Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti


Previous | Next

Page 404
________________

३८८
स्थानाङ्गसूत्रे शरीरस्य तापकतया शोषकतया वा यत् कर्माणि क्षपयति तद् बाह्य तप इत्युच्यते । यत्तु तपोलोकैस्तपस्तया नाभिलक्ष्यते तत्तपो मोक्षप्राप्स्यन्तरङ्गसाधनत्वात् आभ्यन्तरिकमित्युच्यते । तत्र वाह्यं तपः अनशनावमोदरिकादिभेदैः
धिं भवति । तत्र-अनशनम् आहारत्यागः, तच्च-इत्वरयावत्कथिकभेदेन निरूपण करतेहैं-"छव्यिहे बाहिरतवे पण्णत्ते" इत्यादि सूत्र ३८॥ टीकार्थे-बाह्य तप६ प्रकारका कहा गयाहै। जैसे-अनशन १ अवमोदरिका २ भिक्षाचर्या ३ रसपरित्याग ४ कायक्लेश ५ और प्रतिसंलीनता ६ इसी प्रकारसे आभ्यन्तर तप भी ६ प्रकारका होता है, जैसे-प्रायश्चित्त विनय २ वैयावृत्य ३ स्वाध्याय ४ ध्यान ५ और व्युत्सर्ग ६ ।
जो ज्ञानावरणीय आदि ८ प्रकार के कर्मों को जला देताहै, वह तप है, यह तप बाहनप और आभ्यन्तर तपके भेदसे दो प्रकारका है ।जो तप बाहरमें लोकों द्वारा तप रूपसे किया जाताहै, अथवा बाहर में शरीरका प्रायः तपानेवाला होने के कारण उसका शोषक होने के कारण जो कर्मों को क्षय करता है, वह बाह्यनप है, तथा जो तप बाहरमें लोकों द्वारा तप रूपसे नहीं देखा जाता है, ऐसा वह तप मोक्ष प्राप्ति में अन्तरङ्ग कारण होनेसे आभ्यन्तर तप है। इनमें बायतप अनशन भवमोदरिका आदि भेदोंसे छह प्रकारका कहा गया है, इनमें चतुर्विध आहारका त्याग करना यह अनशनहै, यह अनशन तप इत्यर एवं यावत्कथिकके भेदसे
टी -" छव्विहे बाहिरतवे पण्णत्ते" त्या
मायतननीय प्रमाणे ६ २ ४ा छ-(१) मनशन, (२) अ५. मोहरि, (3) मिक्षायर्या, (४) २सपरित्या, (५) यश मन (6) प्रति. સંલીનતા. એ જ પ્રમાણે આભ્યન્તર તપના પણ ૬ પ્રકારે કહ્યા છે– (1) प्रायश्चित्त, (२) विनय, (३) वैयावृत्य, (४) स्वाध्याय, (५) ध्यान भने (૬) વ્યુત્સર્ગ. જે જ્ઞાનાવરણીય આદિ આઠ પ્રકારનાં કર્મોને બાળી નાખે છે, તેનું નામ તપ છે. તે તપના બાહ્યતપ અને આભ્યન્તર તપ નામના બે ભેદ કહ્યા છે.
જે તપને બહારથી જ લે કે દ્વારા તપ રૂપે ઓળખવામાં આવે છે અથવા બાહ્ય શરીરને સામાન્યતઃ તપાવનારું અને કૃશ કરનારું હોય છે અને કર્મને ક્ષય કરનારું હોય છે. તે તપને બાહ્યતમ કહે છે. જે તપને બાહ્યદષ્ટિએ-લેકે દ્વારા તપ રૂપે દેખવામાં આવતું નથી એવું આતરિક તપ કે જે મોક્ષ પ્રાપ્તિમાં કારણભૂત બને છે તેને આભ્યતર તપ કહે છે. તેમાં જે બાહ્યતપ છે તેના અનશન, અવમદરિકા (ઊણદરિકા) આદિ ૬ ભેદ છે. અાન, પાન આદિ ચારે પ્રકારના આહારને ત્યાગ કરે તેનું નામ અનશન છે, તેના ઈવર અને યાવત્રુચિક નામના
श्री. स्थानांग सूत्र :०४

Loading...

Page Navigation
1 ... 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775