Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
ત્યારે પણ્ + થ આ અવસ્થામાં થય્ ની પૂર્વે ‘પ્૦ ૪-૪-૮૧'થી રૂ. ‘સનાતે૦ ૪-૧-૨૪’થી વપ્ ના મૈં ને ! આદેશ તેમજ વર્ ધાતુને હિત્વનો નિષેધ વગેરે કાર્ય થવાથી પેવિથ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - તેં રાંધ્યું. અહીં યાદ રાખવું જોઈએ કે યા ધાતુ અને પર્ ધાતુથી પરમાં રહેલા સાર્િ કે તાવિ પ્રત્યયની પૂર્વે ‘સ્વા૦ ૪-૪-૫૯'થી ર્ નો નિષેધ થયો છે. તેથી તે બંન્ને ધાતુઓ તૃનિત્યાનિટ્ છે. યા ધાતુ સ્વરાન્ત છે અને પધ્ ધાતુ જ્ઞ સ્વરયુક્ત
છે.
તૃનિત્યાનિટ કૃતિ વિમ્ ?=આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ મૃત્ વૃક્ અને હ્ર ધાતુથી વિહિત તેમજ સ્વરાન્ત અથવા અ સ્વરવાળા તૃનિત્યાનિટ્ [તૃક્ પ્રત્યયની પૂર્વે જે ધાતુથી પરમાં ટ્ થતો નથી એવા]જ ધાતુથી વિહિત થવું પ્રત્યયની પૂર્વે ર્ નો વિકલ્પથી નિષેધ થાય છે. તેથી — અને શ્રિ ધાતુને પરોક્ષાનો થવ્ પ્રત્યય. તેની પૂર્વે ‘તૢ૦ ૪-૪-૮૧'થી રૂ. ઉપર જણાવ્યા મુજબ રન્દ્ અને શ્રિ ધાતુને દ્વિત્વ. અભ્યાસમાં અનાદિવ્યજ્જનનો alu. Forfer + + થ આ અવસ્થામાં ‘નામિનો॰ ૪-૩-૧’થી શ્રિ ના રૂ ને ગુણ ૬ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી ન્થથ અને શિવિથ આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં રધ્ ધાતુ [૧૧૮૮] ઔવિત્ હોવાથી તેનાથી પરમાં રહેલા સાદ્રિ કે તાત્ત્વિ પ્રત્યયની પૂર્વે ‘ધૂળૌવિત: ૪-૪-૩૮'થી વિકલ્પથી ર્ નું વિધાન છે અને ‘સ્તાઘણિ ૪-૪-૩૨’થી શ્રિ ધાતુની પરમાં રહેલા તાદશ પ્રત્યયની પૂર્વે નિત્ય રૂટ્ નું વિધાન છે. તેથી ર— ધાતુ વેત્ હોવાથી અને શ્રિ ધાતુ સેક્ હોવાથી તેનાથી પરમાં રહેલા થવુ પ્રત્યયની પૂર્વે આ સૂત્રથી રૂર્ નો નિષેધ થતો નથી. ‘ધ રૂટિ૦ ૪-૪-૧૦૧'થી ધ્ ધાતુના સ્વરની પરમાં ર્ નો આગમ થયો છે. અર્થક્રમશ :- તેં રાંધ્યું. તેં સેવા કરી.
વિદિતવિશેષળ નિમ્ ?-આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ તૃણ્ ર્ અને વૃ ધાતુથી વિહિત જ [પરમાં જ હોવો જોઈએ એવું
૩૨૭
