________________
अहोरात्र]
१६५, जैन-लक्षणावली
[आकस्मिक भय
मान. ३-४०, पृ. १२१)। १५. प्रमादयोगाद्यत्सर्व- परोपकरणानां यद दानमाकम्पितं मतम् ।। (प्राचा. जीवास्वव्यपरोपणम् । सर्वथा यावज्जीवं च प्रोचे सा. ६-२६)। ७. प्राकम्पितं गुरुच्छेदभयादावर्जनं तत् प्रथमं व्रतम् ॥४।। (अभि. रा. भा. १, पृ. गुरोः । (अन. ध. ७-४०)। ८. प्रावजितः सन्ना८७२)।
चार्यः स्तोक मे प्रायश्चित्तं दास्यतीति बुद्धया वैया२ काय, इन्द्रिय, गुणस्थान, मार्गणा, कुल, प्रायु और वृत्त्यकरणादिभिरालोचनाचार्यमाकम्प्य प्रारभ्य यदायोनि; इनके प्राश्रय से सब जीवों को जानकर लोचयति एष (आकम्पित) आलोचनादोषः। (व्यव. स्थान-शयनादि क्रियाओं में हिंसा का परित्याग भा. मलय. व. १-३४२, पृ. १६)। ६. पालोचनां करना; इसका नाम अहिंसामहावत है।
कुर्वन् शरीरे कम्प उत्पद्यते भयं करोतीत्याकम्पितअहोरात्र-१. एएणं मुहुत्तपमाणेणं तीसं मुहुत्ता दोषः । (भावप्रा. टी. ११८) । १०. प्राकम्पितम् अहोरत्तं । (अनयो. १३७. प. १७६)। २. तीसमहत्ता उपकरणादिदानेन गुरोरनुकम्पामुत्पाद्य व अहोरत्तो। (जीवसमास १०८; भगवती. श. ६ (त. वृत्ति श्रुत. ६-२२)। जम्बूद्वी. सू. १८)। ३. ते (मुहर्ताः) त्रिंश- १ मोजन, पान, उपकरण और कृतिकर्म के द्वारा दहोरात्रम् । (त. भा. ४-१५)। ४. त्रिंशन्मुहर्ता प्राचार्य को अपने प्रति दया करते हुए कोई अहोरात्रः। (त. वा. ३, ३८, ७, पृ. २०६; त. आलोचना करता है । वह सोचता है कि इस प्रकार सुखबी. ३-३८)। ५. अहोरात्रमष्टप्रहरात्मकम, अह- से सब पालोचना हो जावेगी व प्राचार्य यह अनन्निशमित्यर्थ । (प्राव. नि.हरि. वृ. ६६३, पृ. २५७)। ग्रह-अल्प प्रायश्चित्त देने रूप-करेंगे ही। उक्त ६. कलाया दशमभागश्च त्रिशन्महतं च भवत्यहो- क्रिया से पालोचना करने पर आकम्पित दोष रात्रः। (धव. पु. ६, पृ. ६३) । ७. त्रिंशन्मुहूर्तमहो- होता है। रात्रम् । (त. भा. सिद्ध. वृ. ४-१५)। ८. गगन- प्राकर-१. पाकरो लवणाद्युत्पत्ति भूमिः । (औपपा. मणिगमनायत्तो दिवा रात्रः (अहोरात्रः)। (पंचा. अभय. वृ. ३२, पृ. ७४; प्रश्नव्या. ७. पृ. ७५)। का. अमृत. वृ. २५) । ६. त्रिंशन्मुहूर्तेरहोरात्रः। २. आकरो लोहाद्युत्पत्तिभूमिः । (कल्पसू. वृ. (पंचा. का. जय. वृ. २५)। १०. आदित्यस्य हि ४-८८)। परिवर्तनं मेरुप्रादक्षिण्येन परिभ्रमणं अहोरात्रमभि- नमक प्रादि (लोहा व गेरू प्रादि) के उत्पन्न होने धीयते । (न्यायकु. २-७, पृ. २५५) । ११. षष्टि- के स्थान को-खनिको-पाकर कहते हैं। नालिकमहोरात्रम् । (नि. सा. वृ. ३१)। अाकर्ष-अाकर्षणम् आकर्षः, प्रथमतया मुक्तस्य वा १ तीस मुहूर्त प्रमाण काल को अहोरात्र कहते हैं। ग्रहणम् । (आव. नि. हरि. व मलय. व. ८५७)। प्राकम्पित-१. भत्तेण व पाणण व उवकरणेण सम्यक्त्व, श्रत, देशविरति और सर्वविरति: इन किरियकम्मकरणेण । अणुकंपेऊण गणि करेइ पालो- सामायिकों को प्रथम बार छोड़कर जो फिर से यणं कोई ॥ पालोइदं असेसं होहिदि काहिदि अणु- ग्रहण करना है, उसका नाम प्राकर्ष है। ग्गहमिमो त्ति । इय पालोचंतस्स हु पढमो पालो- आकस्मिक भय-देखो अकस्माद्भय । १. बज्झयणादोसो ॥ (भ. पा. ५६३-६४)। २. उपकर- णिमित्ताभावा जं भवमाकम्हियं तं ति। (विशेषा. णेषु दत्तेषु प्रायश्चित्तं मे लघु कुर्वन्तीति विचिन्त्य ३४५१) । २. यत्तु बाह्यनिमित्तमन्तरेणाहेतुकं भयम् दानं प्रथममालोचनादोषः । (त. वा. ६, २२, २)। अकस्माद् भवति तदाकस्मिकम् । (प्राव. भा. हरि. ३. प्रायश्चित्तलघुकरणार्थमुपकरणदानम् । (त. श्लो. वृ. १८४, पृ. ४७२) । ३. यद् बाह्यनिमित्तमन्तरे६-२२) । ४. तत्रोपकरणेषु दत्तेषु प्रायश्चित्तं मे लघु णाहेतुकं भयमुपजायते तदकस्माद् भवतीत्याकस्मिकुर्वीतेति विचिन्त्य भयदादानं [भयाद्दानं] प्रथम प्राक- कम । (श्राव. भा. मलय. व. १८४, प. ५७३)। म्पितदोषः । (चा. सा. पू. ६१)। ५. भक्त-पानोप- ४. विद्युत्पाताद्याकस्मिकभयम् । (त. वृत्ति श्रुत. करणादिनाचार्यमाकम्प्यात्मीयं कृत्वा यो दोषमालो- ६-२४) । ५. अकस्माज्जातमित्युच्चैराकस्मिकभयं चयति तस्याकम्पितदोषो भवति । (मूला. वृ. ११, स्मृतम् । तद्यथा विद्युदादीनां पातात्पातोऽसुधारि१५)। ६. ददात्यल्पं मम प्रायश्चित्तं भीत्येति सूरये। णाम् ।। भीतिभूयाद्यथा सौस्थ्यं मा भूद् दौस्थ्यं कदापि
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org