Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 05
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
‘શત્રાનĪT૦. ૫-૨-૨૦’થી શત્રુ [અત્] પ્રત્યય. “વ: શિતિ ૪-૧-૧૨’થી જ્ઞ ધાતુને દ્વિત્વ. ‘-હ્રસ્વ: ૪-૧-૩૯’થી અભ્યાસમાં આ ને -હસ્વ ઞ આદેશ. ‘નન્નાત: ૪-૨-૯૬’થી વા ના આ નો લોપ. વવત નામને નપુંસક લિગમાં નવુ પ્રત્યય. ‘નપુંસક્ષ્ય શિ: ૧-૪-૫૫’થી નક્ ને શિ [ī] આદેશ. ‘ઋતુતિઃ ૧-૪-૭૦’થી ત્ ની પૂર્વે ર્ નો આગમ. વવન્તુ + શિ [] આ અવસ્થામાં આ સૂત્રથી અન્ય્ ના ર્ નો લોપ થવાથી ત્તિ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી અત્ ના ર્ નો લોપ ન થાય ત્યારે ન્તિ તાનિ આવો પ્રયોગ થાય છે. આવી જ રીતે નસ્ અને નિદ્રા ધાતુને શરૃ પ્રત્યયાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન નક્ષન્તુ + જ્ઞ [ī] અને રિત્રન્તુ + જ્ઞ [] આ અવસ્થામાં આ સૂત્રથી અત્ ના ર્ નો લોપ થવાથી નક્ષતિ અને દ્રિતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી અ ના ર્ નો લોપ ન થાય ત્યારે નક્ષન્તિ અને વરિત્રન્તિ નાનિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશ: - આપતાં કુલો. ખાતાં કુલો. દરિદ્ર બનતાં કુલો. III
श्नश्चाऽऽत: ४।२।९६॥
ધિત્વ કરાએલા ધાતુના હસ્ તિંકા નાળુ ચાત્ અને શાસ્ આ પાંચ ધાતુના અને ના પ્રત્યયના આ નો; તેની પરમાં અવિત્ - શિત્ પ્રત્યય હોય તો લોપ થાય છે. માઁ ધાતુને વર્તમાનાનો અન્તે પ્રત્યય. ‘હવઃ શિતિ ૪-૧-૧૨’થી માઁ ધાતુને હિત્વ. ‘-જ્ઞસ્વ:
૮૭
