Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
નોપાજ્યસ્થ કારાકા
તિ અને હિન્દુ પ્રત્યયને છોડીને અન્ય પ્રત્યય પરમાં હોય તો; તેની પૂર્વે રહેલા ધાતુના ઉપાન્ત -હસ્વ નામી સ્વરને ગુણ આદેશ થાય છે. મિદ્ ધાતુને જીતની નો તા પ્રત્યય. આ સૂત્રથી મિત્ ધાતુના ઉપાજ્ય -હસ્વનામી સ્વર રૂ ને ગુણ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી બે આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - ભેદશે. નવોદિતિ વિમુ? આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ જિતું અને હિન્દુ પ્રત્યયથી ભિન્ન પ્રત્યય પરમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા ધાતુના ઉપાજો -હસ્વ જ નામી સ્વરને ગુણ આદેશ થાય છે. તેથી હૂં ધાતુને વર્તમાનાનો તે પ્રત્યય. તેની પૂર્વે કર્થન ૩-૪-૭૧થી . શ૬ [4] પ્રત્યય થવાથી તે આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં ૬ ધાતુના ઉપાજ્ય દીર્ધ સ્વરને આ સૂત્રથી ગુણ થતો નથી. અર્થ - ચેષ્ટા કરે છે. ૩૫ત્ત્વતિ વિ? આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ જિતું અને હિન્દુ પ્રત્યયથી ભિન્ન પ્રત્યય પરમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા ધાતુના ઉપાન્ય જ હસ્વામી સ્વરને ગુણ આદેશ થાય છે. તેથી મિદ્ ધાતુને વર્તમાનાનો તિવ્ પ્રત્યય. રુથ
સ્વાTo ૩-૪-૮૨'થી મિત્ર ના ર ની પૂર્વે [R] પ્રત્યય...વગેરે કાર્ય થવાથી મિત્તિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં મિદ્ ધાતુનો -હસ્વ સ્વર રૂ ઉપાન્ય ન હોવાથી તેને ગુણ આદેશ થતો નથી. અર્થ - ભેદે છે. કા.
૧૧૪
