Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
શુચિ નામને ‘હ્ર-ધ્વસ્તિમ્યમાં૦ ૭-૨-૧૨૬' થી દ્વિ [0] પ્રત્યય. ‘જાએં ૩-૨-૮' થી દ્વિતીયાનો લોપ. શુખ્રિતિ આ અવસ્થામાં આ સૂત્રથી ત્તિ નામના અન્ય ૐ ને દીર્ઘ ૐ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી યુરોતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - અપવિત્રને પવિત્ર કરે છે. .
પ:- તુ ધાતુને ‘ક્યાનાર્૦ ૩-૪-૯' થી યક્ પ્રત્યય. સ્તુ ધાતુને ‘મન-યજી ૪-૧-૩’ થી દ્વિત્ય. ‘અયોજે૦ ૪-૧-૪૫’ થી અભ્યાસમાં ર્ નો લોપ. ‘-કુળા૦ ૪-૩-૪૮' થી અભ્યાસમાં ૩ ને ગુણ સો આદેશ. ‘નાન્વન્ત૦ ૨-૩-૧૫’ થી સ્તુ ના સ્ ને ર્ આદેશ. વ્ ના યોગમાં ‘તવŕ૦ ૧-૩-૬૦’થી ર્ ને ટ્ આદેશ. આ સૂત્રથી હુ ધાતુના ૩ ને દીર્ઘ ૐ આદેશ. તો ધાતુને તે પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી તોતે આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - વારંવાર સ્તવના કરે છે. ય:- મન્નુ [???5] ધાતુને તિવ્ પ્રત્યય. તિલ્ પ્રત્યયની પૂર્વે ‘ધાતો: વાવે યં ૩-૪-૮' થી થળ [] પ્રત્યય. આ સૂત્રથી મનુ ધાતુના ૩ ને દીર્ઘ ૐ આદેશ થવાથી મજૂતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - તે અપરાધ કરે છે.
ऊ
क्य:- दधि इच्छति; अभृशो भृशोभवति ने अलोहितो ભોહિતો ભવત્તિ આ અર્થમાં ધિ નામને ‘અમાન્ય૦૩-૪-૨૩’ થી વન્ [7] પ્રત્યય; દૃશ નામને ‘બ્યર્થે ભૃશા૦ ૩-૪-૨૯’ થી યજ્ઞ [] પ્રત્યય; અને ોહિત નામને ‘ડાર્-નોદિ ૩-૪-૩૦' થી ચપ્ [૪] પ્રત્યય. ‘મેવા, ૩-૨-૮' થી સ્યાદિ વિભતિનો લોપ. આ સૂત્રથી ધિ નામના રૂ ને દીર્ઘ ૐ આદેશ તેમ જ દૃશ અને લોહિત નામના અન્ય ક્ષ ને દીર્ધ આ આદેશ...વગેરે કાર્ય થવાથી તીવૃત્તિ વૃશાયતે અને સ્રોહિતાવતે આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશ:- દહીંને ઈચ્છે છે. અલ્પ ઘણું થાય છે. અરક્ત રક્ત [લાલ] થાય છે. સ્નુ ધાતુને ભાવમાં વર્તમાનાનો તે પ્રત્યય. તે પ્રત્યયની પૂર્વે ‘સ્વ: શિતિ ૩-૪-૭૦' થી ન્ય પ્રત્યય. આ સૂત્રથી
૨૨૮
