________________
श्रयिकी वेदना]
प्रवृत्तिरिति कृत्वा प्रदयिकीत्युच्यते । (त. वा. २, ६, ८) । ३. कषायोदयतो योगप्रवृत्तिरुपदशिता । लेश्या जीवस्य कृष्णादिषड्भेदा भावतोऽनघैः ।। (त. इलो. २, ६, ११) ।
१ कषाय के उदय से अनुरंजित योग की प्रवृत्ति को श्रदयिक भावलेश्या कहते हैं । प्रौदयको वेदना - श्रट्टकम्मजणिदा प्रदइया वेणा । ( धव. पु. १०, पृ. ८) ।
आठ कर्मों के उदय से उत्पन्न हुई वेदना को श्रदfast वेदना कहते हैं । श्रदारिककाययोग- १. पुरु महमुदारुरालं एयट्ठ तं वियाण तहि भवं । श्रोरालियं त्ति वृत्तं प्रोरा लियकायजोगो सो । (प्रा. पञ्चसं. १-६३ ; धव. पु. १, पृ. २६१ उद्.; गो. जी. २२९ ) । २. श्रदारिककायेन योग: श्रदारिककाययोगः - श्रदारिककायावष्टम्भोजातक्रियाभिसम्बन्धः श्रदारिककाययोगः । ( त. भा. सिद्ध. वृ. ६- १ ) । ३. श्रदारिकशरीरजनितवीर्याज्जीव प्रदेश परिस्पन्द निबन्धन प्रयत्न श्रोदारिककाययोगः । ( धव. पु. १, पृ. २६६ ) ; प्रौदा रिककाययोगो निष्पन्नशरी रावष्टम्भवले नोत्पन्नजीवप्रदेशपरिस्पन्देन योगः श्रदारिककाययोगः । ( धव. पु. १, पृ. ३१६) । ४. उदारैः शेषपुद्गलापेक्षया स्थूलः पुद्गलैनिर्वृत्तमोदारिकम्, तच्च तच्छरीरं चेति समासस्तस्य काययोगः औदारिकशरीरकाययोग: । ( श्रौपपा. श्रभय. वृ. ४२, पृ. ११० ) 1 ५. उदारं प्रधानम्, उदारमेवीदारिकम् । प्राधान्यं चेह तीर्थकर गणधरशरीरापेक्षया वेदितव्यम् । X X X अथवा उदारं सातिरेकयोजन सत्र मानत्वाच्छेषशरीरेभ्यो बृहत्प्रमाणम्, उदारमेवौदारिकम् । XXX प्रदारिकमेव चीयमानत्वात्काय:, तेन सहकारिकारणभूतेन तद्विषयो वा योगः श्रदारिककाययोगः । ( षडशीति हरि व मलय. वृ. ३४, पृ. १६३ व १६५; शतक. मल. हेम. वृ. २, पृ. ५) । ६. श्रदारिककायार्था या श्रात्मप्रदेशानां कर्म-नोकर्माकर्षणशक्तिः स एव काययोगः । (गो. जी. म. प्र. व जी. प्र. टीका २३० ) ।
३ श्रदारिक शरीर के श्राश्रय से उत्पन्न हुई शक्ति से जो जीव के प्रदेशों के परिस्पन्दन का कारणभूत प्रयत्न होता है, उसे श्रदारिककाययोग कहते हैं ।
ल. ३६
३०५, जैन-लक्षणावली [ श्रदारिक- तैजस - कार्मणशरीर. श्रौदारिक- कार्मरणबन्धन - १. तेषामेवौदारिकपुद्गलानां पूर्वगृहीतानां गृह्यमाणानां च कार्मणपुद्गृह्यमाणैः पूर्वगृहीतैश्च सह सम्बन्ध प्रदारिककार्मणबन्धनम् | ( कर्मप्र. यशो. टी. १, पृ. ७; पंचसं. मलय. वृ. ३-११) । २. येनौदारिकपुद्गलानां कार्मणशरीरपुद्गलैः सह सम्बन्धो विधीयते तत् श्रदारिक कार्मणबन्धननाम । ( कर्मवि. दे. स्वो वृ. ३६, पृ. ४८ ) ।
२ जिसके द्वारा प्रौदारिक पुद्गलों का कार्मणशरीर सम्बन्धी पुद्गलों के साथ सम्बन्ध किया जाता है उसे श्रदारिक- कार्मणबन्धन नामकर्म कहते हैं । श्रदारिक कार्मणशरीर नोकर्मबन्ध - श्रदारिक-कार्मणशरीर- नोकर्मप्रदेशानामन्योन्यानुप्रवेश प्रोदारिक- कार्मणशरीर नोकर्मबन्ध: । (त. वा. ५, २४, ६ ) ।
Jain Education International
श्रदारिकशरीर और कार्मणशरीर नोकर्मप्रदेशों के परस्पर में प्रवेशरूप बन्ध को श्रदारिक- कार्मणशरीरनोकबन्ध कहते हैं । श्रौदारिक कार्मरणशरीरबन्ध
- ओरालियखंधाणं कम्मइयखंधाणं च एक्कम्हि जीवे ट्ठिदाणं जो बंधो सो प्रोरालिय- कम्मइयशरीरवंधो णाम । ( धव. पु. १४, पृ. ४२ ) ।
एक जीव में स्थित प्रौदारिक और कार्मण स्कन्धों का जो बन्ध होता है उसका नाम श्रदारिक कार्मणशरीरबन्ध है । प्रदारिक-तैजस-कार्मणबन्ध - -- प्रोदारिकपुद्गलानां तैजसपुद्गलानां कार्मणपुद्गलानां च गृहीत- गृह्यमाणानां यो मिथः सम्बन्धस्तदौदारिक-तैजस-कामबन्धनं नाम । ( कर्मप्र. यशो. टी. १, पृ. ७) । पूर्वगृहीत और गृह्यमाण श्रदारिक: तेजस व कार्मण पुद्गलों का जो परस्पर में सम्बन्ध होता है उसे श्रदारिक- तैजस- कार्मणबन्ध कहते हैं । श्रदारिक-तैजस- कार्मणशरीरनोकर्मबन्ध - प्रदारिक तैजस- कार्मणशरीर-नोकर्मप्रदेशानामन्योन्यानुप्रवेश प्रौदारिक तैजस-कार्मणशरीरनोकबन्ध: । (त. वा. ५, २४, ९ ) । श्रदारिकशरीर, तैजसशरीर और कार्मणशरीर के नोकर्मप्रदेशों के परस्पर में प्रवेशरूप बन्ध को श्रदारिक- तैजस कार्मणशरीर नोकर्मबन्ध कहते हैं ।
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org