Book Title: Jain Lakshanavali Part 1
Author(s): Balchandra Shastri
Publisher: Veer Seva Mandir Trust

View full book text
Previous | Next

Page 414
________________ श्रयिकी वेदना] प्रवृत्तिरिति कृत्वा प्रदयिकीत्युच्यते । (त. वा. २, ६, ८) । ३. कषायोदयतो योगप्रवृत्तिरुपदशिता । लेश्या जीवस्य कृष्णादिषड्भेदा भावतोऽनघैः ।। (त. इलो. २, ६, ११) । १ कषाय के उदय से अनुरंजित योग की प्रवृत्ति को श्रदयिक भावलेश्या कहते हैं । प्रौदयको वेदना - श्रट्टकम्मजणिदा प्रदइया वेणा । ( धव. पु. १०, पृ. ८) । आठ कर्मों के उदय से उत्पन्न हुई वेदना को श्रदfast वेदना कहते हैं । श्रदारिककाययोग- १. पुरु महमुदारुरालं एयट्ठ तं वियाण तहि भवं । श्रोरालियं त्ति वृत्तं प्रोरा लियकायजोगो सो । (प्रा. पञ्चसं. १-६३ ; धव. पु. १, पृ. २६१ उद्.; गो. जी. २२९ ) । २. श्रदारिककायेन योग: श्रदारिककाययोगः - श्रदारिककायावष्टम्भोजातक्रियाभिसम्बन्धः श्रदारिककाययोगः । ( त. भा. सिद्ध. वृ. ६- १ ) । ३. श्रदारिकशरीरजनितवीर्याज्जीव प्रदेश परिस्पन्द निबन्धन प्रयत्न श्रोदारिककाययोगः । ( धव. पु. १, पृ. २६६ ) ; प्रौदा रिककाययोगो निष्पन्नशरी रावष्टम्भवले नोत्पन्नजीवप्रदेशपरिस्पन्देन योगः श्रदारिककाययोगः । ( धव. पु. १, पृ. ३१६) । ४. उदारैः शेषपुद्गलापेक्षया स्थूलः पुद्गलैनिर्वृत्तमोदारिकम्, तच्च तच्छरीरं चेति समासस्तस्य काययोगः औदारिकशरीरकाययोग: । ( श्रौपपा. श्रभय. वृ. ४२, पृ. ११० ) 1 ५. उदारं प्रधानम्, उदारमेवीदारिकम् । प्राधान्यं चेह तीर्थकर गणधरशरीरापेक्षया वेदितव्यम् । X X X अथवा उदारं सातिरेकयोजन सत्र मानत्वाच्छेषशरीरेभ्यो बृहत्प्रमाणम्, उदारमेवौदारिकम् । XXX प्रदारिकमेव चीयमानत्वात्काय:, तेन सहकारिकारणभूतेन तद्विषयो वा योगः श्रदारिककाययोगः । ( षडशीति हरि व मलय. वृ. ३४, पृ. १६३ व १६५; शतक. मल. हेम. वृ. २, पृ. ५) । ६. श्रदारिककायार्था या श्रात्मप्रदेशानां कर्म-नोकर्माकर्षणशक्तिः स एव काययोगः । (गो. जी. म. प्र. व जी. प्र. टीका २३० ) । ३ श्रदारिक शरीर के श्राश्रय से उत्पन्न हुई शक्ति से जो जीव के प्रदेशों के परिस्पन्दन का कारणभूत प्रयत्न होता है, उसे श्रदारिककाययोग कहते हैं । ल. ३६ ३०५, जैन-लक्षणावली [ श्रदारिक- तैजस - कार्मणशरीर. श्रौदारिक- कार्मरणबन्धन - १. तेषामेवौदारिकपुद्गलानां पूर्वगृहीतानां गृह्यमाणानां च कार्मणपुद्गृह्यमाणैः पूर्वगृहीतैश्च सह सम्बन्ध प्रदारिककार्मणबन्धनम् | ( कर्मप्र. यशो. टी. १, पृ. ७; पंचसं. मलय. वृ. ३-११) । २. येनौदारिकपुद्गलानां कार्मणशरीरपुद्गलैः सह सम्बन्धो विधीयते तत् श्रदारिक कार्मणबन्धननाम । ( कर्मवि. दे. स्वो वृ. ३६, पृ. ४८ ) । २ जिसके द्वारा प्रौदारिक पुद्गलों का कार्मणशरीर सम्बन्धी पुद्गलों के साथ सम्बन्ध किया जाता है उसे श्रदारिक- कार्मणबन्धन नामकर्म कहते हैं । श्रदारिक कार्मणशरीर नोकर्मबन्ध - श्रदारिक-कार्मणशरीर- नोकर्मप्रदेशानामन्योन्यानुप्रवेश प्रोदारिक- कार्मणशरीर नोकर्मबन्ध: । (त. वा. ५, २४, ६ ) । Jain Education International श्रदारिकशरीर और कार्मणशरीर नोकर्मप्रदेशों के परस्पर में प्रवेशरूप बन्ध को श्रदारिक- कार्मणशरीरनोकबन्ध कहते हैं । श्रौदारिक कार्मरणशरीरबन्ध - ओरालियखंधाणं कम्मइयखंधाणं च एक्कम्हि जीवे ट्ठिदाणं जो बंधो सो प्रोरालिय- कम्मइयशरीरवंधो णाम । ( धव. पु. १४, पृ. ४२ ) । एक जीव में स्थित प्रौदारिक और कार्मण स्कन्धों का जो बन्ध होता है उसका नाम श्रदारिक कार्मणशरीरबन्ध है । प्रदारिक-तैजस-कार्मणबन्ध - -- प्रोदारिकपुद्गलानां तैजसपुद्गलानां कार्मणपुद्गलानां च गृहीत- गृह्यमाणानां यो मिथः सम्बन्धस्तदौदारिक-तैजस-कामबन्धनं नाम । ( कर्मप्र. यशो. टी. १, पृ. ७) । पूर्वगृहीत और गृह्यमाण श्रदारिक: तेजस व कार्मण पुद्गलों का जो परस्पर में सम्बन्ध होता है उसे श्रदारिक- तैजस- कार्मणबन्ध कहते हैं । श्रदारिक-तैजस- कार्मणशरीरनोकर्मबन्ध - प्रदारिक तैजस- कार्मणशरीर-नोकर्मप्रदेशानामन्योन्यानुप्रवेश प्रौदारिक तैजस-कार्मणशरीरनोकबन्ध: । (त. वा. ५, २४, ९ ) । श्रदारिकशरीर, तैजसशरीर और कार्मणशरीर के नोकर्मप्रदेशों के परस्पर में प्रवेशरूप बन्ध को श्रदारिक- तैजस कार्मणशरीर नोकर्मबन्ध कहते हैं । For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org

Loading...

Page Navigation
1 ... 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446