________________
प्राचीर्ण (प्राचिण्ण)] १८२, जैन-लक्षणावली
[पाच्छेद्य दोष आयतातिधवलज्ञानपृथुलदर्शनपक्षमलेक्षणाः, कुलीना लंकारानंगसंगविवजितम् ।। (प्राचा. सा. १-४२)। विनता विभया विमाना विरागा विशल्या विमोहा ६. नग्नता नाग्न्यमाचेलक्यमित्यर्थः, तदपि चाचेलवचसि तपसि महसि वा ऽद्वितीया इव भूषणं सूरय क्यमिह श्रुतोपदेशेनान्यथा धारणं परिजीर्णाल्पमूल्यइति सूरिवर्णजननम् ।। (भ. प्रा. विजयो. टी. ४७)। खण्डितासर्वतनुप्रावरणत्वं च, तत्रापि लोके नाग्न्य२. पञ्चधाचारं स्वयमाचरन्ति शिष्यानाचारयन्ति व्यपदेशप्रवृत्तिदर्शनात् । (पञ्चसं. मलय. वृ. ४-२३, इति प्राचार्याः । प्रत्युपकारनिरपेक्षपरोपकाराः, सुर- पृ. १९०)। ७. आचेलक्कं वस्त्रादिपरिग्रहाभावो भूधरवद्धीराः सर्वशास्त्रपारदृश्वानः स्वयं श्रेयःपथे नग्नत्वमात्रं वा। (भ. प्रा. मूला. टी. ४२१)। स्थिताः, विनीतविनेयास्तत्र स्थापयन्तः शुद्धदेश- ८. न विद्यते चेलं वस्त्रं यस्य सः अचेलकस्तस्य कुल-जातयो विनयसिद्धाः मानमर्माविधो विगतराग- भावः आचेलक्यम्, विगतवस्त्रमित्यर्थः। (कल्पसूत्र द्वेष-माहाः शल्यव्यपेतास्तपसि तेजसि यशसि तरसि वृ.१)। वचसि च निरौपम्या इति गुणग्रहणं सूरीणां वर्ण- १ वस्त्र, चमड़ा, बक्कल अथवा पत्ता आदि में किसी जननम् । (भ. प्रा. मला. टी. ४७)।
से भी शरीर को आच्छादित नहीं करना; इस १ प्राचार्य मुक्ताहार, मेघ, चन्द्रमा, सूर्य और कल्प- प्रकार समस्त परिग्रह के परित्याग का नाम आचेवृक्ष आदि के समान प्रत्युपकार से निरपेक्ष होते हैं। लक्य है। ६ जीर्ण, अल्प मुल्य वाले और खण्डित स्वयं मोक्षमार्ग पर चलते हए वे अन्य विनम्र शिष्यों वस्त्र के धारण करने पर भी पाचेक्य माना को भी उस पर चलाते हैं; सर्व शास्त्रों के पारगामी गया है। होते हैं; राग, द्वेष, व मोह से रहित होते हैं; तथा प्राच्छेद्य दोष-१. राया-चोरादीहिं य संजदभिनिःशल्य, निर्भय, एवं निरभिमानी होते हैं। इस खासमं तु दळूण । बीहेदूण णिजुज्जं अच्छिज्जं प्रकार से प्राचार्यों की प्रशंसा करने को प्राचार्यवर्ण- होदि णादव्वं ।। (मला. ६-२४)। २. अच्छेज्ज जनन कहते हैं।
चाछिदिय जं सामी भिच्चमाईणं ॥ (पंचाशक प्राचीर्ण (प्राचिण्ण)-देखो अभिहत दोष । ६०८)। ३. भृत्यादेराच्छिद्य यद्दीयते तदाच्छेद्यम् । १. उजु तिहिं सत्तहि वा घरेहिं जदि आगदं दु प्रा- (प्राचाराङ्ग शी. वृ. २, १, सू. २६६, पृ. ३१७) । चिण्णं । (मूला. ६-२०)। २. ऋजुवृत्त्या पक्तिस्व- ४. राजामात्यादिभिर्भयमुपदश्य परकीयं यद्दीयते रूपेण यानि त्रीणि सप्त गृहाणि वा व्यवस्थितानि तदुच्यते अच्छेज्जं । (भ. प्रा. विजयो. व मला. तेभ्यस्त्रिभ्यः सप्तभ्यो वा गृहेभ्यो यद्यागतमोदनादि- २३० कातिके. टी. ४४६) । ५. अच्छेज्ज़ कं वाचिन्न ग्रहणयोग्यम्, दोषाभावात् । (मूला. बु. -तिविहं-पहुअच्छेज्जं सामिअच्छेज्जं तेणअच्छेज्ज ।
(जीतक. चू. पृ. १५, पं. २०)। ६. प्रभु हादिनासीधी पंक्ति में स्थित तीन या सात घरों से लाये यकः, अन्येषां दरिद्रकौटुम्बिकानां बलाद् दातुमनीगये पाहार को प्राचीर्ण कहते हैं। ऐसा आहार 'प्सितामपि यद् देयं ददाति तत् प्रभु-पाच्छेद्यम् । साधु के लिए ग्राह्य होता है।।
स्वामी ग्रामादिनायक: स यदा साधून् दृष्टवा कलपाचेलक्य (प्रच्चेलक्क)-१. वत्थाजिण-बक्केण हेनेतरथा वा कौटुम्बिकेभ्योऽशनाद्युदाल्य ददाति य अहवा पत्ताइणा असंवरणं । णिब्भूसण णिग्गंथं तदा स्वाम्याच्छेद्यम् । स्तेनाश्चौरा: ते सार्थेकेभ्यो अच्चेलक्कं जगदि पूज्ज ।। (मूला. १-३०)। बलादाच्छेद्य यत् पाथेयादि साधुभ्यो दद्युस्तत् स्तेन२. सकलपरिग्रहत्याग आचेलक्यम् । (भ. प्रा. विज- विषयाच्छेद्यम् । (जीतक. च. वि. व्या. पृ. ४६) । यो. टी. ४२१)। ३. अविद्यमानं चेलं वस्त्रं यस्या- ७. नप-तस्करभीत्यादेर्दत्तमाच्छेद्यमच्यते। सावचेलकस्तद्भाव: प्राचेलक्यम् । (जीतक. च. वि. ८-३४)। ८. यदाच्छिद्य परकीयं हठात् गृहीत्वा व्या. पृ. ५३) । ४. चेलानां वस्त्राणां बहुधन-नवी- स्वामी प्रभुश्चौरो वा ददाति तदाच्छेद्यम् । (योगशा. नावदात-सुप्रमाणानां सर्वेषां वाऽभाव: अचेलत्वमित्य- स्वो. विव. १-३८, पृ. १३४)। ६.xxx र्थः । (समवा. अभय. व. २२, पृ. ३६)। ५. बल्क- आच्छेद्यं देयं राजादिभिर्भीषितः । (अन. ध. ५, लाजिनवस्त्राद्यैरंगासंवरणं वरम् । आचेलक्यम- १७); यदा हि संयतानां भिक्षाश्रमं दृष्ट्वा याजा
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org