Book Title: Jain Lakshanavali Part 1
Author(s): Balchandra Shastri
Publisher: Veer Seva Mandir Trust

View full book text
Previous | Next

Page 285
________________ आगमद्रव्यावश्यक] १७६, जैन-लक्षणावली [भागमभावचतुर्विशतिस्तव अणुवजुत्तो पागमदव्वप्पाब । (धव. पु. ५, पृ. अध्ययन का ज्ञाता होकर जो अध्ययन का ज्ञाता होकर जो वर्तमान में तद्विषयक २४२)। उपयोग से भी सहित हो, उसे आगमभाव-अध्ययन जो जीव अल्पबहुत्वप्राभृत का ज्ञाता होकर वर्तमान कहते हैं। में उसके उपयोग से रहित हो उसे आगमद्रव्याल्प- प्रागमभावकर्म-कम्मागमपरिजाणगजीवो कम्माबहुत्व कहते हैं। गमम्हि उवजुत्तो। भावागमकम्मो त्ति य तस्स य प्रागमद्रव्यावश्यक-जस्सं णं प्रावस्सए त्ति पदं सण्णा हबे णियमा । (गो. क. ६५) । सिक्खितं ठितं जितं मितं परिजितं नामसमं घोस- कर्मविषयक प्रागम को जानते हुए उसमें उपयुक्त समं अहीणक्खरं अणच्चक्खरं अव्वाइद्धक्खरं अक्ख- जीव को प्रागमभावकर्म कहते हैं। लिग्रं अमिलिअं अवच्चामेलिनं पडिपुण्णं पडिपुण्ण- प्रागमभावकर्मप्रकृतिप्राभूत- कम्मपयडिपाहुडघोसं कंठोट्टविप्पमुक्कं गुरुवायणोवगयं, से णं तत्थ जाणो उवजुत्तो पागमभावकम्मपयडिपाहुडं । वायणाए पुच्छणाए परिअट्टणाए धम्मकहाए, नो (धव. पु. ६, पृ. १३०)। अणुप्पेहाए । कम्हा ? अणुवयोगो दव्वमिति कट्ट ।। । कम्हा ! अणुवागा दवामात कट्ट। कर्मप्रकृतिप्राभत के ज्ञायक और उसमें उपयुक्त जीव (अनुयो. सू. १३)। को पागमभावकर्मप्रकृतिप्राभूत कहते हैं। जिसे प्रावश्यक यह पद शिक्षित, स्थित, जित व प्रागमभावकाल - कालपाहुडजाणो उवजुत्तो मित आदि के क्रम से गुरुवाचनोपगत तक है और जीवो पागमभावकालो। (धव. पु. ४, पृ. ३१६) । जो वाचना, प्रच्छना, परिवर्तना एवं धर्मकथा में कालविषयक पागम के ज्ञायक और उसमें उपयुक्त व्याप्त है; पर अनुप्रेक्षा (चिन्तन) में व्यापृत नहीं जीव को प्रागमभावकाल कहते हैं। है, उसे आगमद्रव्यावश्यक कहते हैं। प्रागमद्रव्योत्तर - द्रव्योत्तरमागमतो ज्ञाताऽनूप प्रागमभावकृतिजा सा भावकदी णाम सा युक्तः । (उत्तरा. नि. शा. वृ. १-१, पृ. ३)। उवजुत्तो पाहुडजाणगो॥ एत्थ पाहुडसद्दो कदीए 'उत्तर' पद के अर्थ के ज्ञाता, किन्तु वर्तमान में अनु विसेसिदब्बो, पाहडसामण्णण अहियाराभावादो । तदो कदिपाहडजाणग्रो उवजुत्तो भावकदि त्ति सिद्धं । पयुक्त जीव को पागमद्रव्योत्तर कहते हैं। प्रागमद्रव्योपक्रम -- आगमत उपक्रमशब्दार्थस्य (षट्खं. ४, १, ७४---पु. ६, पृ. ४५१) । जो जीव कृतित्राभूत का ज्ञाता होकर तद्विषयक ज्ञाता तत्र चानुपयुक्तः, अनुपयोगो द्रव्यमिति बचनात् । (व्यव. भा. मलय. वृ. १-१, पृ. १; जम्बू उपयोग से भी युक्त है उसे आगमभावकृति द्वी. शा. वृ. पृ. ५)। कहते हैं। जो उपक्रम पद का ज्ञाता होकर वर्तमान में तद्विष आगमभावक्षेत्र-प्रागमदो भावखेत्तं खेत्तपाहुड. यक उपयोग से रहित हो उसे प्रागमद्रव्योपक्रम जाणगो उवजुत्तो । (धव. पु. ४, पृ. ७ व पु. ११, कहते हैं। पृ. २)। पागमभाव-१. प्रागम: प्राभृतज्ञायी पुमांस्तत्रो क्षेत्रविषयक प्रागम का ज्ञाता होकर जो जीव उसमें पयुक्तधीः । (त. श्लो. १, ५, ६७) । २. जीवादि- उपयुक्त है उसे पागमभावक्षेत्र कहते हैं। प्राभूतविषयोपयोगाविष्ट आत्मा अागमभावः । आगमभावग्रन्थकृति-गंथकइपाहुडजाणग्रो उव(न्यायकु. ७-७६, पृ. ८०७) । ३. तत्र प्रागम- जुत्तो पागमभावगंथकई णाम । (धव. पु. ६, पृ. भावो जीवादिप्राभूतज्ञायी तदुपयुक्तः श्रुतज्ञानी । (लघीय. अभय. वृ. ७-४, पृ.६८)। ग्रन्थकृतिविषयक प्राभत का ज्ञाता होकर जो जीव २ जीवादिप्राभूतविषयक उपयोग से युक्त जीव उसमें उपयुक्त है उसे प्रागमभावग्रन्थकृति कहते हैं । को आगमभाव निक्षेप कहते हैं। आगमभावचतुर्विंशतिस्तव-चतुर्विंशतिस्तवव्याप्रागमभाव-अध्ययन-से कि आगमयो भावज्झ. वर्णनप्राभृतज्ञायी उपयुक्त प्रागमभावचतुर्विंशतियणे ? जाणए उवउत्ते, से तं प्रागमनो भावज्झयणे। स्तवः । (मूला. वृ. ७-४१)। (अनुयो. सू. १५०, पृ. २५१ । चविंशतिस्तव के वर्णन करने वाले प्राभूत के Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org

Loading...

Page Navigation
1 ... 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446