Book Title: Jain Lakshanavali Part 1
Author(s): Balchandra Shastri
Publisher: Veer Seva Mandir Trust

View full book text
Previous | Next

Page 274
________________ अहोरात्र] १६५, जैन-लक्षणावली [आकस्मिक भय मान. ३-४०, पृ. १२१)। १५. प्रमादयोगाद्यत्सर्व- परोपकरणानां यद दानमाकम्पितं मतम् ।। (प्राचा. जीवास्वव्यपरोपणम् । सर्वथा यावज्जीवं च प्रोचे सा. ६-२६)। ७. प्राकम्पितं गुरुच्छेदभयादावर्जनं तत् प्रथमं व्रतम् ॥४।। (अभि. रा. भा. १, पृ. गुरोः । (अन. ध. ७-४०)। ८. प्रावजितः सन्ना८७२)। चार्यः स्तोक मे प्रायश्चित्तं दास्यतीति बुद्धया वैया२ काय, इन्द्रिय, गुणस्थान, मार्गणा, कुल, प्रायु और वृत्त्यकरणादिभिरालोचनाचार्यमाकम्प्य प्रारभ्य यदायोनि; इनके प्राश्रय से सब जीवों को जानकर लोचयति एष (आकम्पित) आलोचनादोषः। (व्यव. स्थान-शयनादि क्रियाओं में हिंसा का परित्याग भा. मलय. व. १-३४२, पृ. १६)। ६. पालोचनां करना; इसका नाम अहिंसामहावत है। कुर्वन् शरीरे कम्प उत्पद्यते भयं करोतीत्याकम्पितअहोरात्र-१. एएणं मुहुत्तपमाणेणं तीसं मुहुत्ता दोषः । (भावप्रा. टी. ११८) । १०. प्राकम्पितम् अहोरत्तं । (अनयो. १३७. प. १७६)। २. तीसमहत्ता उपकरणादिदानेन गुरोरनुकम्पामुत्पाद्य व अहोरत्तो। (जीवसमास १०८; भगवती. श. ६ (त. वृत्ति श्रुत. ६-२२)। जम्बूद्वी. सू. १८)। ३. ते (मुहर्ताः) त्रिंश- १ मोजन, पान, उपकरण और कृतिकर्म के द्वारा दहोरात्रम् । (त. भा. ४-१५)। ४. त्रिंशन्मुहर्ता प्राचार्य को अपने प्रति दया करते हुए कोई अहोरात्रः। (त. वा. ३, ३८, ७, पृ. २०६; त. आलोचना करता है । वह सोचता है कि इस प्रकार सुखबी. ३-३८)। ५. अहोरात्रमष्टप्रहरात्मकम, अह- से सब पालोचना हो जावेगी व प्राचार्य यह अनन्निशमित्यर्थ । (प्राव. नि.हरि. वृ. ६६३, पृ. २५७)। ग्रह-अल्प प्रायश्चित्त देने रूप-करेंगे ही। उक्त ६. कलाया दशमभागश्च त्रिशन्महतं च भवत्यहो- क्रिया से पालोचना करने पर आकम्पित दोष रात्रः। (धव. पु. ६, पृ. ६३) । ७. त्रिंशन्मुहूर्तमहो- होता है। रात्रम् । (त. भा. सिद्ध. वृ. ४-१५)। ८. गगन- प्राकर-१. पाकरो लवणाद्युत्पत्ति भूमिः । (औपपा. मणिगमनायत्तो दिवा रात्रः (अहोरात्रः)। (पंचा. अभय. वृ. ३२, पृ. ७४; प्रश्नव्या. ७. पृ. ७५)। का. अमृत. वृ. २५) । ६. त्रिंशन्मुहूर्तेरहोरात्रः। २. आकरो लोहाद्युत्पत्तिभूमिः । (कल्पसू. वृ. (पंचा. का. जय. वृ. २५)। १०. आदित्यस्य हि ४-८८)। परिवर्तनं मेरुप्रादक्षिण्येन परिभ्रमणं अहोरात्रमभि- नमक प्रादि (लोहा व गेरू प्रादि) के उत्पन्न होने धीयते । (न्यायकु. २-७, पृ. २५५) । ११. षष्टि- के स्थान को-खनिको-पाकर कहते हैं। नालिकमहोरात्रम् । (नि. सा. वृ. ३१)। अाकर्ष-अाकर्षणम् आकर्षः, प्रथमतया मुक्तस्य वा १ तीस मुहूर्त प्रमाण काल को अहोरात्र कहते हैं। ग्रहणम् । (आव. नि. हरि. व मलय. व. ८५७)। प्राकम्पित-१. भत्तेण व पाणण व उवकरणेण सम्यक्त्व, श्रत, देशविरति और सर्वविरति: इन किरियकम्मकरणेण । अणुकंपेऊण गणि करेइ पालो- सामायिकों को प्रथम बार छोड़कर जो फिर से यणं कोई ॥ पालोइदं असेसं होहिदि काहिदि अणु- ग्रहण करना है, उसका नाम प्राकर्ष है। ग्गहमिमो त्ति । इय पालोचंतस्स हु पढमो पालो- आकस्मिक भय-देखो अकस्माद्भय । १. बज्झयणादोसो ॥ (भ. पा. ५६३-६४)। २. उपकर- णिमित्ताभावा जं भवमाकम्हियं तं ति। (विशेषा. णेषु दत्तेषु प्रायश्चित्तं मे लघु कुर्वन्तीति विचिन्त्य ३४५१) । २. यत्तु बाह्यनिमित्तमन्तरेणाहेतुकं भयम् दानं प्रथममालोचनादोषः । (त. वा. ६, २२, २)। अकस्माद् भवति तदाकस्मिकम् । (प्राव. भा. हरि. ३. प्रायश्चित्तलघुकरणार्थमुपकरणदानम् । (त. श्लो. वृ. १८४, पृ. ४७२) । ३. यद् बाह्यनिमित्तमन्तरे६-२२) । ४. तत्रोपकरणेषु दत्तेषु प्रायश्चित्तं मे लघु णाहेतुकं भयमुपजायते तदकस्माद् भवतीत्याकस्मिकुर्वीतेति विचिन्त्य भयदादानं [भयाद्दानं] प्रथम प्राक- कम । (श्राव. भा. मलय. व. १८४, प. ५७३)। म्पितदोषः । (चा. सा. पू. ६१)। ५. भक्त-पानोप- ४. विद्युत्पाताद्याकस्मिकभयम् । (त. वृत्ति श्रुत. करणादिनाचार्यमाकम्प्यात्मीयं कृत्वा यो दोषमालो- ६-२४) । ५. अकस्माज्जातमित्युच्चैराकस्मिकभयं चयति तस्याकम्पितदोषो भवति । (मूला. वृ. ११, स्मृतम् । तद्यथा विद्युदादीनां पातात्पातोऽसुधारि१५)। ६. ददात्यल्पं मम प्रायश्चित्तं भीत्येति सूरये। णाम् ।। भीतिभूयाद्यथा सौस्थ्यं मा भूद् दौस्थ्यं कदापि Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org

Loading...

Page Navigation
1 ... 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446