________________
નિરૂપણ અનન્તો કાળ ભટકવાનું ચાલુ રાખવા માટે નથી, એને તોડવા માટે છે. પુદ્ગલાસ્તિકાયનું નિરૂપણ પુદ્ગલતત્ત્વના નિષ્ણાત બનવા માટે નથી, આત્મતત્ત્વના નિષ્ણાત બનવા માટે છે. આચાર્યાદિ સુસાધુભગવન્તો પાસે વાંચન ર્યું હોય તો ચિંતામણિ ઉપરથી ચારિત્ર પર નજર સ્થિર થાય અને કૂવા ઉપરથી ઘા પર નજર
* દેવાદિ ચાર તત્ત્વો નવતત્વમાં કઈ રીતે સમાય તે માટે શિષ્ય જણાવે છે કે – દેવતત્ત્વ અને સાધુતત્વનો સમાવેશ જીવતત્ત્વમાં થાય છે અને ધર્મ તથા માર્ગનો સમાવેશ શુભાશ્રવમાં અથવા સંવરતત્ત્વમાં થાય છે, તો તેમને જુદા પાડવાનું કારણ શું? અહીં શિષ્ય બુદ્ધિશાળી છે, વિચારશીલ છે, જિજ્ઞાસાભાવે પૂછે છે. આથી જ તેની શંકાનો જવાબ આપતાં ગ્રંથકારશ્રી “સત્યમ્' કહીને શરૂઆત કરે છે. અર્થાત્ “તારી વાત સાચી છે' - એમ કહે છે. આપણે હોઈએ તો શું પૂછીએ? દેવાદિતત્ત્વોને જુદા પાડવાની જરૂર નથી, તો શું કામ પાડ્યા?' આને તોછડો પ્રશ્ન કહેવાય. “આવું ક્યા કારણસર કર્યું ?' આને જિજ્ઞાસાપરક પ્રશ્ન કહેવાય અને “આવું કરવાનું શું કામ હતું, જરૂર ન હતી અને આક્ષેપપરક પ્રશ્ન કહેવાય. ગ્રંથકારશ્રી દેવાદિતત્ત્વોને જુદા પાડવાનું કારણ બતાવે છે કે દેવાદિ ધર્મનું સર્વસ્વ છે ; દેવ, ધર્મ, માર્ગ, સાધુમાં જે વિપર્યાસ થઈ જાય તો સર્વ અનુષ્ઠાનો નિષ્ફળ જાય છે. તેમ જ દેવ પ્રતિદિન પૂજનીય છે, ધર્મ પ્રતિદિન અનુષ્ઠય છે, માર્ગ પ્રતિદિન આશ્રયણીય છે અને સાધુ પ્રતિદિન ઉપાસનીય છે. દેવાદિનો પૂજનીયત્વાદિ રૂપે પ્રતિદિન ઉપયોગ હોવાથી નવ તત્ત્વોથી જુદા પાડી બતાવ્યા છે. જીવતત્ત્વને પૂજ્ય ન કહી શકાય કે ઉપાસનીય પણ ન કહેવાય.
સ. ઉપાસનીય એટલે શું ?
ઉપ એટલે નજીકમાં જઈને બેસવું તે ઉપાસના. ભગવાનની તો માત્ર પૂજા કરવાની છે. જ્યારે ગુરુભગવન્તની સેવાસુશ્રુષા કરી, તેમની પાસે બેસી જિનવાણીનું શ્રવણ કરવાનું છે તથા તેઓશ્રી જે ફરમાવે તે પ્રમાણે કરવા માટે તત્પર થવું તે ઉપાસના. આપણને ગુરુની પાસે બેસવું ફાવે કે દેવની પાસે ? દેવ કશું બોલતા નથી માટે દેવની પાસે બેસવું ફાવે ને ?
સ. ધર્મથી નિર્જરા થાય કે પુણ્ય બંધાય ?
ધર્મથી નિર્જરા પણ થાય અને પુણ્ય પણ બંધાય, જેવા પરિણામ. પરિણામના આધારે નક્કી કરાય. પૂજા કરતાં કરતાં શ્રી નાગકેતુ કેવળજ્ઞાન પામ્યા - પૂજા કરતી
શ્રી દર્શનશુદ્ધિ પ્રકરણ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
