Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 63

ये नवा ४|२|६२ ॥
æન્ સત્ અને નન્ ધાતુના અન્ત્યવર્ણને; તેની પરમાં ય સ્વરૂપ ત્િ અથવા હિન્તુ પ્રત્યય હોય તો વિકલ્પથી આ આદેશ થાય છે. વન્ ધાતુને કર્મમાં વર્તમાનાનો તે પ્રત્યય. ‘પ: શિતિ ૩-૪-૭૦’થી તે પ્રત્યયની પૂર્વે વ [] પ્રત્યય. આ સૂત્રથી હન્ ધાતુના મૈં ને આ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી સ્વાયતે આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી ૬ ને TM આદેશ ન થાય ત્યારે હન્યતે આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - ખોદાય છે. વન્ ધાતુને ‘વ્યગ્નનાવે ૩-૪-૯’થી યક્ [5] પ્રત્યય. આ સૂત્રથી હન્ ધાતુના મૈં ને ઞ આદેશ. ‘સન્ યઙ~ ૪-૧-૩’થી ઘા ને દ્વિત્વ. ‘-૪સ્વ: ૪-૧-૩૯’થી અભ્યાસમાં ધ્વા ના આ ને -હસ્વ અ આદેશ. ‘દ્વિતીય૦ ૪-૧-૪૨’થી અભ્યાસમાં ઘુ ને આદેશ. એ . ને ‘ઙશ્વર્ ૪-૧-૪૬'થી ૬ આદેશ. ‘સમુળા ૪-૧-૪૮’થી ૬ ના ૬ ને આ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી ચાવાયતે આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી હન્ ના ર્ ને ગ આદેશ ન થાય ત્યારે ધ્વન્ ધાતુને દ્વિત્વ વગેરે કાર્ય [જુઓ સૂ.નં.૪-૨-૬૦] થવાથી પફ્ળન્વતે આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - વારંવાર ખોદાય છે. આવી જ રીતે ઉપર જણાવ્યા મુજબ સન્ + ય + તે આ અવસ્થામાં ન્ ને આ સૂત્રથી આ આદેશ થવાથી સાયતે અને વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી ન્ ને ઞ આદેશ ન થાય ત્યારે સન્યતે આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - અપાય છે. X + નન્ ધાતુને ‘પ્રાવાતે ૫-૪-૪૭’થી વક્ત્વા પ્રત્યય. વત્તા ને ‘અનન:૦ ૩-૨-૧૫૪'થી થવું [5] આદેશ. આ સૂત્રથી નર્ ધાતુના સ્ ને આ આદેશ...વગેરે કાર્ય થવાથી પ્રજ્ઞાય આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી ન્ ને આ આદેશ ન થાય ત્યારે પ્રશ્નન્ય
૫૮