Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
ને તેની પરમાં યાદિ ત્િ કે હિન્દુ પ્રત્યય હોય તો -હસ્વ ૩ આદેશ થાય છે. તેથી અનુપસર્ગક દ્ ધાતુને ઉપર જણાવ્યા મુજબ ભાવમાં તે પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી નિષ્પન્ન કર્યા આ પ્રયોગમાં આ સૂત્રથી ત્ ધાતુના ને -હસ્વ ૩ આદેશ થતો નથી. અર્થ- તર્ક કરાય છે. વીત્યેવ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ ઉપસર્ગથી પરમાં રહેલા અદ્ભૂ ધાતુના ને તેની પરમાં યાદ્રિ જ વિતું કે કિ પ્રત્યય હોય તો હસ્વ ૩ આદેશ થાય છે. તેથી સમૂ+ગ ધાતુને “-વહૂ ૫-૧-૧૭૪ થી ૪ [4] પ્રત્યય. ત પ્રત્યયની પૂર્વે ‘તાશિતો૪-૪-૩૨ થી ટુ વગેરે કાર્ય થવાથી સમૃદિતમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - ભેગા થવાયું. અહીં યાદિ નિ પ્રત્યય પરમાં ન હોવાથી આ ધાતુના અને આ સૂત્રથી હસ્વ ૩ આદેશ થતો નથી.'
* કદ ડ્રતિ પ્રશ્ન: ?િ આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ ઉપસર્ગથી પરમાં રહેલા અદ્ ધાતુના કને જ [સ્વરમાત્રને નહિ; તેની પરમાં યાત્રિ ત્િ કે ડિ પ્રત્યય હોય તો હસ્વ ૩ આદેશ થાય છે. આશય એ છે કે- સૂત્રમાંનું પદ સામાન્યથી
દ્ ધાતુના સ્વરને સમજાવે છે. પરન્તુ અ આ પ્રમાણે તેને વિગૃહીત કરવાથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ સૂત્રાર્થ.તાત્પર્યનો વિષય બને છે. આ આશયથી પ્રફુલ્લેષ: ?િ આ પ્રશ્ન છે. તેના જવાબમાં આ જય ગોયતે...ઈત્યાદિ ગ્રન્થ છે. આશય એ છે કે પ્રશ્લેષ વિના સામાન્યથી કહું ધાતુના સ્વરમાત્રને ઉપર જણાવ્યા મુજબ -હસ્વ આદેશનું વિધાન માનીએ તો સમોયતે અહીં પણ મદ્ ધાતુના શો ને સન્ય ને આ અવસ્થામાં હસ્વ આદેશ કરવાનો અનિષ્ટ પ્રસંગ આવશે. અર્થ - થોડો અથવા અધિક તર્ક કરે છે. દા.
૨૨૬
