________________
आहारशरीरबन्धननाम] २२८, जैन-लक्षणावली
[अाहतकर्म आहारशरीरबन्धननाम-देखो प्राहारकशरीरबन्धन तीर्थंकर के पादमूल में जाना; इसे प्राहारसमुद्घात नामकर्म । जस्स कम्मस्स उदएण आहारसरीरपरमाणू कहते हैं । अण्णोण्णण बंधमागच्छंति तमाहारसरीरबंधणणाम। प्राहारसंज्ञा-१. आहारदसणेण य तस्सुवजोगेण (धव. पु. ६, पृ. ७०)।
ऊणकुट्टाए । सादिदरुदीरणाए हवदि हु आहारजिस कर्म के उदय से आहारशरीर के परमाणु पर
सण्णा दु । (प्रा. पंचसं. १-५२; गो. जी. १३४)। स्पर में बन्ध को प्राप्त होते हैं उसे पाहारशरीर- २. आहारसंज्ञा आहाराभिलाषः क्षुद्वेदनीयोदयबन्धन नामकर्म कहते हैं।
प्रभवः खल्वात्मपरिणाम इत्यर्थः। (प्राव. हरि. वृ. पाहारशरीरसंघातनाम-देखो प्राहारकशरीर- प्र. ५८०; जीवाजी. व. १-१३, पृ. १५) । ३. प्रससंघातनाम । जस्स कम्मस्स उदएण पाहारसरीर- द्वेदनीयोदयादोज-लोम - प्रक्षेपभेदेनाहाराभिलाषपूर्वक क्खं वाणं सरीरभावमुबगदाणं बंधणणामकम्मोदएण विशिष्टपदगलग्रहणमाहारसंज्ञा, संज्ञा नाम विज्ञानं एगबंधणबद्धाण मट्टत्तं होदि तमाहारसरीरबंधण- तद्विषयमाहारमभ्यवहरामीति । (त. भा. हरि. व णाम । (धव. पु. ६, पृ.७०)।
सिद्ध. वृ. २-२५)। ४. आहारे या तृष्णा काङ्क्षा जिस कर्म के उदय से शरीर अवस्था को प्राप्त
सा आहारसंज्ञा । (धव. पु. २, पृ. ४१४)। ५. प्राआहारशरीर के स्कन्ध बन्धन नामकर्म के उदय से
हाराभिलाष आहारसंज्ञा, सा च तैजसशरीरनामकर्मोंएक बन्धनबद्ध होकर छिद्ररहित अवस्था को प्राप्त दयादसातोदयाच्च भवति । (प्राचारा. नि. शी. वृ. होते हैं उसे प्राहारशरीरसंघात नामकर्म कहते हैं। १, १, १, ३६, पृ. ११)। ६. तत्राहारसंज्ञा आहाराश्राहारसमुद्घात -- देखो आहारकसमुद्घात। भिलाषः। (स्थाना. अभय. वृ. ४-४, ३५५, पृ. १. आहारसमुग्धादो णाम पत्तिड्ढीणं महारिसीणं २६३)। ७. तत्राहारसंज्ञा क्षुद्वेदनीयोदयादाहाराभिहोदि । तं च हत्थुस्सेधं हंसधवलं सव्वंगसुंदरं खणमे- लाषः । (धर्मसं. मान. स्वो. व. ३-२७, पृ. ८०)। त्तण प्रणयजीयणलक्खगमणक्खम अप्पडिहयगमणं ८.पाहारे विशिष्टान्नादौ संज्ञा वाञ्छा आहारसंज्ञा । उत्तमंगसंभवं प्राणाकणिट्ठदाए असंजमबहुलदाए च (गो. जी.जी. प्र. टी. १३५)। ६.पाहारे योऽभिलाषः लद्धप्पसरूवं । (धव. पु. ४, पृ. २८); आहारसमु- स्याज्जन्तोः क्षदवेदनीयतः । द्याहारसंज्ञा सा ज्ञेयाx ग्घादो णाम हत्थपमाणेण सव्वंगसुंदरेण समचउरस्स
xxI (लोकप्रकाश ३-४४४)। संठाणेण हंसधवलेण रस-रुधिर-मंस-मेददि-मज्ज
१पाहार के देखने से, उसकी प्रोर उपयोग जाने सुक्कसत्तधाउअवज्जिएण विसग्गि-सत्थादिसयल.
से तथा पेट के खाली होने से असातावेदनीय की बाहामुक्केण वज्जसिलाथंभ-जल-पव्वयगमणदच्छण
उदीरणा होने पर जो पाहार की अभिलाषा होती सीसादो उग्गएण देहेण तित्थयरपादमूलगमणं ।
है उसका नाम प्राहारसंज्ञा है। (धव. पु. ७, पृ. ३००)। २. समुत्पन्नपद-पदार्थ
माहितविशेषत्व- १. आहितविशेषत्वं वचनान्तराभ्रान्तेः परद्धिसम्पन्नस्य महर्षेर्मूलशरीरमत्यज्य
पेक्षया ढौकितविशेषता। (समवा. अभय. वृ. ३५, शुद्धस्फटिकाकृतिरेकहस्तप्रमाणः पुरुषो मस्तकमध्या
प. ६०)। २. आहितविशेषत्वं शेषपुरुषवचनानिर्गत्य यत्र-कुत्रचिदन्तर्मुहूर्तमध्ये केवलज्ञानिनं पश्यति तदर्शनाच्च स्वाश्रयस्य मूनेः पद-पदार्थनिश्चयं
पेक्षया शिष्येषूत्पादितमतिविशेषता। (रायप. मलय.
वृ. सू. ४, पृ. २८)। समुत्पाद्य पुनः स्वस्थाने प्रविशति असो अाहारसमु
द्घातः॥ (बृ. द्रव्यसं. टी. ११, कातिके. टी. १ दूसरों के वचनोंको अपेक्षा विशेषता की उपस्थिति १७६)।
को प्राहितविशेषत्व कहते हैं । यह ३५ सत्यवचना१ प्रमाण में एक हाथका, सर्वांगसुन्दर, समचतुरन- तिशयों में ३१वां है। संस्थान से सहित, हंसके समान धवल, रस-रुधिरादि प्राहृतकर्म-१. यद् गृहादेः साधुवसतिमानीय सात धातुओं से रहित, समस्त वाधाओंसे विनिर्मुक्त, ददाति तदाहृतम्। (प्राचारा. शी. वृ. २, १, २६६, पर्वत एवं जल आदि के भीतर गमन में समर्थ और पृ. ३१७) । २. पाहृतं स्वग्रामाद्याहृतादि । (व्यव. मस्तक से उत्पन्न हए ऐसे शुभ शरीर के द्वारा भा. मलय. व. ३-१६४, पृ. ३५) । ३. यद् ग्रामा
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org