Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 04 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 200

स्थानाङ्गसूत्रे यत्रीन्द्रियचतुरिन्द्रियपश्चेन्द्रिय भेदाः शेषेन्द्रियाणि-नित्युपकरणलब्धिरूपाय शिष्टेन्द्रियाणि प्रतीत्याश्रित्य द्रष्टव्याः / अथवा-लब्धीन्द्रियं प्रतीत्यआश्रित्य सर्वेऽपि जीवाः पश्चेन्द्रिया भवन्तीति // 7 // ननु कथं सर्वेऽपि जीवाः पश्चेन्द्रिया भवन्ति ? इत्याह -'जं किर' इत्यादिना / यद् यस्माद् हेतोः किल निश्चयेन बकुलादीनां वकुलवृक्षादीनां वनस्पतिविशेषाणां शेषेन्द्रियोपलम्मोऽपि स्पर्शनेन्द्रियातिरिक्तन्द्रियलाभोऽपि दृश्यते, तेन हेतुना ज्ञायते यत् तेषां बकुला. दीनामपि तदावरणक्षयोपशमसंभयोऽस्ति / अन्यथा बकुलस्य कामिनीमुखार्पितमदिरागण्डूषेण चंपकस्य अतिसुरभिगन्धोदकसेचनेन, तिलकस्य कामिनीकटाहै तो फिर एकेन्द्रिय, द्वीन्द्रिय, त्रीन्द्रिय, चतुरिन्द्रिय और पंचेन्द्रिय रूप जो जीवों के भेद हैं वे सिद्ध नहीं हो सकते हैं / तो इसका उत्तर ऐसा है कि ऐसे जो ये भेद हुए हैं वे निवृत्ति उपकरण एवं लब्धि इन इन्द्रियों से भिन्न जो इन्द्रियां है, उनकी प्रतीति करके आश्रित करके ही हुएहैं अथवा लब्धीन्द्रिय रूप भावेन्द्रिय को लेकर समस्त जीय पंचेन्द्रिय होतेहैं // 7 / ___ समस्त जीय पंचेन्द्रिय कैसे होते हैं ? तो इसके लिये " जं किर" इत्यादि द्वारा समझाया गया है कि बकुलवृक्ष आदि जो चनस्पति विशेष हैं उनके स्पर्शन इन्द्रिय से अतिरिक्त इन्द्रियों का लाम भी देखा जाता है, कि यकुल आदिकों के भी तदावरण का क्षयोपशम संभव है नहीं तो बकुल को कामिनी के मुखसे अर्पित मदिरा के कुल्ले से चंपक के अति सुरभि गन्धोदक के सिंचन से तिलक के कामिनीजनोंके શંકા - સમસ્ત જી એક ઇન્દ્રિયવાળા હોય, તે જીના એકે ન્દ્રિય, હીન્દ્રિય, ત્રીન્દ્રિય, ચતુરિન્દ્રિય અને પંચેન્દ્રિય રૂ૫ ભેદ શા भाटे पाउया छ ? ઉત્તર- આ જે ભેદ પાડવામાં આવ્યા છે તે નિવૃત્તિ ઉપકરણ અને લબ્ધિ, આ ઈન્દ્રિયોથી ભિન્ન જે ઈન્દ્રિય કહી છે તેમને આધારે જ પાડવામાં આવેલ છે અથવા લબ્ધિીન્દ્રિય રૂ૫ ભાવેન્દ્રિયની અપેક્ષાએ સમસ્ત જીવ ५.यान्द्रय डाय छे. // 7 // સમસ્ત જી પંચેન્દ્રિય કેવી રીતે હોય છે? આ વાત નીચેના સુત્ર५४ द्वा२१ सभामा मापी छ. “जं किर" त्या-सवृक्ष माह જે વનસ્પતિ વિશેષ છે તેમનામાં પશેન્દ્રિય સિવાયની ઇન્દ્રિયને સદભાવ જેવામાં આવે છે તે કારણે એવું માની શકાય છે કે બકુલ આદિ કેમાં પણ તદાવરણીય કર્મોને પશમ સંભવિત છે. જે આ વાત અસંભવિત હેત તે બકુલવૃક્ષને અતિ સુગધીદાર ગોદક છાંટવાથી, તિલકવૃક્ષને કઈ श्री. स्थानांग सूत्र :04