Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
જ્યો વા ૪ારૂ।૮।
ધાતુના; વ્યજ્જનથી પરમાં રહેલા સ્વ પ્રત્યય સમ્બન્ધી વ્ નો તેનાથી પરમાં અશિત્ પ્રત્યય હોય તો વિકલ્પથી લોપ થાય છે. દ્વિતીયાન્ત મિલ્ નામને નિમિત્ત્પતિ આ અર્થમાં ‘અમાવ્યવા ૩-૪-૨રૂ' થી જ્યનું પ્રત્યયાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન સમિધ્ય ધાતુને મવિષ્યન્તી નો સ્વતિ પ્રત્યય. તેની પૂર્વે ‘સ્તાદ્યશિ ૪-૪-૩૨' થી . રૂદ્. ‘નામ્યન્તસ્થા૦ ૨-૩-શૈશ્ય' થી સ્થતિ પ્રત્યયના ર્ને જ્ આદેશ. ‘અત: ૪-૩-૮૨’ થી વયમ્ [5] ના અઁ નો લોપ. આ સૂત્રથી ય્ નો લોપ થવાથી મિધિતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી ય્ નો લોપ ન થાય ત્યારે નિષ્યિતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - લાકડા વિશેષની ઈચ્છા કરશે. સૃષનિવાચરતિ આ અર્થમાં : ધ્રુવદ્ નામને ‘વયર્ ૩-૪-૨૬' થી જ્ઞ પ્રત્યયાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન કૃપા ધાતુને વિષ્યન્તી નો સ્વતે પ્રત્યય. ઉપર જણાવ્યા મુજબ તેની પૂર્વે ટ્. સ્વતે ના સ્ ને ર્ આદેશ. ય ના અઁ નો લોપ. આ સૂત્રથી ચક્ ના પ્ નો લોપ થવાથી કૃષષ્વિતે આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી ય્ નો લોપ ન થાય ત્યારે સૃષધિષ્યતે આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - પત્થરની જેમ આચરે છે. સૂત્રમાં વન્ય સામાન્યનો નિર્દેશ હોવાથી વવત્ અને વક્ નું ગ્રહણ થાય છે. વ્યઞ્જનથી પરમાં ચ′′ નો સંભવ ન હોવાથી તેનું ગ્રહણ થતું નથી.. ઈત્યાદિ અન્યત્રથી જાણવું. ।।૮।
૨૦૨
