Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
આદેશ. ‘નામ્યન્ત૦ ૨-૩-૧૫’થી સજ ના સ્ ને ર્ આદેશ...વગેરે કાર્ય થવાથી અધુક્ષત અને ધિક્ષત આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશ: - તેણે દોહ્યું. તે લિપ્ત થયો. નિદ્ ધાતુને અદ્યતનીમાં થાર્ પ્રત્યય. ઉપર જણાવ્યા મુજબ થાર્ ની પૂર્વે સ પ્રત્યય. આ સૂત્રથી તેનો લોપ. અદ્િ + થાર્ આ અવસ્થામાં ‘ છુટ્ - પવન્તે ૨-૧-૮૨’થી ને ૢ આદેશ. ‘અથશ્ર્વ ૨-૧-૭૯’થી થાત્ ના થ્ ને ર્ આદેશ. ‘તf૦ ૧-૩-૬૦’થી ક્ ને ૢ આદેશ. ‘હૃદ્ધે ૧-૩-૪૨’થી નિદ્ ના હૂઁ નો લોપ અને ને દીર્ઘ ૐ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી અત્ની: આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી સ પ્રત્યયનો લોપ ન થાય ત્યારે અનિંદ્ + સ + થાર્ આ અવસ્થામાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ હૈં ને આદેશ. ‘પઢો: સ્ત્રિ ૨-૧-૬૨'થી ૢ ને ઃ આદેશ. ‘નામ્યન્ત૦ ૨-૩-૧૫’થી સ્ ને ર્ આદેશ...વગેરે કાર્ય થવાથી અતિક્ષથા: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - તેં ચાટ્યું. નિત્યુ ્ ધાતુને અદ્યતનીમાં આત્મનેપદનો વૃત્તિ પ્રત્યય. [વ્ નું સ્થાન વન્તૌઇ હોવાથી ત્તિ પ્રત્યય દન્ત્યાદિ છે.] વૃત્તિ પ્રત્યયની પૂર્વે ઉપર જણાવ્યા મુજબ સ પ્રત્યય. આ સૂત્રથી સ પ્રત્યયનો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી ન્યશુદિ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી સ પ્રત્યયનો લોપ ન થાય ત્યારે નિવુ+જ્ઞત્તિ આ અવસ્થામાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ હૈં ને હૈં આદેશ. ૬૦ ૨-૧-૭૭’થી ગ્ ને ર્ આદેશ. ઉપર જણાવ્યા મુજબ ૢ ને . આદેશ. સ્ ને ર્ આદેશ ‘મન્યસ્યા: ૪-૨-૧૧૩’થી સજ ના ૪ ને દીર્ઘ આ આદેશ....વગેરે કાર્ય થવાથી ન્યષુક્ષાવૃત્તિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - અમે બેએ ગુપ્ત રાખ્યું.
.
વન્ય કૃતિ વ્હિમ્ ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ પુ ્ વિદ્ ખ઼િ ્ અને શુદ્ ધાતુની પરમાં રહેલા સ પ્રત્યયનો તેની પરમાં દન્ત્યાદિ જ આત્મનેપદનો પ્રત્યય હોય તો વિકલ્પથી લોપ થાય છે.
૧૯૪
