Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
२२४
स्थानाङ्गसूत्रे न कापि हानिरितिचेत् , अत्रोच्यते-यदि सर्वभावेन इत्यस्य सर्वपर्यायेण इत्यर्थः स्वीक्रियते, तर्हि ' अशरीरमतिबद्धं जीवं छमस्थः सर्वपर्यायेण न जानाति न पश्यतीत्युक्ते शरीरप्रतिबद्धं जीयं तु सर्वपर्यायेण जानाति पश्यतीत्यर्थी गम्यते। न च शरीरप्रतिबद्ध जीवम् अवधिज्ञानी मनःपर्यवज्ञानी च सर्वपर्यायेण जा. नाति । अतः · सर्वभावेन ' इत्यस्य ' साक्षात्कारण ' इत्येवार्थी युक्तः । परमाणु पुद्गलं तु साक्षात्कारेण अवध्यादि ज्ञानीजानात्येव, अतः-छद्मस्थपदेनात्र अवध्यादि रहित एव ग्राह्य इति । जिनस्तु एतानि पञ्च स्थानानि साक्षात्कारेण जानातिइत्याह-' एयाणि चेव' इत्यादि इति ॥मू० १० ॥
पूर्वक्ति धर्मास्तिकायाद्यतिरिक्तानप्यतीन्द्रियभाव न् जिनो जानातीत्यघोलोकोद्मलोकवीन् अतीन्द्रियान् भावान् पश्च स्थानकत्वेनाह--
मूलम्-अहोलोएणं पंच अणुत्तरा महइमहालया महानिरया पण्णत्ता, तं जहा-काले १ महाकाले २ रोरुए ३ महाजीवको साक्षात् जानता है, और साक्षात् देखता है, परन्तु ऐसा अर्थ मानना भी संगत नहीं होता है, क्योंकि अयधिज्ञानी और मनः पर्ययज्ञानी जीवका शरीर प्रतिबद्ध जीवको सर्वपर्याय सहित न जानता है,
और न देखता है, इसलिये “ सर्वभाव" पदका अर्थ " साक्षात्कार" ऐसाही यहां करना चाहिये " सर्वपर्याय " ऐसा नहीं करना चाहिये अतः ऐसी अर्थ संगति में कोई दोष नहीं आता है, क्योंकि अवधिज्ञान आदिवाले जीव परमाणु पुगलको साक्षात् रूपसे जानतेही हैं । इमलिये छद्मस्थ पदसे यहां अवविज्ञान आदिसे जित पुरुषही लेना चाहिये। जिन भगवान् तो इन पांच स्थानोंको साक्षात् रूपहीसे जानते हैं, यही बात " एयाणि चेच" इत्यादि सूत्र पाठ द्वारा प्रकटकी गई है ।सू०१०॥ કે તે શરીર પ્રતિબદ્ધ જીવને સાક્ષાત જાણે છે અને સાક્ષાત્ દેખે છે. પરંતુ એ અર્થ પણ સંગત લાગતો નથી કારણ કે અવધિજ્ઞાની અને મન:પર્યાય જ્ઞાની મનુષ્ય શરીર પ્રતિબદ્ધ જીવને સર્વપર્યાય સહિત જાણતા નથી અને દેખતે નથી. તેથી “સર્વભાવ” પદને અર્થ અહીં “સાક્ષાત્કાર ” જ કરે જોઇએ. સર્વપર્યાય ” એ અર્થ અહીં કરવો જોઈએ નહીં તેથી એવી અર્થ સંગતિમાં કોઈ દેષ રહેતો નથી, કારણ કે અવધિજ્ઞાન આદિવાળે જીવ પરમાણુ પુલને સાક્ષાત્ રૂપે જાણે જ છે. તેથી છદ્મસ્થ પદ દ્વારા અહીં અવધિજ્ઞાન આદિથી ૨ડિત પુરુષને જ ગ્રહણ કરવો જોઈએ જિનેન્દ્ર ભગવાન तो भा पांये स्थानने साक्षात् ३ छ, ४ पातने “ एयाणि चेव" ઈત્યાદિ સૂત્રપાઠ દ્વારા પ્રકટ કરવામાં આવેલ છે. જે સૂ. ૧૦
श्री. स्थानांग सूत्र :०४
