Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
ક્ષેદ્ - વત્તા અને સન્ પ્રત્યયને વિકલ્પથી વિક્રવત્ ભાવ થાય છે. વૃત્ ધાતુને પ્રાપ-૪-૪૭ થી વત્તા પ્રત્યય.વત્તાની પૂર્વે ‘સ્તારિતો ૪-૪-૩૨થી આ સૂત્રથી સેફ્તા પ્રત્યયને દ્િ ભાવ... વગેરે કાર્ય થવાથી શુતિત્વા આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પ પક્ષમાં તાદૃશ વત્તા પ્રત્યયને શિવ ભાવ ન થાય ત્યારે ધોY૦ ૪-૩૪' થી શુન્ ધાતુના ૩ને ગુણ નો આદેશાદિ કાર્ય થવાથી રતિલ્લા આવો પ્રયોગ થાય છે, અર્થ-પ્રકાશિત થઈને. સુત્ ધાતુને ‘તુમતિ ૩-૪-૧૮' થી સન્ પ્રત્યય. “સ-ચડ્ઝ ૪-૧-૩' થી શુન્ ધાતુને : દ્વિત્વ. “ચશ્નના ૪-૧-૪૪ થી અભ્યાસમાં અનાદિ વજનનો લોપ. “યુરિઃ ૪-૧-૪૧'થી અભ્યાસમાંરને આદેશ. “સ્તાધશિતો ૪-૪-૩૨ થી સત્ પ્રત્યયની પૂર્વે. આ સૂત્રથી સે ન્ પ્રત્યયને વિવર્મા .... વગેરે કાર્ય થવાથી રિવુતિષતે આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી સેટ્સન પ્રત્યયને જિવંદ્ ભાવ ન થાય ત્યારે “પોપન્ચચ ૪-૩-૪'થીયુત્ ધાતુના ને ગુણો આદેશાદિ, કાર્ય થવાથી વિદ્યોતિષને આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - પ્રકાશિત થવાને ઈચ્છે છે. આવી જ રીતે સિવિતા અને વિતા અહીં વત્તા પ્રત્યયને વિર્ભાવ આ સૂત્રથી થવાથી જિલ્ ધાતુના ઉપાજ્ય
ને ગુણ આદેશ થતો નથી. તેમ જ વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી સેટું વલ્વા પ્રત્યયને વિદ્ ભાવ ન થવાથી ઉપાજ્ય ને ગુણ આદેશ થાય છે. અર્થ - લખીને.
વાવિતિ ?િ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ વ્યસ્જનાદિ ધાતુમાં ફૂ અથવા ઉપાસ્યું હોય તો જ તાદૃશ ર્ અથવા – જેના અત્તમાં છે તેનાથી ભિન્ન ધાતુથી પરમાં રહેલા સેટું - વત્તા અને સત્ પ્રત્યયને વિકલ્પથી વિદ્ ભાવ થાય છે. તેથી વૃત્ ધાતુને ઉપર જણાવ્યા મુજબ જ્યાં પ્રત્યય. જ્વાની પૂર્વે , “સ્વી ૪-૩-૨૯
૧૩૬
