Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 04 Sthanakvasi

Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 412
________________

३९६
स्थानाङ्गसूत्रे
छाया - षड़विधाः क्षुद्राः प्राणाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा - द्वीन्द्रियाः १, त्रीन्द्रियाः २, चतुरिन्द्रियाः ३ सम्मूच्छिमपञ्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिकाः ४ तेजस्कायिकाः ५, वायुकायिकाः ६ || सू० ४० ॥
टीका- ' छब्बिहाखुड्डा ' इत्यादि -
"
क्षुद्राः प्राणाः = क्षुद्रजीवाः, द्वीन्द्रियादिभेदैः षट्संरूपका बोध्याः । एषां क्षुद्रत्वं च अनन्तरभवे सिद्धिगमनाभावाद् बोध्यम् ।
अत्र सूक्ष्मत्रसाः तेजोवायुकायिका जीवा बोध्याः । किंच - एतेषु देवाना मुत्पत्तिर्न भवतीति हेतोरपि द्वीन्द्रियादीनां क्षुद्रत्वं बोध्यम् । देवानां यत्रोत्पत्ति भवति यत्र च न भवति, तदुक्तमेकया गाथया
विवादासक्त चित्तवाले प्राणी क्षुद्रप्राणी रूपसे उत्पन्न होते हैं, अतः अब सूत्रकार क्षुद्र प्राणियोंके स्वरूपका कथन करते हैं"छव्हिा खुड्डा पाणा पण्णत्ता" इत्यादि सूत्र ४० ॥ टीकार्थ- क्षुद्र प्राणी६ प्रकारके कहे गये हैं जैसे-द्वीन्द्रिय१ श्रीन्द्रिय२ चतुरिन्द्रिय ३ संमूच्छिम पञ्चेन्द्रियतिर्यश्च ४ तेजस्कायिक ५ और वायुकायिक६ द्वीन्द्रियादिकों के भेदों से जो क्षुद्र जीव ६ प्रकारके कहे गये हैं, सो इसका कारण यह है, कि ये सब अनन्तर भवमें सिद्धिमें गमन नहीं करते हैं अतः सिद्धिमें गमन करने के अभावको लेकर इनमें क्षुद्र ताका प्रतिपादन किया गया है। यहां तेजस्कायिक और वायुकायिक जीव त्रस जानना चाहिये किंच इनमें देवोंकी उत्पत्ति नहीं होती है, इस कारण मी द्वीन्द्रियादिकोंमें क्षुद्रता जाननी चाहिये देवोंकी जहां વિવાદાસક્ત ચિત્તવાળા જીવા ક્ષુદ્રજીવેા રૂપે ઉત્પન્ન થાય છે. તેથી હવે સૂત્રકાર એવા ક્ષુદ્રજીવાના સ્વરૂપનુ નિરૂપણ કરે છે.
टीडार्थ - "छव्धिहो खुड्डा पाणा पण्णत्ता " त्याहि-
क्षुद्रलवाना है अारो उद्या छे -- (१) द्वीन्द्रिय, (२) श्रीन्द्रिय, (3) यतु. रिन्द्रिय, (४) सभूमि यथेन्द्रिय तिर्यय, (4) ते साथि अने (६) पायुકાયિક, દ્વીન્દ્રિયાક્રિક જીવેાને ક્ષુદ્રજીવે ગણવાનું કારણ નીચે પ્રમાણે છે-આ જીવે અનન્તર ભવમાં સિદ્ધગમન કરી શકતા નથી આ રીતે તે જીવામાં અનન્તર ભવમાં સિદ્ધિગતિની પ્રાપ્તિના અભાવ હોવાથી તેમનામાં અહીં ક્ષુદ્રતાનું પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યુ છે. અહી તેજસ્કાયિક અને વાયુકાયિક જીવાને સૂક્ષ્મ ત્રસ જાણવા જોઈએ. વળી દ્વીન્દ્રિયાક્રિકામાં દેવાની ઉત્પત્તિ થતી નથી, તે કારણે પણ તે જીવાને ક્ષુદ્ર ગણી શકાય છે. નીચેની ગાથામાં
श्री स्थानांग सूत्र : ०४


Page Navigation
1 ... 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775