Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 151

‘સ્તાદ્ય૦ ૪-૪-૩૨’થી ટ્ []. ‘પ્રવ્રુત્ત્વ૦ ૪-૧-૮૪'થી પ્રદૂ અને પ્ર ના ર્ ને ૠ [સમ્પ્રસારણ] આદેશ. ‘સ્વવે૦ ૪-૧-૮૦’થી સ્વપ્ ધાતુના વ ને સમ્પ્રસારણ ૩ આદેશ. ‘વૃño ૪-૪-૩૪'થી પ્ર ્ ધાતુની પરમાં રહેલા રૂટ્ ના રૂ ને દીર્ઘ આદેશ...વગેરે કાર્ય થવાથી રુવિત્વા વિવિત્વા મુષિત્વા ગૃહીત્વા મુખ્તા અને પૃથ્વ′′ આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં પૃ + ત્યા આ અવસ્થામાં ‘અનુના૦ ૪-૧-૧૦૮'થી ૢ ને ર્ આદેશ. સ્ ને ને ‘યજ્ઞ - મૃ૦ ૨-૧-૮૭’થી ર્ આદેશ. ‘f૦.૧-૩-૬૦’થી ત્ ને ર્ આદેશ થયો છે. અર્થક્રમશ: - રડીને. જાણીને. ચોરીને. ગ્રહણ કરીને. ઉંધીને. પૂછીને. અહીં સમજી શકાય છે કે સ્વપ્ અને પ્રર્ફે ધાતુ અનિટ્ હોવાથી તેનાથી પરમાં રહેલા વા પ્રત્યયને નિરપવાદપણે દ્િ ભાવ સિદ્ધ છે. તેથી સત્ પ્રત્યયના વિદ્ ભાવ માટે જ તેનું ઉપાદાન છે.
ત્ વિદ્ અને મુધ્ ધાતુને ‘તુમહા૦ ૩-૪-૨૧’થી સન્ [TM] પ્રત્યય. સન્ ની પૂર્વે ‘ાઇશિતો૦ ૪-૪-૩૨'થી ટ્ []. આ સૂત્રથી સન્ ને નિત્ ભાવ. [જેથી વ્ વગેરે ધાતુના ઉપાન્ત્યસ્વરને ગુણ થતો નથી.] ‘સન્યજ્જ ૪-૧-૩’થી રુદ્ વિજ્ અને મુર્ ને હિત્વ. ‘જ્વજ્ઞનસ્વા૦ ૪-૧-૪૪'થી અભ્યાસમાં અનાદિવ્યજ્જનનો લોપ. ‘નામ્યન્ત૦ ૨-૩-૧૫’થી સન્ ના સ્ ને પ્ આદેશ...વગેરે કાર્ય થવાથી રુદ્ધિતિ વિવિત્ત્પિતિ અને મુમુષિતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશ: - રડવાની ઈચ્છા કરે છે. જાણવાની ઈચ્છા કરે છે. ચોરવાની ઈચ્છા કરે છે. પ્ર ્ ધાતુને ઉપર જણાવ્યા મુજબ સત્ પ્રત્યય. તેની પૂર્વે ‘પ્રદ - શુદ્દ૦ ૪-૪-૫૯૪થી નો નિષેધ. આ સૂત્રથી સન્ ને જિદ્ ભાવ. તેથી ‘પ્રવ્રÆ૦ ૪-૧-૮૪'થી પ્ર ્ ના ૬ ને સમ્પ્રસારણ ઋ આદેશ. ઉપર જણાવ્યા મુજબ ગૃ ્ ધાતુને હિત્વ. અભ્યાસમાં અનાદિ વ્યજ્જન હૈં નો લોપ. ‘ઋતોઽત્ ૪-૧-૩૮’થી અભ્યાસમાં ઋ ને 4 આદેશ. હોન:
इट्
૧૪૬