Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 337

તેમજ ફ્ળ [કેવલ ૢ નહીં) જ ધાતુથી પરમાં રહેલા વ્યઞ્જનાદિ પરોક્ષા ના પ્રત્યયની પૂર્વે રૂટ્ થાય છે. તેથી ૢ ધાતુને ઉપર જણાવ્યા મુજબ પરોક્ષા નો વ પ્રત્યય...વગેરે કાર્ય થવાથી ન આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં વ પ્રત્યયને ‘ફન્ધ્યનં૦ ૪-૩-૨૧’થી વિદ્ ભાવ થવાથી ૢ ધાતુના ઋ ને ગુણ થતો નથી. તેમજ કેવલ ૢ ધાતુની પરમાં રહેલા તાદશ વ પ્રત્યયની પૂર્વે આ સૂત્રથી ર્ થયો નથી. અર્થ - અમે બંન્નેએ કર્યું.
-
સ્રાવિન વ્હિમ્ ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ રૃ. હૈં ! તુ ૐ હ્યુ અને સુ ધાતુથી ભિન્ન જ હ્ર અને સર્વ ધાતુથી પરમાં રહેલા વોક્ષરૂ ના વ્યઞ્જનાદિ પ્રત્યયની પૂર્વે રૂટ્ થાય છે. તેથી ससृव ववृव ववृवहे बभर्थ तुष्टोथ दुद्रोथ शुश्रोथ भने सुत्रोथ भी પરોક્ષાના વ્યઞ્જનાદિ વ વહે અને થર્ પ્રત્યયની પૂર્વે આ સૂત્રથી રૂ થતો નથી. સૃ ધાતુને પરોક્ષાનો વ પ્રત્યય. વૃ ધાતુને પરોક્ષાનો વ અને વન્દે પ્રત્યય. વૅ અને વન્દે પ્રત્યયને નિત્ ભાવ. ૬ અને વૃ ને ધિત્વ. અભ્યાસમાં જ્ર ને જ્ઞ આદેશ ઉપર જણાવ્યા મુજબ થવાથી સમૃવ વવૃવ અને વવૃવહે આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશ: - અમે બંન્ને ગયા. અમે બંન્ને વર્યા. અમે બંન્ને વર્યા. વૃ ધાતુને પરોક્ષાનો થવ્ પ્રત્યય. મૃ ને ઉપર જણાવ્યા મુજબ દ્વિત્વ તેમજ અભ્યાસમાં ૠ ને ૪ આદેશ. ‘દ્વિતીય૦ ૪-૧-૪૨'થી અભ્યાસમાં મૈં ને ર્ આદેશ. વરૃ + થ આ અવસ્થામાં ૩ ને ‘મિનો॰ ૪-૩-૧’થી ગુણ અર્ આદેશ થવાથી વમર્થ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - તેં પોષણ કર્યું. સ્તુ ધાતુને પરોક્ષાનો થવું પ્રત્યય. ઉપર જણાવ્યા મુજબ તુ ધાતુને દ્વિત્વ. અભ્યાસમાં સ્ નો લોપ. તુસ્તુ + થ આ અવસ્થામાં સ્નુ ના ૩ ને ગુણ એ આદેશ. ‘નામ્યન્ત૦ ૨-૩-૧૫’થી સ્ ને ર્ આદેશ. વ્ ના યોગમાં ‘તવî૦ ૧-૩-૬૦’થી સ્ ને ૬ આદેશ થવાથી તુષ્ટોથ આવો પ્રયોગ થાય છે. ૐ થ્રુ અને ન્રુ ધાતુને પરોક્ષાનો થવું પ્રત્યય: द्रुश्रु ઉપર જણાવ્યા મુજબ ૐ થ્રુ અને TM ધાતુને દ્વિત્ય. અભ્યાસમાં
3
૩૩૨