Book Title: Jain Lakshanavali Part 1
Author(s): Balchandra Shastri
Publisher: Veer Seva Mandir Trust

View full book text
Previous | Next

Page 289
________________ श्राचारविनय ] वमायारं पंचविहं मुणइ जो उ श्रायरइ । ( गु. गु. षट्. स्वो वृ. ७, पृ. २८ ) । १ जो निरतिचार पांच प्रकार के श्राचार का स्वयं आचरण करता है, दूसरों को प्राचरण कराता है, तथा उसका उपदेश भी देता है; वह श्राचारवान् कहलाता है । [ श्राचार्य (प्रायरिय) श्रायरियाणि देसंतो प्रायरिथ्रो तेण वुच्चदे ॥ (मूला. ७, ८-९) । २. पंचाचारसमग्गा पंचिदिय दंति - दप्पणिद्दलणा । धीरा गुणगंभीरा श्रायरिया एरिसा होंति । (नि. सा. ७३ ) । ३. पंचमहव्वयतुंगा तक्कालिय-स-परसमयसुदधारा । णाणागुणगणभरिया Jain Education International १८०, जैन - लक्षणावली श्राचारविनय - तत्राचारविनयः स्वस्य परस्य वा संयोग [ गुण] प्रतिमादिहारादिसामाचारीसाधनलक्षण: । (गु. गु. षट्. स्वो वृ. ३७, पृ. ८६ ) । संयम, तपोगुण, प्रतिमा ( श्रावक के स्थानभेद ) एवं विहारादिरूप समाचारी के सिद्ध करने का नाम आचारविनय है । आचाराङ्ग :- देखो आचार । १. कथं चरे कथं चिट्ठे कथमासे कथं सए । कथं भुंजेज्ज भासेज्ज कथं पावं ण बज्झदि ॥ जदं चरे जदं चिट्ठे जदमासे जद सये । जदं भुंजेज्ज भासेज्ज एवं पावं ण बज्झइ ॥ ( मूला. १०-१२१, १२२) । २. एत्थायारंग मट्ठारह पद सहस्सेहि " कधं चरे कधं चिट्ठे......... एवमादियं मुणीणमायारं वण्णेदि । ( धव. पु. १, पृ. ६; जयध. १, पृ. १२२ ) । ३. अष्टादशपदसहस्रपरिमाणं गुप्ति समितियत्याचारसूचकमाचाराङ्गम् सप्तभयविप्रमुक्त प्राचार्य: । ( धव. पु. १, पृ. ४८ ) ; इरिया मम पसीयं तु ॥ ( ति प १-३) । ४. मंदररवि-ससि उवही वसुहाणिलधरणिकमलगयणसमा । णिययं श्रायारधरा श्रायरिया XXX ॥ ( पउमचरि ८६ - २० ) । ५. प्राचरन्ति तस्माद् व्रतानीत्याचार्या: । ( स. सि. ६ - २४; त. इलो. ६ - २४; त. सुखबो. ६ - २४; त. वृत्ति श्रुत. ६-२४) । ६. पंचविहं आयारं श्रायरमाणा तहा पगासंता । आयारं दंसंता आयरिया तेण वुच्चति ॥ (श्राव. नि. ९६४) । ७. प्राचरन्ति यस्माद् व्रतानीत्याचार्य. । यस्मात् सम्यग्ज्ञानादिगुणाधारादाहृत्य व्रतानि स्वर्गापवर्गसुखामृतबीजानि भव्या हितार्थमाचरन्ति स आचार्य: । (त. वा. ६, २४, ३) ८. पंचविधमाचारं चरन्ति चारयन्तीत्याचार्याः चतुर्दशविद्यास्थानपारगाः एकादशाङ्गधराः । श्राचाराङ्गघरो वा तात्कालिकस्व समय पर समयपारगो वा मेरुरिव निश्चल, क्षितिरिव सहिष्णुः, सागर इव बहिः क्षिप्तमलः, १८००० १८००० । ( श्रुतभ. टी. ७, पृ. १७२ ) । ४. यत्याचारसूचकं अष्टादश सहस्रपदप्रमाणमाचाराङ्गम् । ( त. वृत्ति श्रुत. १ -२० ) । ५. आयारं पढमंगं तस्थद्वारससहस्सपयमेत्तं । यत्थाय रंति भव्वा मोक्खपहं तेण तं गाम ॥ कहं चरे कहं तिट्ठे कहमासे कहं सये । कहं भासे कहं भुंजे कहं पावंण बंधइ । जदं चरे जदं तिट्ठे जदमासे जद सये । जदं भासे जदं भुंजे एवं पावं ण वंधइ || महव्वयाणि पंचैव समिदी प्रोSक्खरोहणं । लोम्रो श्रावासया छक्कमवच्छहभूसया ॥ दंतवणमेगभत्ती ठिदिभोयणमेव हि । यदीणं यं समायारं वित्थरेवं [णं ] परुव ॥ ( श्रंगपण्णत्ती १, १५-१९ ) । पवयण-जलहि-जलोयर व्हायामल - बुद्धि-सुद्ध छावा - सो । मेरु व्व णिप्पकंपो सूरो पंचाणणो वज्जो ॥ देस-कुल- जाइसुद्धो सोमंगो संग-भंग- उम्मुक्को । गयण व्व णिरुवलेवो ग्राइरियो एरिसो होई ॥ संग्रह - णिग्गहकुसलो सुत्तत्थ-विसारयो पहियकित्ती । सारण-वारण - साहण - किरियुज्जत्तो हु आइरियो ॥ ( धव. पु. १, पृ. ४९ उद्धृत) । ६. पञ्चस्वचारेषु ये वर्तन्ते परांश्च वर्तयन्ति ते श्राचार्याः । (भ. श्री. विजयो. तथा मूला. टी. ४४४ ) । १०. [आाचारं ] पञ्चप्रकारं स्वयमाचरन्ति तेभ्योऽन्ये चागत्याचरन्ति इत्याचार्या: । ( प्रायश्चित्तवि. वृ. २५१ ) । ११. विचार्य सर्वमैतिह्यमाचार्यकमुपेयुषा । श्राचार्यवर्यानर्चामि संचार्य हृदयाम्बुजे || ( उपासका ४८७) । १२. यस्मात् सम्यग्ज्ञानादिपञ्चाचाराधारादाहृत्य व्रतानि स्वर्गापवर्गसुख कल्पकुजबीजानि भव्या श्रात्महितार्थमाचरन्ति स प्राचार्य: । (चा. सा. पृ. ६६ ) । १३. पंचाचारसमग्गे पंचिदयणिज्जिदे विगयमोहे | पंचमहवयणिलये पंचमगइणायगारिए || (जं. दी. १ जिसमें कैसे चला जाय, कैसे खड़ा हुया जाय, और कैसे बैठा जाय, इत्यादि मुनियों के प्राचार का वर्णन किया जाता है उसे प्राचारांग कहते हैं । श्राचार्य (प्रायरिय) - १. सदा प्रायारविद्दण्हू सदा आयरियं चरे । प्रयारमायारवंतो प्रायरिओ तेण उच्चदे || जम्हा पंचविहाचारं प्राचरंतो पभासदि । For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org

Loading...

Page Navigation
1 ... 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446