Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________ 190 स्थानाङ्गसूत्रे णक्षयोपशमाच-पृथिव्यादय इत्यर्थः एवमेव द्वीन्द्रियमभृतीनामप्यों बोध्यः। एकेन्द्रियादि पश्चेन्द्रियान्तेषु पूर्वपूर्वापेक्षया उत्तरोत्तरत्र इन्द्रियविशेषो जाति विशेपश्च वोच्य इति / सम्प्रति एकेन्द्रियानेव त्रिपञ्चकस्थानकत्वेनाह-'पंचविहा' इत्यादि / बादरतेजस्कायिका जोवाः पञ्चविधाः पञ्चपकाराः प्रज्ञता: कथिताः / पञ्चविधत्वमेवोह-तद्यथा-अङ्गारः प्रसिद्धः 1 / ज्वाला-छिन्नमूलाऽग्निशिखा 2 / मुर्मुर: समस्माग्निकणरूपः 3 // अपि अच्छिन्नमूलाऽग्निशिखा 4 / अलातम् उल्मुकम्-अईदग्धकाष्ठरूपम् 5 / तथा-बादर-वायुकायिकाः पश्चसंख्यकाः सन्ति / एकेन्द्रिय हैं, ऐसे ये एकेन्द्रिय पृथिधि आदि हैं। इसी तरह से दो इन्द्रिय आदिकोंका भी अर्थ समझ लेना चाहिये / एकेन्द्रिय से लेकर पञ्चेन्द्रिय तकमें पूर्व 2 की अपेक्षा उत्तरोत्तर में इन्द्रिय की विशेषता जाति नामकर्म की विशेषता कह लेनी चाहिये। अब सूत्रकार एकेन्द्रियोंको ही तीन पांच स्थानकों से कहते हैं। " पंचविहा" इत्यादि--चादर तेजस्कायिक जीव पांच प्रकारके कहे गये हैं, जैसे--अङ्गार 1, ज्वाला 2, मुर्मुर 3, अचि 4 और अलात 5 / इनमें अङ्गार तो प्रसिद्धहै 1 जो अग्निशिखा छिन्न मूलवाली होती है वह ज्वाला है जो भस्म सहित अग्निकण रूप होता है वह मुर्मुर है, जो अग्निशिखा अच्छिन्न मूलवाली होती है वह अचि है। एवं जो अर्धदग्ध काष्ठ रूप होता है वह उल्लुक अलात है / बादर वायुकायिक છે. એકેન્દ્રિય જાતિ નામકર્મના ઉદયથી અને તદાવરણ (તેનું આવરણ કરનારા) ક્ષયોપશમથી જેમને એક પશેન્દ્રિયને જ સદ્દભાવ હોય છે, તેમને એકેન્દ્રિય જી કહે છે.. પૃથ્વીકાય આદિ જીવોને એકેન્દ્રિય કહે છે. એ જ પ્રમાણે હીન્દ્રિય આદિ કોના વિષયમાં પણ સમજવું. એકેદ્રિયથી લઈને પંચેન્દ્રિય પર્યન્તના જીવોમાં પૂર્વ પૂર્વની અપેક્ષાએ ઉત્તરોત્તરમાં ઇન્દ્રિયની વિશેષતા અને જાતિનામકર્મની વિશેષતાનું કથન થવું જોઈએ. હવે સૂત્રકાર જુદી જુદી ત્રણ રીતે એકેન્દ્રિના પાંચ પ્રકારનું કથન 12. "पंचविहा" त्याहि-त्रा त य 71 पांय ना san छ-(१) // 2, (2) wit, (3) मुभु२, (4) मर्यि भने (5) मसात. અંગાર એટલે દેવતાનો અંગારે. જે અતિશિખા છિન્ન મૂળવાળી હોય છે તેને જવાલા” કહે છે, જેના ઉપર રાખ બાઝી ગઈ હોય એવા અગ્નિ. કણને-અંગારાને “મુમુર” કહે છે જે અગ્નિશિખા અછિન્ન મૂળવાળી હોય છે તેને “અર્ચિ' કહે છે. અર્ધ દગ્ધ કાષ્ઠ આદિ રૂપ જે અગ્નિ છે તેને 'मलात' छ. श्री. स्थानांग सूत्र :04
