Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 365

अ: सृजि - दृशोऽकिति ४|४|१११ ॥
ત્િ પ્રત્યયને છોડીને અન્ય છુટ્ વર્ણથી શરૂ થતો પ્રત્યય પરમાં હોય તો; તેની પૂર્વે રહેલા રૃઝ્ અને વૃદ્ ધાતુના સ્વરની પરમાં ૪ નો આગમ થાય છે. મૃણ્ ધાતુને શ્વસ્તની નો તા પ્રત્યય; વૃક્ ધાતુને તુમ્ પ્રત્યય. આ સૂત્રથી મૃત્ અને વૃક્ ધાતુના ની પરમાં ૪ નો આગમ. ‘વર્ગાà૦ ૧-૨-૨૧’થી મ ને ર્ આદેશ. ‘વનમુન૦ ૨-૧-૮૭’થી ન્ તથા શ્ ને ર્ આદેશ. ‘તવર્ષાં ૧-૩-૬૦’થી સ્ ને ર્ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી ટ્ટા અને હ્યુમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશ: - સર્જશે. જોવા માટે.
અનિતીતિ વિમ્ ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુબ ત્િ પ્રત્યયથી ભિન્ન જ ધુડાવિ પ્રત્યય પરમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા સૃન્ અને વૃદ્ ધાતુના સ્વરની પરમાં અઁ નો આગમ થાય છે. તેથી મુખ્ ધાતુને ‘ત્ત – વતુ ૫-૧-૧૭૪'થી TM પ્રત્યયાદિ કાર્ય; ઉપર જણાવ્યા મુજબ થવાથી સૃષ્ટઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં ઘુડાતિ પણ ત્િ પ્રત્યય પરમાં હોવાથી આ સૂત્રથી ઘૃણ્ ધાતુના સ્વરની પરમાં આઁ નો આગમ થતો નથી. અર્થ - સર્જેલ. અદૃષ્ટ પૃષ્ઠ:...ઈત્યાદિ સ્થળે આ સૂત્રથી જે કારણે ઞ નો આગમ થતો નથી - તેનું અનુસન્ધાન બૃહવૃત્તિથી કરવું. ૧૧૧॥
૩૬૦