Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
પકૃમીનો દિ પ્રત્યય. દિ ની પૂર્વે ‘વર્તર્યનો રૂ-૪-૭૨ થી ૬ પ્રત્યય. આ સૂવથી છિદ્ ના રૂને દીર્ધ ડું આદેશ. અને ચમ્ ધાતુના ઉપાજ્ય અને દીર્ઘ ના આદેશ. તા: પ્રત્ય૦૪-૨-૮૧ થી હિંનો લોપ થવાથી છવ ામ અને માવામ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશ: ઘૂંક. થાક. પી. માફ કૃતિ વિશ? આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ અવ્યવહિત પરમાં તિવું વગેરે પ્રત્યય ન હોય તો રિન્દ્ર પ્રત્યયની પૂર્વે રહેલા છિદ્ ર્ અને ઉપસર્ગ જ પૂર્વક
ધાતુના ઉપાજ્ય સ્વરને દીર્ઘ આદેશ થાય છે. તેથી જ અહીં ઉપસર્ગ રહિત ચમ્ ધાતુની પરમાં શત્રુ પ્રત્યય હોવાથી તેના ઉપાજ્ય ને આ સૂત્રથી આ આદેશ થતો નથી. અર્થ - તું ખા. ૨૨ના
शमसप्तकस्य श्ये ४।२।१११॥
શ્ય પ્રત્યય પરમાં હોય તો શમ્ તમ્ તમ્ શ્રમ્ બ્રમ્ ક્ષમ્ અને મદ્ - આ માહિં સાત ધાતુઓના ઉપાજ્ય સ્વરને દીર્ઘ આદેશ થાય છે. શમ્ તમ્ તમ્ શ્રમ્ બ્રમ્ ક્ષમ્ અને મર્ધાતુને પશમીનો હિં પ્રત્યય. દિ ની પૂર્વે “તિવા : રૂ-૪-૭ર’ થી પ્રત્યય. પ્રાણ-મના રૂ-૪-૭૩ થી બ્રમ્ ધાતુની પરમાં ગ્ય પ્રત્યય. આ સૂત્રથી શમ્ વગેરે ધાતુના ઉપાજ્ય સ ને દીર્ધ આ આદેશ. ‘મત: પ્રત્ય૦૪-૨-૮૯ થી હિંનો લોપ થવાથી શાયલાય તામ્ય શ્રાપ્ય જાય ક્ષમ્ય અને માઈ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશ:- શાન્ત થા. દમન કર. ગુસ્સે થા. થાક, ભટક. ક્ષમા કર. મત્ત થા. થરૂતિ
૧૦૧
