Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
નિ-રમિ-નમિ-નિ-નિ-મનિ-વનતિ-તના
धुटि क्ङिति ४।२।५५॥
યુ વાર્થ જેના આદિમાં છે – એવો હિતુ કે હિન્દુ પ્રત્યય પરમાં હોય તો, તેની પૂર્વે રહેલા યમ્ રમ્ નમ્ ા હનું મન્ અને વન્ ધાતુના તેમ જ તનાવ [૧૪૯૮-૧૫૦૭) ધાતુના અત્યવાનો લોપ થાય છે. યમ્ નમ્ હસ્ મન્ તમ્ અને ક્ષ ધાતુને વત્ ૫-૧-૧૭૪ થી પ્રત્યય. રમ્ ધાતુને ‘પ્રૌત્તેિ ૫-૪-૪૭ થી
સ્વી પ્રત્યય; અને નમ્ ધાતુને તેમ જ વન્ ધાતુને સ્ત્રિય શિક ૫-૩-૯૧ થી #િ [તિ] પ્રત્યય. આ સૂત્રથી ધાતુના અન્ય મુન અને જુનો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી ત: રત્નત નતિ: તિ: હત: મત: તિઃ તત: અને ક્ષતિ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશ:- નિગ્રહ કરાએલો. રમીને. નમસ્કાર. ગયો. હણાયો. મનાયો. બોલવું. વિસ્તારેલો. ઘાયલ કરાએલો.
યુટીતિ લિમ્? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ કુટું વાર્ગ જ જેની આદિમાં છે એવો જ હિન્દુ કે ડિત્ પ્રત્યય પરમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા યમ્ નમ્રમ્ | મન્ વત્ ધાતુના તેમ જ તેના ગાણના ધાતુના અન્ય વાર્ણનો લોપ થાય છે. તેથી થયેતે અહીં યમ્ ધાતુની પરમાં રહેલો ય [] પ્રત્યય વિત્ હોવા છતાં તેની આદિમાં ધુત્વાર્ણ ન હોવાથી, યમ્ ધાતુના અન્ય વાર્ણ મ્ નો આ સૂત્રથી લોપ થતો નથી. અર્થ - નિગ્રહ કરાય છે. સ્કિતીતિ લિમ્? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ ધુત્વાર્ગ છે આદિમાં જેના એવો ત્િ કે ડિત્ જ પ્રત્યય પરમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા યમ્ નમ્ નમ્ મ્ નું મન વન્ ધાતુના તેમ જ તનાદિ ગણના ધાતુના અન્ય વાર્ગનો લોપ થાય છે. તેથી યન્તા અહીં ય ધાતુને
-ડ્રવ ૫-૧-૪૮' થી વિહિત તૃ [] પ્રત્યય ધુડાદિ હોવા
