Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
અધ્યાપિયિષતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં ઉપર જણાવ્યા મુજબ પિ ને હિત્વ થયું છે. અર્થ - ભણાવવાની ઈચ્છા કરે છે.
ધિ + રૂડ્ ધાતુને ઉપર જણાવ્યા મુજબ દ્િ પ્રત્યય. યન્ત ધિ + ફૅકૢ ધાતુને અદ્યતનીમાં વિ પ્રત્યય. વિ પ્રત્યયની પૂર્વે ‘નિ-ત્રિ ૩-૪-૫૮’થી ૬ પ્રત્યય. આ સૂત્રથી રૂર્ ધાતુને T આદેશ. તેના અન્ને ઉપર જણાવ્યા મુજબ પુ નો આગમ. ‘૩વાસ્ત્યસ્વા૦ ૪-૨-૩૫’થી પ્ ના આ ને -હસ્વ જ્ઞ આદેશ. ‘વિર્ધાતુ:૦ ૪-૧-૧’થી પ્ ને ધિત્વ. ઉપર જણાવ્યા મુજબ અભ્યાસમાં અનાદિ વ્યઞ્જનનો લોપ...વગેરે કાર્ય થવાથી નિષ્પન્ન ધ્ય + નામ્ + 3 + અ + ત્ આ અવસ્થામાં ‘અસમાન૦ ૪-૧-૬૩’થી અભ્યાસ [ન] ને સવદ્ ભાવ. ‘સન્યસ્ય ૪-૧-૫૯’થી નાના અ ને ૐ આદેશ. તે ૐ ને ‘તો વીર્યો ૪-૧-૬૪'થી દીર્ઘ ૐ આદેશ. ‘નેટ ૪-૩-૮૩’થી િનો [૩ નો લોપ થવાથી ધ્યની પત્ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી રૂર્ફે ધાતુને TM આદેશ ન થાય ત્યારે અધિ + ૐ + ૐ + સત્ આ અવસ્થામાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ રૂર્ ધાતુને આ આદેશ. તેના અન્તે પુ નો આગમ. પિ ને દ્વિત્ય વગેરે કાર્ય થવાથી અધ્યાપિવત્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - ભણાવ્યું.
નાવિતિ ત્રિમ્ ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ સન્ અથવા ૩ઃ પ્રત્યયની પૂર્વે રહેલો જિ પ્રત્યય પરમાં હોય તો જ તેની પૂર્વે રહેલા ૬ ધાતુને વિકલ્પથી જ્ઞ આદેશ થાય છે. તેથી અન્યન્ત ઋષિ + ક ધાતુને સૂ.નં. ૪-૪-૨૫માં જણાવ્યા મુજબ સન્ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી ધિનિશાંતતે આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં દ્િ પ્રત્યય પરમાં ન હોવાથી રૂર્ ધાતુને આ સૂત્રથી વિકલ્પથી T આદેશ થતો નથી.
સન્-૩ કૃતિ વ્હિમ્ ?# આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ ખિ પ્રત્યયની પરમાં સન્ અને ૩ પ્રત્યય હોય તો જ નાિ પ્રત્યયની પૂર્વે
૨૬૧
