Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 367

ધાતુને કિત્વ. ‘અન્નન૦ ૪-૧-૪૪'થી અભ્યાસમાં અનાદિ વ્યઞ્જનનો લોપ. ‘હોર્ન: ૪-૧-૪૦’થી અભ્યાસમાં ધ્ ને ન્ આદેશ. નામ્ + વિવર્ આ અવસ્થામાં નિપાતનના કારણે મેં નો લોપ. આ સૂત્રથી નTM ની પરમાં 7 નો આગમ વગેરે કાર્ય થવાથી નાત્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - ચંચળ સ્વભાવવાળો. -દસ્વસ્યંતિ પ્િ?- આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ -હસ્વસ્વરાન્ત જ ધાતુની પરમાં; તેની પરમાં પિત્ ત્ પ્રત્યય હોય તો મૈં નો આગમ થાય છે. તેથી પ્રામ + ↑ ધાતુને “વિપ્ ૫-૧-૧૪૮’થી વિપ્ [0] પ્રત્યય. ‘પ્રમામ્રા૦ ૨-૩-૭૧’થી ની ધાતુના મૈં ને ર્ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી ગ્રામળી: આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં દીર્ધસ્વરાન્ત f↑ ધાતુની પરમાં આ સૂત્રથી ત્ નો આગમ થતો નથી. અર્થ - ગામનો મુખી. પ્રામણિ નમ્...ઈત્યાદિ સ્થળે ‘વસ્તીને ૨-૪-૯૭’થી ↑ ધાતુના ૐ ને -હસ્વ હૈં આદેશ થયા પછી પણ આ સૂત્રથી ત્ નો આગમ થતો નથી કારણકે એ -હસ્વ આદેશ; આ સૂત્રથી વિહિત હૈં આગમના કર્ત્તવ્ય પ્રસંગે ‘અસિત્પં વહિરામન્તરો' – આ ન્યાયના બળે અસિદ્ધ મનાય છે....ઈત્યાદિ ભણાવનાર પાસેથી સમજી લેવું જોઈએ...
त्
વૃતીતિ વિમ્ ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ -હસ્વ સ્વરાન્ત ધાતુની પરમાં; તેની પરમાં વિત્ – ત્ જ પ્રત્યય હોય તો ત્ નો આગમ થાય છે. તેથી હૈં ધાતુને દ્યસ્તની નો અર્ પ્રત્યય. ‘હવ: શિતિ ૪-૧-૧૨’થી હૈં ધાતુને કિત્વ. ‘હોŕ: ૪-૧-૪૦’થી અભ્યાસમાં મૈં ને ગ્ આદેશ. ‘અદ્ધાતો૦ ૪-૪-૨૯’થી ધાતુની પૂર્વે સદ્. અનુદુ + અન્ આ અવસ્થામાં ‘ધ્રુવુ ૦ ૪-૨-૯૩’થી અન્ ને પુસ્ આદેશ. ‘પુસ્પૌ ૪-૩-૩’થી જુદુ ના અન્ય ૩ ને ગુણ ઓ આદેશ...વગેરે કાર્ય થવાથી અનુવુ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં પુણ્ પ્રત્યય વૃત્ ન હોવાથી તેની પૂર્વે રહેલા જુઠુ ધાતુના અન્તે આ સૂત્રથી ત્ નો આગમ થતો નથી. અર્થ - તેઓએ હોમ
૩૬૨