Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
३२४
स्थानाङ्गसूत्रे प्रायश्चित्तवहनशीलास्तु मनुष्या एव भवन्तीति 'छविहा मणुस्सा' इत्या. रभ्य लोकस्थितिसूत्रपर्यन्तं मनुष्यसम्बन्धीनि सूत्राणि पाह---
मूलम्--छबिहा मणुस्सग्गा पण्णता, तं जहा--जंबूदीवगार, धायइसंडदीवपुरथिमद्धगा २, धायइसंडदीवपञ्चस्थिमद्धगा ३, पुक्खरवर दीवड्डपुरथिमद्धगा ४, पुक्खरवरदीवपञ्चत्थिमद्धगा ४, अंतरदीवगा ६॥ अहवा छव्यिहा मणुस्सा पण्णत्ता, तं जहासंमुच्छिममणुस्सा कम्मभूमिगा १, अकम्मभूमिगा २, अंतरदीयगा ३, गन्भवतियमणुस्सा-कम्ममूमिगा १, अकम्मभूमिगा २, अंतरदोवगा ३ ॥ स. १६ ॥ __ छाया-पइविधा मनुष्यकाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-जम्बूद्वीपगाः १ धातकीखण्डद्वीपपौरस्त्यागाः २, धातकीखण्डद्वीपपाश्चात्त्याईगाः ३, पुष्करवरद्वीपा र्धपौरस्त्यार्द्ध गाः ४, पुष्करवरद्वीपाधपाश्चात्त्यार्धगाः ५, अन्तरद्वीपगाः । अथवा निरोधसे जो शुद्ध होता है, वह व्युत्साह प्रायश्चित्त है, एवं निर्विकृतिक (यिनाधिगय ) आदि तपसे जो दोष शुद्ध होता है, वह तपोऽर्ह प्रायश्चित्त है। सु० १५ ॥
प्रायश्चित्तको अङ्गीकार करनेवाले मनुष्यही होते हैं इसलिये अब सत्रकार "छव्यिहा मणुस्ता" यहां से लेकर लोकस्थिति पर्यन्त मनुष्य संबन्धी सत्रोंका कथन करते हैं-"छव्धिहा मगुस्सगा पगत्ता" इत्यादि __मनुष्य ६ प्रकारके कहे गये हैं-जैसे जम्बूदीपग १ धातकीखण्ड दीप पौरस्त्याग २ धातकीखण्डहोप पाश्चात्याचग ३ पुष्करवरद्वीपार्ध. पौरस्त्याग ४ पुष्करवरद्वीपार्ध पाश्चात्याधग ५ एवं अन्तरद्वीपग ६ પ્રાયશ્ચિત્ત કહે છે. નિર્વિકૃતિક આદિ તપ દ્વારા દેશની શુદ્ધિ કરવાને ગ્ય प्रायश्चित्तन (तपाई (त: अ) प्रायश्चित्त ४ छ. ॥ सू. १५ ॥
મનુષ્ય જ પ્રાયશ્ચિત્ત લે છે. આ સબંધને લીધે હવે સૂત્રકાર મનુષ્ય विषय सूत्रानु थन ४२ छ. "छब्धिहा मणुस्सा" मीथी २३ ॐशन લેકસ્થિતિ પર્વતના સૂત્રમાં સૂત્રકારે મનુષ્ય વિષયક કથન કર્યું છે.
"छबिहा मणुस्सगा पण्णत्ता" त्याह
મનુષ્યના નીચે પ્રમાણે ૬ પ્રકારો કહ્યા છે–(૧) જમ્બુદ્વીપ (જબૂद्वीपमा नभसा) ती 'दीपना पूधिमान्भेसा, (3) धातही म. દ્વીપના પશ્ચિમાઈ માં જન્મેલા, (૪) પુષ્કરવાર દ્વીપાઉંના પૂર્વાર્ધમાં જન્મેલા, (૫) પુષ્કરવર દ્વીપાર્ષના પશ્ચિમાર્ધમાં જન્મેલા અને (૬) અન્તરદ્વીપમાં જન્મેલા
श्री. स्थानांग सूत्र :०४