mUkA nagarImAM Avyo. tyAM rAjAoe teno bAra varasa mahArAjyAbhiSeka karyo.
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 313 duvAlasavArisio mahArAyAbhiseo / evaM ca kayakAyavvo battIsAe battIsabaddhanADayasahassANaM, solasaNhaM jakkhasahassANaM, tiNhaM tisaThThINaM sUyasayANaM, aTThArasaNhaM seNippaseNINaM, caurAsIe turagasayasahassANaM caurAsIe pavarakuMjarasayasahassANaM, chaNNauie maNusakoDIe, bAvattarIe puravarasahassANaM, battIsAe jaNavayasahassANaM, channauie gAmakoDINaM, navaNauie doNamuhasahassANaM, cauvIsAe kabbaDasahassANaM, aDayAlIsAe paTTaNasahassANaM, cauvIsAe maDaMbasahassANaM, vIsAe AgarasahassANaM, solasaNhaM kheDasayANaM caudasaNhaM saMvAhasahassANaM annesiM ca rAIsara-seTThi-seNAvaipamuhANaM jaNANaM ANissariyasAraM sAmittamaNupAliMto divvaM visayasuhamaNubhuMjato ya kAlaM volei| egayA ya pasaMtacitto bhavaNovaribhUmigAe oloyaNagao jAva disAvalayamavaloei evaM ca kRtakartavyaH dvAtriMzadbhiH dvAtriMzadbaddhanATakasahasrANAM, SoDazaM yakSasahasrANAm, trayaH triSaSTInAM sUdazatAnAm, aSTAdaza zreNi-prazreNInAm, caturazItiH turagazatasahasrANAm, caturazItiH pravarakuJjarazatasahasrANAm, SaDnavatiH mAnuSakoTInAm, dvAsaptatiH puravarasahasrANAm, dvAtriMzat janapadasahasrANAm, SaDnavatiH grAmakoTInAm, navanavatiH droNamukhasahasrANAm, caturviMzatiH karbaTasahasrANAm, aSTacatvAriMzat paTTaNasahasrANAm, caturviMzatiH maDambasahasrANAm, viMzatiH AkarasahasrANAm, SoDazaH kheTazatAnAm, caturdazaH sambAhasahasrANAm, anyeSAM ca rAjezvara-zreSThi-senApatipramukhANAM janAnAM AjJaizvaryasAraM svAmitvamanupAlayan divyaM viSayasukhamanubhuJjan ca kAlaM vytikraamti| ekadA ca prazAntacittaH bhavanoparibhUmibhAge AlokanagataH yAvad digvalayam avalokate tAvat sahasA e pramANe kRtakRtya thatAM batrIsa pAtro saMyukta evA batrIsa hajAra nATako, soLa hajAra yakSo, traNaso tresaTha rasoyA, aDhAra zreNi ane prazreNi, corAzI lAkha azvo, corAzI hajAra kuMjaro, chas koTI manuSyo, bahoMtera hajAra zreSTha nagaro, batrIsa hajAra dezo, chas koTI gAmo navvANuM hajAra droNamukha, covIsa hajAra karbaTa, aDatAlIza hajAra pattana, covIza hajAra maDaMba, vIza hajAra Akara, soLaso kheDa, cauda hajAra pravara yodhAo, temaja yuvarAja, zreSThI, senApati pramukha janone AjJA-aizvaryarUpa svAmitva paLAvato ane divya viSaya-sukha bhogavato te kALa nirgamana karavA lAgyo. evAmAM ekadA zAMta citte cotarapha avalokana karavA AvAsanA upalA bhAga para jatAM nareMdra jeTalAmAM dizAo tarapha juve che, teTalAmAM AkAza pratye tarata pragaTa thayela ane nAnakaDu eka vAdaLuM tenA jovAmAM AvyuM, 1.45-sthagana bhAvAbho . 2. sAhA nagara, 3. za2, 4.nI AsapAsa meM yo4na ma na hoya tevA gAmo, 5. khANa athavA khANavALo pradeza, 6. dhULanA prAkAravALA nagaro.
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 zrImahAvIracaritram tAva sahasacciya pecchai gayaNaMgaNe samutthiyaM thevavitthAraM mehakhaMDaM, taM ca-kajjala-bhasalagavala-koila-kAliMdIjalasAmalaM, phuraMtavijjudaMDuDDAmaraM, dhaMtakalahoyadhavalagopaMtimaNaharaM, samullasaMtAkhaMDalagaMDIvADaMbararamaNijjaM, maMdamaMdamukkabiMdusaMdohasuMdaraM gaMbhIragajjiraravataMDaviyasihaMDigaNaM khaNamegaM disAmuhesu pasariUNa sahasacciya samucchaliyapabalapavaNappaNolijjamANaM savvahA paNaTThamavaloiUNa ciMtei-'aho kerisI vatthupariNaI? jaM tArisaM ghaNapaDalamaccaMtanayaNAbhirAmaM khaNamettamunnaiM pAviUNa saMpayaM savvuccheyamAvannaM / eyANumANeNaM ciya savvavatthUNaM esA gaI, khaNavigamadhamme ya ettha kiM paDibaMdhaThThANaM?, kA vA raI? ko vA uttarottarakAyavvavihANujjamo? kahaM vA khaNamettaMpi bajjhavatthUsu vissAso, acchaMtu vA bajjhavatthuNo, jaM imaM sayalamaNorahamaMdiraM sarIraM jassa kira nimittaM kIrai kari-turayaraha-joha-juvai-purAgarapamuharajjaMgovajjaNasamujjamo taMpi uppAyadhammattaNeNa paccakkhadiTThaviNaTThaeva prekSate gaganAGgaNe samutthitaM stokavistAraM meghkhnnddm| taM ca kajjala-bhramara-gavaya-kokilakAlindrIjalazyAmalam, sphuradvidyuddaNDodbhaTam, mAtakaladhautadhavalagopaGktimanoharam, samullasadA''khaNDalagANDIvA''DambararamaNIyam, mandamandamuktabindusandohasundaram, gambhIragarjiraravatANDavitazikhaNDigaNaM kSaNamekaM diGmukheSu prasRtya sahasA eva samucchalitaprabalapavanapraNodyamAnaM sarvathA praNaSTamavalokya cintayati-'aho! kIdRzI vastupariNatiH? yad tAdRzaM ghanapaTalamatyantanayanA'bhirAmaM kSaNamAtram unnatiM prApya sAmprataM sarvocchedamApannam / etadanumAnena eva sarvavastUnAm eSA gatiH / kSaNavigamadharme ca atra kiM pratibandhasthAnam? kA vA ratiH? kaH vA uttarottarakartavyavidhAnodyamaH? kathaM vA kSaNamAtramapi bAhyavastuSu vizvAsaH / AstAM vA bAhyavastubhiH, yad idaM sakalamanorathamandiraM zarIraM yasya kila nimittaM kriyate kari-turaga-ratha-yodhayuvatI-purA''karapramukharAjyAGgopArjanasamudyamaH tadapi utpAdadharmatvena pratyakSadRSTavinaSTameghamAlAmiva dhruvaM ke je kAjaLa, bhamarA, jaMgalI pADA, koyala, ane yamunAnA jaLa samAna zyAma, skurAyamAna vIjaLIne lIdhe bhayAnaka, dhamela zyAma suvarNanI vacce vijaLI rUpI zveta kiraNonI zreNi samAna manohara, ullAsa pAmatA iMdradhanuSyanA ADaMbara vaDe ramaNIya, maMda maMda varasatAM biMdu samUhavaDe suMdara, gaMbhIra garjaravathI mayUrone nRtya karAvanAra evuM te kSaNavAra dizAomAM prasarIne tarataja prabaLa pavanathI prerAtAM sarvathA naSTa thaela joine nareMdra ciMtavavA lAgyo ke "aho! vastunI pariNati kevI che? ke AMkhone atyaMta game evuM vAdaLa kSaNavAra unnati pAmI atyAre sarvathA viccheda pAmyuM. enA anumAnathI sarva padArthonI evI ja sthiti samajavI. kSaNavinazvara evI vastumAM Asakti zuM karavI? ke prIti paNa kevI? athavA bhaviSyanA kAryavidhAnano Udyama paNa kevo? ke bAhya vastuomAM kSaNamAtrano vizvAsa paNa zo karavo? athavA to bAhyavastuo dUra raho, paraMtu samasta manorathanA maMdirarUpa evuM A zarIra ke jenA nimitte hAthI, ghoDA, ratha, yodhA, yuvatI, nagara, khANa vagere rAjyAMga meLavavAno prayatna thAya che, te paNa utpanna thavAthI, pratyakSa daSTa-vinaSTa meghanI zreNInI jema avazya vinazvara ja
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 315 tRtIyaH prastAvaH mehamAlaM va dhuvaM viNassarasIlaM / ao kusalA kahameyassa nissArapoggalacaovacayarUvassa, ar3hi-miMja-vasA-ruhira-maMsa-sukkAivilINakAraNasamubbhavassa, viviharoganivahapariggahiyassa, paidivasaNhANa-vilevaNa-bhoyaNapamuhovayAraparipAlaNijjassa, sIya-tAvAyaMkAidosarakkhaNijjassa, paramadugucchaNijjagaMdhassa asuipaDipuNNakalasasseva bAhiramettaramaNIyassa, dajjaNaceTTiyasseva aviyArasuMdarassa, mahAnariMdasseva visiTThavisayANurAgissa, duddhapANaparavvasamajjArasseva aNavekkhiyapayaMDajamadaMDAbhighAyassa vivihappayArehiM uvalAlaNatthaM giNhaMti rajjaM, kareMti niravekkhacittA pAvavAvAraM, sayAvi rakkhaNatthaM vivihapaharaNahatthaM dhareMti suhaDasatthaM, aNavarayasaMtAvakaraM koha-lohAiveriniyaraM niccaM paccAsannaTThiyaMpi aNavekkhiUNa joyaNasahassaMtariyaM saMkaMti sattunivahaM, sakajjamattANurAgiNaMpi nikkavaDapemma maNNaMti pariyaNaM, avassaMbhAvinihaNaMpi dhuvaM lakkhaMti dhnnN| tA aho tesiM pamattacittayA, vinazvarazIlam / ataH kuzalAH kathametasya niHsArapudgalacayopacayarUpasya, asthi-medya-vasA-rudhira-mAMsazukrAdi-vilInakAraNasamudbhavasya, vividharoganivahaparigRhItasya, pratidivasasnAna-vilepana-bhojanapramukhopacAraparipAlanIyasya, zIta-tApA''taGkAdidoSarakSaNIyasya, paramajugupsanIyagaMdhasya azucipratipUrNakalazasyeva bAhyamAtraramaNIyasya, durjanaceSTitasyeva avicArasundarasya, mahAnarendrasyeva viziSTaviSayAnurAgiNaH, dugdhapAnaparavazamArjArasyeva anapekSitapracaNDayamadaNDAbhighAtasya vividhaprakAraiH upalAlanArthaM gRhNanti rAjyam, kurvanti nirapekSacittAH pApavyApAram, sadApi rakSaNArthaM vividhapraharaNahastaM dhArayanti subhaTasArtham, anavaratasantApakaraM krodha-lobhAdivairinikaraM nityaM pratyAsannasthitamapi anapekSya yojanasahasrAntaritaM zaGkante zatrunivaham, svakAryamAtrA'nurAgiNamapi niSkapaTapremANaM manyante parijanam, avazyambhAvinidhanamapi dhruvaM lakSayanti dhanam / tasmAd aho teSAM pramattacittatA, aho nirvivekatA, aho mahAmohamahimA, aho che, bhATe duzaNa4no niHsAra pugtaan| 655535, masthi, meha, ya2kI, mohI, vIrya, mAMsa ityaahin| sthAna35 utpanna thayela, vividha rogathI gherAyela, pratidivasa snAna, vilepana, bhojana pramukha upacArothI paripAlanIya, zIta, tApa, pIDAnA doSathI rakSaNa karavA lAyaka, atyaMta bIbhatsa gaMdhayukta azucithI bharelA kaLazanI jema, mAtra hArathI ramaNIya durjananI ceSTAnI jema vicAra na karo tyAM sudhI suMdara, mahAnareMdranI jema viziSTha viSaya (= deza ane indriya) rAgavALA ane dUdha pInAra bilADAnI jema pracaMDa yamadaMDanA ghAtanI darakAra na karanAra evA A zarIranuM lAlana-pAlana karavA vividha prakAre kema rAjya grahaNa kare che? manamAM darakAra rAkhyA vinA kema pApa seve che? sadA enuM rakSaNa karavA vividha zastravALA subhaTone kema saMghare che? niraMtara saMtApakArI ane nitya potAnI pAse upasthita chatAM krodha, lobhAdi zatruone na jotAM, hajAro yojanane AMtare rahelA evA bAhyazatruothI kema zaMkA pAme che? potAnA svArthamAtrathI anurAga batAvanAra evA parijanone niSkapaTa-premI kema mAnatA haze? vaLI avazya nAza pAmanAra chatAM dhanane teo avinazvara kema samaje che? mATe aho! temanI pramattatA, aho!
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 zrImahAvIracaritram aho nivrviveyayA, aho mahAmohamahimayA, aho ihaloyapaDibaMdhaparavvasayA, aho AgAmidukkhaniravekkhayA aho duhvibaagaavloynnpddikuulyaa|' ii ciMtayaMtassa paDhiyamegeNa kAlaniveyaeNa veyAlieNa vicchAyaM pacchimAsAgayamimamahuNA sUrabiMbaM milaMtA, rovaMti vvA'lijAlubbhaDaravamisao puMDarIyANa saMDA / kaMdaMte cakkavAyA guruvirahamahAdukkhasaMtattagattA, dhI saMsAro (saMsAro dhI) asAro jamiha phuDamaho sAsayaM natthi kiMpi / / 1 / / rAiNA'vi evamAyanniUNa ciMtiyaM 'aho aNiccayAe saMbaddhaM sAhu paDhiyaM eeNa, jutto saMpayaM mama dhammujjamo kAuM' ti nicchiUNa pasutto rayaNIe / tato khaNe khaNe bhavanigguNattaM pehamANassa, pANivahapamuhAI dukkiyAiM garihaMtassa, saMsAruvveyaM vahamANassa, susaMbaddhaM ihalokapratibandhaparavazatA, aho AgAmiduHkhanirapekSatA, aho duHkhvipaakaa'vloknprtikuultaa|' iti cintayataH paThitamekena kAlanivedakena vaitAlikena vicchAyaM pazcimA''zAgatam idamadhunA sUryabimbaM mlAyati (sati), rudanti vA'alijAlodbhaTaravamiSataH puNDarIkANAM khaNDAni / krandante cakravAkAH guruvirahamahAduHkhasantaptagAtrAH, dhik saMsAraH asAraH yadiha sphuTamaho zAzvataM nAsti kimapi / / 1 / / rAjJA'pi evamAkarNya cintitam 'aho anityatayA sambaddhaM sAdhu paThitametena / yuktaH sAmprataM mama dharmodyamaH kartumi ti nizcitya prasuptaH rajanyAm / tataH kSaNe kSaNe bhavanirguNatvaM prekSamANasya, prANivadhapramukhA duSkriyAH garhataH, saMsArodvegaM vahamAnasya, suhRdsambaddhaM bandhanamiva gaNayataH, bhogAn bhujaGgAH iva nirvive'tA, aho! bhahAmohano mahimA, aho ! khA loDa saMbaMdhI rAganI paravazatA, aho! AgAmI chuHmanI bedarakArI, aho! duHkhavipAka jovAnI pratikULatA.' ema rAjA ciMtavato hato, tevAmAM eka kAlanivedaka vaitAlike 4e||vyN } 'aho! tejarahita thai A sUryabiMba atyAre pazcima dizAmAM jatAM kamaLo saMkoca pAmavAthI bhramarakuLanA bhAre guMjA2vanA bahAne jANe rudana karI rahyA che, tathA moTA virahanA mahAdu:khathI du:khI zarIravALA cakravAko AkraMda karI rahyA che, mATe aho! A asAra saMsArane dhikkAra che ke jyAM sAkSAt kaMI zAzvata vastu ja nathI.' (1) ema sAMbhaLatA rAjAe paNa vicAra karyo ke-'aho! anityatAne lagatuM A ThIka bolyo, mATe have mAre dharmaudyama karavo ja yogya che.' ema dhArIne te rAtre sUi gayo, chatAM kSaNe kSaNe saMsAranI nirguNatA jotAM, jIvahiMsA pramukha duSkRtonI garhA karatAM, saMsAranI udvegatA dharatAM, svajana-saMbaMdhane baMdhana samAna gaNatAM, bhogone sApatulya
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH baMdhaNaM va gaNeMtassa, bhoge bhuyaMgevva parikappiMtassa, mAyaMdajAlaM va jIvaloyavilasiyamavaloyaMtassa visAlasejjAevi talluvelliM kareMtassa kahakahavi volINA rayaNI / samuggao divAyaro / etyaMtare paDhiyaM mAgaheNa 317 paDihayapaDivakkhaM cakkadinnekkasokkhaM, miukararamaNijjaM sajjaNAsaMsaNijjaM / tumamiva ravibiMbaM puvvaselAvalaMba, udayamimamiyANi jAi dosekkahANi / / 1 / / imaM ca udayasaddasuMdaraM silogamAyanniUNa saMbhAviyApuvvalAbho naravaI samuTThiUNa sayaNijjAo kayapAbhAiyakAyavvo nisanno sIhAsaNe / etyaMtare samAgayA ujjANavAlayA, kayappaNAmA vinnaviumADhattA ya- 'deva! vaddhAvijjaha tubbhe jeNa samAgayA bhagavaMto bahusIsagaNasameyA poTTilAbhihANasUriNo, samosariyA ya tumha ujjANe' tti / evamAyanniUNa nibbharaM pamoyabharamuvvahaMto dAviUNa tesiM ciMtAirittaM pAriosiyaM pavaravAraNakhaMdhAdhirUDho parikalpayataH(=paricintayataH), mAyendrajAlamiva jIvalokavilasitamavalokamAnasya, vizAlazayyAyAM tvarAM kurvataH kathaMkathamapi atigatA rajanI / samudgataH divAkaraH / atrAntare paThitaM mAgadhena - pratihatapratipakSaM cakradattaikasaukhyam, mRdukararamaNIyaM, sajjanA''zaMsanIyam / tvadiva ravibimbaM pUrvazailA'valambam, udayamidamidAnIM yAti doSaikahAnim ||1|| idaM ca udayazabdasundaraM zlokamAkarNya sambhAvitA'pUrvalAbhaH narapatiH samutthAya zayyAtaH kRtaprAbhAtikakartavyaH niSaNNaH siMhAsane / atrAntare samAgatAH udyAnapAlakAH, kRtapraNAmAH vijJaptumArabdhavantaH ca-'deva! vardhApyadhve yUyaM yena samAgatAH bhagavantaH bahuziSyagaNasametAH poTTilA'bhidhAnasUrayaH samavasRtAH ca tava udyaane|' evamAkarNya nirbharaM nirbharaM pramodabharam udvahan dApayitvA teSAM cintAtiriktaM pAritoSikaM samajatAM, saMsAranA vilAsane mAyAjALa samAna avalokatAM, vizALazayyAmAM paNa tAlAvelI karatAM, mahAkapTe rAjAe rAtri vyatIta karI. evAmAM sUrya udaya pAmyo tyAre eka mAgadha bolyo ke-'zatruno parAjaya karanAra, cakracakravAkane sukha pamADanAra, mRdu kiraNathI ramaNIya sajjanone AzaMsanIya tathA rAtrine haNanAra evuM A sUryabiMba atyAre tamArI jema udayAcalapara udaya pAme che. e udaya zabdathI suMdara zloka sAMbhaLatAM apUrva lAbhanI saMbhAvanA thavAthI narapati zayyA thakI uThI, prabhAta kartavya AcarIne te siMhAsanapara beTho. evAmAM ughAnapAlakoe AvI, praNAma karIne nivedana karatAM jaNAvyuM ke'he deva! Apane vadhAmaNI ApIe chIe ke bhagavaMta poTTilAcArya bahu ziSyonA parivAra sAthe ApanA udyAnamAM padhAryA che.' e pramANe sAMbhaLI atyaMta pramodane dhAraNa karatAM teNe ughAnapAlakone dhAraNA karatAM adhika pAritoSika devarAvyuM. pachI pravara gajeMdrapara ArUDha thai, sarva parivAra sahita cakrI mahAvibhUtipUrvaka udyAnamAM
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImahAvIracaritram savvapariyaNasahio mahAvibhUIe gao cakkI ujjANe / vaMdiyA savvAyareNaM sUriNo, uvaviTTho ya jhaasnnihiydhrnniie| joDiyakarasaMpuDeNa sAhio guruNo mehavigamadaMsaNubbhUo saddhammasamujjamasaMmuho niyacittapariNAmotti / guruNA bhaNiyaM 'bho mahArAya ! kusalANusAriNI tujha buddhI, saMpanno kammavivaro, karakamalaM nilINA mokkhalacchI, jassa tuha evaMvihA vaasnnaa| tA mahArAya ! tivihA purisA bhavaMti, taMjahA - uttimA majjhimA jahannA y| tatthauttamapurisA bhavabhaMgurattaNaM jANiUNa niyamaIe / paricattagihakalattA paraloyahiyaM pavajjaMti / / 1 / / 318 garuyaM rogAyaMkaM tahAvihaMpi a viogadukkhaM ca / daTThUNa majjhimA puNa kahamavi laggaMti jiNadhamme ||2|| pravaravAraNaskandhAdhirUDhaH sarvaparijanasahitaH mahAvibhUtyA gataH cakrI udyaane| vanditAH sarvA''dareNa sUrayaH upaviSTazca yathAsannihitapRthivyAm / yojitakarasampuTena kathitaH guruM meghavigamadarzanodbhUtaH saddharmasamudyamasammukhaH nijcittprinnaamH| guruNA bhaNitaM 'bhoH mahArAja! kuzalAnusAriNI tava buddhiH, sampannaH karmavivaraH, karakamalaM nilInA mokSalakSmIH yasya (yena) tava evaMvidhA vAsanA / tathA mahArAja ! trividhAH puruSAH bhavanti tadyathA - uttamAH, madhyamAH jaghanyAH ca / tatra - uttamapuruSAH bhavabhaGguratAM vijJAya nijmtyaa| parityaktagRha-kalatrAH paralokahitaM prapadyante / / 1 / / gurukaM rogASStaGkaM tathAvidhamapi ca viyogaduHkhaM ca / dRSTvA madhyamAH punaH kathamapi laganti jinadharme ||2|| gayo. tyAM bhAre AdarathI AcArya mahArAjane teNe vaMdana karyuM ane najIkanA bhUmibhAgapara besIne aMjali joDI, meghavilayane jotAM pragaTa thayela tathA saddharma sAdhavAnI bhAvanArUpa potAnA mananA pariNAma guru AgaLa kahI saMbhaLAvyA, eTale guru bolyA ke-"he mahArAja! tArI buddhi kuzaLajanone anusaratI che. tane karmavivara saMpanna thatAM mokSalakSmI have tArA karakamaLamAM che ke je tane AvA prakAranI bhAvanA jAgRta thaI che, mATe he nareMdra! puruSo traNa prakAranA hoya che. Uttama, madhyama ane jadhanya. temAM uttamapuruSo potAnI matithI saMsAranI kSaNabhaMguratA jANI ghara, patnI vagerene tajI paralokamAM hitakArI evI pravrajyAne Adare che, (1) temaja madhyama puruSo moTA roganI pIDA ke bhAre viyoga du:kha joi, mahAkapTe teo jinadharmamAM saMlagna thAya che. (2)
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 319 tRtIyaH prastAvaH je u jahannA te savvahAvi vivihAvaInimaggAvi / dukkhasayapIDiyAvihu na muttimaggaMmi laggaMti / / 3 / / karuNoyahiNA guruNA bhaNijjamANAvi vivihvynnehiN| acchau kAuM dhammaM saddahiuMpi yi(ya?) na sakkaMti ||4|| iya majjhimA jahannA ya huMti dhammAhigAriNo na thaa| jaha muNiyabhavasarUvA sabhAvao uttimA purisA / / 5 / / tA bho mahAyasa! tumaM joggo savvaNNubhaNiyadhammassa | saMpai karesu sahalaM eyAyaraNeNa niyajIyaM / / 6 / / ye tu jaghanyAH te sarvathA'pi vividhA''pannimagnAH api / duHkhazatapIDitAH api khalu na muktimArge laganti / / 3 / / karuNodadhinA guruNA bhaNyamANA'pi vividhavacanaiH / AstAM kartuM dharmaM zraddhAtuM api ca na zaknuvanti / / 4 / / iti madhyamAH jaghanyAH ca bhavanti dharmAdhikAriNaH na tthaa| yathA jJAtabhavasvarUpAH svabhAvataH uttamAH puruSAH / / 5 / / tasmAd bhoH mahAyazaH! tvaM yogyaH sarvajJabhaNitadharmasya / samprati kuru saphalametadA''dareNa nijajIvitam / / 6 / / vaLI je jaghanya puruSo che, teo to vividha ApadAmAM nimagna thayA chatAM tathA seMkaDo duHkhothI pIDAyA chadi, 4 rIta bhuktimArgamA prvrtt| nathI. (3) temaja karUNAnidhAna gurue vividha vacanothI bodha ApatAM paNa dharma AdaravAnuM to dUra raho, paraMtu dharmanI zraddhA pe| tamo 2|jii. zatA nathI. (4) ahIM bhavasvarUpa jANatA uttama puruSo jema svabhAvathI ja dharmanA adhikArI hoya che, tema madhyama ane jaghanya puruSo dharmanA adhikArI thai zakatA nathI. (5) to he mahAyaza! sarvajJakathita dharmane tuM yogya che, mATe atyAre te AdarIne potAnA jIvitane saphaLa 72; (7)
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 zrImahAvIracaritram nahi vinnAyasarUve ciMtAmaNipamuhadivvarayaNaMmi / aggahaNicchA jAyai kayAvi suddhi(ddha?)buddhINa / / 7 / / annaM ca-jalalavataralaM jIyaM, suriMdakodaMDavibbhamaM pemaM / gayakaNNatAlacavalaM puNNaMpi sarIralAyaNNaM / / 8 / / mAruyapaNuNNapaNNaM va bhaMguraM suMdaraMpi tAruNNaM | AvayalakkhanimittaM vittaMpi kahaMpi paviDhattaM / / 9 / / eesiM ekkekkaMpi nRNa veraggakAraNaM garuyaM / suhabuddhINaM jAyai kiM puNa savvesi samavAo? ||10 / / acchariyamimaM je erisehiM saMvegabhAvaheUhiM / niccaM vijjaMtehivi na mokkhamagge payaTTati / / 11 / / na hi vijJAtasvarUpe cintaamnniprmukhdivyrtne| agrahaNecchA jAyate kadA'pi zuddhabuddhInAm / / 7 / / anyacca-jalalavataralaM jIvaM, surendrakodaNDavibhramaM prema | gajakarNatAlacapalaM pUrNamapi zarIralAvaNyam / / 8 / / mArutapraNoditaparNamiva bhaguraM sundaramapi tAruNyam / ApallakSanimittaM vittamapi kathamapi prArjitam / / 9 / / eteSu ekaikamapi nUnaM vairAgyakAraNaM gurukam / zubhabuddhInAM jAyate kiM punaH sarveSAM samavAyaH? / / 10 / / AzcaryamidaM ye IdRzaiH saMvegabhAvahetubhiH / nityaM vidyamAnaiH api na mokSamArge pravartante / / 11 / / ciMtAmaNi pramukha ratnonuM svarUpa jANavAmAM AvatAM subuddhi puruSo teno Adara karavAmAM kApi vimukha thatA nathI. (7) ane vaLI jaLabiMdu samAna caMcaLa jIvita, iMdradhanuSya samAna prema, pUrNa chatAM gajakarNa tathA tALI tulya capaLa zarIralAvaNya, pavanathI prerAyela parNasamAna tArUNya, suMdara chatAM kSaNabhaMgura temaja mahAkaSTathI vRddhi pamADela dhana 55 / seM53ApasInA nimitta35 4 cha. (8/8) emAMnuM eka eka paNa subuddhi puruSane avazya moTA vairAgyanuM kAraNa thAya che, to badhI bAbato mATe to kahevuM 4 zRM? (10) saMvega-bhAvanA kAraNabhUta AvA padArtho nitya sAkSAt vidyamAna chatAM jeo mokSamArgamAM pravartavAno prayatna karatA nathI e ja moTAmAM moTuM Azcarya che. vadhAre zuM kahevuM? (11)
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 321 tRtIyaH prastAvaH kiM bahuNA kuNasu tumaM saMpai sddhmmkmmpddivttiN| bahuviggho seyattho kAlavilaMbo na tA jutto / / 12 / / evaM soccA cakkavaTTiNA bhAvasAraM calaNesu nivaDiUNa bhaNio gurU-'avitahameyaM / iyANiM samIhAmi agArAo aNagAriyaM pddivjjiuN|' guruNA bhaNiyaM-'bhadda! mA paDibaMdhaM karesu, juttameyaM tumhArisANaM muNiyaparamatthANaM ti vutte vaMdiUNa guruM gao nayarIe ckkvttttii| samAhUyA nAyaraya-maMti-sAmaMta-seNAvaipamuhapahANapurisA, bhaNiyA ya-'bho bho iyANiM jAyA amha gihapariccAyabuddhI / kAuM vaMchAmo niggaMthapAvayaNapaDivattiM / tA khamiyabvaM tubbhehiM jaM mae purA nioiyA ANAniddese, kArAviyA sevAvihiM, pIDiyA samahigakaragahaNeNa'tti / tehiM bhaNiyaM-deva! kiM bahunA, kuru tvaM samprati sddhrmkrmprtipttim| bahuvighnaH zreyorthaH kAlavilambaH na tasmAd yuktaH / / 12 / / evaM zrutvA cakravartinA bhAvasAraM caraNayoH nipatya bhaNitaH guru: 'avitathametat / idAnIM samIhe agArAd aNagAritAM pratipattum / guruNA bhaNitaM 'bhadra! mA pratibandhaM kuru, yuktametad yuSmAdRzAnAM jJAtaparamArthAnAm iti ukte vanditvA guruM gataH nagaryAM ckrvrtii| samA''hUtAH nAgaraka-mantrI-sAmanta-senApatipramukhapradhAnapuruSAH bhaNitAzca 'bhoH bhoH idAnIM jAtA asmAkaM gRhaparityAgabuddhiH / kartuM vAJchAmi nirgranthapravacanapratipattim / tasmAt kSantavyaM yuSmAbhiH yanmayA purA niyojitAH AjJAnirdeze, kArApitA sevAvidhiH, pIDitAH samadhikakaragrahaNena' iti / taiH bhaNitaM - deva! tame have saddharmano svIkAra karo, kAraNa ke zubha kAmamAM aneka vighno upasthita thAya che; mATe kALano vilaMba 12vo te yogya nathI.' (12) e pramANe sAMbhaLatAM cakravartI bhAvapUrvaka gurunA caraNamAM paDIne kahevA lAgyo-"he bhagavan! ApanuM e kathana yathArtha che. have huM gRhAdika tajIne saMyama levA icchuM chuM." guru bolyA- he bhadra! tame have pratibaMdha na karo. paramArthane jANanArA tamArA jevA puruSone eja mArga ucita che.' gurue ema kahetAM priya mitra nareMdra gurune vaMdana karIne potAnI rAjadhAnImAM gayo, tyAM nagarajano, maMtrIo, senApati pramukha pradhAna puruSone bolAvIne teNe kahyuM- he pradhAna puruSo! have gRhatyAga karavAnI mArI bhAvanA che, jethI nigraMtha-pravacanano svIkAra karavA icchA che, to pUrve meM je tamane mArI AjJAmAM niyukta karyA te badala tamAruM dila dubhAyuM hoya, vaLI tamArI pAse sevAvidhi karAvI, temaja adhika kara grahaNa karavAthI meM tamane satAvyA hoya e badhuM kSamA karajo.' eTale temaNe hyu
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 zrImahAvIracaritram vajjovalehiM ghaDiyaM hiyayaM amhArisANa nibbhaMtaM / jaM erisAiM vayaNAiM tumha souM na vihaDei / / 1 / / jaNaNIjaNagA jeNaM paDhamaM uvagAriNo paraM jAyA / paramuttaruttaraguNesu nUNaM amhe tae ThaviyA / / 2 / / tA kaha iyANiM tuha caraNakamalasevAvivajjiyA gehe| nigghiNacittA amhe nivasaMtA neva lajjAmo / / 3 / / jaha tumhe taha ko vA avarAhapayaM titikkhihI amha / jaha ihaloe taha parabhave'vi tA nAha! taM saraNaM / / 4 / / evaM bhaNie rAiNA vuttaM-jai evaM tA niyayagehesu gaMtUNa saTThANe putte ThaviUNa ya, kayasayalakAyavvA, pavarasibigAdhirUDhA mamaMtiyaM paaubbhvh| tahatti paDivajjiUNa gayA vajropalepaiH ghaTitaM hRdayaM asmAdRzANAM nirdhAntam / yad etAdRzAni vacanAni tava zrutvA na vighaTati / / 1 / / jananI-janako yena prathamamupakAriNau paraM jAtau / paraM uttarottaraguNeSu nUnaM vayaM tvayA sthApitAH / / 2 / / tasmAt kathamidAnIM tava caraNakamalasevAvivarjitAH gRhe| nighRNacittAH vayaM nivasantaH naiva lajAmahe? / / 3 / / yathA yUyaM tathA kaH vA aparAdhapadaM titIkSati asmaakm| __yathA ihaloke tathA parabhave'pi tasmAd nAtha! tvaM zaraNam / / 4 / / evaM bhaNite rAjJA uktaM 'yadi evaM tataH nijagRheSu gatvA svasthAne putraM sthApya ca, kRtasakalakartavyAH, pravarazibikA'dhirUDhAH mamA'ntikaM praadurbhvt| tatheti pratipadya gatAH te svagRheSu / kRtaM tatkAlocitaM "he deva! amArA jevAnuM hRdaya kharekhara! vajamaya pASANathI banAvela lAge che ke je tamArAM AvAM vacano Hindi 5 bhAtuM nathI. (1) vaLI mAbApa to prathama parama upakArI thayA, paraMtu uttarottara guNomAM to tame ja amane sthApana karyA. (2) tethI tamArA caraNakamaLanI sevA rahita amo nirdaya citte have ghare rahetAM lajjA kema na pAmIe? (3) jema tame amArA aparAdha sahana karyA, tema anya koNa sahana kare? mATe A lokanI jema parabhavamAM paNa hai nAtha! tame 4 abhaa2|| 125 // cho.' (4) ema temanA kahetAM rAjAe jaNAvyuM ke-"jo ema hoya to tame potapotAnA sthAne jai, putrone gRhakAryAdimAM niyukta karI, badhAM kartavya AcarI, zibikAmAM besIne mArI pAse Avo.' rAjAnuM e vacana svIkArIne teo
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prastAvaH 323 te sgihesu| kayaM takkAlociyaM kiccaM / rAiNAvi abhisitto niyarajje putto| samappiyA kari turagAiNo / kayamajjaNAlaMkArapariggaho ya cArusibigAdhirUDho tehiM savvehiMvi pavvajjAgahaNAbhilAsIhiM parivuDo, dijjaMtesu aNivAriyappasaraM kaNagAidANesu, vajjaMtesu cauvvihatUresu, naccaMtesu taruNisatthesu, thuNaMtesu mAgahanivahesu gao ujjANaM / oyario sibigaao| tipayAhiNIkAUNa vaMdio suurii| paricattAbharaNassa ya dinnA se gurUhiM pavvajjA, aMgIkayA ya teNa bhAvasAraM / aha paDhiyajiNiMduddiTThasiddhaMtasattho gurujaNapayaArAhaNujjuttacitto / parihariyapamAyummAya-mAyApavaMco bahuvihatavakammAsevakkhINadeho ||1|| vimalaguNakalAvaM ajjiNaMto jiNaMto, kusumasarapamokkhaM verivaggaM smggN| niyajiyamiva savve pANiNo rakkhamANo, khaNamiva acayaMto suttatattatthacittaM / / 2 / / kRtym| rAjJA'pi abhiSiktaH nijarAjye putraH / samarpitAH kari turagAdayaH / kRtamajjanA'laGkAraparigrahaH ca cAruzibikA'dhirUDhaH taiH sarvaiH api pravrajyA - grahaNA'bhilASibhiH parivRttaH, diganteSu anivAritaprasaraM kanakAdidAneSu, vAdyamAneSu caturvidhatUreSu, nRtyatsu taruNIsArtheSu, stuvatsu mAgadhanivaheSu gataH udyaanm| avatIrNaH shibikaatH| tripradakSiNIkRtya vanditaH sUriH / parityaktA''bharaNasya ca dattA tasya guruNA pravrajyA, aGgIkRtA ca tena bhAvasAram / atha paThitajinendroddiSTasiddhAntasArthaH gurujanapadA''rAdhanodyuktacittaH / parihRtapramAdonmAda-mAyAprapaJcaH bahuvidhatapokarmA''sevAkSINadehaH / / 1 / / vimalaguNakalApamarjayan jayan, kusumazarapramukhaM vairivargaM smgrm| nijajIvamiva sarvAn prANinaH rakSan, kSaNamiva atyajan sUtra-tatvArthacintAm / / 2 / / potapotAne ghare gayA ane te samayane yogya temaNe badhuM kRtya karyuM. ahIM rAjAe paNa potAnA putrano rAjyAbhiSeka karyo ane hAthI, azva pramukha sainya samarpaNa karyuM. pachI majjana karI, alaMkAra paherI, rAjA zibikApara ArUDha thayo ane pravrajyAnA abhilASI te badhA sAmaMtAdikathI parivRta thai, anivArita kanakAdikanA dAna devAmAM AvatAM, caturvidha vAjIMtro vAgatAM, taruNIjano nRtya karatAM ane mAgadha-stutipAThako vividha guNa bolatAM te udyAnamAM Avyo. tyAM zibikAthakI nIce utarI teNe AcArya mahArAjane traNa pradakSiNApUrvaka vaMdana karyuM. pachI AbharaNono tyAga karatAM gurue tene dIkSA ApI, je teNe bhAva sahita aMgIkAra karI. have jinezvara praNIta siddhAMtone bhaNatAM, gurunI AjJAnI ArAdhanAmAM citta lagADatAM, pramAda, unmAda ane mAyAprapaMcane tajatAM, bahuvidha tapathI zarIrane kSINa karatAM, (1) nirmaLa guNa-samUhano saMgraha karatAM, kAma pramukha samasta ripuone jItatAM, potAnA jIvitanI jema badhA prANIonI rakSA karatAM, sUtrArthanA ciMtanane kSaNa paNa na mUkatAM, (2)
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 zrImahAvIracaritram suha-duha-maNi-leTTha-sattu-mittAiesuM, tulamiva samarUvaM cittavittiM dhrito| tiNamiva paDalaggaM chaMDiuM savvasaMgaM, viharai vasuhAe nippakaMpo mahappA / / 3 / / to vAsakoDimegaM pavvajjaM pAliUNa kymrnno| sukkaMmi devaloe jAo devo mahiDDIo / / 4 / / iya vIranAhacarie supavitte dukkhadArukaravatte / sivapurasaMmuhapatthiyamaMgalakalasekkavarasauNe / / 5 / / usbhjinnkhiyhri-ckkvttttipypvrlaabhpddibddho| jaNamaNavimhayajaNaNo samatto taiyapatthAvo / / 6 || jummaM / / (iti taio patthAvo) sukha-duHkha-maNi-leSTu-zatru-mitrAdiSu, tulA iva samarUpAM cittavRttiM dhArayan / tRNamiva paTalagnaM tyaktvA sarvasaGgam / viharati vasudhAyAM niSprakampaH mahAtmA / / 3 / / tataH varSakoTimekAM pravrajyAM pAlayitvA kRtamaraNaH / zukre devaloke jAtaH devaH maharddhikaH / / 4 / / iti vIranAthacaritre supavitre duHkhdaarukrptre| zivasukhasammukhaprasthitamaGgalakalazaikavarazakune / / 5 / / RSabhajinakathitahari-cakravartIpadapravaralAbhapratibaddhaH / janamanovismayajanakaH samAptaH tRtIyaprastAvaH / / 6 / / / iti tRtIyaH prastAvaH sukha-duHkha, maNi-pASANa, zatru-mitrAdikamAM tulA-trAjavAnI jema samAna cittavRttine dharatAM, vastra lAgela tRNanI jema sarva saMgane tajI, te mahAtmA niSkapa thaine vasudhApara vicaravA lAgyA. (3) ema eka koTI varasa pravajyA pALI, maraNa pAmatAM priya mitra muni zukra devalokamAM mahardika devatA thayA. (4) e pramANe duHkharUpI lAkaDAne kApavAmAM karavata samAna, zivapura pratye prasthitane maMgala-kaLazanI jema eka pravara zukanarUpa ane supavitra evA mahAvIra-caritramAM RSabhasvAmIe kahela zreSTha vAsudeva ane cakravartInI padavInI prAptivALo ane jana-manane Azcarya pamADanAra evo trIjo prastAva pUrNa thayo. (pAka) / / iti tRtIya prastAva / /
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka zrI divyadarzana TrasTa ISBN 978-81-925531-0-8 9788192553108 //