Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 105

ની પૂર્વે ‘ત્તર્યં૦ ૩-૪-૭૨’ થી શવ્ પ્રત્યય. ‘અત: પ્રત્ય ૪-૨-૮૫’ થી ત્તિ નો લોપ. આ સૂત્રથી મ્ ધાતુના અ ને દીર્ઘ આ આદેશ.. વગેરે કાર્ય થવાથી મ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - ચાલ. મ્ ધાતુને વર્તમાનાનો તિવ્ પ્રત્યય. તિથ્ પ્રત્યયની પૂર્વે ‘બ્રાજ્ઞ-નાસ૦ ૩-૪-૦રૂ’ થી શ્ય પ્રત્યય. આ સૂત્રથી ઋક્ ધાતુના ઞ ને આ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી ન્થતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - ચાલે છે. પરમૈવટ્કૃતિ વિમ્ ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ તિત્ વગેરે પ્રત્યયો અવ્યવહિત પરમાં ન હોય.તો પરમૈપદના જ કારણે થયેલ શિલ્ પ્રત્યય પરમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા મ્ ધાતુના અ ને દીર્ઘ આ આદેશ થાય છે. તેથી સા+મ્ ધાતુને ‘સાકો જ્યોતિ ૩-૩-ર' ની સહાયથી આત્મનેપદનો વર્તમાનાનો તે પ્રત્યય. તે પ્રત્યયની પૂર્વે ‘ર્રાર્થન૦ રૂ-૪-૭૨ થી વ્ પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી આમતે સૂર્ય: આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં આત્મનેપદના કારણે થયેલો શિત્ - શત્રુ પ્રત્યય પરમાં હોવાથી તેનાથી પૂર્વે રહેલા મ્ ધાતુના અ ને આ સૂત્રથી બા આદેશ થતો નથી. અર્થ - સૂર્ય ઉગે છે. II?૦
છિવું - વત્ત્તવાડઽવમ: ૪ારા??
B
અવ્યવહિત પરમાં તિવ્ વગેરે પ્રત્યયો ન હોય તો; શિક્ પ્રત્યયની પૂર્વે રહેલા છિજ્ વત્નમ્ અને ઞ + ચમ્ ધાતુના ઉપાજ્ય સ્વરને દીર્ઘ આદેશ થાય છે. છિત્ વત્ત્વમ્ અને આ+ચમ્ ધાતુને
૧૦૦