Book Title: Jain Lakshanavali Part 1
Author(s): Balchandra Shastri
Publisher: Veer Seva Mandir Trust

View full book text
Previous | Next

Page 293
________________ आज्ञा (प्राणा)] १८४, जैन-लक्षणावली [प्राज्ञाविचय २. आजीविका प्राजीवनम्, तस्या उच्छेदेन भयमा- नी], आज्ञां तवाहं ददामीत्येवमादिवचनमाज्ञापनी जीविकाभयम् । (प्राव. भा. मलय. वृ. १८४, पृ. भाषा। (मूला. वृ. ५-११८)। ४. 'इदं कुरु' इत्या५७३)। ३. आजीविका जीवनवृत्तिः, तदपायचिन्ता- दिका आज्ञापनी। (भ. प्रा. मला. टी. ११६५) । जनित माजीविकाभयम् । (गु. गु. ष. स्वो. वृ. ६, ५. आज्ञापन प्रभुत्वेनाऽऽदेशो यः स्वोक्तकारिणा । पृ. २५)। तत्किचिदाशु कर्तव्यं यन्मयादिश्यते तव ।। (प्राचा. २ आजीविका के नष्ट होने से जो भय उत्पन्न होता सा. ५-८६)। ६. प्राज्ञापनी कार्यनियोजनभाषा । है उसे आजीविकाभय कहते हैं। यथा इदं कुर्याः इत्यादिः । (गो. जी. म. प्र. टी. प्राज्ञा (पारणा)-१. प्राणा णाम प्रागमो सिद्धंतो २२५)। ७. इदं कुरु इत्यादिकार्यनियोजनभाषा जिणवयणमिदि एयट्ठो। एत्थ गाहामो-सुणिउण- आज्ञापनी । (गो. जी. जी. प्र. २२५)। ८. आज्ञामणाइणिहणं भूदहिदं भूदभावणमणग्छ । अमिद- पनी कार्ये परस्य यथेदं विति। (धर्मसं.मान. स्वो. मजिदं महत्थं महाणुभावं महाविसयं ॥ ज्झाएज्जो- वृ. ३-४१, पृ. १२३)। ६. आणावयणेण जुना णिरवज्ज जिणाणमाणं जगप्पईयाणं । अणि उणजण- प्राणवणी पुव्वभणि भासायो। करणाकरणाणियमा दुण्णेयं णयभंगपमाणमगहणं । एसा आणा । (धव. दृट्ठविवक्खाइ सा भिण्णा ।। (भाषार. ७३) । पु. १३, प. ७०-७१); आणा सिद्धंतो पागमो इदि २ स्वाध्याय करो व असंयम से विरत होवो इत्यादि एयट्ठो । (धव. पु. १४, पृ. ३२६) । २. प्राज्ञाप्यते अनुशासनात्मक भाषा को प्राज्ञापनी भाषा कहते हैं। इत्याज्ञा-हिताहितप्राप्ति-परिहाररूपतया सर्वज्ञो- प्राज्ञारुचि (प्रारणारुई)-१. रागो दोसो मोहो पदेशः। (प्राचारा. शी. वृ. २, २, ७४, पृ. १०२)। अन्नाणं जस्स अवगयं होइ। प्राणाए रोयंतो सो ३. आज्ञा स्यादाप्तवचनम् । (त्रि. श. पु. च, २, ३, खलु प्राणारुई नाम । (उत्तरा. २८-२०; प्रव. ४४१) । ४. उल्लंघने क्रोधादिभयजनिकेच्छाऽऽज्ञा। सारो. ९५३) । २. भगवदहत्प्रणीताज्ञामानिमित्त(शास्त्रवा. टी. ३-३) । श्रद्धाना आज्ञारुचयः। (त. वा. ३, ३६, २) । ३. १ आज्ञा से अभिप्राय आगम, सिद्धान्त अथवा जिन- सर्वज्ञाज्ञानिमित्तेन षड्द्रव्यादिषु या रुचिः । साऽऽज्ञा वाणी का है-ये सब शब्द समानार्थक हैं। २ वह XXXII (म. पु. ७४-४४१)। ४. राग-द्वेषमहाप्रभावशालिनी जिन-प्राज्ञा जगत के जीवों को रहितस्य पुंसः प्राज्ञयैव धर्मानुष्ठानगता रुचिराज्ञासन्मार्ग दिखलाने के लिए उत्तम दीपक के समान रुचिः । (धर्मसं. मान. स्वो. व. २,२२, प. ३७)। होकर उनके लिये हित की प्राप्ति और अहित के ५. प्राज्ञा सर्वज्ञवचनात्मिका, तया रुचिर्यस्य सः । परिहार में समर्थ है। (उत्तरा. नि. वृ. २८-१६)। ६. जिणग्राणं मन्नतो आज्ञाकनिष्ठता (पारणाकरिगट्ठदा)-१. प्राणा जीवो प्राणारुई मुणेयव्वो। (गु. गु. ष. स्वो. व. सिद्धंतो पागमो इदि एयट्ठो। तिस्से कणिढदा सग- १४, पृ. ३६)। खेत्ते थोवत्तं प्राणाकणिट्ठदा णाम । (धव. पु. १४, २ भगवत् अर्हत्सर्वज्ञप्रणीत श्रागम मात्र के निमित्त से पृ. ३२६)। होने वाले श्रद्धान और श्रद्धावान् जीवों को भी प्राज्ञाप्राज्ञा से आगम अभिप्रेत है। उस प्रागम की कनि- रुचि कहा जाता है। ष्ठता-हीनता या श्रत को अल्पता का नाम प्राज्ञाविचय - १. पंचत्थिकाय-छज्जीवणिकाये आगमकनिष्ठता है। यह आहार शरीर की उत्पत्ति कालदव्बमण्णे य। आणागेज्झे भावे आणाविचयेण में कारण होती है। विचिणादि ॥ (मूला. ५-२०२; भ. प्रा. १७११; प्राज्ञापनी (प्रारणवरगो)-१. प्राणवणी णाम जो धव. पु. १३, पृ. ७१ उद्.) । २. उपदेष्टुरभावान्मजस्स प्राणत्तियं देइ सा प्राणवणी भवति । जहा न्दबुद्धित्वात् कर्मोदयात् सूक्ष्मत्वाच्च पदार्थानां हेतुगच्छ पच पठ कुरु भुख एवमादि । (दशवै. चू. दृष्टान्तोपरमे सति सर्वज्ञप्रणीतमागमं प्रमाणीकृत्य ७, पृ. २३६) । २. स्वाध्यायं कुरुत, विरमतासंय- 'इत्थमेवेदं नान्यथावादिनो जिनाः' इति गहनपदार्थमात् इत्यादिकानुशासनवाणी आणवणी । (भ.प्रा. श्रद्धानादर्थावधारणमाज्ञाविचयः । (स. सि. ६-३६ः विजयो. टो. ११६५)। ३. प्राज्ञाप्यतेऽनयेत्याज्ञापना त. वा. ६, ३६, ४; भ. पा. मला. टी. १७०८% Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org

Loading...

Page Navigation
1 ... 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446