Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
ફવૃધ્ધ - ખ્રસ્ત - તમ્મ - ત્રિ - યૂળું - મ - જ્ઞપિ
B
सनि
तनि
પતિ - વૃદ્ - રિક: સન:
ઝાઝાળા
-
and
વ્ જેના અન્તે છે એવા વન્ત ધાતુની પરમાં રહેલા; તેમજ Y; પ્રı; તમ; શ્રિ; યુ; ળું; મૃ; સપ્; સન્; તન્; ત્; g; ૠારાન્ત ધાતુ અને નિદ્રા ધાતુની પરમાં રહેલા સન્ [i] પ્રત્યયની પૂર્વે વિકલ્પથી રૂર્ થાય છે. વિવ્ [૧૧૪૪] [વન્ત] ધાતુને ‘તુમŕ ૩-૪-૨૧'થી સન્ પ્રત્યય. ‘સ્તાદ્યશિતો ૪-૪-૩૨’થી સત્ પ્રત્યયની પૂર્વે પ્રાપ્ત ર્ નો આ સૂત્રથી વિકલ્પે નિષેધ, ‘૩પાન્ચે ૪૩-૩૪'થી નિદ્ સત્ ને નિત્ ભાવ. ‘અનુનાસિ૦ ૪-૧-૧૦૮’થી વિદ્ ના પ્ ને ૐ આદેશ. ‘મન્યડુન્ન ૪-૧-૩’થી ઘૂ ને વિ. ‘વ્યગ્નન૦ ૪-૧-૪૪’થી અભ્યાસમાં અનાદિ વ્યઞ્જનનો લોપ. ‘-૬સ્વ: ૪-૧-૩૯’થી અભ્યાસમાં ને -હસ્વ ૩ આદેશ. ‘નામ્યન્ત૦ ૨-૩-૧૫’થી સન્ ના સ્ ને પ્ આદેશાદિ કાર્ય થવાથી તુવૃતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી રૂર્ નો નિષેધ ન થાય ત્યારે વિવ્ + $ + TM આ અવસ્થામાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ વિદ્ ને ધિત્વ. અભ્યાસમાં અનાદિ વ્યઞ્જનનો લોપ વિ ના ૐ ને ‘તોપા ૪-૩-૪’થી ગુણ ૬ આદેશ...વગેરે કાર્ય થવાથી વિવેવિતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - ક્રીડા કરવાની ઈચ્છા કરે છે.
ઋણ્ ધાતુને ઉપર જણાવ્યા મુજબ સત્ પ્રત્યય. આ સૂત્રથી સન્ પ્રત્યયની પૂર્વે પ્રાપ્ત ર્ નો ઉપર જણાવ્યા મુજબ નિષેધ, પ્ ધાતુને “ધ તૂં ૪-૧-૧૭'થી ત્ આદેશ અને દ્વિત્વનો નિષેધ...વગેરે કાર્ય થવાથી કૃત્કૃતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી સન્ ની પૂર્વે ર્ નો નિષેધ ન થાય ત્યારે
૨૮૪
