________________
आवर्जन]
२१५, जैन-लक्षणावली
[आवश्यक
xxxआवरणं मिथ्यात्वादिसचिवजीवव्यापा- प्रावलि-१. असंखिज्जाणं समयाणं समुदयसमितिराहृतकर्मवर्गणान्तःपाती विशिष्टपुद्गलसमूहः । (कर्म- समागमेणं सा एगा प्रावलिन त्ति वुच्चइ । (अनुयो. वि.दे. स्वो. टी. ३, पृ. ४)।।
सू. १३७; जम्बूद्वी. सू. १८; भग. सू. ६-७)। १ अज्ञानादि दोषों के कारणभत कर्म को प्रावरण २. ते (समयाः) संखा प्रावलिया।(जीवस. १०६)। कहते हैं । अथवा ज्ञानावरण और दर्शनावरण ये दो ३. ते त्वसङ्ख्येया श्रावलिका । (त. भा. ४-१५)। कर्म प्रावरण कहलाते हैं।
४. होंति हु असंखसमया पावलिणामोxxx। आवर्जन-उक्तं च-पावज्जणमूवमोगो बावारो (ति. प.४.२८७)। ५. असंख्येयाः समया पावलिका। वा इति । (प्रज्ञाप. मलय. वृ. ३६, पृ. ६०४)। (त. वा. ३, ३८, ७)। ६. प्रावलिका असंख्येयसआवर्जन का अर्थ उपयोग या व्यापार होता है। मयसंघातोपलक्षितः कालः । (नन्दी. हरि. व. पु. केवलिसमद्घात के समय वेदनीय, नाम और गोत्र ३६; प्राव. नि. हरि. बृ. ३२ एवं ६६३)। ७. कर्मों की स्थिति को प्राय के समान करने के लिये।
तेसि (समयाणं) असंखेज्जाण समुदयसमितीए प्रावजो व्यापार होता है वह आवर्जनकरण कहलाता है। लिया। (अनुयो. हरि. वृ. पृ. ५४) । ८. असंख्येय
समयसमुदायः प्रावलिका। (पंचसं. स्वो. व. २, प्रार्वाजतकरण-देखी पायुक्तकरण-१. केवलि
४२, पृ. ७६) । ६. ते चासंख्येयाः समया पावलिका समुग्धादस्स अहिमुहीभावो आवज्जिदकरणमिदि ।
भण्यते । सा च जघन्ययुक्तासंख्येयसमयप्रमाणा (जयध. अ. प. १२३७ –धव. पु. १०, पृ.
भवति । (त. भा.सिद्ध.व.४-१५ प्राव. नि. मलय. ३२५ का टि.७)।२.अपरे प्रावजितकरणमित्याहुः ।
व. ६६३; जीवाजी. वृ. ३, २, १७८) । १०. असंतत्रायं शब्दार्थः-प्रावजितो नाम अभिमुखीकृतः ।
खेज्जे समए घेत्तण एया आवलिया हवदि xxx तथा च लोके वक्तारः प्रावजितोऽयं मया, सम्मुखीकृत इत्यर्थः । ततश्च तथा भव्यत्वेनाजितस्य मोक्ष
आवलि असंखसमया। (धव. पु. ३, पृ. ६५; गमनं प्रत्यभिमुखीकृतस्य करणं क्रिया शभयोगव्या- पु. ४, पृ. ३१८)। ११. तेसि पि य समयाणं संखा
रहियाण आवली होई। (भावसं. दे. ३१२)। पारणं आवर्जितकरणम् । (प्रज्ञाप. मलय. वृ. ३६,
१२. श्रावलि असंखसमया xxx । (जं. दी. पृ. ६०४; पंचसं. मलय. वृ. १-१५, पृ. २८)।
प. १३-५; गो. जी. ५७४) । १३. जघन्ययुक्ता२ मोक्ष गमन के प्रति अभिमुख हुए जीव (केवली)
संख्यातसमयराशिः प्रावलिः। (गो. जी. जी. प्र. के द्वारा की जानेवाली क्रिया-शुभ भोगों के
५७४) । १४. प्रावलि तेहि समएहिं असंखहि व्यापार-को प्रावजितकरण कहते हैं। इसे प्रायो
किज्जइ। (म. पु. पुष्प. २, सं. २२)। १५. असंजिकाकरण भी कहते हैं।
ख्येयसमयसमुदायात्मिका प्रावलिका । (सूर्यप्र. मलय. प्रावर्तनता-१. वय॑तेऽनेनेति वर्तनं क्षयोपशम
वृ.३०, १०५-६)।१६. प्रावलिका असंख्यातकरणमेव, ईहाभावनिवृत्यभिमुखस्यापायभावप्रतिप- समयरूपा । (कल्पसू. वि. वृ. ६-११८) । १७. असंत्यभिमुखस्य चार्थविशेषावबोधविशेषस्य प्रा मर्या- ख्येयैः समयरेकावलिका । (प्रज्ञाप. मलय. व. दया वर्तनमावर्त्तनम, तदभाव पावर्तनता; (नन्दी. . . हरि. व. पृ. ६६)। २. ईहातो निवृत्यापायभाबं १ असंख्यात समयसमह की एक प्रावलि होती है। प्रत्यभिमुखो वर्तते येन बोधपरिणामेन स आवर्तन- प्रावश्यक (प्रावासय)-१. ण वसो अवसो अवस्तदभाव पावर्त्तनता। (नन्दी. मलय.वृ. सू. ३२)। सस्स कम्ममावासयं ति बोद्धव्वा । (मूला.७-१४)। २ जिस बोध परिणाम के द्वारा ईहासे निवृत्त होकर २. समणेण सावएण य अवस्सकायव्वयं हवइ जम्हा। अपायभाव के प्रति अभिमुख होता है उसका नाम अंतो अहोनिसस्स य तम्हा आवस्सयं नाम ।। (अनुप्रावर्तन और उसके भाव का नाम प्रावर्तनता है। यो. स. २८, गा. २, पृ. ३१, विशेषा. ८७६)। प्रावर्षण-आवर्षणम् उदकेन छटकप्रदानम् । ३. आवस्सगं अवस्सकरणिज्जं जं तमावसं, अहवा (बृहत्क. वृ. १६८१)।
गुणाणमावासत्तणतो, अहवा प्रा मज्जायाए वासं -जल से छींटे देने का नाम प्रावर्षण है।
करेइ त्ति आवासं, अहवा जम्हा तं प्रावासयं जीवं
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org