Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 168

૪-૪-૩૧’થી સદ્ ધાતુના અ ને વૃદ્ધિ થતી નથી, શેષ પ્રક્રિયા ઉપર જણાવ્યા મુજબ અજાળીત્ ની જેમ સમજવી. અર્થ - આપ ન
ફરો.
૩પાસ્યસ્થતિ વિમ્ ?- આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ પરમૈપદના વિષયમાં વ્યઞ્જનાદિ ધાતુના ઉપાન્ય જ મૈં ને [અન્ય પણ ૐ ને નહિ]; તેની પરમાં સેટ્ ક્ષિર્ પ્રત્યય હોય તો વિકલ્પથી વૃદ્ધિ થાય છે. તેથી હન્ ધાતુને અદ્યતનીનો વિ પ્રત્યય. ‘અદ્યતન્યાં ૪-૪-૨૨’થી હૅન્ ધાતુને વધ આદેશ. ઉપર જણાવ્યા મુજબ વિ પ્રત્યયની પૂર્વે સિદ્. તેની પરમાં અને પૂર્વમાં અનુક્રમે અને રૂ . ‘અત: ૪-૩-૮૨'થી વધ ના અન્ય ૪ નો લોપ. ઉપર જણાવ્યા મુજબ, સિધ્ નો લોપ...વગેરે કાર્ય થવાથી અવધીત આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં આ સૂત્રથી વ્યઞ્જનાદિ ધાતુ વધ ના અન્ય અ ને વૃદ્ધિ થતી નથી. અર્થ - તેણે માર્યો.
અત કૃતિ વિમ્?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ પરમૈપદના વિષયમાં વ્યઞ્જનાદિ ધાતુના ઉપાન્યજ્ઞ ને જ [સ્વરમાત્રને નહિ.]; તેની પરમાં સેટ્ સિક્ પ્રત્યય હોય તો વિકલ્પથી વૃદ્ધિ થાય છે. તેથી વિક્ ધાતુને પરÂપદનો અદ્યતનીમાં વિ પ્રત્યય...વગેરે કાર્ય ઉપર જણાવ્યા મુજબ થવાથી અનેવીત્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં વ્યઞ્જનાદિ વિવ્ ધાતુના ઉપાજ્ય ૐ ને આ સૂત્રથી વૃદ્ધિ થતી નથી. પરન્તુ “નયોર ૪-૩-૪'થી ગુણ આદેશ થાય છે. અર્થ - તેણે ક્રીડા કરી. સેટીલ્યેવ = આ સૂ≈ી ઉપર જણાવ્યા મુજબ પરઐપદના વિષયમાં વ્યઞ્જનાદિ ધાતુનાં ઉપાન્ય અ ને; તેની પરમાં સેટ્ જ સિક્ પ્રત્યય હોય તો વિકલ્પથી વૃદ્ધિ થાય છે. તેથી વ ધાતુને પરમૈપદનો અદ્યતનીમાં વિ પ્રત્યય. ઉપર જણાવ્યા મુજબ દ્દિ ની પૂર્વે ર્િ. તેની પરમાં ૐ. ‘વ્યગ્નનાનામનિટિ ૪-૩-૪૫’થી વ ધાતુના અ ને નિત્ય વૃદ્ધિ આ આદેશ. સાન્ + સીત્ આ
૧૬૩