Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 04 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 596

स्थानाङ्गसूत्रे अयं च मूलगोत्रशाखागोत्रविभागो नयविशेषमताद् भवतीति नयविभागमाह
मूलम्-सत्त मूलनया पण्णता, तं जहा-नेगमे १, संगहे २, ववहारे ३ उजुसुत्ते ४ सद्दे ५ समभिरूढे ६ एवंभूए ७ ॥ सू० १३ ॥ ___ छाया-सप्तमूलनयाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-नैगमः १ संग्रहो २ व्यवहारः ३ ऋजुसूत्रः ४ शब्दः ५ समभिख्दः ६ एवम्भूतः ७॥ सू० १३ ॥
टीका-'सत्त मूलनया' इत्यादि
अनेकधर्मकदम्बकोपेतस्य प्रमाणपतिपन्नस्य पदार्थस्य एकेन धर्मेण उन्नय. नम् अवधारणात्मकं 'मित्य एवं अनित्य एव' इत्येवंविधं नयव्यपदेशमास्कन्दति यः सोऽध्यवसायविशेषो नयः स नयो द्रव्यार्थिक-पर्यायार्थिकभेदेन ___ यह मूल गोत्र और शाखा गोत्रका विभाग नय विशेषण मतसे होता है, अतः अब सूत्रकार नय विभागका कथन करते हैं -
" सत्त मूलनया पगत्ता" इत्यादि । सूत्र १३ ॥
टीकार्थ-सात मूलनय कहे गये हैं, जैसे नैगम १संग्रह २ व्यवहार ३ ऋजु सूत्र ४, शब्द ५, समभिरूढ ६, और एवंमूत ७ ।
प्रमाणसे गृहीत हुई ऐसी अनेक धर्मात्मक वस्तुका किसी एक धर्मसे लेकर निश्चय करनेवाला जो प्रमाताका विचार है-जैसे कि यह नित्य ही है, अनित्यही है-वह नय है, यह नय द्रव्याथिक और पर्या. यार्थिकके भेदसे दो प्रकारका होता है । पदार्थ द्रव्य पर्याय रूप है, एक और अनेक धर्मात्मक है, इसीका नाम अनेकान्त है, यह अनेकान्ता.
આ મૂળગોત્ર અને શાખાત્રને વિભાગ જુદા જુદા ને (મો) ને આધારે થાય છે. તેથી હવે સૂત્રકાર નયના પ્રકારનું કથન કરે છે.
" सत्त मूलनया पण्णत्ता ” ध्याह
थ-भूजनय सात sai छे--(१) नेगम, (२) सघ3, (3) ०३१२, (४) *Y सूत्र, (५) २५४, (६) समनि३८ अने (७) मे भूत.
પ્રમાણ દ્વારા ગૃહીત થયેલી એવી અનેક ધર્માત્મક વસ્તુને કેઈ એક ધર્મને આધારે નિશ્ચય કરનારો જે પ્રમાતાનો વિચાર (મત) હોય છે તેને નય કહે છે. જેમકે “આ નિત્ય જ છે, આ અનિત્ય જ ” આ પ્રકારની માન્યતાનું નામ નય છે. આ નયન દ્રવ્યાર્થિક નય અને પર્યાયાર્થિક નય નામના બે મુખ્ય ભેદ પડે છે. પદાર્થ દ્રવ્ય પર્યાય રૂપ છે, એક અને અનેક
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૪