________________
अनुगामी अवधि] ६८, जैन-लक्षणावली
[अनुज्ञा उसे अनुगम जानना चाहिये ।
मिनं जीवमनुगच्छति तदनुगामी। (गो. जी. मं. अनुगामी अवधि-१. से किं तं आणुगामिनं ओहि- प्र. व जी. प्र. टीका ३७२)। ६. कश्चिदवधिर्गणाणं ? प्राणुगामिग्रं प्रोहिणाणं दुविहं पण्णत्तं । तं च्छन्तं भवान्तरं प्राप्नुवन्तमनुगच्छति पृष्ठतो याति जहा-अंतगयं च मझगयं च । से किं तं अंतगयं? सवितुः प्रकाशवत् । (त. वृत्ति श्रुत.१-२२) । अंतगयं तिविहं पण्णत्तं । तं जहा-पुरो अंतगयं १०. यद्धि देशान्तरगतमप्यन्वेति स्वधारिणम् । मग्गो अंतगयं पासपो अंतगयं । से किं तं पुरनो अनुगाम्यवधिज्ञानं तद्विज्ञेयं स्वनेत्रवत् । (लोकप्र. अंतगयं ? पुरनो अंतगयं-से जहा नामए केइ पुरसे ३-८३६)। उक्कं वा चडुलिग्रं वा अलायं वा मणि वा पईवं २ सूर्य के प्रकाश के समान देशान्तर या भवान्तर में वा जोइं वा पुरओ काउं पणुल्लेमाणे पणुल्लेमाणे जाते हुए अवधिज्ञानी के साथ जाने वाले अवधिज्ञान गच्छेज्जा, से तं पुरो अंतगयं । से कि तं मग्गो को अनुगामी अवधिज्ञान कहते हैं। अंतगयं ? मग्गो अंतगयं-से जहा नामए केइ अनुग्रह- १. स्व-परोपकारोऽनुग्रहः । (स. सि. पुरसे उक्कं वा चडुलिनं वा अलायं वा मणि वा ७-३८; त. वा. ७-३८त. श्लो. ७-३८ त. पईवं वा जोइ वा मग्गो काउं अणुकड्ढेमाणे अणु- वृत्ति श्रुत. ७-३८) । २. अनुग्रहः परस्परोपकाराकड्ढेमाणे गच्छिज्जा से तं मग्गो अंतगयं । से दिलक्षणो जीवानाम् । (त. भा. सिद्ध. वृ. ७-७); किं तं पासपो अंतगयं ? पासो अंतगयं-से जहा अनुगृह्यतेऽननेत्यनुग्रहोऽन्नादिरुपकारकः प्रतिगृहीतुः, नामए केइ पुरिसे उक्कं वा चडुलिअं वा अलायं दातुश्च प्रधानानुषङ्गिकफलम् । प्रधानं मुक्तिः, वा मणि वा पईवं वा पासप्रो काउं परिकड्ढेमाणे आनुषङ्गिकं स्वर्गादिप्राप्तिः । (त. भा. सिद्ध. वृ. परिकडढेमाणे गच्छिज्जा से तं पासपो अंतगयं । ७-३३)। से तं अंतगयं । से किं तं मझगयं ? मझगयं से अपने और पर के उपकार को अन ग्रह कहते हैं। जहानामए केइ पुरिसे उक्कं वा चडुलिय वा अलायं २ जीवों के पारस्परिक उपकार को भी अनुग्रह वा मणि वा पईवं वा जोइं वा मत्थए काउं समुन्व- कहा जाता है। हमाणे समुव्वहमाणे गच्छिज्जा से तं मझगयं । अनुग्रहबुद्धि - रागवशात् कटक-कटिसूत्रादिना xxxसे तं प्राणुगामिग्रं प्रोहिणाणं । (नन्दी. सू. भूषणाभिप्रायोऽनुग्रहबुद्धिं कुर्वते । (समाधि.टी. ६१)। १०, प.८२-८३ व ८५)। २. कश्चिदवधि - बहिरात्मा राग के वश से कटक व कटिसूत्र आदि स्करप्रकाशवद् गच्छन्तमनुगच्छति । (स. सि. १, आभूषणों के द्वारा भूषित करने के अभिप्राय रूप २२; त. वा. १, २२, ४)। ३. अणुगामियोऽणु- अनुग्रहबुद्धि को करते हैं। गच्छइ गच्छंतं लोयणं जहा पुरिसं। (विशेषा. अनुच्छेद-परमाणुगदएगादिदव्वसंखाए अण्णेसि ७११) । ४. जमोहिणाणमुप्पण्णं संतं जीवेण सह दव्वाणं संखावगमो अणुच्छेदो णाम। अथवा, गच्छदि तमणुगामी णाम । (धव. पु. १३, पृ. २६४)। पोग्गलागासादीणं णिविभागच्छेदो अणुच्छेदो णाम । ५. विशुद्धयनुगमात् पुंसोऽनुगामी देशतोऽवधिः । (धव. पु. १४, पृ. ४३६)। परमावधिरप्युक्तः सर्वावधिरपीदृशः ।। (त. श्लो. परमाणुगत एक प्रादि द्रव्यसंख्या से अन्य द्रव्यों की १, २२, ११)। ६. तत्र गच्छन्तं पुरुषं आ समन्ता- संख्या का बोध होना, इसका नाम अनुच्छेद है। दनुगच्छतीत्येवंशीलमानुगामी। प्रानुगाम्येवानुगामि अथवा पुद्गल व प्राकाश आदि के विभागरहित कम् । स्वार्थे 'कः' प्रत्ययः । अथवा अनुगमः प्रयो- छेद को अनुच्छेद जानना चाहिए। जनं यस्य तदानुगामिकम् । यल्लोचनवद् गच्छन्तम- अनुज्ञा--१. सूत्रार्थयोरन्यप्रदानं प्रदानं प्रत्यनुमननं नुगच्छति तदवधिज्ञानमानुगामिकमिति भावः । अनुज्ञा । (व्यव. सू. भा. मलय. व. गा.१-११५)। (नन्दी. मलय. व., कर्मस्त. गो. व. ९-१०)। २. निषेधाभावव्यजिकाऽनुज्ञा। (शास्त्रवा. ३, ७. तत्र भास्करप्रकाशवद् देशान्तरं गच्छन्तमनु- ३ टी.)। गच्छति विशुद्धिपरिणामवशात् सोऽवधिरनुगामी। दूसरे के लिए सूत्र और अर्थ के स्वयं प्रदान करने (त. सुखबो. वृ. १-२२)। ८. यदवधिज्ञानं स्वस्वा. को तथा प्रदान करते हुए अन्य की अनुमोदना करने
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org