Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 349

‘નામિનો ૪-૩-૫૧’થી ઋ ને વૃદ્ધિ આર્ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી સોપતાં સૂત્રમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - વાક્યના અધ્યાહારવાળું સૂત્ર. ગમ્યમાન અર્થબોધક વાક્યના એકદેશનાં સ્વરૂપથી ઉપાદાનને અધ્યાહાર કહેવાય છે. ૯૨
किरो लवने ४|४|१३|
સ્તવન [કાપવું] અર્થ ગમ્યમાન હોય તો ૩પ ઉપસર્ગથી પરમાં રહેલા વૃ ધાતુની પૂર્વે ર્ થાય છે. ૩પ ઉપસર્ગથી પરમાં રહેલા ધાતુની પૂર્વે આ સૂત્રથી સ્વ. ૩પ ધાતુને ‘પ્રવાને ૫-૪-૪૭’થી વત્ત્તા પ્રત્યય. ‘અનઞઃ૦ ૩-૨-૧૫૪’થી વત્ત્તા ને યર્ આદેશ. ‘કૃતાં૦ ૪-૪-૧૧૬’થી ના મ ને રૂર્ આદેશ. ‘વાવેનાં ૨-૧-૬૩’થી રૂર્ ના ૐ ને દીર્ઘ ૐ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી ૩પહ્રીય મદ્રા જુનન્તિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - મદ્ર દેશના લોકો નીચે પાથરીને કાપે છે. નવન કૃતિ વિમ્ ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ નવન અર્થ ગમ્યમાન હોય તો જ ૩પ ઉપસર્ગથી પરમાં રહેલા હ્ર ધાતુની પૂર્વે સ્પર્[] થાય છે. તેથી ૩પરિતિ પુષ્પમ્ અહીં લવન અર્થ ન હોવાથી ૩પ ઉપસર્ગથી પરમાં રહેલા હ્ર ધાતુની પૂર્વે આ સૂત્રથી સદ્ થતો નથી. ૩૫ + TM ધાતુને વર્તમાનાનો તિવ્ પ્રત્યય. તેની પૂર્વે ‘તુવારે : ૩-૪-૮૧’થી જ્ઞ [] પ્રત્યય. ઉપર જણાવ્યા મુજબ ૢ ધાતુના TM ને રૂર્ આદેશ થવાથી પત્તિતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - પુષ્પ વિખેરે છે. ૫૯૩૫
૩૪૪