Book Title: Jain Satyaprakash 1938 08 SrNo 37 38
Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/521537/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ atya ' sa (samyagadarzanaYI/ rAmyacAritra nAmAMka : 37-38 ) S - | taMtrI zAdacImanalAlaga5LadArA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * viSaya-darzana .. : 49 1 vaMdanA 2 paryuSaNa stotra : A. ma. zrI. vijayapAsarijI 3 tetrIsthAnethI 4 payuMSaNanuM khAsa kRtya : zeTha kuMvarajI ANuMjI 5 mathurAkI eka vizeSa pratimA : cho. vAsuSirAjana saMghAra 6 prAcIna itilAka ; A. bha. zrI. sAgaracaMdrasUrijI 7 jaina tIrtho : mu. ma. zrI. jJAnavijayajI 8 saka jAti : zrI. nAthAlAla chaganalAla zAha * camakate sitAre : bI. dila hai 10 AgamanuM pAcana : zrI. hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA 11 gurU-paraMparA : mu. bha. zro nyAyavijayajI 12 vItabhayapatana kahAM hai : paM ma. zrI samudravijayajI 13 AgamavAyanA : zrI. mehanalAla dIpacaMda cokasI 14 be ziSyane : mu. ma. zrI. suzIlavijayejI 15 kAlakAcArya : zrI nathamalajI vinoriyA 16 jana rAjAe : mu ma, zrI. navijayajI 17 yukitabadha nATakane upakrama : 5. ma. zrI. dharmavijayajI 18 prAcIna jana sthApatya : zrI. sArAbhAI maNilAla navAba 18 kAThivADamAM jana zina upalabdhi : zrI hasamukhalAla dhI. saLiyA 20 zrI svAmI : mu. bha. zrI vAcaspativijayajI 21 jaina Agama sAhitya : bI. sajAthI mArA 22 pATalIputra : 5. ma. zrI kAravijayajI, 23 dasa zrAvake : A. bha. zrI vijayapadmamarijI 24 eka hajAra varSanAM pAdacihane : mu. ma. zrI nyAyavijayajI 25 rAjAdhirAja : zrI. bAlAbhAI vIraSada desAi 26 dharmavIra ceTakara ja : 107 : 125 : 135 : 144 : 153 : 15 : 214 - vArSika lavAjama - bahAragAmanA be rUpiyA : sthAnika Dha rUpiye : chuTaka aMkanA traNa AnA che A aMkanuM mUlya eka rUpio che ( TapAlakharca sAthe ). zrI jainadharma satyaprakAzaka samiti jesiMgabhAinI vADI, ghIkAMTA : amadAvAda (gujarAta) Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ..... 12 . .. .. ASK bhagavAna mahAvAramvAmI Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Namonthu NaM bhagavao mahAvIrassa zrI jaina satya prakAza [ paryuSaNa parva vizeSAMka ]. siri rAyanayaramamjhe samIliya savyasAhusaMmaiyaM / pataM mAsiyameya bhavANaM maggaya visayaM // 1 // : kramAMka 39-38 : .: aMka 1-2 pustaka 4 :. vikrama saMvata 1994 : zrAvaNa bhAdrapada vahis vIra saMvata 2464 gurUvAra : sana 138 ogasTa sapTembara 15 vaMdanA ka. " , ke che kalyANapAdapArAma, zrutagar3AhimAcalam // vicAmbhojaraviM devaM, bande zrIjJAtanandanam // Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrI paryuSaNA stotram . kartA-AcArya mahArAja zrI vijayapadmamUrijI // AryAvRttam // sirikesariyANAhaM paNamiya hiyaNemimRricaraNakayaM // buccha suttANugayaM, pajjosavaNAi mAhappaM // 1 // pajjosavaNAvasaro, kammakkhayasamavihANaniuNayaro / saccANaMdaNihANo, lambhai puNNeNa puNNeNa // 2 // jaha baMbhIpamuhANaM, aNuhAvo dIsae visiTTayarI // kAlassa tahA o, AgamavayaNeNa bhavvehi // 3 // assi pahANasamae, appabhavA bhAviNo pamoyA je // pakuNate dANAI, ciccA savakohamANAI // 4 // nisuNaMti kappasutaM, tavammi pavaraTumaM vihANeNaM // barisAhasuddhikaraNaM, maNavaMchiyadANasAmatthaM // 5 // AvassayajiNapUyA, posahagurubhattibhAvavaMdaNayaM // sAhammiyavacchallaM, tahappayAraM paraM kiccaM // 6 // sAhaMti te lahaMte, khippaM saMtiM samovasamgANaM // varabuddhikittiriddhI, siddhiM pavaraTThaguNalaliyaM // 7 // iMdo jaha devANaM, caMdaNarukkho tarUNa siTTayaro // meru girINa siTTho, pasUNa sIho pahANayaro // 8 // gaMgA gaINa mukkhA, kamalaM pupphANa teyasAlINa // bhANa pahANabhAvo, kaMdappo rUbasAlINaM // 9 // haMso jaha pakkhINaM, siTThI maMtANa varaNamukkAro // jalahINaM ca sayaMbhU, taheva pajjosaNA geyA // 10 // pajjosavaNAparavaM, jiNasAsaNamaMDaNaM pavarasuhayaM // ArAhatA bhavvA. maMgalamAlA lahaMtu sayA // 11 // raiyaM saMghahiyaTuM. guruvarasiriNamimUrisIseNaM // pommeNaM suisiyayaM, pajjosavaNAi mAhappaM // 12 / / Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taMtra sthAnethI rA " zrI paryuSaNa parva vizeSAMka" sAthe " zrI jaina satya prakAzanA ceya varSano prAraMbha thAya che. zrI rAjanagara amadAvAda-mAM, saMvat 1990nI sAlamAM maLela akhila bhAratavaya jana letAMbara mUrtipUjaka munisamelananA dasamAM darAva pramANe jaina dharmanA vividha aMge upara thatA AkSepane egya pratIkAra karavAnA uddeza | zrI jainadharma satyaprakAzaka samitinI sthApanA karavAmAM AvI hatI, e vAta jANItI che. A samitie, samasta munima DaLe pitAne suprata karelA kAryane susaMpanna karavA mATe. "zrI jaina satya prakA" mAsika pragaTa karavAno prAraMbha karyo A rIte samasta munisamudAyanA mAnItA mAsika banavuM, e A mAsikanAM gaurava ane mahattA che. gayA traNa varSa daramiAna pitAnA udeza ane nIti-rIte pramANe "zrI jana satya praprakAza' kArya karavAno prayatna karyo che ane temAM pratIkAralakSI sAhitya pragaTa karavA uparAMta jaina tIrtho, jana itihAra, jaina sAhitya ke na kaLA ane zilpa saMbadhI yathAzaya sAhitya zrIsaMghane caraNe dharyuM che. ApaNe tyAM jana itihAsa ke sAhitya viSayaka mAsikanI je khAmI hatI tene "zrI jaina satya prakAze keTaleka aMze pUrI karI che ema enA traNa varSanuM kArya jotAM lAgyA vagara nahIM rahe. gayA traNa varSanA pratIkAranA kAryamAM khAsa karIne dagaMbaroe ke sthAnakavAsIoe temaja janetae jainadharma upara karelA je AkSenI amane jANa thaI tene megya uttara ame Ape che. uparAMta hiMdI kalyANa mAsikamAM pragaTa thayela bha mahAvIra svAmInA bilakula azAstrIya citra mATe, zrI cunIlAla vardhamAna zAhe "rAjahatyApustakamAM jainadharma Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jana satya prakAza-vizeSAMka 1 varSa 4 upara karelA AkSepa maTe ane zrI 10. pI. majarAtame kanaDIbhASAmAM lakhela "gautama buddha pustakamAMnA "tIrSaka' zabdathI e paNa samAjamAM thayela DAha mATe te badhAnI sAthe sIdhe patravyavahAra karyo che ane e jaNAvatAM amane harSa thAya che ke e patravyavahAranu ghaNe aMze dhAryuM pariNAma AvyuM che. mAsikanA vocake A badhI hakIkatathI paricata che eTale e mATe vizeSa lakhavuM jarUrI nathI. mAsikanA saMcAlana mATe samitie je maryAdAo AMkI che temAM eka ane khAsa agatyanI maryAdA e che ke ke patra saMyogomAM "zrI jaina satya prakAze' kaI paNa jAtanI ApaNA samAjamAM uDanI AMtarika carcAmAM jarA paNa bhAga leve nahI. gayA traNa varSanA amArA kAryanuM avakana karanArA koI paNa sajajanane lAgyA vagara nahIM rahe ke ame amAre mATe nakkI karavAmAM AvelI A maryAdAne bahu ja sacoTa rIte vaLagI rahyA chIe, enuM raja jeTaluM paNa ullaMdhana nathI karyuM. mAsikanA zarU thayA pachI samAjamAM keTalIya cacoo ne vava TeLa, avI gaye, chatAM 'zrI jaina satya prakAza' e badhAthI taddana alipta rahyuM che. ane amArA traNa varSanA anubhavathI amane e jaNAvatAM ati harSa thAya che ke mAsika potAnA uddeza pramANe kArya karIne samAjanI je prIti saMpAdana karI che tenA jeTalI ja-kadAca tenA karatAM vizeSa-prIti AvI rIte koI paNa jAtanI AMtarika carcAmAM nahIM utaravAthI saMpAdana karI che. atyAra sudhImAM amane mAsikanA aMge je kAMI abhiSA jANavA maLyA che tethI mAsikanI upayogItA vizene amAre mata vadhu dRDha banyuM che. e vAtamAM amane AnaMda thAya che ke dise divase A masika pUjya munirAjomAM vizeSa vizeSa AdarapAtra banatuM jAya che ane jaina vidvAna ane sadagRhastha paNa ene pitAnuM mAsika mAnavA lAgyA che. mAsikanA saMpAdanamAM amane A badhA taraphathI khUba sahakAra maLe che ane bhaviSyamAM vizeSa pramANamAM maLaze evI amane khAtrI che. pUjya muni mahArAje taraphathI amane je sahakAra maLe che-maLe che tenA karatAM vizeSa sahakAranI AzA, A mAsika samasta munisamudAyanuM hovAnA dAve, rAkhIe te te jarAya asthAne nathI. amane lAge che ke ApaNA pUjya muni mahArAje A pramANe aneka rIte sahakAra ApIne A mAsikane vizeSa samRddha banAvI zake 1 mAsika mATe vizeSa pramANamAM lekha mokalIne. ApaNe jANIe chIe ke ApaNA pUjya munijane pitAnA AcAronuM yathAsthita pAlana karavA uparAMta sadA jJAnadhyAnamAM rata rahevAnuM hoya che. A rIte temanA jJAnane lAbha, teo vividha viSayanA vidattAbharyA lekhe lakhIne ApI zake. uparAMta ApaNA bhUtakALanI gaurava mAthA samAM itihAsa ane sthApatyanA keTalAya pradeze haju sAva caNakheDAyelA paDayA che. emAsAnA samaya sivAya hamezAM pAda-vihAra karIne gAmegAma ane dezedeza karatA ApaNA pujya munirAje, te te gAma ke dezanA jana itihAsanI vigate meLavIne atyAra sudhI aMdhArAmAM rahela itihAsa upara khUba prakAza pADI zake. seMkaDe rUpiyAnuM kharca karavA chatAM je kArya na thaI zake te kAya A rIte sahaja mAtramAM thaI zake ! amane AzA che ke pUjya muni mahArAja amArI A vinatI tarapha avazya dhyAna ApI amane evuM sAhitya pUruM pADavAnI kRpA karaze. ApaNA pUnya munirAjomAM lekha lakhavAnI praNAlikAne haju vizeSa pracAra nahIM Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2] taMtrIrathAnethI [5] thayuM hovAthI, dareka viSayanA prakhara vidvAne ApaNe tyAM hovA chatAM, lekhe meLavavAmAM muzkelI naDe che. paNa amArI te e umeda che ke dhIme dhIme A mAsika dvArA e pUnI vidvattAno vizeSa lAbha samAjane Apo. amArI A umeda keTaleka aMze saphaLa paNuM che. vaLI A mAsika te e pUjyanuM ja che eTale jarA paNa saMkoca rAkhavAnI jarUra ja kayAM rahI ? 2 mAsikane pracAra karIne sArA sAhityanuM vAcana e dharmasaMskAranuM AvazyakIya aMga che. pitAnA vihAra daramyAna gAmegAma pharatA pUjya munirAje tyAM tyAMnI jana janatAne A mAsikathI paricita karIne te mATe preraNA karI zake. koi paNa patranuM mukhya jIvana enA grAhake che. grahonI saMkhyA jema vadhu tema e patra vadhu saddhara, grAhake vadhavAthI patrane be rIte lAbha thaI zake : eka te niyamita Arthika Avaka thatI rahe ane bIjuM e patranA vAcanane phela thAya. ApaNu pUjaya munirAje " zrI jana satya prakAza" mATe A tarapha laya Ape te mA sakane puSkaLa lAbha thaI zake. A uparAMta zakaya hoya tyAM mAsikane Arthika ma da karavAne paNa upadeza ApI zake. - 3 che.gya sUcanAo mokalIne. samaye samaye, mAsika kaI rIte vadhu AkarSaka ane sAruM bane te mATe jarUrI sucanAo amane maLatI rahe te amane amArA kAryamAM vize saraLatA rahe. vaLI pratIkArane yogya je je sAhitya teonA jovAmAM Ave te tarapha amAruM dhyAna dorIne paNa teo amane sahakAra ApI zake. A mATe te ame pUjya munirAjonI jema sau jaina bhAIone paNa sahakAra mAgIe chIe mAsikanA gata traNa varSa daramyAna je je pUjya munirAjo tathA anya vidvAne taraphathI amane sahakAra maLe che temane tathA je je sadagRhastho taraphathI Arthika madada maLI che temane ame aMtaHkaraNa pUrvaka AbhAra mAnIe chIe ane bhaviSyamAM paNa temane e sahakAra cAlu raheze evI AzA rAkhIe chIe. prastuta vizeSAMkanI yojanA lagabhaga chaeka mahinA pahelAM taiyAra karavAmAM AvI hatI. A pejanA pramANe A vizeSAMka " zrI jaina satya prakAza nA "zrI mahAvIra nirvANa vizeSAMka nAmanA prathama vizeSAMka- anusaMdhAnarUpe pragaTa karavAnuM hoI AmAM bhagavAna mahAvIranA niraNa pachInA eka hajAra varane lagatA jaina itihAsa upara prakAza pADatA lekhe ApavAmAM AvyA che. A rIte amArA A be vizeSAMkathI bhagavAna mahAvIrasvAmI ane temanI pachInA eka hajAra varSanA itihAsane lagatuM keTaluMka sAhitya prakAzita thayuM che, have pachIno trIjo vizeSAMka ame tyAra pachInA bIjA hajAra-bAra varSanA jaina ItihAsane lagatA prasiddha karavAnI umeda rAkhIe chIe, ke jethI eka saLaMga jana ItihAsane lagatI sAme grI eka ja ThekANethI maLI zake. A vizeSAMkamAM zrI de miNi kSamAzramaNanA samaya sudhInA itihAsanI sAmagrI ApavAnI hovAthI ane kalpasUtranA jAhera vAcanano prAraMbha teonA samayamAM thavAthI temaja A aMka payuMSaNa 2nI lagabhaga prakAzita thavAnuM hovAthI AnuM nAma " paryuSaNa parva vizeSAMka' rAkhyuM che. amArI icchA te paryuSaNa parva daramiyAna ja A aMka amArA vAcako pAse pahoMcI jAya evI hatI, paNe lekha moDA maLavA vagere anivArya sagone laIne ame tema karI zakyA nathI. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [] zrI jaina satya prakAza-virodha ka [varSa 4 bhagavAna mahAvIra svAmIna niSTha pachInA eka hara varSa jaina kanikAsa ghaNA adhANamAM che temaja temAM vidvAnenA meTA matabhedo pazu che. A sthitimAM Ave trizA taiyAra karo e thru kaThina kAryuM che. ane mAre ka karavuM e ke ame joe tevu mAhitya A vIkamAM ApI zakAya nathI chatAM hai ka meLavavuM zakya hatuM te mATe to prayatna karIne ame A vizeSakane samRddha banAvavA prayatna karyo che, ane patana nA zeka abhyAsone ziAdhana jeTalI pabu sahAyanA be mAMthI maLaze te AnI potsA saphaLa thai jhaMkhAne A vizeSAMkamAM je lekhe che te badhAya, aitihAsika satyathI bharelA ja che ke e lekhe tihAsanuM AkharI satya racchu kare che ema athavA te e lekhAmAMnA bhAya viSNu po amane mAnya ja che. eNma kAi na maLe! ame te eka prakAra, amuka itiyAane saMgatI. sAmakhI bhegI karavAno prayatna karyo che. itihAsanuM kSetra jema jema vadhu kheDAya tema tema temAMthI navu navu jANavAnu maLI rahe che. eTale kai paN nirNayane AkharI sava tarIke svIkAratA pahelAM jDa vicAra karavo joie. A vizeSamAM gujarAtanA pratri citrakAra zrIyuta kyubai desAie rela bhavAna mahAvIrasvAmInuM triraMgI citra Apava mAM Avyu che. bhagavAna mahAvIrasvAmInA eka suMdara citranI mAgaNI, ApaNe tyAM lAMbA vakhatathI thatI hatI, parlR vAra sudhImAM evuM sarasa citra dA payAnu aNumAM nathI. meM jaNAvatAM amane have thAya che ke che ame Avu suMdara citra ApIne samAjanI e mAMgaNI pUrI karI che. A citramAM bhagavana kALamIna mana citra uparAMta, citranI aMdara vitAnA bAva vyakta thaI zake te mATe AsapAna sUno dekhAva mApelo che. A mATe bIjI koi tarapha STi na nAkhatAM bhagavAna mahAvIrasvAma ne kevaLajJAna utpanna thavuM te vakhatanA AsapAsanA vAtAvaraNane citramAM mULa karavAmAM AvyuM che. A rIte AmAM dUra tRbiga gAma, tenA bhAgA tuvAlukA nadI, eka taka manu kA maMdira ane hasAvo ane te "kSanI nIce bhagavAnanI beThaka-bhAralI vastu ApavAmAM AvI che. AsapAsanu koi paNa dasya ke kAi paNu vastu mULa citrane jarA paNa DhAMkI na de eTaluM ja nahI paNa dareka vastu mULa citranA dhruvamAM sahakAra Ape te mATe citrakAre khUba ja covaTa rAkhI che. A citra poteja potAnI suMdaratA khele evu che eTale e mATe vizeSa varNananI jarUra nathI. A citra mATe zrI kanubhAi desAine ane tene vakhatasara bloka banAvarAvI AvA mare navacetananA taMtrI zrI cAMpazIbhAi uddezIne ame AbhAra mAnIneM chIe. Aoidhaka mATe je je pUnya munimahArAne tathA anya vidvAnoe lekhA mAlavAnI udAtA banAvIne amane sakara Apyo che te saunA ame AbhAra mAnIe chIe chevaTe-mane jANIe chIe ke ApaNA sAkriya ke kanisanA kSetramAM je vipula kArya karavAnuM paNa che tenA pramANumAM ame bahuja audhu kAma karI zakayA chIe. chatAM amArAM zakita ane sAdhananA pramANamAM ame kArya karyuM che ane bhaviSyamAM temAM jeko vadhaze carI teTalA pramANamAM ame vadhu kArya karavAnI bhAvanA sAthe gAthA mAM pAgu karIe chIe ! Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryuSaNane R[ 64 8i NI ja ' khAsa kRtya lekhaka:-zrImAna zeTha kuMvarajI ANaMdajI 1yuSaNa aNahanikA vyAkhyAnamAM paryuSaNa parvamAM karavAnAM 11 kRtyo batAvyAM che, te badhAM yathAzakti avazya karavA yogya che, paraMtu te sarva kRtyamAM paraspara khamAvavArUpa kRtye mArA hRdayanuM vizeSa AkarSaNa karyuM che. jenadhama sivAya A pravRtti anya dharmomAM daSTigata thatI nathI. A pravRtti-paraspara khamAvavAnI-eTalI badhI lAbhadAyaka che ke jA pratyeka jainabaMdhu tene amalamAM mUke ane saMvacharIne divase paraspara bamIkhamAvIne je tyAM sudhInAM sarva jInI sAthenA khAtAM cakatAM-bhara pAyA karI de-bAkI leNuM devuM kAMI paNa na kADhe-koI prakArane kaleza-dveSa kusaMpa bAkImAM na rAkhe to keTalA badhA jhagaDA patI jAya, keTalAM AnaMdhyAnanAM nimitto ghaTI jAya ane korTe caDIne karAtAM keTalAM kharce ALasI jAya? paraMtu A khAmaNAM uparathI nahIM-mAtra vacana dvArA nahIM, paraMtu zuddha aMtaHkaraNathI karavA joIe, koI jAtanuM malinapaNuM rAkhavuM na joIe, tema paryuSaNa pachI tyAre agAunuM kalezanuM nimita saMbhAravuM ke yAda ApavuM paNa na joIe. A kriyAnA lAbhanI hada nathI, kAraNake AdhyAna vaDe A jIva jeTalAM kama bAMdhe che teTalAM bIjA kazAthI bAMdhatA nathI, te sarva karmabaMdhanAM kAraNe A kriyAthI baMdha thaI jAya che- aTakI jAya che. upAdhyAyajI zrI vinayavijayajI mahArAja punya prakAzanA stavanamAM mokSamArga ArAdhananA daza prakAro pikI trIje prakAra paraspara khamatabAmaNu karavAne nIce jaNAvelA zabdomAM kahe che ? jIva save khamAvIe sA. ni corAzI lAkha te; mana zudhdha kare khAmaNa sA. keIzuM reSA na rAkha te. sarva mitra karI ciMtA sA. keI na jANe zatru te; Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka rAga-dveSane pariharI sA. kIje janma pavitra te. sAhamIsaMgha khamAvIe sA. je upanI apratIta te; sajajana kuTuMba kare khAmaNu sA. e jinazAsana rIta te. khamIe ne khamAvIe sA. ehI ja dharmanuM sAra te zivagatiArAdhana taNe sA. e trIjo adhikAra che. artha sarala hovAthI lakhavAnI jarUra nathI, paraMtu evA rahasyabhUta be traNa vAkya kahelAM che tenI upara lakSa kheMcavAnI jarUra che. e mahApurUSa prathama to kahe che ke-"mana zudhdha kare khAmaNuM" eTale uparathI nahIM paNa mananI zuddhi vaDe-nirmaLatA vaDe khAmaNA kare. pachI kahe che -"rAgadveSane pariharI, kIje janma pavitra arthAt janmane pavitra karavAnA upAya ja rAgadveSane tajavA te che. pachI kahe che ke- sajajana kaba kare khAmaNA, ejinazAsana rIta"- arthAta A uttama rIti janazAsanamAM ja avicchinna vate che. prAMte kahe che ke--khamIe ne khamAvIe, ehI ja dhamanuMsAra" A pramANe khamavuM ne khamAvavuM e ja janadharmanuM sAra-rahasya chesamajyAnuM, jJAna meLavyAnuM ke DahApaNanuM sAra-tattva e ja che. te ja bharyo ke je kaleza mAtrane paryuSaNamAM to samAvI ja deya. te ja samaye ke je kaleza ne kusaMpa tIvra ArtadhyAnanA nimitta samajI tene tajI deya. te ja DahApaNavALe ke je kalezone zamAvavAmAM potAnA DahApaNane upayoga kare. A vAta je barAbara samajavAmAM Ave, tene hadayamAM utAravAmAM Ave ane tene amala karavAmAM Ave te pArAvAra lAbha thAya, paraspara daSTimAM amRta varase ne sarvatra AnaMda AnaMda thaI rahe. prasaMge eTaluM jaNAvavAnI AvazyakatA che ke keTaleka sthAne AkhA varSanA jhaghaDA payuMSaNamAM ja lAvIne mUkAya che, paraMtu jainabaMdhue evA koI paNa jAtanA nAnA meTA kaleza hoya to te paryuSaNa parva AvyA agAu zamAvI devA, samAdhAnI karI levI. kadI tema na bane te tevA badhA jhaghaDAonA kesanI mudata payuSaNa pachI eka mAsanI nAkhavI, paNa paryuSaNamAM te te eka paNa kesa phAila para le nahI. je A pramANe karavAnI mArI vinaMti svIkAravAmAM Avaze te keTaleka sthaLe paryuSaNamAM na dekhAvA jevA dekhAvo dRSTie paDe che te paDaze nahIM ane e mahAna parvanuM ArAdhana sArI rIte thaI zakaze. pariNAme mudatamAM nAkhelA keso phAIla para levA ja nahIM paDe-svayameva upazamI jaze. AzA che ke- jena tarIke oLakhAtI sarva vyaktio mArI A vinaMtine avazya svIkAra karaze. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mathurAkI eka vizeSa pratimA lekhaka-zrIyuta vAsudevazaraNa agravAla, ema e. kyureTara-mathurA myujiyama mathurA jaina purAtatva kI khAna hai| yahAM ko adbhuta jaina mUrtiyoMkA bhaMDAra ananta hai| jainoMkA yahAM para eka vizAla stUpa thA jahAMse hajAroM uttamottama zilpake namUne prApta ho cuke haiN| jina vidvAnoMne kaMkAlI TIlese prApta kalAkI sAmagrIkA adhyayana kiyA hai ve jAnate hai ki mathurAkI jaina dharmasambandhI kalA bhAratIya kalA ke itihAsameM kitanA UMcA sthAna rakhatI hai| jaina pratimA zAstrake lie to yaha sAmagrI anamolahI hai| kaMkAlI TIlese prApta sakala sAmagrIkA sacitra prakAzana eka atyanta Avazyaka kArya hai jo abhI hone ko bAkI hai| isa samaya kaI eka risarca ke premI vidvAn jaina pratimA zAstra ( Jain Teconography) ke viSaya para anusandhAna kara rahe haiN| zrI umAkAnta premAnanda zAha, ghaDiyAlI pola, baDaudA, ne hamase mathurA ke jaina sambandhI aneka citra maMgAye haiN| ve jaina mUti vidyAkI gaveSaNA kara rahe haiN| bambaI ke zrI esa. sI0 upAdhyAya bhI isa sambandha meM kArya kara rahe haiN| kalakatte ke suvikhyAta hamAre mitra svargIya zrI pUrNacandrajI nAhara ne bhI kaI mahatvapUrNa lekhoM ke dvArA jaina mUrtizAstra para prakAza DAlA thaa| svargIya DAkTara buhalarane apanI choTI, parantu mahattva pUrNa pustaka The Indian Sect of the Jainas meM cauvIsa tIrthakaroM kI pratimA, yakSa yakSiNI, lAMchana, Adi ke sambandha meM acchA prakAza DAlA thaa| para bhAratIya purAtatva meM jaina bhAskara zilpa kI sAmagrI bahuta adhika hai| aura usa sabakA zramapUrvaka adhyayana aura sAkSAt darzana karake jaina pratimAzAkha para eka sacitra grantha ke nirmANakI AvazyakatA kA aba saba aura anubhava ho rahA hai| AzA hai jainadharmake utsAhI vidvAna zIghra isa kamI ko pUrNa kreNge| prastuta lekha eka vizeSa pratimAkI ora jaina vidvAnoMkA dhyAna dilAne ke lie likhA gayA hai| isakA citra isI lekhake sAtha prakAzita hai| yaha mUrti madhyakAlIna hai| mathurA jilemeM mahAbana nAmaka sthAna se milI thii| mUrti 1-8" UMcI hai| isa mUrtimeM caukIke Upara eka dampati eka Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jana satya prakAza-vizeSAMka [154 kalpavRkSarka nIce UMce Asana para adhiSThita haiN| vRkSa ke Upara jaina tIrthakara kI dhyAnamudrA meM AsIna mUrti hai| dampatI ke pIche kamalAkRti zirazcaka hai| strI kI bAI godameM eka bAlaka hai| caukI para sAmane kI ora eka puruSa aura chaH bAlaka haiM, bAlaka kIr3A saMlagna haiM / bAlakoMke pAsa do meSa (meDhe) haiM jinake Upara ve car3I khA rahe haiN| mUrtimeM sabase mArkakI bAta yaha hai ki kalpavRkSa ke tane para sAmane kI aura upara ko caDhato huI eka chapakalo kA citra hai| mUrti sambhavata kisI yakSa-yakSiNI kI pratIta hotI hai| para isakA pUrA prAmANika vivaraNa abhI nahIM milA / AzA hai koI jaina vidvAn isa para adhika prakAza DAlane kI kRpA kreNge| isI prakArakI do choTI mUrti aura bhI hamAre ajAyabagharameM haiN| eka aiso hI mUrti bUDhI caMderI sthAna (riyAsata gvAliyara) se zrI garda mahodaya ko milo thI jisakA citra bhAratIya purAtatva vibhAgakI san 1924-25 kI vArSika riporTakI pleTa naM. 42 DI0 ( Plate XLII d) meM diyA huA hai| usakI prApti eka madhyakAlIna jaina mandirase hI huI thii| usa riporTa meM usakA vizeSa paricaya nahIM diyA gayA hai| ina mUrtiyoMkA vivecana kisI vidvAnake dvArA kartavya hai| jenA anusaMdhAna rUpe A vizeSAMkanI yojanA karavAmAM AvI zrI jaina satya prakAzano prathama vizeSAMka zrI mahAvIra nirvANa vizeSAMka 228 pAnAnA A daLadAra aMkamAM bhagavAna mahAvIranA jIvanane lagatA aneka vidvattA bharyA lekhe ApavAmAM AvyA che. kiMmata-TapAlakharca sAthe tera AnA. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrAnAvanA bhUta mathurAkA eka ajJAta zilpa badrInAthamAM atyAre hindu deva tarIke pUjAtI A mUrti mULa jaina hovAnuM ane badripArzvanAtha tarIke khyAta hovAnuM bhanAya che. A mATe juo munirAja zrI jJAnavijayajInA "jaina tIrtho " nAma memabhAnu madInu varNana, '2. 20. isa jaina zilpa meM kyA Azaya mUrta kiyA gayA hai yaha jJAta nahIM hotaa| dekhiye-zrI vAsudevazaraNa agravAla likhita "mathurAko eka vizeSa pratimA" zIrSaka lekha, pR0 8 a. tathA zrI sArAbhAI navAba likhita " pAyAna na sthApatyo" zIrSaka lekha pR0146-147. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtIya musthalanuM jinamaMdira bApunI tarImAM, khareTIthI cAra bAda dara AveluM mA ana maMdira atyAre pAnanI smRti ane mAthAmAM paNa patanA bhUta kALanI bhavyatAno khyAla ApI rahyuM che. AvAM te Apa. keTacAMca kriyA mAnIrma nAmaya pa mAM ! A mATe tu * munirAja zrI jJAnavijyAnA jaina tIrtha " zIrSaka lekha, pR. 14 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna tihAsa. * zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmIthI devaddhigaNi mAzramaNa sudhInA jaina itihAsanI, zrImannAgapurIya bahattapAgaca75TTAvalInA AdhAre lakhelI kI nedha. : ma: AcArya mahArAja zrIsAgaracaMdrasUrijI vIrajiNe siddhigo bArasavarisehiM goyamo siddho / taha vIrAo suhammo vIse varisehi siddhigao // 6 // siddhigae vIrajiNe cosaTThi varisehiM jaMbU nAmutti / kevalanANe sammaM bucchinnA dama ime ThANA // 2 // 1maNa 2paramohi 3pulAe 4AhAraga 5khavaga 6uvasame 7kppe| 8saMjamatiga 9kevala 10siddhi jaMbUmi vucchinnA // 3 // dasamapuvucche o vayare taha addhakIlisaMghayaNA / paMcahi vAsasapahiM culasI samayamahiyami // 4 // caupuThavaccheo2 parisasao sittaraMmi ahiyami / bhahabAhummiyajAo vIrajiNaMde sivaM patte // 5 // sirivIrAo gaasu paNatIsahihiM tisayavarisehiM / paDhamo kAlagasUrI jAo sAmunja nAmutti // 6 // causaya tipannavarise kAligaguruNA sarassaI gahiyA / causaya sattari varise vIrAo vikkamo jAo // 7 // paMcevaya varisasao siddhaseNo divAyaro payaDo / sattasaya vIsa ahile kAligaguru sakkasaMthuNio // 8 // paMcasu saasu varisANa aigasuM jiNAu vIrAu / vaharI sohamganihI (dhI) sunaMdagabbhe samuppanno // 9 // rahavIrapure nayare taha siddhigayassa vIranAhassa / chamaya navauttario khamaNA pAsaMDiyA jAyA // 10 // navasaya teNUehiM samaikkatehiM baddhamANAo / pajjasaNA cotthI kAligasUrIhi to ThaviyA // 12 // vallahipuraMmi nayare devaDipamuheNa samaNasaMgheNa / puttho AgamalihiyA navasaya asII tahA vIre // 12 // 1 vajrAt ardhakIlIkA yAvat 1 saMhanana. 2 aMtya 4 arthataH 3 zyAmAcArya, 4 dvitIyena gaI bhillAt bhaginI gRhItA. 5 tRtIyaH iMdreNa stutaH 6 nAme digaMbara. www.jainelibrary.a Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka [varSa : zrI varlDa mAnavAmAM vikrama saMvatathI agAu 470 varSa para 72 varSanuM Ayu bheLavI cethA ArAnA aMta pahelAM traNa varSa ane sADA ATha mahinA bAkI rahe te pAvApurI nagarImAM A vada amAsanI pAchalI rAte mokSe sidhAvyA. te samayanA zreNika (biMbasAra), keNika (ajAtazatru, udAyI, udAyana, ceTaka, navamalika jAtanA rAjA navalecchaka jAtanA rAjA, ujajeNInA rAjA caDapradyotana, AmalakapAnagarIne rAjA vena, pilAsapurane rAna vijaya, kSatriyaku Dana gujA nadivAna, vItabhayapadanane ja udayana, dazArNapurano rAjA dazANuM bhadra tathA pAvApurIne rAjA hastipAla ityAdika rAjAe zrI vIrasvAmInA upAsaka hatA. madhadezanI rAjadhAnI mukhya rAjagRhanamaramAM hatI. tyAM vikramathI agAu lagabhaga pAMca varSanA sumAra para prasenajita rAjA rAjya karato hato. tenI gAdIe zreNika rAjA thaze. zreNikane abhayakumAra, meghakumAra, keNika, halla, vihalla vagere dhasA putro hatA. abhayakumAra ghaNo buddhimAna hovAthI tene maMtrIpada maLyuM hatuM. A abhayakumAra tathA meghakumAre zrI vIprabhu pAse dIkSA lIdhI, tethI rAjyavArasa keNika thaye. te rAtavAsa hovA chatAM teNe adhIrA thaI pane pAMjarAmAM keda karI pite rAjagAdI para beThA. pAchaLathI e bAbata pazcAttApa karI bApane kedamAMthI mukata karavA gaye, teTalAmAM zreNika rAjA tAlapuTa vadhanA prayoge ApaghAta karI maraNa pAmyA. tethI te ghaNe dIlagIra thaye. ane A kSetramAM teNe rAjagRha DI caMpurane rAjadhAnI karI kaNaka bAda tene putra 6HAthI gAdI para beTho. teNe caMpApura badalI pATalIputra (paTaNA) zaheramAM rAjadhAnI ApI. A udAyI rAjAne pauSadhazALAmAM vihamAM eka abhavye kepaTathI bAra varSa sudhI sAdhunA vezamAM rahI gAthI mAryo. have rAjAne koI kuMvara na hovAthI paMcadivyathI rAjA pasaMda karavA karyo. ane te divyathI zudravaMzI naMdarAjA rAja gAdI para Avya, vaLI kapalavastu nagaramAM zAkaya jatane rAjA zuddhodana nAme rAjaya karate hate. tene zAyasiMha nAme putra hatuM. tenuM bIjuM nAma gautama 'tu. tenI mAtAnuM nAma mAyAdevI hatuM ane strInuM nAma yazodharA hatuM. tenA sArathInuM nAma chaMdaka, gheDAnuM nAma kada, pradhAna ziSyanuM nAma AnaMda hatuM. teNe dIkSA lIdhI ane bauddhadharma calAvyo, buddha vikramathI agAu 483 varSa para thaI gayA che. zrI vIrane kevalajJAna thayA pachI 14 varSe jamAlI mALe vare' e vacAne uthApaka prathama niddha che . zrI vIrane kevalajJAna thayA pachI 18 varSe tiSyaguma thaye, teNe jIvanA anya pradezamAM jIva sthApana karyuM. e bIje nita thaze. zrI vI nirvANAthI 12 varSe zrI bAtamasvAmI me gayA. 20 varSe zrI sudharmAsvAmI , , , , 64 varSe zrI jaMbusvAmI , , , , 64 varSe daza bela viccheda gayA, te A pramANe - 1 rana parvavajJAna. 2 paramAvadhijJAna. pulAlabdha, 4 AhAkalabdhi. pakSapakazreNa. ' upazamazreNi. 7 jinaka65. 4 sUmaparAya cAritra, parivAra vizuddhi cAritra tathA yathAkhyAta cAritra. '8 kevalajJAna. 10 siddagamana. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2] [11] prAcIna ItihAsa zrI vIranirvANathI 5 varSa zrI prabhAsvAmI svarge gayA. ,, 98 varSa zrI satya bhavasvAmI , , 148 varSe zrI yazobhadrasvAmI , , , 150 varSe zrI saM(r)tavijayasvAmI , , 170 varSe zrI bhadrabAnI 200 varSe sIkaMdare hiMdustAna para caDAI karI. 214 varSe avyanavAdI trIje nidrava thaze. 215 varSo thI labhadrasvAmI svarge gayA. 2 5 mAM paDavuM 1 sapabhanArIca saghayaNuM, pa lu samacaturastra saMsthAna ane chellA cAra pUrva ema traNa vastuo viccheda thaI. 22 0 varSa anyavAda e niddhava thaye. 228 varSe eka samaye be kriyA veda e pramANe thApana karanAra gaga nAme pAMcamo nidbhava thaze. 25 va zrI AryamahAgarimUri arthe gayA. 31 varSa Aya sustisUri meM gayA. 339 va zrI sthitasUri svarge gayA. 39. kaI zrI supratibaddhari svarga gayA. 376 varSe zrI pannavaNusUtranA racayitA syAmAyAyaM svarge gayA. 421 varSe zrI dandranisura svarga mA, 453 varSe gadhabilarAjAnA ucheraka baLa zyAmAcAya kAlakAcArya thayA. - 53 varSa bhagukaccha mahAnagare zrI khaTAcArya thayA. 453 varSe zrI vRddhavAdI tathA zrI pAdalitAcArya thayA. 457 va vikrama rAjAe potAnuM rAjya, zaka rAjAone haThAvIne, pAchuM meLavyuM. 4 8 va AryanuM nAma AcArya thayA. vA vikrama rAjAe suvarNadAnathI pRthvIne RNa rahita thI pa Ane savata calAvyA. , 470 varSa bAda zrI siddhasena divAkara thayA. vikrama rAjAne pratibaMdha ApI jena karyo. 496 varSa zrI svAmIne janma. 504 v84 mAM ravAyA para 5 va zrI zatruMjayane uzkeda thayA. pa33 varSa arakSitasUrie badhuM zAstramAMthI anuga judo pADI judu anugakArasUtra racyuM. 544 vaSe najIvanuM sthApana karanAra cho nidbhava rehapta thayo, 547 va zrI sihagirisUri svarge gayA. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12] zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka [ varSa 4 zrI vIranirvANathI 548 varSe trarAzikamatavALA rehaguptane jItanAra zrI guptari thayA. , 570 varSa zrI zatru jayano uddhAra jAvaDazAhe karyo. - 584 varSe zrI svAmI svarge gayA. 584 varSe dazapUvanuM jJAna tathA ardhanArIca sadhiyaNa viccheda gayA. 584 varSe sAtame nihava gaThAmAhila thaze. 185 varSe keraTaka nagaramAM tathA sAceramAM nAhaDamaMtrIe jaktaka | muri pAse zrI vIraprabhunA biMbanI pratiSThA karAvI. , 60 varSe AyakRSNasUrinA ziSya zivabhUtie rathavIramAM digaMbara mata calAvyuM. 611 varSe tApasasAdhuethI "brahmadIpikA ' zAkhA kahevANI, ane temAMthI brahmANI gaccha nIkaLe. 620 varSe zrI vajasenasUri pitAnuM 18 varSanuM AyuSya pUrNa karI svarge gayA. jAvaDazAhe zrI giranAra upara uddhAra karyo. 627 varSe zrI caMdrasUri svarge gayA. 670 varSe zrI sAmantabhadrasUri svarge gayA. 672 varSe puvAra ane ajamera vasAvyuM. 689 varSe zrI vRddhadevasUrie pitAnA 84 ziSyane vaDAle AcAryapade sthApyA. te AcAryo je je gAmamAM rahyA te te gAmanAM nAme gacchanAM nAme thayAM. , cha70 zrI vIrasUrie dakSiNa nAgapuramAM zrI neminAthanA binI pratiSThA karI, 82 varSe zrA vIrasUri svarge gayA. 820 varSe zrI jayadevasUri svarge gayA. 845 varSa valabhInagarane bhaMga thayo. 882 varSa caityavAsI thayA. 86 varSe brahmadIpikA zAkhA nIkaLI. . 904 varSe gAMdharva Adi vetAle upadrava karyo. te vakhate vallabhIne bhaMga thaye. ane zrI zAMti rie saMghanI rakSA karI, kavacit Ama paNa lakhe che. 947 va nivRnikulamAM rAjyatyakathA dhanezvarasUrie zatrujayamAhA... saMkSepI zilAditya rAjAne saMbhaLAvyuM. 480 varSe valabhI pariSadamAM zraH hitya gaNinA ziSya zrI devaddhigaNi kSamAzramaNa chellA kuvedhara, jemane dUSa gaNi ziSya zrI devAcaka paNa kahevAya che, temaNe siddhAnto lakhyA. , 993 varSe bhAvaDaga che kAlikAcArya thayA. temaNe rAjAnA A dezathI, kAraNa tenAthI thanAM paryuSaNa karyA. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aka 1-2] prAcIna mInahAsa [ 17 ] zrI vIranirvANathI 99ra varSe vaizAkha suda 4 rahiNI nakSatra zrI kAlikAcArya svarge gayA 100 jo mitrAcArya sAthe putra vija thayA. zrI bI paga varSa bagI eAithI maLye gAyuM. vItha 26 lagI 155 va sudhI nAna nuM rAjya mAnuM. bIpI 26 mAM cANuya nAmanA brAvo nAmA naMdane rAmAMthI kADhI mukIne mauryavaMzI gupta rAjAne dIkarI emA e zabda jaina hatA. caMdragupta rAjA pachI tenA putra bandusAra rAjA thaye. tenI pachI tene patra azeka rAjA thayo. teNe yuddhama svIkAryo. ane teNe AkhA hiMdustana tathA cIna, jApAna vagere dezamAM paNa phelAvyA hatA zrI vIrathI 1 thI 460 sudhInI rAjyasattA. vInirvANu vakhate jeNImAM caMDapronanane caitra jANaka mahAna thaze. tenuM rAjya ke varSa cAlu. tyArabAda pATalIpu tramAM nAnAnuM rAkhyuM 155 varSa sudhI zakyuM. 16 mauryavaMzI mukhya keTa varSa sudhI bru. bhAga 3 varSa maMtranuM pa cApu. pachI dara varSa mitra ane bhAnumitra rAjA te pATalIputranA rAnna thayA. ( ane kalpaNamAM kahela kAnnikAcAryanA bhAira karanAra jaeNInA mitra ane bAnumitra che teno prathamanAthI judA che. ane tee vikrama sadI pAMcamAM thayA che. ) tyArabAra 40 varSa nabhavAhana rAtanuM rAjya hatuM. tyAra pachI 13 varSa gabhila rAjAnuM rAjya thayuM. tyArapachI ja varSe zaka jAtanA lokAe rAjya karyuM. e zaka lokAne vikrama rAjAe jItI lIdhA, pujya pravataka zrI kAMtiSiyajI mahArAjano patra. zrI pATaNa tA. 24--6-38 khaTaNathI muni kAMtivijayajI taraphathI amadAvAda zrI jainadharma sanya prakAzaka samitinA menejara dha. bA. ratilAkabhAI na 5dhalAna sAthe mAlUma thAya ke gai kAle ApanA taraphathI patra tathA sAthenuM henDala vAMcI AnaMda thayo che. javAbamAM jaNAvAnuM ke mArA upara upakAra karI lekha lakhavA jaNAvyu tenA uttaramAM jANo ke hu to kaMika divasathI parINa che. temaja maitrA tathA kAna kAma karatAM nathI. mAtra tamArUM mAsika Ave che temAMnA lekhe tathA bIna patro A patra lakhanAra sIMganalAla maka vadhe che. gAkina uttara pazu te ja Ape che. mATe paravaza hovAthI Ape je paropakAranuM kAma jaNuAvyuM, paNa huM te lAbha le azakya chuM. ApanA patramAMnA lekho vaheMcAvI mAnAna sAthe anudanaTa che. melA mAya mAnuM chuM. mAtra dhane tathA parAparanAM kAryomAM vadhAre karavA kuzaLa che. darzana karatAM ra maMgalamaratu. prazna kacha mahArAja sAhebanA kahevAthI lI. cImanalAla bhAjakanA jayajinendra vAMco. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIra-nirvANu saMvata eka hajAra varSa sudhInAM jaina tIrtho A/ kacom 4] , '.. ' lekhaka:-munirAja zrI. jJAnavijayajI upakema bhagavAna mahAvIra svAmInA nirvANa pUrve ane te pachI aneka tIrtho sthApita thaela che, je mukhyatayA be vibhAgamAM vaheMcAyelAM che. 1. siddhakSetratIrtha konI pAMce kalyANakanI bhUmie, vaibhAragiri, zatruMjaya vagere. 2. atizaya kSetra-zaMkhezvara, ajArA, staMbhana, takSazilA, mathurA vagere. A paikInA 23 tIrthakaronI kalyANakabhUmi, takSazilA, mathurA. ajArA, zaMkhezvarajI, (jagannAthapurI) vagere tIrtho bhagavAna zrI mahAvIra svAmInI pahelAMnAM che. kSatriyakuMDa, RjuvAlukA, muDathala, nAMdiyA tathA upasarganAM sthAnAM mandire vagere bhagavAnanA samayanAM tI che. temAM kSatriyakuMDa, bhagavAnanA traNa kalyANakAnuM sthAna che. juvAlukA bhagavAnano kevalajJAna-bhUmi che. muMDasthala te AkhUnI taLeTImAM khareDIthI cAra mAIla pazcime Avela tIrtha sthAna che. bhagavAna mahAvIrasvAmI dIkSA lIdhA pachI cha varSe ahIM padhAryA hatA ema kahevAya che. vIranirvANanuM eka varSa jatAM te samayane rAjA puNyapaLa, ke jeNe apApApurInI aMtima dezanAmAM bhagavAna svapna pUchyuM hatuM teNe te sthAne madira banAvyuM hatuM. A maMdiranA aneka kaNoddhAra thayA che. antima jIrNoddhAra saM. 14ramAM thayuM hatuM. Aja e madiranA khaDera tathA astavyasta zilAlekho tyAM maujuda che. ( vizeSa javA mATe juo "jaina satya prakAza ' va. 2, pR. 34ramAM lekha.) eTale ke muMDasthala tathA tenI pAsenuM nAdiyA e bhagavAnanI vahArabhUmi che. A dareka, bhagavAnanA samayanAM tIrthasthAne che. bhagagana mahAvIrasvAmInA nirvANa pachI hajAra varSa sudhImAM sthapAyela jaina tIrtho nIce pramANe che : pAvApurI bhagavAna mahAvIrasvAmI Asa (hindI kAka) vada amAvAsyAnI pAchalI rAtrie nirvANa pAmyA ane kArtika suda ekame prabhunA punIta dehane zeka mizrita utsava pUrvaka Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 15] daMtAbA surenDo upADI, rAkha javA 'ka 1-2] na nAM devatAoe je sthAne agnikksa karyuM, 1 catA zAMta thaI jyA pachI, dADhA Adi lai gayA. dhIme dhIme tyAMtI punIta rAkha pazu janatAe pachI tyAMnI mATI pANu pavitra mAnI janatAe upaDI ane tyAM eka buDA jevuM thayuM. anukrame e ja rathAne bhagavAna bhIsyAmanA vaDIla bandhu rAjA naMdavate sudara jinamaMdira baMdhAtu ane caitanya karaMtu vALa taLAva baMdhA. A tavAra caramI rIbanuM hatuM. vacamAM devamAna jevuM nA, nAnuM ane najIka vIra prabhuna maMdira te ceta pANI ja jANI dekhA. budevana prabhunA caratha karavA AvyA. ya evu manehara-ramaNIya dasya dekhAtuM. A pAvApurInuM prathama nAma apUrI hatuM. bIM. e datiyA nuM zara karatA hatA. vIra. nasa pUrve ? varSe bhagavAna mahAvIre ahIM padhArI semalla na cUtamAM kriyA karavA Avela indrabhUti-gautama vagere mukhya agiyAra kA nA pratibaMdha karI sudha-zrApanA karI hatI. sApe agiyAre gaMdharAe mAMgI | candra pa ahI ja karelI. A pachI bagapura baMne goMda matima cattunIma mATe prabhu mahAra ahIM padhAryA. aMte temanI prANI hatI vistAranI antima Trena dI ja thai. je sthAne prabhunI dezanA pake mane ape vidhamAna che ane tyAM eka nAnA rUpa che. najIkamAM eka nAnA kuvA (ka) che. A SanA sthAnano saMhAra karavA zivagaMjanA dhatine upadeza ApatAM temaNe pAMca hastara kicchA ApavAne vacana Apyu che. pAvApurI tItha / vyavasthApakAe A kArya jarUra jaldI zarU karavu joie. gAmamAM bhavya jinAlaya che je prabhuna antima dezanA ane nirvANunu sthAna che. ane je jalamaMdira che te agnidAhanu sthAna che. A sivAya jalamaMdiranI sAme manu maMdira che, je arvAcIna che. temaja dharmazALA pabu pANI sArI che. mu Aje pAtra ane purI e gAma kahevAya che. A banne gAmanI vacce lagabhaga eka mAnu aMtara che. ahIMnI vI kahyA aitabara jaina supa tathA zvetAMbara peDhInA mejara bAbu. dhanubhAi sUcana ane ghanIcadra sucita kare che. teo biAranA vAsI che. temanI vyavasthA ghaNI sArI che. jalAdane mAM asara vAmAM Avyo tyAre paNAmAMthI karI te bhAre mA nIkalI hatI, je A maMdira aDhI hastara vadhatu' purANu che ema rabara siddha kare che. gRhAramAM Akhu jinamaMdira ArAna karAvyuM OM ane hAra paNa zabhA vadhArI che. zvetAMbara saMdha tarathI sodA thayuM che. temaja taLAtA vArA pazu che. jeno e ja rAce che ane kare che. jAdaranI pA upara parvanA divasa sudhIzanI AMgI caDhe che je lAkho rUpiyAnA mUlyanI che. bAkI sAdI agaracanA-puSpa da tA rAja caDhe che. tyAM pAse ja eka bAju gautamasvAmInI pAdukA ane bIjI bAju sudharmA-svAmInI pAdukA che. prAcI mULamAM jalAkamAM ghaNI , pratibhA pratiSThita hatI tevA ullekha maLe che. Aje digaMbara nAoe virodha uThAvavAthI kAyama thoDI pratimA rahe che, Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jana satya prakAza-vizeSAMka ahI zvetAMbara jaina taraphathI dAnazALA ane eka suMdara auSadhAlaya cAle che. pAvApurI AvavA icchanAra bAvakoe paTaNAthI bihAra lAinamAM besI bihAra utaravuM. tyAMnA jinamaMdiranAM darzana-pUjana karI tyAMthI meTaranuM sAdhana maLe che te dvArA pAvApurI avAya che. bIje raste gayAthI navAdA; lA te lakhIsarAthI navAdA AvavuM. ane tyAMthI guNAyAjI je guNazIlavena catya kahevAya che, ane jyAM prabhu mahAvIradeva ghaNIvAra padhAryA hatA ane enA smAraka jyAM nAnuM jalamaMdira che, temaja suMdara dharmazALA che, ane vetAbara peDhI taraphathI vyavasthA cAle che, tyAM jaI pUjA-darzana karI tyAMthI moTara dvArA pAvApurI AvI zakAya che. eka Azcarya--pAvApurI jalamaMdiranA taLAvamAM aneka jaLacara cha vase che. temAM sApa mukhya che. A sApa bahu moTA meTA hoya che ane baccAM paNa hoya che, paraMtu kadI koIne karatA nathI. A jalacara jevo bIjA jalacara ne satAvatA nathI. khecara pakSoo paNa ahIM mAchalI vagere nathI pakaDatA. sApane leka loTanI goLIo karI khavaDAve che. saMdhyA samaye aneka sApa jalamaMdiramAM pahoMcavAnA pula upara ane ghATa upara Ave che, paNa kadI koine AbhaDayA nathI. A sApane ullekha vividhatIrthaka9pamAM jinaprabhasUrijI kare che ane yAtrIone kalyANa AzIrvAda ApatAM lakhe che ke: nAgA adyApi yasyAM prakRtinilayA darzayanti prabhAvaM, nistaile nIrapUrNa jvalati gRhamaNiH kauzike yannizAsu // bhUyiSThAzcaryabhUzcamizvaramajinavarastuparamyasvarUpA, sA'pApA madhyamAdirbhavatu varapurI bhUtaye yaatrikebhyH||1|| (vividhatIrthaMkalpa, pR. 25 ) jalamaMdiranI pAdukA ane kahyuM che ane pachavADe ja suMdara zilAlekha che. pAvApurInA keTalAka zilAlekhe suprasiddha vidvAna ba bu puraNacaMdajI nahIrajIe pragaTa karyo che. zaheranA maMdiramAM paNa jIrNa pAdu che. A tItha bhagavAna zrI mahAvIra svAmI che. zAsanamAM sauthI prathama tItha che ane prAcIna che. vaibhAragiri rAjagRhI nagarInI najIkamAM ja suvarNagari, udayagiri Adi pAMca pahADe che, temAM vaibhAragiri paNa eka suMdara nhAne pahADa che. bhagavAna mahAvIradevanA agiyAre gaNadharanuM nirvANasthAna vaibhAragiri che. bhagavAna mahAvIra svAmI pachI bAra varSe zrI gautasvAmInuM ane vIza varSe zro. sudharmAsavAmInuM ahIM nirvANu thayuM che. eTale A sthAna tIrtha rUpa ja sthapAyu che. pahADa nAne ane vizALa che. gautamasvAmInI derI che. dhanAzAlIbhadranI derI paNa che. vaibhAragirathI pUrvamAM dazeka koza dUra pAvApurI che. AkAza svaccha haiya, dhUmmasa ke vAdaLa na hoya tyAre pahADa pI pAvApurI dekhAya che. kachA pUrva kinAre bhadrAvatI nagarI hatI, e ApaNuM AjanuM bhakzvara che. ahIM bhagavAna sudhamavAnI pratiSThita zrI pArzvanAtha prabhunI bhavya pratimA che. atyAre bAvana Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2] jaina tIrtho [17] jinAlayanuM prAcIna ane bhavya maMdira che. A prAcIna maMdirane vi. saM. 1938 mAM jIrNoddhAra thaze tyAre eka tAmrapatra maLyuM hatuM jemAM prAcIna lipimAM akSare lakhelA hatA. A tAmrapatra che. e. Dabalyu. rUDolpha harbala upara mokalavAmAM AvyuM hatuM. e pAzcAtya vidvAne jaNAvyuM ke A lekha prAcIna khareSTrI lipimAM lakhAyeluM che jene ApaNe devalipi-bhASAmAM lakheluM mAnIe chIe. temAM nIcenA zabdo paTa vacAya che, bAkInA zabdo ghasAI gayA che. "1 devacaMdrIya zrI pArzvanAthadevasyeto 23 // " bIjA Taka akSaranA AdhAre Ano artha ema karavAmAM AvyuM che ke-vaNika devacaMda banAvela zrI pArzvanAtha prabhunuM maMdira. je pahelAM 23 varSe bhagavAna mahAvIra hatA. suSasiddha jagavikhyAta pU. pA. zrI vijayAnaMdasUrijI mahArAja lakhe che ke A maMdiranA chaNakha-dharUpa pustakamAM ane kacchanI bhUge LamAM lakhyuM che ke "vIrAta ra3 sudde carja raMgartAmata* asala tAmrapatra atyAre kenI pAse che te cokakasa nathI, paraMtu bhUja paranA vati ( suMdarajI ke temanA ziSya ) pAse hovAnuM saMbhaLAya che, ane tene saMskRta anuvAda madira dIvAlamAM lagAvela che evI noMdha maLe che. A badhA uparathI ema nirNaya karavAmAM Ave che ke bhagavAna sudharmAsvAmIe vora saM. 23 mAM A mUrtinI pratiSThA karI che. A mUrti prAcIna ane bhavya che ane sAmAnya darzaka paNa A mUrti mahArAjA saMpratinA samayanI che ema samajI zake tema che. A maMdirane jIrNoddhAra mahArAjA kumArapALe karAvyo che ane tyArapachI jagaDuzAhe jIrNoddhAra karAvyuM che. ema tyAMnA zilAlekhe uparathI samajAya che. keTalAka lekhe maMdirachanA khaMbhA-majabUta sthabhe upara kotarelA che, jemAM nIcenI sAlenA ullekha maLe che. "saM. 1134 vaizAkha su. 15. zrImALI... dehara...samarAvyuM. A sivAya, saM. 1223, 12 32, 1275 1353, ane 1358nA leba maLyA che ane tenI yAdi che. bajesa ane rAva sAheba dalapatarAma khakhare ApI che. kALakrame A madira jIrNa thayuM ane tyAMnI camakArI zrI pArzvanAtha prabhunI mUrti eka bAvAnAM hAthamAM gai. sa. 166ranA jINoddhAra samaye A prAcIna mUrti bAvana hAthamAM hatI. teNe e mUrti maMdiramAM mULanAyaka tarIke padharAvavAne na ApI eTale zrAvakee vIraprabhunI mUrti mULanAyaka tarIke padharAvI. A mUrti paNa prAcIna ane bhavya che. tenI saM. 622mAM aMjanazalAkA thayelI che. pAchaLathI bAvAe samajI jaI mUrti ApI dIdhI je pAchaLanI derImAM birAjamAna karI che ane je adyAvadhi vidyamAna che. vIsamI sadImAM vi. saM. 192 0mAM A maMdirano jIrNoddhAra thayA hatA ane tyArapachI vi. saM. 1938mAM mahA suda 10 me mAMDavIvAsI meNasI tejasInI dharmapatnI mIThIbAIe samArakAma karAvyuM che. senerI raMgarogAnanuM kAma te ghaNe samaya cAdhu hatu. atyAre A maMdira 450 phUTa lAMbA, 300 phUTa pahoLA kampAunDanA madhya bhAgamAM che. tenI laMbAI 150 phUTa, pahoLAI 80 phUTa, uMcAI 38 phUTa che. maMdiramAM 218 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [18] zrI jana satya prakAza-vizeSAMka thAMbhalA che. banne bAju agAzI che. pharatI derIo che. pravezadvAramAMthI ja prabhu dekhI zakAya evI goThavaNI che. AgaLanA bhAgamAM suMdara kamAna ane suMdara kotaraNInuM kAma che. maMdiranA kampAunDanI cAre bAju vizALa dharmazALA che, DAbI bAju-upAzraya che ane pharate gaDha che. ahIM zvetAMbara jainasaMdha taraphathI viddhamAna kayANajInI peDhI vahIvaTa calAve che. ahIM saM. 1942 sudhI te phA. su. 7, 8, 9, ne meTo meLo bharAte hate. hamaNAM te phA. su. 4-5 ne meLo bharAya che. ahIMthI samudramArge jAmanagara mAtra bAra kAsa thAya che. bhadrezvarathI jAmanagara adhInuM bherU hatuM ema kahevAya che. bhaDezvara javA mATe aMjAra, mudrA, ane vAMkIpatranA judA judA rastA che. bAvanajinAlayanuM A bhavya maMdira hajI paNa pitAnI prAcInatA ane bhavyatAnuM darzana karAvI rahela che. bha. mahAvIra-A ja eka prAcIna zilAlekha eka bAvAjInA mamAMthI prasiddha purAtattvavettA rA. ba. gaurIzaMkara hIrAzaMkara ojhAne upalabdha thayela che. je lekha prAcIna kharaSTI lipimAM che ane zrI vIra bhagavAna pachI 84 varSa bAda banelA eka jinamadira che. A lekha atyAre ajameranA myujhIyamamAM vidyamAna che. prAcIna bhASAnA abhyAsIo A lekha vAMcIne kahe che ke temAM cIrAi mAghasaeN 84 lakhela che, arthAt vIra bhagavAna pachI 84 ne A zilAlekha che. A lekha eka prAcIna maMdiranA pabAsaNane che. saMbhava che ke hAMsapura ke je prAcInakALamAM hapura nAmanuM moTuM nagara hatuM, ane jyAMthI hapura ga9ne prAdurbhAva thayuM che, te sthAnanA jinAlayamAM zilAlekha hoya ! mathurA A ati prAcIna tIrthasthAna che. ahIM pahelAM supArzvanAtha ane pazvinAthanAM maMdiro hatAM. bAdamAM antima kevalI zrI aMbUsvAmI ane Adha bhUtakevalI zrI prabhavasvAmI Adi para7 jaNA ekI sAthe dIkSA lIdhAnI smRtirUpa para7 stUpa mathurAmAM banAvavAmAM AvyA hatA. je sattaramI zatAbdI sudhI vidyamAna hatA. hIrasaubhAgyamAM teno ullekha A pramANe maLe che : "samahaM mathurApuyA yAtrAM pArzvasupArzvayoH / prabhuH parItaH pauraudhaizcAraNarSirivAkarot / / 249 // jambUprabhavamukhyAnAM muninAmiha sa prbhuH| sasaptaviMzatiM paJcazatI stUpAn praNemivAn // 250 // " 1 sthAnakamAga saMpradAyanA vidvAne A lekha vAMcI vicArIne samaje ke mUrtipUjA keTalI prAcIna che. kharI rIte mUrti pULa te anAdi kALanI che. ki te virodha kayAthI zarU thaye - e ja zodhavAnuM che. islAmI saMpradAya pahelAM mUrtipUjA vidhi kaI e nathI karyo. ane bhAratamAM paNa IslAmanA vadhu paricanA pratApe ja mUrtipUjane virodha zarU thayo che. e pahelAM e na hate. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aka 1-2] jaina tIyAM [*] A siya AcArya bhArya-ga, zra nadIsAnI carcApalInA AdhAre, ame samudrasUrinA ziSya hatA. madhurASamAM jinaprabhasUrijI ne mAre kaye che keH "ahIM tasAgaranA pAragAmI Aryabhagu AcArya RddhizAtAgAravamAM lubdha banI yakSapaNu pAmyA ane jIbha bara Ine sAdhunone pramAda thatra mATe pratiSa karyo ahIM bhArata mA " naMgunI pApe mata hatI. vIra ni. sa. 827 bAda AcArya kalAcA chae. zvetAMbara karI AgamavAMcanA karI hatI, ane 84 Agama lakhAyA hatA tenA maMdira banyuM je adhAvidhi vidhamAna che. mathurAmAM kaMkAlI TIlAmAM ghaNAM jinamaMdiro hatAM, jemAMnI mUrtio lakhanau myujhIyama ane mA myujhIyamamAM OM. khAsa karIne kaniSTha ane ski kAlIna mUrtino che. ahIMthI bhagavAna mahAvIranA garbhApaharaNanI AkRti tathA bhagavAna mahAvIranI AmalakI krIDAnI suMdara AkRti hAtha AvI che. A dRSTie zvetAMbara jaitAnu A prAcIna tIrtha che. hAlamAM pImaDImAM zvetAMbara nagara che. vallabhIpura vIra ni. sa. 980 thI 9 AmAM zrI devagiNi kSamAtramaNa, eTale prAcIna AgamatIrUpe A DAyA zramaNusadhane ekatra smaraNarUpe, cAra.zInu sudhI ahIM jaina Agamo pustaka upara lakhAyA hatA. gaMdhava vAdivetAla zAntisUrijI vagere mukhya hatA. na pavitra banAya che. dipADanI maLAM pA nAmanA eka prata che, arjI khuba gamanA rAjya jananuM eka jinAma banyuM che je thAna prAcInaLamAM patI tarIke khyAta hatuM. eTale mana tItha hatuM. zarkarAcAryanA vakhana pachI te adInA hAthamAM gayu ane te jaina tIrSa maTIne vavRttIya banyuM. voTsana sAganA kayiAvaDa geDiyaramAM A mATe spaSTa dhyu ke ke vikhavatI vagerenI paDe A sthAna tha anenuM . pase va Ama hatuM ane A mandirano mana je mandirane maLatI che, gupta kAlIna zilpa che, te pAMta jaina mandira tu yAda 27 zAstrI vAmAMtara mezvaccha lokara paNa mAnya kahuM ke tuM vAkya kyA varSamAM te banAvyuM tene karaze paNa AdhAra nivAsa ke purAtamAMthI ja zakya nathI. bAra kSetra kaheva-A mandri vajanane kAcu nathI, paN traNa para jaI upara jenI ekAe karAvyuM che ane temAM nathanI mUrti sthApana karI hatI te mUrti thAvA nagaramAM che. vamUrtinA caraNamAM lakhyuM che ke mUrti jantude lakSyamAM, sthApata karI hatI. dA viSe pazcima ullekhe sivAya tunA aitihAsika cityamAM vi.sa. 120* zrIne zekha bilakula evAmAM Avate nathI. (tema. 1912 thI 1917 sudhI pratima baLe che. ) sadgata tanamunAmAM ma. trikhI patu jANe che ke vi. ma 1200 pachI dvArakA vaiSNavatIrthaMrUpe savizeSa prasiddhi pAmyuM hAya ema jaNAya che." Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka 1 varSa 4 A jagadevAlayamAM dIvAla para zrI neminAtha bhagavAnanI jAta vagere citra dela che. dheDA varSa pahelAM gAyakavADa sTeTe A mandirano jIrNoddhAra karAvyo tyAre A citrone asala rUpa mAM surakSita rAkhavA mATe zrIyuta gokaLadAsa nAnajIbhAI gAMdhIe gAyakavADa narezane prArthanA karI hatI, ane saMbhALavA pramANe te arthanAne ghaNe aMze svIkAra karavAmAM Avyo hato. matala ke AjanuM hArikAnuM jamatudevAya te jananuM guptakAlIna jinamaMdira che vastutaH A dvArikA ja nathI. A te zahAra dIpa che. vaiSNanI dvArikA ahIMthI 11 kaSa dUra kaDinArano pAse che, ema vicAraka veNuva vidvAne mAne che, parantu kaika sa mAM A devAlaya vaiSNanA hAthamAM Avela che ane zaMkhezadvArane ja dvArikA tarIke mAnI lIdhela che. jagannAthapurI vizAlAnagarInA kaNika-ceTakanA yuddha pachI ceTakane putra zobhanarAya kaliMgamAM pitAnA sasarAne tyAM AvI rahyo ane sasarAnI pachI te kaliMgane rAjA banya. A rAjA parama jena hatuM. tenA pitA paNa bha. pArzvanAthanA zAsananA bhAvaka hatA. AthI A kuTuMbamAM bha0 pArzvanAtha pratye adhika zraddhA hoya e svAbhAvika che. saMbhave che ke rAja zebharAye pitAnI rAjadhAnI pAse ja jaganAthapurImAM bha0 pArzvanAthanuM tIrtha sthApyuM hoya, tenA uttarAdhikArI rAjAo paNa jana hatA, eTale A tIrtha vizeSa jAgyuM. ane temAMya tyAMnA " purImAM hutAskRta nahI " lakSaNuvAlA sAdhamakavAtsalya e tIrthane jagatutIya banAvyuM. AcArya zrI svAmI vikramanI pahelI sadImAM ahIM padhAryA hatA. tyArabAda zaMkarAcAryanA atyAcArathI janadharma A pradezamAM rahyo nahIM ane e prasiddha jainatIrtha zaivatIrya banI gayuM chatAMya e tIrthanI e prAcIna jinapratimA Aja paNa tyAM te ja rUpe vidhamAna che. yadyapi saivAcAryoe e mUrtine haTAvI nahIM paNa tenuM bAhyasvarUpa apacArika cAra hAthavALu banAvI rAkhyuM che. aMdara mUrti prAcIna che te ja che. upara lAkaDAnuM be ( AMgI) che temAM nIcenA be hAthe te dayAnastha dazAvALA che. khabhAnI upara bIjA be hAtha joDI devAmAM AvyA che. A lAkaDAnuM kheLa dara bAra varSe mAtra rAjA, purohita ane sutAra e trazunA hajarImAM ja badalAvAya che. Aje jana ane sonIne A mandiramAM javAnI sapha manA che. jagannAthapurI e prAcIna jaina tIrtha che, paraMtu jananA darzana mATe baMdha che. A sthAna paNa badrIpArzvanAtha nAmanuM prAcIna jainatIrtha che. zaMkarAcAryanA yugamAM te nArAyaNuM tIrtha banela che. paraMtu temAM mUrti te jaina tIrtha karanI che. RSikezathI 163 mAIla dUra badrInI agiyAreka vAra yAtrA karI Avela eka vidvAna brAhmaNe eka vAra vAtacItamAM jaNAvyuM hatuM ke "eka mahattvane svapnamAM 24 jinapratimAnAM darzana thayAM ane te anusAre zodha karatAM vakha-sucita pradezamAMthI eka parikara vALI pratimA maLI AvI. te ja pratimA Aje badrI mandiramAM sthApita vidyamAna che. A Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina tIrtha [21] pratimAnuM asala svarupa avikRta che, paraMtu te mandiranA gabhArAmAM pUjArI sivAya koI jaI zatuM nathI ane jene mATe te madiramAM preveza karavAnI ja manA jevuM che. eTale tene vAstavika svarUpa lakathI ajJAta che." vagere vagere, tenAM citra bahAra paDayAM che, jemAM cAra hAtha batAvavAmAM Ave che te kalpita ja che. asalI citra be hAthavAnuM maLe che paNa durlabha che. jenI eka kepI amane prApta thaela che. A citra A aMkamAM vAcako dekhI zakaze. tyAMnuM mandara jana salIthI baneluM che. te taraphanA ajaina maMdirethI prastuta maniranuM zilpa bhinna che. mandirane AgaLane daravAjo jena zelIvALe che. aMdara paNa kramazaH gabhAre, kerI. gUDhamaMDapa ane raMgamaMDapa banelA che. gubaja jaina zalInuM che. mandiramAM ghaMTAkarNa mahAvIra kSetrapALa che. tyAM jaina bhojaka hatA je hAla paNa maMdharva brAhmaNuM tarIke prasiddha che. bhANA gAmamAM rahe che. mULa pratimA rA phUTa UMcI ane parakaravALI che, pabAsaNamAM sthApela che, upara chatra dharAya che, kesarathI pUjA thAya che, pUjArI parikaranA khADAmAM raMgaberaMgI kapaDA bharAvI mUrtinI zobhA vadhAre che. A rIte badrI e pArzvanAthanuM jainatIrtha che. RSikezanuM bharata-mandira paNa vacamAM bauddha mandira rUpe jAhera thayuM ane Aje vaiSNava mandira rUpe prasiddha che. A maMdiranI sAme vaDanI nIce AdinAtha, pArzvanAtha vagerenI khaDita mUrtio che. badrIthI 105 mAila nIce kAramAM kedAra pArzvanAthanuM maMdira hatuM. Aje tyAM eka mUrti vidyamAna che, jenI para janoI ane hAranI AkRti che. mAnasarovaranuM mandira paNa bauddhamandira tarIke oLakhAya che. saMbhava che ke A tIrtho bha0 pArzvanAthanA zAsana kALanAM hAya. takSazilA takSazilAmAM bAhubalie na0 aSabhadevasvAmInA thAnanA sthAne dharmacakra tIrtha sthApyuM hatuM. samrATu sampatie ahIM potAnA pitA kuNAlane dazana nimitte ke temanA smaraNa nimitte jinavihAra banAvyuM hatuM. tenA khaDere Aje kuNAlatUpa tarika takSazilAnA zirakAra vibhAgamAM vidyamAna che. avantI pArzvanAtha zrI rabUlabhadrajI mahArAjanA paTTadhara AmahAgiri ane Arya suhastisUrijI thayA. AryasurtijIe samrA saMpratine pratibaMdhI paramAte pAsaka banAvyuM. e AryasuhastisarijI mahArAja eka vAra avatImAM padhAryA hatA ane bhadrA zeThANInA makAnamAM utaryA hatA. tyAM svAdhyAya samaye nalinI gulma vimAnanuM varNana sAMbhaLI bhadrA zeThANInA suputra atisukumALe pratibaMdha pAmI sUrijI mahArAja pAse dIkSA lIdhI ane te ja divase gAma bahAra smazAna bhUmimAM jaI kAussaga thAne rahyA ane rAtre ja zIyAlaNI temanuM bhakSya karI gai, bhadrAmAtAne A sAMbhaLI ghaNuM duHkha thayuM, ane eka gabha vatI vahune Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [22] zrI jana satya prakAza-vizeSAMka choDIne badhAe dIkSA lIdhI. gaja vatI vahue putrane janma Apyo. A putre meTA thayA pachI pitAnuM vRttAMta jANI pitAjInA smArakarUpa smazAna bhUmimAM ja pAnAtha prabhujInuM bhavya maMdira banAvyuM che. banAvanAranuM nAma mahAkAla hovAthI te mahAkAla tarIke prasiddhi pAmyuM. mandiramAM mUrti zrI pArzvanAtha prabhunI birAjamAna karI, je avanti pArzvanAtha tarike prasiddhi pAmela che. vIra ni. sanI trIjI zatAbdImAM A maMdira banyuM che. A pachI puSyamitra rAnanA samayamAM depathI A maMdiranuM parAvartana thayuM, ane pArzvanAtha prabhunI mUrti tyAM bhoMyarAmAM padharAvI dIdhI ane upara mahAdevajInI pIMDI AvI gaI. pAchaLathI suprasiddha vikramAdityanA samayamAM zrI siddhasena divAkarasUrie tyAM jai bhaktAmara tetra banAvyuM ane mahAdevajInI pIMDI phATI pArzvanAtha prabhunI mUrti pragaTI. tyArathI avanapArzvanAthajanA tIrtharUpe A sthAna ujajayinImAM vidyamAna che. najIkamAM mahAkAlanuM maMdira paNa che. thirA5dra banAsakAMThA ejansImAM tharAda gAma che, jemAM jUnAM nAme thirAddha, thirAddha, thArApa, yirAtrI ane kethirapura vagere che. sala kI paramAra thirapAdhue vi0 naM0 101mAM A zahera vasAvyuM hatuM. tenI bena harakue ahIM 144ja thAMbhalAvALuM bAvana jinAlayanuM jinamandira baMdhAvyuM hatuM, jenA purANa khaDera Aje gherA bhImaDInA 75 phuTavALA medAnamAM che. ahIMnI saM0 136mAM pratiSThApita 31 iMca jaMcI ajitanAthanI save dhAtunI mUrti vAvanA maMdiramAM vidyamAna che ane pUjAya che. A zaheramAM caMdrakulanA AcArya vaTezvarasUrithI cirApadra gacchanI utpatti thaI che. tharAdanA IzAna khuNe paNa mAIla dUra nANAdevInuM mandira che, jenI mUrti vikramanI teramI sadImAM bhInnamAlathI Avela che, jenuM bIju nAma AzadevI hatuM. A ja tharAdamAM 3 meTAM ane 7 gharaderAsara maLI kula 10 jinamandira che. eziyA upakezagacchIya AcArya zrI ratnaprabhasUrie eka mate vini saM. 10 ane bIjA mate saM. 202mAM eziyAnagaramAM esavAla vaMzanI sthApanA karI ane tyAM bha0 mahAvIra svAmInuM jinAlaya banyuM hatuM. A sthAna atyAre paNa savAlanA utpattisthAna ane bhagavAna mahAvIrasvAmInA tIrtha tarIke prakhyAta che. bhInnamAla jyAre esavALa vaMza sthapAya, lagabhaga te ja arasAmAM mAlapuramAM bImALI vaMzanI sthApanA thayela che. kamAlapuranuM bIjuM nAma bhInnamAla che. A sthAna paNa tIrtha tarIke manAya che. virani saM0 845mAM valabhI bhAMgyuM tyAre tyAMnI mahAvIra svAmInI pratimAne adhiSThAyaka deve ahIM lAvI sthApI che, eTale A tIrthanA mAhAsyamAM vizeSa vadhAro thayo hato. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina tIrtho zatrujaya madhuvatInA jAvaDazAha vi. saM. 100 thI 108mAM takSazilAthI jinapratimA lAvA zrI vajIsvAmInA hAthe tenI aMjanazalAkA karAvI zatru jayane uddhAra karyo hato. A pachI paNa A sthAnanA aneka uddhAra thayA che. zatru jayanI hakIkata bahu jANItA che tathA te badhI ApavA mATe eka svataMtra lekha taiyAra kare joIe tethI ahIM tene nAmamAtrathI ullekha karyo che. valabhIpura A sthAna prAcInakALathI jainono vihArabhUmi che. ahIM vizeSatayA guptavaMza ane valabhIvaMze rAjaya karela che, jemAMnA ghaNu rAjAo na hatA. ahIM aneka jinAlaya hatAM vIraniTa saM0 845mAM vallabhIne nAza tyAre ahIMnI aMbikA ane kSetrapAlathI yukata mI caMdraprabhu bhagavAnanI pratimA adhiSThAyaka devanA prabhAvathI AkAza mArge devapaTTaNa (prabhAsapATaNa) jaine birAjamAna thai ane zrI mahAvIra svAmInI pratimA e ja rIte zaradapUname bImAlanagaramAM jaI pahoMcI. A sivAyanI jinakAMtamAM tyAM kAyama rahI hatI. zatruMjaya tIrthanI taLATI paNa eka yugamAM A sthAnamAM hatI. punaH vallabhIpura vasyuM eTale ahI vIraniTa saM. 880 mAM munisaMghe maLIne zrI devardhicaNikSamAzramaNanI adhyakSatAmAM AgamonuM lakhANa karyuM. A rIte vallabhIpura prAcIna jainatIrtha che. AgamatIrtha paNuM che. Aje A sthAna kAThiyAvADamAM "vaLA"nA nAmathI prasiddha che. zaheranI bahAra zatruMjayanI taLATInuM asala sthAna paNa vidyamAna che. ( vividhatIrthaMkapa, tapagaccha pAvalI. ) prabhAsapATaNa ahIM vIra ni saM0 416 lagabhagamAM zrI caMdraprabhunuM mandira banyuM hatuM. anya lekha pramANe vIra niha saM0 845 mAM valabhIthI Avela zrI caMdraprabhu birAjamAna thayA che. A nagaranAM devapaTTaNa, somanAthapATaNa, prabhAsa pATaNa vagere nAme che. A caMdraprabhu tIrthakaranuM tIrtha hatuM eTale e paNa ahIM caMdramaulinuM tIrtha sthApyuM hatuM. A sthAna kAThiyAvADamAM junAgaDha rAjyanA verAvaLa baMdara pAse samudra kinAre vidyamAna che. ahIM neminAtha tathA caMdraprabhu vagere tIrthakaranA nava janamadira che. Aje paNa jainatIrtha tarIke vikhyAta che. ( pAvalIsamuccaya 50 50, 199, vividhatIrtha kaha5 pR0 20 ) rasthAvagiri zrI vasvAmInuM vi. saM. 114 mAM eka pahADI para anazana pUrvaka svargagamana thayuM. Ide AvI pitAnA ratha sahita te pahADane traNa pradakSiNA ApI hatI tethI A pahADanuM thAvartagari nAma paDayuM. je sthAna prAcIna tIrtha rUpe che. A sthAna karyuM che ane kayAM AvyuM tene hAla cokakasa patto maLI zakatuM nathI. (AvazyasUtra-vatti) Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [24] zrI jaina satya prakAza-tirodhaka [ varSa 4 kereTA nAhaDa rAjAnA maMtrIe kAra TAmAM jinamadira karAvyuM tenI pratiSThA vIranika saM- 595 vi. saM. 125mAM zrI samabhadrasUrinA paTTadhara devarie karI hatI. A sthAna atyAre paNa prAcIna tIrtha tarIke vikhyAta che. (tapagaccha paTTAvalI) agiri vikramanuM rAjaya varSa 20, dharmAdityanuM rAjya vadhe 40, bhAchallanuM rAjya varSa 11, nAIlanuM rAjya varSa 14, nAhaDanuM rAjya varSa 10 e rIte nahiDanA rAjyakALamAM jAleranA pahADa para karoDapati rahetA hatA. jemAM navANuM lAkhavALAne paNa sthAna na hatuM. te svarNagiri para vi. saM. 135mAM nAhaDa rAjAe yakSavasati nAmane mahAvIra prAsada banAvyA hatA. A sthAna paNa prAcIna jainatIrtha che. A pahADanuM bIjuM nAma kanakAcala che. ( vicArazreNi ) sAra maMDovarane rAjA kuTuMbanI khaTapaTathI mAryo gaye, tyAra pachI tenI rANIe baMbhANamAM bhAgI jaI tyAM eka bAlakane janma Apyo. A bAlakanuM nAma nAhaDa rAkhavAmAM AvyuM. bALaka moTo thatAM AcArya jajijagasUrinI kRpAthI tathA navakAra maMtranA prabhAve rAjA thayo. teNe AcArya mahArAjanA upadezathI vIsa meTAM jinAlaya banAvyAM. - tyAra pachI nAhaDe AcArya mahArAjAnA kathanAnusAra eka gAya eka sthAne cAre acaLa vaDe dUdha jharatI hatI tyAM moTuM jinAlaya banAvI temAM vIra ni saM0 170mAM A0 zrI jaja jagasUri pratiSThita pittaLanI zrI mahAvIra svAmInI pratimA birAjamAna karI, je sthAna sAra tIrtha tarika jAhera thayuM che. AcArya mahArAje te ja divase viyarAyanI mUrtinI pratiSThA karI hatI. zaMkhakumAre te divase pUrvalanamAM zaMkhaku khAdho hate, je dukALa heya te 5Nu vai0 zu0 15nA dine pANIthI avazya bharAI jAya che. ane AcArya mahArAje dugAsua tathA vayabrupamAM sAdhu melI te ja lagnamAM jinapratimAno pratiSThA karAvI hatI. jagacitAmaNI caityavaMdanamAM gaya3 vara sArI baMduthI sAcoranA mahAvIrane stavyA che. A asala pratimA vi. saM. 1367 sudhI aDI vidhamAna hatI. A sthAna Aje paNa jodhapura rAjyamAM bhInnamAlanI pAse sAra tIrtha tarIke vikhyAta che. (vividha tIrthaMkalpa, paTTAvalI samuccaya pR0 49, jaina satya prakAza va0 2, vizeSAMka pR0 338 ) nAgara mAnatuMgarinA paTTadhara zrI vIrasUrie nAgapuramAM vIranisaM0 770 ( vikrama saMvata 300)mAM zrI neminAtha bhagavAnanI pratiSThA karI hatI. je sthAna Aje nAgara tarIke prasiddha che. (tapagaccha pAvalI) Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2 ] je tIrtho [ ra5 ] nAgadA ahI mausamrAm satie mandira banAvI pArzvanAtha bhagavAnanI pratiSThA karI hatI, lagabhaga vIranirvANunI dasamI sadImAM tene haDapa karavA mATe prayatna Adaryo, paraMtu khemANa kulamAM janmela rAjavaMzI AcArya samudrasUrae digane chatI e tIrthanuM pU0 A0 munisuMdarasUrie svataMtra stotrakAra nAgahada pArzvanAthano stuti karela che. mAMDavagaDhanA maMtrI pethaDakumAre ahIM temanAtha bhagavAnanuM ane navalakhA gotrIya sAraMgazAhe saM0 1494 ma. zu0 11 dine zrI zAntinAthajInuM maMdira banAvela che. je paikInuM zAntinAthanuM mandira Aje vidyamAna chejenA mULa nAyaka sthAne zrI zAntinAthajInI 2 phuTa UMcI pazAsanavALI arjuna pratimA birAjamAna che jenuM bIjuM nAma adabadajI che. A sthAna Aje paNa prAcIna tIrtha tarIke prasiddha che ane tenI mevADano paca tothImAM-kesariyAjI, kaDA, adabaja, delavADA tathA dayAla zAhane dile, e rIte gaNanA thAya che. (pAvalo samuccaya, jana satya prakAza 10 1, 50 305) ANaMdapura ahI bhagavAna vibhadevasvAmInuM prAcIna mandira hatuM. tathA vIraniTa saM0 993mAM ahIM zrI caturvidha saMghanI vacce kalpasUtranA vyAkhyAnane prAraMbha thaze che. atyAre paNa A tIrtha "vaDanagara "nA nAmathI prAMsalpha che mahesANethI tAraMgA tIrtha jatAM yAtriko ahIMnI paNa yAtrA kare che. prAMta bhagavAna mahAvIra svAmInA nirvANa pachInA 60 0 0 varSamAM upara pramANe jaina tIrtho sthapAyAM che. A punIta bhUmie bhavya ivenA AtmAne pavitra karI tAre e bhAvanA pUrvaka A lekha samApta karuM chuM. tIrthayAtrAnuM phaLa ArambhANAM nivRttidraviNasaphalatA saMghavAtsalyamuzcanairmalyaM darzanasya praNayijanahita jIrNacaityAdikRtyam / tIrthonnatyaM ca samyag jinavacanakRtistIrthasatkarmakatvaM, siddharAsannabhAvaH suranarapadavI tIrthayAtrA phalAni // 1 // - - taLi tIrthayAtrA karavAthI aneka prakAranA AraenI niti, dhananI saphaLatA, saMdhana vAtsalya (bhakti), samakitanI nirmaLatA, premI lekenuM hita cha cityane uddhAra vagere kArya thAya che, tIrthano unnati thAya che. mukhya prakAre jinezvaranA vacananuM pAlata thAya che, tIrthaMkara nAma kamane baMdha thAya che, mekSa samIpe Ave che, tathA deva ane manuSyanuM pada eTale ucca janma prApta thAya che, A sarva tIrthayAtrAnuM phaLa che.' (subhASita paNa ratnAkara, bhAga 2). Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isvIsana pUrve kaliMgamAM rAtana kaliMga dezane vartamAna che orissA nAmathI oLakhavAmAM sarAka jAti Ave che. eka samaya evo paNa hato. ke kaliMga deza "navakhaMDa pRthvI" nA khaDo mane eka khaDa gaNAte, e viSe tAmila : lekhaka : zabda keSamAM jaNAvela che. (juo senDara sanane kAnaDI keza.) jenenA prajJApanA | zrIyuta nAthAlAla chaganalAla zAha | sUtramAM jaNAvyA mujaba kaliga dezanI rAjya dhAnInuM zahera " kaMcanapura" hatuM. kata zaheramAM 35000 manuSyane vasavATa hato. (juo khaMDagiri parvata para hAthI guphAne zilAlekha.). vartamAna orissAmAM vasavATa karI rahela sarAka nAmathI oLakhAtI jAtinuM AvA gamana hiMda bahAranA pradezamAMthI thaela hoya tema jaNAI Ave che. kaliMgane pradeza baMgALanA upasAgaranA kinArA para Avela che. pUrvenA samayamAM A pradezane saMbaMdha jAvA tema bAlIdvIpa sAthe joDAela hatuM, jenI sabhyatA, vyavahAra ane dhArmika kriyAkAMDa kaliMganA jevAM ja hatAM, ema etihAsika draSTie tapasatAM jaNAI Ave che. A samayamAM liMga deza vahANavaTAnA udyoga mATe duniyAmAM prasiddha gaNAte. i. sa. pUrve ane te pachInA sikAomAM bAladIpanA vatanIoe kalaMga pradezamAM pitAne vasavATa karela ema mAnavAne kAraNa maLe che. khaDagiri parvatanI maMcapurI mukAmAM "brAhmI lipinA traNa zilAle i. sa. pUrvanA kotarAvyA che. temAMnA pahelA zilAlekhamAM vakrI e zabda zodhakhoLakhAtA taraphathI zodhAela che (jue. gejheTIara sana 1898) paraMtu kharI rIte te zabda vAro hovo joie. orissAnA kaTaka ji9lAmAM "bAlIbIyAnAmanuM purAtana sthAna Avela che. A sthAna para jyAre bAladIpavAsIoe AvI vasavATa karyo te parathI gAmanuM nAma bAlIbIsAi paDayuM ke jene artha bAlI varasAvyuM' e thAya che. tevI ja rIte A jillAmAM keTalAMka gAmonAM nAmo evI ja rIte apAela che. jemake: bAlIpahADa, bAlI. bIsAI ane bAlIpaTanA, je nAme adyApi paryata sacavAI rahela che. gAmanAM nAma parathI; he jANavAmAM AvI zake che ke-bAladIpa vAsIoe potAnA pUrvajonA vasavAvALA dezanI yAdagiri kAyama rAkhavA mATe AvAM nAme ApyAM heya. orissAnA purijillAmAM "patitapAvana paTanA" nAmanuM sthAna che. jyAM purAtana samayamAM hiMduonI temaja patinI zuddhi karI jana banAvavAnuM kendra hatuM. jaina darzanamAM jAtIya bhedane sthAna nahotuM. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2 ] sarAka jAti [27 ] yavana rAjyakALamAM kaliMgamAM jainadharma i. sa. pUrve 850 mAM thai gaela nircatha pArzva jyAre kumAradazAmAM hatA te samaye rAjyakAraNane laine temaNe kaliMganA yavana rAjA sAme caDAI karela ane jaya meLavela. kumAra pAse dIkSA aMgIkAra karyA pachI temanA vihAra paikInuM eka catuM mAsa kaliMgamAM thaela te parathI saheje jANI zakAya che ke-temanA samayamAM janadharmane pracAra A pradezamAM thai gaela hovo joIe. (jue. bhAvadevasUrikRta " pArzvanAtha caritra) i. sa. pUrve 600 mAM thaI gaela jainazramaNa mahAvIrane dharmopadeza A bhUmi para sArA pramANamAM thaela. tema ahiMsAnA upadezathI ahI nI prajAmAM jainameM sajaDa mULa reyAM hatAM. zizunAgavaMzanA rAjyakALathI mAMDI mauya ane cedIvaMzanA zAsanamAM A pradezamAM janadharma unnati para hate. sakaLa hiMdamAM janonA kendrasthAnanI gaNanA A pradezamAM thatI, tema jainazramaNa mahaTI saMkhyAmAM A pradezamAM vihAra karatA. khaMDagiri parvata paranI hAthIguphAmAM eka purAtana zilAlekha katarAela che. temAM jaNAvela che ke-mahArAjA khAravelanA rAjyagAdInA cothA varSe eka junuM caya teNe samarAvyuM. temAM chatra temaja kalaze ANI ApyAM. kahe che ke-rASTika ane bhejaka tema tenA khaMDIA rAjAomAM triratna (jJAna, darzana ane cAritra) mAM zraddhA utpanna karavA mATe teNe A pramANe karyuM hatuM. A parathI ema jaNAI Ave che ke-kaliMganA pahelA rAjAonA samayamAM A cainya banAvela hatuM. tema tenA khaMDaA rAjAomAM jainadharmano pracAra karela. mauryavaMzIya mahArAjA candraguptanA rAjyakALathI te mahArAjA dazaratha ane saMpattine rAjyazAsanamAM jainadharma A pradezamAM unnati para hatA. daramyAna I. sa. pUrve 2 61 mAM samrATa azokanA liMganA vijaya pachI orissA ( kaliMgano pradeza) pitAnA rAjya sAthe joDI dIdhela. mauryayugamAM samrATa azoke zAkayamuninA upadezathI bauddhadharmanA pracAra mATe je kArya karela tevI ja rIte temanA pautra mahArAjA dazaratha ane mahArAjA saMprati jevA jana nRpatioe janadharmanA pracAra mATe karmacArIo ane yatio dvArA hiMda ane tene bahAranA pradezamAM baheLA pramANamAM pracAra karAvela hatuM. (juo. prabhAcaMdrasUrikRta-"prabhAvaka caritra'mAM saMpratibaMdha.) mauryavaMnA rAjakartAonA samayamAM A jillAmAM lAkhonI saMkhyAmAM jene vasavATa hato kalaMgamAM Avela khaDagiri, udayagiri nAmanI pavitra TekarIomAM rAja, mahArAjA tema dhanikoe kotarAvela zika pakaLAmaya suyogya guphAo jaina yatio tema zramaNathI cAre bAjue bharelI hatI. ukata guphAo paikI keTalIka guphAomAM I. sa. pUrvenA zilAlekhe maLI Avela che je maurSaka LanI brAhmIlipimAM kAtarAela che. khaMDagiri parvata paranI hAthI guphAmAM eka moTo zilAlekha sattara lAinamAM brAhmI lipimAM ketarAela che, je i. sa. pUrve bIjI zatAbdInA samayane che. lekhanA prAraMbhamAM jenA "nasarakAramaMtra" nAM be pado Apela che. tema vargapurI guphAnA zilAlekhathI Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka sAbita thAya che ke " A guphA ahatanI kRpAthI rAnA rAjAnI mukhya paTTarANIe banAvela " hAthI guphAnA atihAsika lekha parathI ApaNane ghaNuM jANavA maLI zake tema che. maurya rAjyanA patana pachI kaliMga deze virodha jAhera karela temAM eka svataMtra rAjya sthaI gayela, jene samaya lekha pasthI . sa. pUrva 1pa8thI 1pa3 ne jaNAI Ave che. zilAlekhamAM cedIzanA mahArAjA khAravelanuM rAjakIya jIvanavRttAMta batAvela che. A rAjayakartAnA samayamAM jainadharma pUrNa jAhejalAlI hatuM. temaNe sakaLa hiMdanA vidvAna jaina yatio, zrama, bhikhuo ane tapasvIone AmaMtraNa karI jana Agame (sAhitya)nuM lakhANa karAvela je temanA zilAlekha parathI spaSTa jANavAmAM AvI zake che. i. sa. pUrve bIjI zatAbdano eka zilAlekha khaMDagiri parvata paranI "vyAghaguphA" mAM katarAela che temAM jaNAvela che ke A guphA " nagaranArajabhUti " e banAvela che. I. sa. pUrve ane te pachInA samayamAM A sarAka jAtinA pUrvaje te samayanA sujyakartAonA samayamAM lazkarI khAtAmAM temaja naikA khAtAmAM yuvIra ane senApati tarIke kAma karatA, jemanI oLakha vartamAnamAM temanAM nAme sAthe temanA pUrvajoe karela rAjadArI kAmanI upAdhi "sene pati "senApati nAmathI oLakhavAmAM Ave che. AmAMnI keTalIka prA siMdhapAranI vatanI hatI, jemAM vartamAnamAM "siMdhu paria" tarike oLakhAya che. I. sa. pUrve 75 mAM kaliMgathI nIkaLe eka lazkarI satye jAvA sara . (enasAIkale pIDIA eNpha inDIyA. pu. 2, sa. 1885) - I. sa. bIjI zatAbdImAM A pradeza para AMdonuM rAjya zAsana cAlatuM, jemAM braha mane mAnanArA hatA. te samayamAM mahAyAna paMthanA bAddha bhikhuonA ghaNA upadezakoe orissAnI keTalIka prajAne bauddhadharmamAM lIdhela i. sa. trIjI zatAbdImAM Adha rAjakartAone bhagADI kaliMga (orissA) para prAcIna gaMgavaMzavALAoe rAjya sthApita karyuM, jeo mAdaranA prAcIna gaMgavaMzanA kuTuMbI temaja janadharmane mAnanArA hatA. i. sa. 640mAM prakhyAta cInAI yAtrI huenasAna jyAre hiMdanA pravAse Avela te samaye A kaliga dezanI nedha temanA yAtrA vivaraNumAM nIce mujaba lIdhela cheH ahIMnA loka lAMbA ane raMge kALAza para che. sAhasika tema ochA kapaTI che sabhyatAnI buddhi rAkhe che. A braho nathI. devamaMdira se che. nigraMtha dharmane mAnanArAnI saMkhyA daza hajArathI adhika che." noTaA noMdha kaliMganI rAdhAnI kaMcaNapura hatuM tenI lIdhela jaNAI Ave che. I. sa. AThamA saikAnI madhyamAM rASTrakUTanA rAjA daMtIdurge kaliMga deza jItI lIdhela. i. sa. navamA sikAnI zarUAtamAM jaina dharmanA piSaka prakhyAta mahArAjA akAlava A pradeza jItI lIdhela, Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 2 aMka 1-2 ) sarAka jAti I. sa. navamI zatAbdI lalite kezarI guphA yAne siMhaguphA 5 khaMDagiri parvata Avela che, jene samaya mahArAjA ughataMkezarIne rAjyakALanA saMvata 5 nA zilAlekha parathI sAbita thai zake che. kukta zilAlekhanI bIjI paMkitamAM jaNAvela che ke "chImAraparvatathane - a fphA" upayukta lekhathI jaNAI Ave che ke purAtana samayamAM A khaMDagiri temaja udayagiri parvata "kumAra ane kumArI nAmanA parvata" nAmathI oLakhavAmAM AvatuM. tema A guphAmAM covIza tIrthakaranI mUrtio te ja samayanI kotarAela che. temAM mULa nAyaka tIrthaMkara pArzvanAthanI mUrti che. vartamAna samaya sudhI A pradezanA sarAke khaMDagiri yAtrAe jAya che. ane teo temanA kuladevatA tarIke pArzvanAthane mAne che. . sa. bAramI zatAbdImAM rAmAnupathIonA hiMdudharmanA custa phelAvAe ahIMnA purAtana guphAmaMdire tema mUrtione nAza karI janene hi dudharma mAM apanAvyA. e mUrti emAMnA tema keTalAka zi95 kaLAmaya avazeSAne A jillAmAM Avela jagannAthanA maMdiranI nItimAM caNAela jevAmAM Ave che. (juo. hIsTrI opha erissA. vai. 1-2 bAya, Ara. DI. benarajI.) i. sa. paMdaramI zatAbdInA aMtamAM A pradeza para sUryavaMzIya mahArAjA pratAparUdeva rAjyakartA thaI gaela je mahAna zaktizAlI hatuM tema jainadharmane mAnanAra hatA. i. sa. soLamI zatAbdImAM zrI vallabhAcAryanA vaiSNava dharmanA custa pracArathI A pradezamAMnA jatane hiMdudharmamAM apanAvyA. vallabhAkhyAna nAmanA pustakamAM A pradezanA vatanIone "tAmasa prakRtI"nA varNa vela che, jemake aMga baMga kaliMga kaikaTa mAgadha mArU sUra siMdha te tAmaNanA sA kyAM vari iSa. (1 mIThuM, kaDI, 13). I. sa. aDhAramI zatAbdInA aMtamAM kheDagiri para marAThAoe jaina maMdira purAtana maMdiranA pAyA para baMdhAvela, je vartamAnamAM jaNAI Ave che. jainadharma ane baddhadharma bauddhonA karatAM ghaNuM vadhAre tIvra zabdomAM (svarUpamAM) jainadhame tyAgadharma para tathA saMghanA niyamananA sarva prakAro para bhAra mUkyo che. ane zrI buddhanA mukAbalAmAM zrI mahAvIre tattvajJAnanI eka vadhumAM vadhu vikasita paddhati (AtmazraddhAnI) upadezI che." che. vinTaraniTsa (jana sAhityane saMkSipta itihAsa) Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TaTa bhArata aura jainadharmake camakate sitAre [samrAT candragupta, biMdusAra, sampati tathA khAravelakA paricaya ] lekhaka nyAyatIrtha, vidyAbhUSaNa paM0 IzvaralAlajI jaina, vizArada hindI sma. 1 candragupta bhagavAna mahAvIra se pUrva, bhArata kI dhArmika aura rAjanaitika dazA atyanta zocanIya thI, cAroM ora anyAya aura atyAcAra ke kAraNa trAhi trAhi macI huI thii| brAhmaNoM dvArA utpanna kiye gaye UMca nIca ke bhAva prabala ho uThe the, dharmake nAma para niraparAdha prANiyoMkI hatyA, strI aura zUdroM kA apamAna to sAdhAraNa bAta thI / parantu bhagavAna mahAvIra ke zAntidAyaka upadeza ke kAraNa anyAya aura atyAcArakI jvAlAya zAnta hone lagI, udAra vicAroMkA srota bahane lagA, ahiMsA ke saMdezase prANiyoM ke hRdaya zAnta hue| parantu bhagavAna mahAvIra ke pazcAt bhAratako apanI unnata avasthA se patita karanevAlA eka kSaya roga apanA vistAra karane lagA. bhAratadeza choTe bar3e aneka rAjyoM meM vibhakta hogyaa| choTe se choTA rAjya bhI apaneko sarvocca samajhakara abhimAna meM lipta evaM santuSTa thA / ve choTe bar3e rAjya eka dUsare ko har3apajAne kI icchA se paraspara IrSyA aura dveSa kI agni jalAte, phUTa ke bIja bote, lar3ate jhagar3ate aura raha jaate| sainyabala aura zakti to parimita thI, parantu unheM saMgaThita hone kI Ava. zyakatA pratIta na huI. yadi eka bhI zaktizAlI rASTra usa samaya una para AkramaNa karatA to saba ko hI AsAnIse har3apa kara sakatA thaa| yadyapi kozala Adi rAjyoMne apanI kucha unnati kI, parantu ve bhI vizAla rASTra na banA ske| Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1-2] camaphate sitAre isa avamara se lAbha uThAne ke liye sikandara ne IsvI sana 327 pUrva bhArata para AkramaNa kiyaa| choTe bar3e aneka rAjAoM se lar3atA jhagar3atA paMjAva taka hI phuNcaa| choTe choTe rAjAoMne bhI Darakara mukAbalA kiyA thA use mArgake ina kaI anubhavoM ne hatAza kara diyA, Age na mAlUma kitanoM se yuddha karanA hogA, isa ghabar3AhaTa ke kAraNa vaha paMjAba se hI vApasa calA gayA / bhAratIya rAjAoM kI AMkhe kholane aura zikSA ke liye itanI Thokara paryApta thI, unheM apanI chinnabhinna avasthA khaTakane lagI, aura anta meM eka vIra maidAna meM AyA, aura use apanA zaktizAlI rASTra nirmANa kara ne meM saphalatA prApta huI, vaha vIra thA samrATa candragupta maurya / itihAsa lekhakoMne candragupta ke viSaya meM ekasvara hokara yaha likhA hai, ki bhAratIya itihAsa meM yahI sarva prathama samrATa hai, jisane vyavasthita aura zaktizAlI rASTra kAyama hI nahIM kiyA, balki usakA dhIratA, vIratA, nyAya aura notise prajAko raJjita karate hue vyavasthApUrvaka saMcAlana kiyA hai / yaha sarva prathama amara samrATa candragupta maurya jainadharmAvalambI hI thA, isa para prakAza DAlane se pUrva usakI saMkSipta jIvanI kA digdarzana kara leN| candragupta, rAjA nanda ke mayUrapAlakoM ke saradAra kI 'murA' nAmaka lar3akI kA putra thA / isa 'murA' zabda se 'maurya' prasiddha huA, yaha aiti. hAsikoM kA mantavya hai / usI samaya kI bAta hai arthAt 347 I. sana pUrva rAjA nanda se apamAnita hone ke kAraNa nItinipuNa 'cANakya' usake samUla nAza karanekI pratijJA kara jaba pATalIputra chor3akara jA rahA thA, to mArga meM mayUrapAlakoM ke saradAra kI garbhavatI lar3akI 'mura'ke candrapAna ke dohale ko isa zarta para pUrNa kiyA, ki usase honevAlA bAlaka mujhe de diyA jAya / 347 I. san pUrva bAlaka kA janma huaa|* garbha ke samaya candrapAna kI icchA huI thI, isa liye usakA nAma 'candragupta' rakhA gayA / vaha honahAra bAlaka dina pratidina cAndakI taraha bar3hatA huA kumAra avasthAko prApta huA / 'honahAra biravAna ke hota cIkane pAta' kI kahAvatake anusAra kahA jAtA hai, ki candragupta bacapanameM hI rAjAoMke jaise kArya karatA thaa| kabhI sAthi .candragupta ke janma samayake sambandha meM kucha matabheda pratIta hotA hai, 'prAcIna bhAratavarSa' (gujarAtI) ke lekhaka DaoN. tribhuvanadAsa laheracaMda zAha, caMdragupta kA janma vIranirvANa saM0 155 tathA IsvI san 372 varSa pUrva likhate haiN| prasiddha aitihAsika graMtha 'pariziSTa parva' se bhI isI kI puSTi hotI hai| Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [32] zrI ne anya prakAza-viyAMka [14 yoM se koI khela khelatA to aisA hI jisameM svayaM rAjA vanakara sAthiyoM ko apanI prajA banAkara AjJA karanA, nyAya karanA aura daNDa denA / candragupta lagabhaga ATha varSa kA huA taba cANakya kI dRSTi isa bAlaka para par3I aura apane pUrva vacana ke anusAra candragupta ko asalI rAjya kA lobha de kara sAtha kiyA, aura use rAjAoM ke yogya ucita vidyAbhyAsa karAyA aura nanda ke samUla nAza kI taiyyArI prArambha kara dI / prArambha meM to candragupta ne cANakya kI nIti aura apane vala me kucha bhUmi adhikAra meM kara choTAsA rAjya banA liyA, aura phira apanI zakti ko saMgaThita karanA prArambha kiyA | bhArata se vApasa cale jAne para vizvavijayI sikandara kA vaicilona meM I. san 323 pUrva dehAnta hogyaa| pazcimottara prAnta tathA paMjAba meM batAnI rAjya kAyama rakhane ke liye jina ko sikandara chor3a gayA thA, una para candragupta ne apanI pravala aura saMgaThita zakti se AkramaNa kiyA aura saba prAnta apane AdhIna kara liye, evaM anta meM cANakya kI nIti se rAjA, 'nanda' para vijaya karane meM candragupta ko saphalatA prApta huI / isa prakAra nanda ke magadhadeza para adhikAra karake magadhapati samrATa candragupta ho gyaa| pariziSTa parva meM likhA hai, ki candragupta ke vijaya ke anantara nanda kI yuvatI kanyA kI dRSTi par3I aura yaha candragupta para Asakta ho gaI, aura nanda ne bhI prasannatApUrvaka candragupta ke pAsa cale jAne kI anumati do prAcIna bhAratavarSa (gu0 ) meM DaoN. tribhuvanadAsa la. zAhane bhI isa ghaTanA para likhA hai ki jo itihAsa candragupta ko nanda kA putra likhate haiM, unakI yaha bar3I bhUla hai, candragupta nandakA putra nahIM balke dAmAda thA / / isa prakAra samrATa caMdragupta kI vIratA se maurya sattA kI sthApanA huI / lAlA lAjapatarAyajI ke zabdoMmeM" bhArata ke rAjanaitika raMgamatha para eka aisA pratiSThita nAma AtA hai, jo saMsAra ke samrAToM kI prathama zreNi meM likhane yogya hai, jisane apanI vIratA, yogyatA aura vyavasthA se samasta uttarI bhArata ko vijaya kara ke eka vizAla kendrIya rAjya ke AdhIna kiyaa| selyukasa dvArA bheje gaye rAjadUta megAsthanIja ne caMdragupta ke rAjya para mahatvapUrNa prakAza DAlA hai, usake varNana se yaha bAta spaSTa jhalakatI hai ki vIrapUDAmaNi caMdragupta ne nyAya, zAnti aura vyavasthA pUrvaka zAsana karate hue prajA ko sarva prakAreNa sukhI evaM santuSTA kiyaa| apane sAmrAjya ko alaga alaga prAntoM meM vibhAjita kiyaa| vahAM para nagara zAsaka maMDalamyunispaliTiyAM aura janapada - DisTrikTa borDa bhI kAyama kiyaa| senA kI sarvottama vyavasthA thI, dUsare dezoM se sambandha ke liye sar3akoM kA nirmANa * bhArata varSa kA itihAsa -lA. lAjapatarAya. . Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1-2] camakane sitAre karAyA, zikSA ke liye vizvavidyAlaya, upacAra ke liye cikitsAlaya Adi kA pravandha kiyaa| DAka kI bhI ucita vyavasthA thI! caMdragupta ke rAjya meM bAla, vRddha, vyAdhipIDita, Apattigrasta vyaktiyoM kA pAlana poSaNa rAjya kI ora se hotA thA, isa prakAra prajA ko santuSTa rakhane ke liye caMdra guptane koI kamI nahIM rakhI tho| evaM usakA rASTra sabase zaktizAlo rASTra thaa| samrATa candragupta ke viSaya meM itihAsalekhaka kucha bhramapUrNa vicAra rakhate haiN| koI likhate haiM ki candragupta zUdrA kA laDakA thaa| rAya sAhaba paM0 raghuvara prasAdajI ne apane 'bhArata itihAsa' meM candragupta ko 'murA' nAmaka nAina kA laDakA likhA hai, DAkTara hUpara ne to candragupta aura cANakya ko IrAnI likhane kI bhArI bhUla kI hai, jise itihAsajJa prAmANika nahIM mAnate / pro. vedavyAsajI apane prAcIna bhArata' meM likhate haiM, ki vizvasanIya sAkSiyoM ke AdhAra para yaha siddha ho gayA hai ki bhandragupta eka kSatriya kula kA kumAra thaa| bauddha sAhitya ke suprasiddha grantha mahAvaMza' ke anusAra candragupta kA janma moriya jAti meM huA thaa| zrI matyaketu vidyAlaGkArajI ne bhI apane 'maurya sAmrAjya kA itihAsa' meM isa sammatiko mahatva diyA hai| rAjaputAnA gajeTiyara ' meM 'morI vaMza' ko eka rAjapUta vaMza ginA hai, astu, jo ho adhikAMza itihAsa usa nirNaya para pahuMca gaye haiM ki vaha zUdrA kA putra nahIM thaa| hAM, dharma kI Ar3a meM candragupta ko zUdrA kA putra kahane kA sAhasa kiyA gayA ho, aisA pratIta hotA hai, kyoMki candragupta jaina thA, brAhmaNoM ko jainadharma se dveSa thA, vaha isako samunnati sahana nahIM kara sakate the| candraguptana kandhAra, abistAna, grIsa, mizra AdimeM jainadharma kA pracAra kiyA hai, isa liye brAhmaNo kA jaina pracAraka ko zUdra kahanA sAdhAraNa bAta thii| tatkAlIna brAhmaNAM ne kaliGga deza ke nivAsiyoM ko vedadharma vinAzaka' to kahA hI, sAtha hI usa pradeza ko anArya bhUmi kaha kara hRdaya ko santuSTa kiyA, unakI kRpA se candragupta ko zUdra kA putra kahA jAnA Azcarya nhiiN| 'rAjA nanda' ke viSaya meM bhI aisA hI vivAda upasthita hotA hai, kaI itihAsajJAM ne use nIca jAtikA likha DAlA hai, parantu kucha itihAsajJa usa nirNaya para pahuMca gaye haiM ki vaha jaina thA, paMjAbakasari lAlA lAjapatarAyajI ne usako spaSTa karate hue apane 'bhAratavarSa kA itihAsa' meM likhA hai,-"kahate haiM nanda rAjA noca jAti ke the" zAyada yahI kAraNa ho ki ve brAhmaNoM aura kSatriyoM ke virodhI the| muni jJAnasundarajI mahArAjane 'janajAtimahodaya' meM siddha kiyA hai, ki nandavaMzI sabhI rAjA jainthe| www.jainelibrary.or Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jana satya prakArA-vizeSAMka [15 4 Snitli's Early History of India, Page 114 meM aura DokTara zeSAgiri saba e. e. Adine magadha ke nanda rAjAoM ko jaina likhA hai| kyoM ki jainadharmI hone ke kAraNa ve AdIzvara bhagavAna kI mUrti ko kaliGga se apanI rAjadhAnI magadha ma le gaye / dekhiye-South Tumin Jainism Vol. II, Page 82 isa se pratIta hotA hai ki pUjana aura darzana ke liye hI jaina mRti le jAkara mandira banavAte hoNge| mahArAjA khAravela ke zilAlekha se spaSTa prakaTa hotA hai ki nandavaMzIya nRpa jaina the| ____samrATa candragupta ke viSaya meM bhI itihAsa ne kucha samaya taka use jaina svIkRta nahIM kiyaa| parantu khoja karane para aise prabala aitihAsika pramANa mile jisase unheM aba nirvivAda candragupta ko jaina svIkRta karanA pddaa| parantu zrI satyaketujI vidyAlaGkarane 'maurya sAmrAjya kA itihAsa' meM candragupta ko yaha siddha karane kA asaphala prayatna kiyA hai ki yaha jaina nahIM thaa| parantu candragupta kI jaina muniyoM ke prati zraddhA, jaina mandiroM kI sevA, evaM vairAgya meM raJjita ho rAja kA tyAga denA aura anta meM anazanavrata grahaNa kara samAdhi-maraNa prApta karanA usake jaina hone ke prabala pramANa hai| vikramIya dRsarI tIsarI zatAbdI ke jaina grantha aura sAtamI AThamI zatAbdI ke zilAlekha candragupta ko jaina pramANita karate haiN| rAyabahAdura Do. narasiMhAcAryane apanI 'zravaNabelagola' nAmaka iMgliza pustaka meM candragupta ke jainI hone ke vizada pramANa diye haiN| DAkTara hatilane Indian Antiquary XXI 59-60 meM tathA DokTara TAmasa sAhaba ne apanI pustaka Jainism the Early Faitly it .soka, Page : meM likhA hai ki candragupta jaina samAja kA eka yogya vyakti thaa| DAkTara TAmasa rAvane eka aura jagaha yahAM taka siddha kiyA hai ki candragupta ke putra aura pautra bindusAra aura azoka bhI jaina dharmAvalaMbI ho the / isa bAta ko puSTa karane ke liye jagaha jagaha mudrA rAkSasa, rAjataraMgiNI aura AinA-e-akabarI ke pramANa diye| hinhu itihAsa, ke sambandha meM zrI bI. e. smitha kA nirNaya prAmANika mAnA jAtA hai| unhoMne samrATa caMdragupta ko jaina hI svIkRta kiyA hai| DAkTara smitha apanI Oxford History of India meM likhate haiM ki caMdragupta jaina thA isa mAnyatA ke asatya samajhane ke liye upayukta kAraNa nahIM hai| ___ maigasthanIja (jo caMdragupta kI sabhA meM videzI dRta thA) ke kathanoM se bhI yaha bAta jhalakatI hai ki candragupta brAhmaNoM ke siddhAntoM ke vipakSa meM zramaNoM (jainamuniyoM) ke dhapideza ko svIkAra karatA thA / mi. I. thAmasa kA kahanA hai-ki caMdragupta ke jana hone meM zaMkopazaMkA Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1-2] camakane sitAre [35] karanA vyartha hai, kyoMki isa bAta kA sAkSya kaI prAcIna pramANapatroM meM milatA hai, aura ve zilAlekha nissaMzaya atyanta prAcIna haiN| mi. jArja sI. ema varDavuDa likhate haiM ki caMdragupta aura vindumAra ye TonoM jainadharmAvalambI the| caMdragupta ke pautra azokane jainadharma ko choDakara cauDadharma svIkAra kiyA thaa| 'enamAiklopIDiyA Apha gliIjana' meM likhA hai ki vi. saM. 297 meM saMsAra se virakta hokara caMdraguptane maisura prAntastha zravaNabelagola meM bAraha varSa taka jaina dIkSA se dIkSita hokara sapasyA kI, aura anta meM tapa karate hue svarga dhAmako sidhaare| mi. bI. luisarAisa sAhaba kahate haiM ki caMdragupta ke jaina hone meM saMdeha nhiiN| zrIyuta kAzIprasAdajI jAyasavAla mahodaya samasta upalabdha sAdhanoM parase apanA mata sthira kara ke. likhate haiM-"ImA kI pAMcavIM zatArUdI taka ke prAcIna jaina graMtha va pIche ke zilAlekha caMdragupta ko jaina rAjamuni pramANita karate haiM, mere adhyayanoMne mujhe jaina graMthoM ke aitihAsika vRttAntoM kA Adara karane ke liye bAdhya kiyA hai| koI kAraNa nahIM hai ki hama jainiyoM ke isa kathana ko-ki caMdragupta apane rAjya ke atima bhAga meM jinadIkSA lekara maraNa ko prApta huA-na mAna / maiM pahalA hI vyakti yaha mAnanevAlA nahIM hUM, mi. rAhama jinhoMne 'zravalabelagola ke zilAlekhoM kA adhyayana kiyA hai, pUrNarUpa se apanI rAya isI pakSa meM dI hai aura mi. bI. smitha bhI aMta meM uma ora jhuke haiN|" sAMcI stRpa ke sambaMdha meM itihAsakAroM kA mata hai ki vaha azoka dvArA nirmANa huA hai, aura usakA sambaMdha bauddhoM se hai. paraMtu prAcIna bhAratavarSa' (guja.) meM DaoN. tribhuvanadAsa zAha ne usa para navIna prakAza DAlA hai, unakA kahanA hai, ki sAMcIstRpa kA sambaMdha jainadharma aura caMdragupta + se hai| ve kahate haiM ki maurya sattA kI sthApanA ke bAda samrATa caMdragupta ne sAMcIpura meM rAjamahala baMdhavAkara varSa meM kucha samaya ke liye rahanA nizcita kiyA / * caMdraguptane rAjatyAga lara dIkSA lene se pUrva, vahIM ke aneka snRpa jo Aja bhI vidyamAna haiM unameM sabase baDe stUpa ke ghumaTa kI cAroM aura + itihAsa ke jJAtA abhI isa bAtakA svIkAra nahIM karate haiM, kyoM ki isa nirNaya ke svIkAra ke lie adhika prabala pramANoM kI AvazyakatA hai| ___* jainagraMthoM se yaha pratIta hotA hai ki zrI bhadrabAhu AcArya eka dina ujjaina meM padhAre the, aura caMdragupta ko jo solaha svapna Aye the. una svamoM ko AcAryazrI se kaha kara unakA phala kahane kI prAthanA kI thI yaha bho vahIM kI ghaTanA hai| isase yaha nizcita hai ki yahAM para zayana to caMdraguptane kiyA ho, aura zayana kiyA hai to unake yogya rAjamahala avazya hogaa| Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [1] zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka [ 4 golAkAra dIpaka rakhane ke liye jo racanA huI huI hai, usake nirvAha ke liye lagabhaga 22 hajAra dInAra kA (2 // lAkha kA) vArSika dAna diyA, yaha bAta sara kaniMgahAma jaise taTastha aura prAmANika vidvAnane 'bhilsA stUpa' nAmaka pustaka meM prakaTa kI hai| yaha ghaTanA siddha karatI hai ki-"usa stUpa kA tathA anya stUpoM kA caMdragupta aura usake jainadharma se hI gADha sambandha thA athavA honA cAhiye yaha nirvivAda kaha sakate haiN|" samrATa caMdraguptane 24 varSa taka rAjya zAsana calAyA aura I. sa. 292 pUrva 50 varSa kI Ayu meM nazvara zarIra kA tyAga kiyaa| jaina mAnyatAnusAra bAraha varSa ke bhayaGkara durbhikSa par3ane para caMdragupta rAjya tyAga kara AcArya zrI bhadrabAhujI kA ziSya bana maisUra kI ora gayA aura zravaNabelagolA meM + tapasyA evaM anazata vrata dvArA samAdhimaraNa prApta kiyaa| 2 bindusAra samrATa caMdragupta ne saMsAra se virakta hokara dIkSA lene se pUrva apanA vizAla sAmrAjya I. sa. 298 pUrva apane putra biMdusAra ko diyaa| aitihAsikoM kA mata hai ki biMdusAra bhI caMdragupta kI taraha vIra, parAkramI, kuzala rAjanItijJa evaM jainadharma kA anuyAyo tathA pracAraka yaa| zrI satyaketujI vidyAlaGkAra 'maurya sAmrAjya kA itihAsa' pRSTha 420 para likhate haiM ki purANoM meM biMdusAra ke aneka nAma ullikhita haiM-viSNu purANa, kaliyuga rAja vRttAnta. dIpavaMza aura mahAvaMza meM biMdusAra' zabda AtA hai, paraMtu vAyupurANa meM 'bhadrasAra tathA kucha anya purANoM meM 'vArisAra' zabda Ate haiN| grIka lekhakoMne caMdragupta ke uttarAdhikArI kA nAma emitroceTasa (A litrexiantees ) likhA hai| DaoN. phlITa ke anusAra isakA saMskRta svarUpa 'amitraghAta' yA ' amitrakhAra' hai| jaina graMthoM meM biMdusAra' kA apara nAma siMhasena AtA hai, zrI hemacadrAcAryajIne pariziSTa parva meM biMdusAra nAma paDane kA kAraNa bhI diyA hai-'cANakya, caMdragupta kI sarvathA rakSA ke liye use viSa khAne kA abhyAsa karAne lagA aura usake liye use bhojana meM viSa denA Arambha kiyA, paraMtu eka dina usakI strI bhI usake sAtha bhojana karane baiTha gaI, usa para viSa kA prabhAva dukA, aura usakI mRtyu ho gii| una dinoM strI garbhavatI thI, isa liye cANakyane usakA peTa phaDavAkara baccA nikalavA liyaa| usa samaya bAlaka ke sira para vidumAtra viSa lagA huA thA isa liye usakA nAma biMdusAra' paDa gyaa|' ___+ zramaNabelagola ke zilAlekha meM jisa caMdragupta kA ullekha hai vaha caMdragupta samrATa caMdragupta se bhinna honA cAhie, kyoM ki samaya ke hisAba se samrATa caMdragupta kA usa samaya honA zakya nhiiN| -sampAdaka Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231-2 ] amane sitAre [319] 16vIM zatAbdI ke prasiddha tibbatI lekhaka zrI tArAnAthajIne bindusAra ke sambandha meM yaha likhA hai ki bindusArane cANakya kI sahAyatA se solaha rAjyoM para vijaya prApta kii| aura isa prakAra apanA sAmrAjya eka samudra se dUsare samudra taka vistRta kiyA / jaina granthoM ke anusAra bhI pratIta hotA hai ki cANakya bindusAra kA bhI pradhAna maMtrI thaa| bindusAra ke samaya meM yadyapi koI vizeSa ghaTanA nahIM huI, parantu itanA kahA jAtA hai ki takSazilA meM do bAra vidroha utpanna huA, parantu biMdusAra ke prabhAva se kisI prakAra kI hatyAoM ke binA hI vidroha dabA diye gaye / bindusAra ne bhI caMdragupta kI taraha videzoM se sambandha kAthama rakhA / 'mahAvaMza' nAmaka bauddha grantha ke anusAra usakI 16 rAniyAM aura 101 putra the| jaina graMthoM se yaha pAyA jAtA hai ki vimArane kaI tIrthayAtrAyeM kI itanA hI nahIM balke aneka jinamaMdira pratiSThita karAye / prajA ke sukha aura manoraJjana ke liye vidyAlaya, jagaha jagaha kuya~, tAlAba aura bagIce banavAne meM bhI viMdusArane pracura dhana vyaya kiyA / isa prakAra 26 varSa taka rAjyazAsana karane ke uparAnta I. sa. pUrva 272 meM biMdusAra kA dehAnta huA / 13 mahArAjA sampati biMdusAra ke dehAnta ke pazcAt I. pU. 272 meM azoka magadharAjya para ArUr3ha huA / yadyapi prAraMbha meM samrATa azoka jaina thA tathApi bauddhoM ke prabhASa se vaha bauddhadharma meM dIkSita ho gayA, aura apane rAjyakAla meM bauddha dharma kA khUba vistAra karate hue I. sana pUrva 232 taka zAsana kiyaa| azoka ke bAda mahArAjA sampratine rAjya kI bAgaDora smbhaalii| kucha aitihAsikoM kA mata hai ki azoka ke bAda usake putra kuNAlane ATha varSa taka zAsana kiyA aura bAda meM mahArAjA sampratine / paraMtu adhikAMza aitihAsikoM kA yaha mata hai, aura jainadharma kI bhI yahI mAnyatA hai ki azoka kA putra kuNAla apanI sautelI mAtA kI yuti se andhA kara diyA gayA thA / isa liye usa rAjya kA zAsana mahArAja sampratine kiyA / itihAsajJoM kA yaha bhI mata hai ki azoka ke samaya hI samprati yubarAja thA, isa bAta kI puSTi bIddhoM ke divyAvadAna' graMtha meM varNita ghaTanA se hotI hai-" samrATa azokane 100 karor3a kA dAna bauddhoM ko dene kA vacana diyA thA jisameM se 90 karor3a to vaha bauddhoM ko de cukA thA / avaziSTa 10 karor3a usake pAsa nahIM the. usane rAjyakoSa se dilAne ko AzA kI, paraMtu sampatine rAjyakoSa se dilAne meM rukA vaTa paidA kara dI aura azoka apanA vacana pUrNa na kara sakA / . Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [38] zrI jana satya prakArA-vizeSAMka mahArAjA mampratine jainadharma kA khUba jorose pracAra kiyaa| zrIsatya ketujI vidyAlaGkAra ke zabdoM meM-"samrATa azoka kA pautra aura kunAla kA putra mamrATa samprati jainadharma kA anuyAyI thA, isase apane iSTa dharma ke pracAra ke liye udyoga kiyA, bauddha itihAsa meM jo sthAna azoka kA hai samprati kA vahI jaina itihAsa meM hai|" mamrATa azokane jagaha jagaha bauddha maMdira aura mUrtiyoM kA nirmANa karAyA thA evaM deza videza meM bauddhadharma ke pracAra ke liye prayatna kiyA thA / mahArAjA sampratite bhI jainadharma ke liye vaise hI mahatvapUrNa kArya kiye / jaina itihAsa ke anusAra mahArAjA sampratine savA lAkha naye jaina maMdira, savA karor3a pASANa pratimAya, 95000 sarva dhAtu pratimAyeM pratiSThita karAI, hajAroM hI purAne maMdiroM kA jIrNoddhAra karAyA / samrATa sampratine zatruJjaya tIrtha kI yAtrA ke liye vizAla saMgha nikAlA / jisa meM 5000 muniyoM sahita kula 5 lAkha yAtrI the / usameM hI pannA, mANika kI mUrtiyAM aura 5000 sone cAndI ke caityAlaya vidyamAna the / kahA jAtA hai ki vaha samrATa samprati pratidina eka naye maMdira kA nirmANa suna kara bhojana karatA thaa| samprati dvArA nirmANa karAI huI saikar3oM mUrtiyAM aba bhI upalabdha haiN| kAzIprasAdajI jAyamavAla apanI bhUmikA meM likhate haiM-" azoka ke pote mahArAjA sampratine dakSiNa deza mAtra ko jaina aura Arya banA DAlA" mahArAjA sampratine anArya dezoM meM bhI jainadharma ke pracAra ke liye mAdhu taiyyAra karAye, aura unheM bhinna bhinna dezoM meM jainadharma ke pracArArtha bhejaa| isa prakAra usake samaya meM abistAna, : phagAnistAna, turkistAna, IrAna, yUnAna, mizra, tibbata, cIna, brahmA, AsAma, laGkA, AphrIkA aura amerikA taka jainadharma phaila cukA thaa| isa liye samrATa mamprati ko jainadharmakA pracAra karanevAlA aMtima rAjarSi kahA jAtA hai| jainadharma para itanI ananya bhakti aura zraddhA hone para bhI usa vIrane kisI dharma ke anuyAyI ko kaSTa nahIM diyaa| prajA ke saba manuSyoM ko samAna bhAva se sukha pahuMcAne kA prayatna kiyA, prajA ke kaSTa nivAraNa ke liye usane 17 hajAra dharmazAlAyeM, eka lAkha dAnazAlAya, haz2AroM tAlAba, bAga aura bagIce, auSadhAlaya jaura pathikAzrama nirmANa karAye / samrAT sampratine apane samaya meM eka vizAla jaina sabhA karane kA vicAra AcArya zrI suhastIsUri ke Age rakhA, aura unakI svIkRti ke bAda dUra dezAMtara taka munirAjoM aura dhanikoM ko nimaMtraNa bhejaa| vaha sammelana AcArya zrI suhastIsUri kI adhyakSatA meM huA, aura usa samaya yaha prastAva rakhA gayA ki jaise samrATa caMdragupta ne bAhara videzoM meM pracAra Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231-2 | camane nitAre [3] kiyA thA, vaise hI samrAT samprati se bhI yaha AzA kI jAtI hai, ki ve videza meM jainadharma pracAra ke sAdhana sulabha kara deM aura hone vAlI rukAvaToM kA nivAraNa kreN| sAre saMgha ko to yaha svIkRta thA hI sampatine bhI khar3e hokara isa AjJA ko zirodhArya karane kI ghoSaNA kara dI | isa sabhA sammelana ke pazcAt jaina sAdhuoM ko videza meM dharmapracAra ke liye taiyyAra kiyA aura unheM videza meM bhejakara jainadharma kA pracAra karAyA / usakA jo pariNAma huA, vaha isI prakaraNa meM upara diyA jA cukA hai| 4 mahArAjA khAravela bhagavAna mahAvIra ke pazcAt honevAle mukhya rAjAoM meM kaliGgAdhipati mahAmeghavAhana cakravartI mahArAjA sAravela ke varNana kI upekSA nahIM kI jA sktii| maurya sAmrAjya ke atiMma mahArAjA I. sa. 184 pUrva meM apane senApati evaM jainadharma virodhI puSyamitra dvArA dhokhe se mAre gaye. maurya sAmrA jya kA aMta ho gayA aura usa samaya puSyamitra hI svayaM usa vizAla rAjyakA saJcAlana karane lgaa| puSyamitra dharmAndha hone ke kAraNa jaina muniyoM tathA jaina dharmAnuyAyiyoM ko atyanta kaSTa pahuMcAtA thA / aise abhimAnI rAjA ke garva ko kharca karane kA zreya mahArAjA khAravela ko prApta huA / mahArAjA khAlakA ucca itihAsa hastoguphA ke zilAlekha se hI prakAza meM AyA hai, anyathA mahArAjA khAravela ke saMbaMdha me kula bAteM vistAra se jAnane ko zAyada hI prApta hotiiN| isa liye yahAM para hastI guphA zilAlekha ke saMkSipta paricaya ke sAtha khAravela ke jIvana para prakAza ddaaleNge| mahArAjA khAravela ke saMbaMdha meM prApta zilAlekha kaliMga deza ( vartamAna uDIsA ) ke khaNDagiri aura udayagiri kI pahAr3I hastIguphA se milA hai| yaha zilAle 15 phuTa lambA aura 5 phuTa se adhika caur3A hai, jisa para 17 patiyAM, pratyeka paMkti meM 90 se 100 taka akSara vidyamAna haiM, evaM pratyeka akSara kA AkAra 33 iMca se lekara iMca taka pAyA jAtA hai| aitihAsikoM kA mata hai ki usakI bhASA pAlI se milato hai, yaha lekha do haz2Ara varSa se adhika prAcIna hai, isa lekha kA lekhaka bhI jaina hI anumAna kiyA jAtA hai, kyoM ki isakA prArambha namoarahatAnaM ' se huA hai, lekha se yaha bhI pratIta hotA hai ki bAda meM usakA saMzodhana bhI hotA rahA hai, kyoM kI usa para kaiyoM ke hAtha se khudAI kA kAma pratIta hotA hai| C isa zilAlekha ko sarva prathama IsvIsana 1620 meM pAdarI sTaline dekhA thA, paraMtu sTarliGga mahodaya use acchI taraha pada nahIM ske| unhoMne . Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [40] zrI jana satya prakAza-vazeSAMka [564 usakI carcA itihAsajJoM meM prArambha kara dI, eka nizcita samaya para seMkar3oM purAtattva bettA yuropiyana ekatrita hue paraMtu ve bhI usakA rahasya jAnane meM asaphala hue| usase bAda yaha kArya bhArata sarakAra ne apane hAtha liyA aura usI samaya se bhAratavarSIya purAtatvajJa vidvAna bhI isake saMbaMdha nirantara khoja karate rhe| I. san 1866 meM bhagavAnalAla iMdrajIne sarva prathama isakA lekha prakAzita kiyA, jisase usakA kucha mahatva pratIta huA, paraMtu bahutamI bAteM vivAdAspada thiiN| ukta vidvAnoM ke atirikta kezavalAla harSadarAya dhruva, rAkhAladAsa benarjI, aura zrIkAzIprasAdajI jAyasavAla ke prayatna se usakI kaThinAiyAM sulajhatI gaI / san 1817 meM yaha nizcaya huA ki yaha lekha mahArAjA khAravela kA hai, paraMtu phira bhI isase sambaMdhita anya bAtoM meM itihAsajJoM meM matabheda rahA / una saba samasyAoM ke samAdhAna ke anaMtara I. san 1827 meM saba vidvAna eka mata ho gaye aura zrI kAzIprasAdajI jAyasavAla mahodayane vaha lekha disambara 1827 kI bihAra patrikA meM prakAzita karAyA / zrIyuta kAzIprasAdajI jAyasavAla apane lekha meM likhate haiM ki " hAthI guphAvAlA mahAmeghavAhana rAjA khAravela kA lekha jainadharma kI purAtana jAhojalAlI para apUrva evaM advitIya prakAza DAlatA hai| zramazabhagavAna mahAvIra deva pratibodhita paMtha ke anuyAyiyoM meM kisI bhI prAcIna se prAcIna nRpati kA nAma yadi zilAlekha para milatA hai to kevala isa akele pratApI nRpati khAravela kA hI hai| kyoM ki yaha lekha do hajAra varSa se adhika prAcIna hai isa liye sardI garmI aura varSA ke thaper3oM se usake bIcabIca meM kaI akSara aspaSTa hai kucha bigar3a cuke haiM, paraMtu phira bhI saubhAgya se saba itihAsa spaSTa pratIta ho jAtA hai| zilAlekha ke AdhAra se yaha kahA jAtA hai ki mahArAjA khAravela kA janma I. san 197 pUrva catravaMzI tRtIya rAjavaMza meM huA thaa| inake pitA kA nAma buddharAja aura pitAmaha kA nAma khemarAja thA / mahAmeghavAhana paramparAgata upAdhi thI / mahArAjA khAravela ke 15 varSa to bAlavaya meM vyatIta hue aura 9 varSa yuvarAja avasthA meN| isa prakAra 24 vaSa kI Ayu meM mahArAjA khAravelane rAjyazAsana calAnA prArambha kiyaa| unakI do striyAM thI 1-vajira gharavAlI, 2-siMhaprastha kI siMdhur3A (dhuusii)| zilAlekha meM jo maMvat diyA hai, vaha mahAvIra saMvat hI hai, isase + jaina sAhitya saMzodhaka meM diye gaye lekha se| * dekho prAcIna bhAratavarSa (guja), le. DA. tribhuSamadAsa la. zAha. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241-2] camakato sitAre [4] itanA bhalI bhAMti pratIta ho jAtA hai ki mahArAjA khAravela jainadharma kA ananya upAsaka thaa| mahArAjA khAravela ko bhikSarAjA bhI kahA jAtA thaa| ___ mahArAjA khAravelane apane rAjya ke prathama varSa meM prAcIra durga Adi vRddha karAye, sainika vibhAga Adi vyavasthita kiye / aura dUsare varSa se hI digvijaya karanA prArambha kiyaa| kaliGga vijaya-kaliGga deza ke viSaya meM jaina zAstroM meM kahA hai ki zrI RSabhadevajIne apane putra ko yaha pradeza diyA thA, sambhavataH usIke nAma se isakA nAma kaliGga huA / yadyapi yaha pradeza mamadhadeza ke nikaTavartI thA, paraMtu caMdraguptane isa deza ko apane AdhIna nahIM kiyA thaa| kyoM ki kaliGga deza ke vIra svataMtratA ke liye prANa nyochAvara karanA jAnate the, ve apane deza para kisIkA bhI zAsana sahana karane ko tayyAra na the, una para vijaya karanA sAdhAraNa vAta nahIM thii| yadyapi azokane una para vijaya prApta kI thI, paraMtu azoka kI mRtyu ke bAda maurya sAmrAjya nirbala ho jAne se kaliGga deza phira svataMtra ho gayA / aura usa para phira Adhipatya karane kA zreya mahArAjA khAravela ko huA, i. sa. 173 pUrva mahArAjA khAravela kaliMga rAjya ke siMhAsana para abhiSikta haA aura rAjyAbhiSeka kI sava kriyA vaidika rItyanusAra huii| ___ azoka ke sAmrAjya meM kaliGga kI rAjadhAnI tozalI (vartamAna dhaulI) thI, mahArAjA khAravelane bhI vahI tozalI hI rAjadhAnI rkhii| isake bAda mahArAjA khAravela ko dakSiNezvara zAtakaNI se yuddha huA aura isa prakAra Andhra pradeza para vijaya prApta kara mUSika, bhojaka aura gaSTrika Adi deza bhI jIta liye / mahArAjA khAravelane rAjya prApti ke chaThe varSa rAjasUya yajJa kiyA jisameM prajA ke kara Adi kSamA kiye, brAhmaNoM ko jAtIya saMsthAoM ke liye bhUmi pradAna kI aura unako hara taraha se sahAyatA de kara santuSTa kiyaa| ____ magadhadeza meM puSyamantrIne apanA zAsana dRr3ha kara liyA thA, usane vahAM para azvamedha yajJa kara apane ko samrAT ghoSita kiyaa| paraMtu jaina dharmAnuyAyiyoM evaM muniyoM para usake atyAcAra hote rahe / mahArAjA khAravelane magadhadeza para AkramaNa kara rAjagRha ko ghera liyA, vahAM kA rAjA mathurA calA gayA / mahArAjA khAravela use zikSA hI denA cAhate the isa liye ve vApasa lauTa Aye paraMtu puSyamitra ke atyAcAra barAbara bar3hane gaye aura usane jaina sAdhuoM ko adhika satAnA zuru kiyA / jaina maMgha dvArA yaha samAcAra sArakhela ko pahuMcate rahe, prathama AkramaNa ke cAra Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145] zrI jaina satya prakAzanasaMyAMka [ varSa 4 KA varSa bAda khAravelane car3hAI ko, aura puSyamitra ko apane AdhIna kara liyA / rAjA nanda dvArA lAI gaI zrIRSabhadevajI kI mUrti mahArAjA khAravela apanI rAjadhAnI meM le AyA / magadha kI car3hAI ke viSaya meM zrI kAzIprasAdajI jAyasavAla kahate haiM ki- khAravelane magadha para do bAra car3hAI kI thI, pahalI bAra gorathagiri kA giri durga jo aba ' barAbara pahAr3a kahalAtA hai, liyA aura rAjagRha para hamalA kiyaa| usa samaya yavana rAjA 'Dimita' paTanA yA gayA kI ora car3hAI kara rahA thA, mahArAjA khAravela kI vIra kathA sunakara bhAga niklaa| isa prakAra yavanoM ko bhArata se bAhara khader3ane kA zreya bhI mahArAjA khAravela ko hai| zilAlekha se yaha bhI pratIta hotA hai ki mahArAjA vAravela eka varSa digvijaya ke liye nikalate aura eka varSa ghara para rahate hue mahala banavAte, dAna dete evaM anya prajAhita ke kArya karate the / mahArAjA khAravelane rAjya ke 9 ve varSa kaliMga meM mahAvijaya prasAda banAyA / hastIguphA ke AsapAsa anya bhI aneka guphAyeM haiM, kahA to yahAM taka jAtA hai ki yahAM para 752 guphAyeM vidyamAna thIM jahAM para mAdhu-muni tapasyA karate the, yadyapi aba utanI upalabdha nahIM tathApi hAthIguphA kI khoja karane ke sAtha anantara guphA, sarpa guphA, vyAghra guphA, zatadhara guphA Adi kA patA lagA hai| jaise hastIguphA meM vAraveda kA jIvana ai hai vaise mAMcI guphA meM zrI pArzvacaritra pUrNa aGkita hai aura gaNezaguphA para bhI pArzvanAthajI kA kucha caritra aGkita milA hai| mahArAjA khAravela kI dUsarI kI siMdhur3A ne apane pati kI kIrti ke liye giriguhA prAsAda banavAyA jise aba rAnIgaura kahate haiM, usameM usake pitA kA nAma diyA hai tathA patiko cakravartI kahA hai jile aMgrejI meM Emperor kahate hai DAkTara vigleTa smitha ne bhI ise svIkAra kiyA hai| sammelana meM AkarSaNa thA, mahArAjA khAravelane bhI AcArya zrIsusthitari kI adhyakSatA meM kumAragiri para jaina sabhA ekatrita kI, dara dezAntara se jaina muni aura seTha Adi adhika saMkhyA meM sammilita hue isa kumAragiri kI yAtrA honA, aneka muniyoM ke darzana, tathA paraspara vicAra vimarza kA avasara prApta huA / isa sabhA kA mukhya uddezya tatkAlIna dubhikSa se honevAle AgamI kA uddhAra karanA thaa| AcAryabI ke bhASaNa ke yAda mahArAjA vAraveDa ne jinAgama aura nimandiroM ke uddhAra kI ghoSaNA kI, mahArAjA khAravela jainadharma pracAra kI pravala bhAvanAyeM rakhatA thA, parantu usa vIra kA 37 varSa kI avasthA meM svargavAsa ho gyaa| . Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231-2] amane sitAre kucha vidvAnoMne maMcapurI ke zilAlekha se yaha anumAna usane 67 varSa kI Ayu taka avazya rAjya kiyA hogA / [ 47 ] lagAyA hai ki mahArAjA khAravela kA kucha paricaya mayaMta sthavirAvalI se bhI milA hai. yaha vikrama kI dUsarI zatAbdI ke vikhyAta AcAryazrI skaMdari ke ziSya AcAryazrI hematane saMkSepa meM eka sthavirATakhI thI, usameM magadhakA rAjA nanda aura kaliMga kA rAjA mirAjA likhA hai| zrIyuta kAzIprasAdajI jAyasavAla ne bhI svIkRta kiyA hai ki mahArAjA cAravela ne vijaya ke bAda sAdhu sammelana kiyaa| khAravela ko mahAvijayI khemarAjA, bhikSurAjA, dharmarAjA upAdhiyAM jaina saMgha aura se mittttii| ina dhArmika kAryoM ke atirikta mahArAjA khAravela ne prajA ke hita ke liye bhI aneka mahattvapUrNa kArya kiye / kaliGga deza meM pAnI kA bar3A kaSTa thA, usake liye pracura dhanavyaya kara ke bhI magadha se nahara lAI gaI, aura prajA kA kaSTa nivAraNa kiyA / mahArAjA khAravela jainadharma kA ananya bhakta thA, parantu phira bhI usa kA hRdaya vizAla thA, usane kisI bhI dharmavAle ko koI kara nahIM phuNcaayaa| zilAlekha kI 17 pachi meM likhA hai ki mahArAjA vAravela saba martoM kA samAna rUpa se sammAna karatA thA / mahArAjA kA rAjasUya yajJa karanA aura vaidika rItyanusAra rAjyabhiSeka karAnA udAratA ke jvalanta pramANa haiM / unhoMne apane rAjya meM paura aura jAnapada ( Ajakala kI taraha myunisipaleTI aura DisTrikTa borDa kAyama kiye hue the| prajJA ke kaSTa nivAraNArtha kurve, tAlAya, vAga, vamIce aura aneka auSadhAlaya aura pathikAzrama bnvaaye| saMkSepa meM hama nirvivAda yaha kaha sakate haiM ki mahArAjA khAravela ke sAmrAjya meM dhArmika svatantratA ke kAraNa kisI ko kaSTa nahIM thA sukha, vaibhava aura sampatti bharapUra thI, zAnti aura Ananda kA sAmrAjya thA / saphaLa janma samyagdarzanazuddhaM yo jJAnaM viratimeva cApnoti / dukhanimittamapIdaM tena sulabdhaM bhavati janma || je sabhyane karIne zuddha evA jJAna ane caritrane meLave che, te duHkhanA kAraNabhUta evA paNa janmane saphaLa banAve che. umAsvAti vAcaka . Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A ga mo nuM + ryA lo ca na * lekhaka : grA. rIyala bhikadAca kApiMDayA ema.e. A muniyane zaktI tamAma ra tenuM sAcuM ane saMpUrNa jJAna ApaNAmAMthI kAne nathI, vaijJAnikA pazu hajI evu jJAna meLavavA mATe na zIla jovAya che, temaNe prApta kareluM jJAna atizaya aSa che. 1 vIte mAcuM ja che ema ne te kyuM bepo karavA taiyAra nathI. AvI sthitimAM dhane prAdurbhAva kayArathI thayeo-kayArathI manuSye dhama svIkAryuM. ene spaSTa nirdeza kara azama nahi, te duHzAya te che ja. Aje duniyAmAM jeTalA padma-saprada za pAmatA pravarte che ke pena anuyAya potAnA prAcIna, prAMta ane prAbAIka saMdha tarIke bheMreka ne te lekha kare ja che. ApaNe jaina dhamama khI paNa ema ja kahIe chIe. gadha rAtre, devideSa to karanA anya divyA, pratyeka muddoe, zrutakevalIe ane darAvadharAe racelAM zAone kharuM. ApanA dharmanA staMbha tarIke gaNIe chIe. e e AgamA ApaNe. madbhuta banA ee tevI paNa bhatramAM zAstrane ApaNe Agama " kahIe chIe. OM OMnA agaDa ane viziSTa abhyAsa mATe Unrealities in cience'' e 1-2 maherabAna sara zAhu sulemAne sImalAmAM vaSaya upara je bhASaNa spAyu hatuM tenA je utAro "The Times of India 'nA tA. 30-6-78nA aMka ( asthAnika Ani )mAM prasiddha thayA che, temAMthI nIce mujabanI 5ti AnA samatAthe huM rajI karUM chuM": All scientific theories must in their very nature mere speculations. When one remembers that the Sun might be have existed for eight million years, the earth for two thousand million years, life on this earth for three hundred million years and man himself for three hundred thousand years, the short period of a few thousand years during which human knowledge has grown is an infinitesimal fraction of time for knowing saything about the Reality of Nature," Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2] Aga menuM paryAlocana mukAyelI jaNAtI nathI. keTalAka te e mATe zuM karavuM joIe tethI paNa ajJAta jovAya che. AgamonA avalokana mATe ene vividha dRSTipUrvaka abhyAsa karavo joie ane tema karanArane sugamatA thAya te mATe sauthI prathama te pratyeka AgamanuM samIkSAtmaka saMskaraNa (eritical edition ) thavuM ghaTe. AnI rUparekhA huM atra AlekhI A lekhanuM phlevara vadhAravA chate nathI. ethI enA vijJAsune jaina dharma prakAza suvarNa mahotsava vizeSAMkamAM "pragatine paMtha" e nAmane mAre je lekha chapAyele che tene prastuta bhAga jevA bhalAmaNa karuM chuM. jemane AgamanuM yatheSTa avalokana karavAnI abhilASA hoya temaNe nIcanI hakIkta tarapha dhyAna ApavuM ghaTe : (1) AgamanI vyAkhyA ane tenuM mULa, (2) AgamonI saMkhyA, (3) AgamanuM prAcIna vargIkaraNa, (4) aMga, chedasUtra, mUlasatra ityAdi cha vibhAganI utpatti ane upapatti, (5) Agamane anya AgamAdimAM nirdeza, (6) AgamamAM carcAyelA viSaya (7) AganA praNayanakALathI mAMDIne te tenA Aje upalabdha thatA svarU5 sudhIne prAmANika ItihAsa, (8) agama mATe vidhamAna tADapatrIya haratalikhita prationuM nirIkSaNa ane (8) Agane lagatA vivaraNAtmaka sAhityane parAmarza, A kaMI saMpUrNa yAdI nathI temaja vaLI emAM gaNAvelI hakIkate ekabIjAthI sarvathA bhinna paNuM nathI. A te kevaLa mArgadarzana che, ahIM sUcavelI tamAma hakIkatene anulakSIne eka pustaka gujarAtI bhASAmAM ane eka aMgrejI bhASAmAM taiyAra karavAnA manaraze te huM Aje keTalAMye varSothI evuM chuM. hAlamAM e saMbaMdhamAM gujarAtI bhASAmAM eka pustaka meM taiyAra karyuM che ane te chapAvavA mATe dravyane yatheSTa prabaMdha thAya tyAM sudhI besI na rahetAM meM e chapAvavAnuM sAhasa paNa kheDayuM che. AzA che ke anaMtakalyANI jana saMdha enI yogya kadara karyA vinA nahi rahe. prastutamAM A lekhamAM huM be traNa bAbatono ja nirdeza karIza, kemake upara sUyavyA mujaba A viSaya te eka pustaka jeTalI jagyA roke tema che. AgamonI saMkhyA AgamanI vyAkhyA vicAratAM AganI saMkhyAnI iyattA che ke nakakI thAya che kharI, paraMtu tene spaSTa nirdeza to ene lagatA anyAnya ullekhAdi upara mukhyatyA AdhAra rAkhe che. sAmAnya rIte ema kahI zakAya ke mULabhUta AgamanA praNayana samaye enI saMkhyA pratyeka gaNadharane 6 zIne bAranI hatI, e bAra Agamene ApaNe "kAdazAMgI ' yAne "gaNipiTaka" tarIke oLakhIe chIe. e gaNadharanA samasamaya ane eka ja gurUnA ziSyarUpa munivarone hAthe racAyelAM zAstronI saMkhyA gaNavAya, paraMtu tene nAmollekha thavo muzkela che. A vikaTa paristhitine bAju upara rAkhatAM ApaNe paMdaramA saikAmAM AganI saMkhyA 45nI gaNAvAyelI joIe chIe. ane ethI paNa AgaLa vadhatAM enI saMkhyA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jana satya prakAza-vizeSAMka [varSa : 84nI gavAtA anubhavIe chIe. A te kevetAMbaranI daSTi e vAta thai ane te 5 mukhyatayA mUrtipUjakonI kemake sthAnakavAsIo ane terApathIe te 32 soAma gaNAve che. digaMbaramAM AgamanI koi viziSTa saMkhyA gaNAvAelI hoya ema jaNAtuM nathI. AgamonI nAmAvalI sAhityanA abhyAsathI e vAta ajANI nathI ke khAsa karIne prAcIna kRtiomAM te te kRtinAM nAma bhAgye ja jovAya che. enA prAthamika nAmakaraNa mATe vivaraNakAra ke avataraNakAre prAyaH kAraNabhUta che, kemake je kRtinuM vivaraNa karavuM hoya tene nAma-nirdeza vivarakArane ryA vinA chUTake nathI, ane evI rIte je kRtimAMthI avataraNa raju karavuM heya tevA avataraNakArane paNa amuka aMze te tema karyA vinA bIjo mArga nathI. A te prAthamika sthana samajavAnuM che, kemake koIka kAraNasara kRtionI nAmAvalI raju karavI heya te tyAre paNa tema karavA icchanAra nAmanirdeza kare e svAbhAvika che. ApaNuM Ama mene udezIne vicArIzuM te jaNAze ke A samagra kAraNone nAmanidezamAM hiro che. dvAdazAMgImAMthI samavAya sivAyanA koI paNa aMgamAM tenA kartAe te aMgane nAmallekha kareluM jovAtA nathI. samavAyamAM e ja aMganuM nAma che, paraMtu e aMga racuM chuM evI rIte nahi. e te bAra aMgenAM nAma gaNAvatI veLA sUcavAyela che. pre. vinTarninsanuM kahevuM e che ke AgAme pustakArUDha karAyA te samaye A ullekha tyAM karAyeluM che. e vivAdAspada hakIkatane hAla turata jatI karI ApaNe e noMdhI laie ke bAra aMgenAM prAkRta nAma naMdIsuta (sa. 45) ane aNuegaddAra (sa. 4ra)mAM ane enAM saMskRta nAme sauthI prathama vAcakavarya zrI umAsvAti kRta tattvArthAdhigamazAstra (a. 1, mu 20 )nA bhASyanA 40 pRSThamAM jovAya che. digabarIya sAhitya paikI zrI kuMdakuMda AcAryanI kRti tarIke oLakhAvAtI sudabhattimAM bAra aMgenAM nA , divAyanA pAMca vibhAge, 14 pUrvanAM nAme ane anya vibhAganAM nAma upalabdha thAya che. ApaNe AgaLa vadhIe te pUrve samavAyAdimAM nirdezAyelAM bAra aMgenAM nAme noMdhI laIe: (1) AyAra, (2) sUyagaDa, (3) ThANa, (4) samavAya, (5) vivAhapa tti, (6) nAyAdhammakahA, (7) uvAsagadA, (8) aMtagaDadasA (9) attare vevAIyadasA, (10) paNahAvAgaraNa, (11) vivArasuya ane (12) dihiMvAya. A paikI keTalAMkanAM nAmAMtara che, jemake sUyagaDanAM sUtagaDa ane sUttaDa, vivAhapaNuttinuM bhagavAI ityAdi. A te aMgapraviSTarUpa gaNAtI dvAdazAMgInI vAta thaI, agapaviSTarUpa Agamane 3 anaMgapraviSTa kahe ke aMga bAya kahe te eka ja che. aMgabANa zrata aneka jAtanuM che www.jainelibrary. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2]. AgamanuM pAcana [ 47 ] vicAra karatAM, enA je kAlika ane ukAlika evA be vibhAgo pADavAmAM AvyA che tenI nAmAvalI nadIsutta (sU. 44) aNuogaddAra (sa. 42) ane pakhiyasutta pUrI paDe che. emAM nirdezelA keTalAye graMthe Aje nAmazeSa banyA che. vyavahArasuttanA dazamA udezakanA aMtima bhAgamAM temaja ThANa (mu. 388)nI zrI abhayadevasUrikRta TIkAmAM kayu Agama keTalA dIkSA-paryAya pachI bhaNAya tene je dullekha che temAM keTalAka AgamonAM nAma najare paDe che. vaLI ThANanA trIjA ane dazamA sthAnamAM, Avasmaya nijuttinA prAraMbhamAM ane AvalsayasRhiNanA 741mAM patramAM temaja bIjA keTalAka graMthomAM Agamano chUTAMchavAyAM nAma jovAya che. abhyAsanI dizA---kyA kayA Agame kayAre kyAre hatA ane tenuM zuM svarUpa hatuM ane che e saMbaMdhamAM yatheSTa prakArane abhAva jovAya che. kAraNake Aje te Agamene abhyAsa je joIe te bhAgye ja thate jovAya che. keTalAka te kevaLa AgamenA vivaraNamaka sAhityane ane te paNa arthanA anusaMdhAna purane ja abhyAsa kare che, ane mULatA abhyAsathI prAH alipta rahe che. keTalAka kevaLa mULane abhyAsa kare che ane enuM ninutti, cuSNui ane TIkArUpa vivaraNAtmaka sAhitya ke je enA upara viziSTa prakAza pADI zake tema che tenAthI vaMcita rahe che. A baMne mArgamAM sudhAraNAne avakAza che ema mane lAge che. atihAsika daSTie e vAta te nirvivAda jaNAya che ke ApaNuM vartamAna AganI eTale ke zrI mahAvIra svAmInA tIrthanI racanA pUrva veda ane enA aMgarUpa saMye vidyamAna hatA te ApaNe e vaidika sAhityane temaja ApaNuM AgamanA samakAlIna bauddha sAhityane abhyAsa karavo joie. khAsa karIne enA maulika graMthane phaDe Aleca karavuM joIe jethI A bhAratabhUmi upara asAdhAraNa prakAza pADanArI vaidika, bauddha ane jana e traNe vicAra jatinA yatheSTa darzana thaI zake ane tene saMpUrNa lAbha lai zakAya. AgamanuM mahatva --ApaNu Agame e huM pUrva kahI gayo tema ApaNe adbhUta khajAne che. emAM arthacamatkAra uparAMta zabdacamatkAra paNa rahe che. dravyAnu gAdi cAra anuyogene sparzatI enI mUtraracanA sau koIne mugdha banAve tevI che. e AmanI bhASA ane khAsa karIne AyAranI ane temAM paNa enA prathama adhyayananI bhASA vizeSataH AkarSaka ane prabhAvaka jaNAya che. ApaNA Amane e kevaLa dhArmika ema kahI tavArthAdhigamazAstra (a. 1 sU. 20)ne bhASya (pR. 90)mAM sAmAyika, caturvizatistava, vajana, pratikamaNa, kAyabyunsaga', pratyAkhyAna, dazavaikAlika, uttarAdhyAya, dazA, kaha5, vyavahAra, nizItha ane SibhASitane ulekha karAyelo che. * je, divasanI ane rAtrinI prathama ane aMtima e be ja parUthImAM bhaNuya te 'kAlika" ane je kAlaveLA choDIne bhaNAya te hakAlika' gaNAya che. 5 " mahaMta AgamanuM avalokana" e hAlamAM chapAtI kRtimAM pratyeka Agamana svarUpanI maumAsa karatI veLA A saMbaMdhamAM meM keTaloka nirdeza karyo che. www.jainelibrary.on Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [48] zrI jana satya prakAza-vizeSAMka mAhitIthI bharapUra kRtio che ema nahi, kintu emAM prasaMgavazAta vyAvahArika jJAna paNa ajaba rIte pIseluM che. eka eka AgamanuM yatheSTa nirIkSaNa karI A vyavahArika jJAnane lagatI hakIkate tAravI kaDhAya tema che ane tema thatAM te bhAratavarSanA prAcIna itihAsa upara paNa anere prakAza pADaze, temAM paNa vaLI e AgamanI nijuttio, zio ane prAcIna TIkAone sarvAgI abhyAsa karAze te e vivaraNA maka sAhitya, vartAo vagerene paNa akhUTa bhaMDArarUpa hovAthI te samayanA lokajIvana upara paNa divya prakAza jarUra paDaze. A pramANe anekavidha ziSTatAvALA ApaNA AgamanA paryAlecana paratve, A vizeSAMkanI maryAdAne khyAlamAM rAkhI meM je kaI nirdepa karyo che tene dhyAnamAM rAkhI, AgamanA akhaMDa abhyAsI banavA khAsa karIne ApaNA munivarone vinavata ane vizeSAMkanI janA saphaLa bane ema icchate huM viramuM chuM. sAMkaDIzerI, gomatIpurA, surata, tA 20-7-38 SENSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSM aMjalI mahAvIra alaukika purUSa hatA, emanA ja je bIjo koi purUSa thayA nathI. vicAranI emanI prabaLatA vize, tapazcaryA rize. sAdhu jIvanamAM emanA duHkhasahana vize. emanA purUSArtha vize ane mAnavajAtithI dUra rahevAnI emanI vRtti vize AgaLa kahI dIdhuM che; vaLI mANasane saMsAranA baMdhanamAM bAMdhanAra karma upara emaNe pitAne khAsa siddhAMta e che e paNa kahyuM che. ekaMdare atyAra sudhI ApaNane eka tapasvInA Adarza rUpe ja dekhAya che. paNa vAstavika rIte te e uparAMta emanAmAM bIjuM ghaNuM vadhAre hatuM. e mahAna vicAraka hatA, vicAramAM e agresara darzanakAra hatA. emanA samayanI sau vidhAomAM e pAraMgata hatA, pitAnI tapazcaryAnA baLe e vidyAone emaNe racanAtmaka svarUpa ApI S pUrNa banAvI hatI ane prabaLa siddhAntatattanI aMdara goThavI kADhI hatI. pra. leyamAna (jainasAhityane saMkSipta ItihAsa) ANNANANNNNNNNNNNXNXXNNNNNNNNNNNNN Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI pachInA eka hajAra varSanI ke guru-pa ra parA s munirAja zrI nyAyavijayajI Amukha : agiyAra gaNadhare taif RALa te samaje-te kALe ane te samaye-prabhu mahAvIramInuM nivANa thayuM te ja rAtre avantapata caMDaprotanuM arasAna thayuM, ane pAlaka kumAra tenI gAdIe AvyuM. bIje divase prAta:kALe prabhu mahAvIranA prathama gabara ane mukhya ziSya zrI gautama-indrabhUti-ne kevaLajJAna ATa thayu. tamavAmInuM janmasthAna magadha dezamAM gumbara (gebara, Aje jene kuMDalapura kahe che te ) gAma hatuM. temanA pitAnuM nAma vasubhUti ane mAtAnuM nAma pRthvIdevI hatuM. te traNa bA- hIH iMdrabhUti, agnibhUti ane vAyubhUti. temanuM gotra gAma hatuM. e traNe bAra' cAre vedanA pAra pAmI ane cAra vidhAnA jANakAra hatA, ane pAMca brAhmaNa zinA guru hatA. temane traNene eka eka saMzaya hate. bhagavAna mahAvIrasvAmIe e saMzayanuM samAdhA! karyuM eTale emaNe temanI pAse pitAnA badhA ziSyo sAthe dIkSA aMgIkAra karI hatI tenI sAthe sAthe ja bIjA A vidvAna brAhmaNoe paNa dIkSA aMgIkAra karI hatI : bhAradvAja gotranA Aryavitti pAMcase ziSyo sAthe; agnivezyAthana zatranA Aya sudharmA svAmIe pAMcase za sAthe; vasimetranA Aya maMDitaputre sADAtraNase zive sAthe; kAzyapagejhana Arya morya :DA traNa ziSya sAthe, gatabhaMganA Arya akaMpita karuNA ziSyo sAtheH hAridrAyaNa detranA Arya alabhrAtAe traNa ziSyo sAthe ane vaiDinya gotranA sthavira Aya meijaje tathA sthara prabhAse traNa traNa ziSya sAthe, pitatAnA sa aa TaLavAthI dIkSA lIdhI. A agiyAra gaNadharamAMnA nava gaNudhare te mahAvIrasavAmInI vidhamAnatAmAM ja, rAjagRhI nagarImAM eka mAsanuM anazana karI, mekSe gayA hatA eTale bAtamasvAmI ane sudharmA kI e e ja bAkI rahyA hatA. A bemAM pazu gItamasvAmI, pramumahAvIranA nirvANa pachI bIje ja divase kevaLajJAnI thavA eTale zrI saMdhanA nAyaka sudharmAsvAmI 18 gaNAyA, ane badhAya gaNudhAnA ziSya temanI AjJAmAM vatavA lAgyA. A rIte prabhu Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka [varSa 4 balamitra ke 413 , mahAvIranA mukhya paTTadhara sudharmAsvAma thayA. AthI meM pa temane ja prathama padhara manI A lekhamAM temanI paTTaparaMparA varNavI che. gatamaravAnI pacAsa varSa gRhasthaparyAyamAM, kasi varSa sAdhupamAM gaNadharapadamAM rahI prabhu mahAvIranI sevAmAM ane bAra varSa kevaLa payAmAM bhALI cIra ni. saM. 1mAM 92 varSanuM AyuSya bhAga dhI nirvANa pAmyA. sAdhuomAM te yugapravAna padAvalI, vAcaka paTTAvalI ane sthavirAvalI vagere maLe che te bavAne ahIM ullekha nathI kayo. mAtra gurUpaTTAvalIna AdhAre vIronevANa pachInA eka hajI varSamAMnA paTTapara parAmana acAnuM varNana ApyuM che. A sAthe ja eka hajAra varSa mAM thayela keTalAka rAjA onI sAravAra kI hada a Apu chuM: rAjA rAjyakALa vIrani. saM. rAjA rAjyakALa vIrani, saM. pAlakuM gaIna vanada 650 mauyarAnya 108 vikrama ja puSyamitra ke rUpaka , dharmAditya bhA- kla. bhanumitra che nIla bhavAhana 40 453 .. A pramANe vIra ni saM0 605 sudhI pa rAjAonI vaMzavalAnI kramazaH yAdI mA che. vIra niH sa 0 6 5 pachI zaka saMvata 2rU thAya che, jene anukrama nAte natha. have prastuta lekhamAM sudharmAsvAmIthI zarU thatI gurU paTTapara para apa che te nAca mujaba che. 1 sudhamavAmI madhadezamAM kalAka sanniveza nAmaka gAmamAM, are vasyAyana gesamAM thila vima nAmaka bAhyagune tyAM temane janma thaye hA. temanI mAtAnuM nAma bhadilA hana , temanuM lagna vakSasagotranI eka kanyA sAthe thayuM hatuM. temane eka putrI paNa hatI. tema cara nA paDI ane pAMca brAhmaNa putranA guru hatA. temane je je hAla te te thAya' e viSayamAM saMdeha Do. bha mahAvIre tenuM nirAkaraNa karavAthI peTanA pa00 ziSyo sAthe temaNe 50 varSanI vaye dIkSA lIdhI hatI. 20 varSa sudhI prabhunI sevA ka teo 12 varSa lagI gaNanAyaka pade rahyA. pachI kevaLajJAna upanna thatAM 8 varSa lagI sarvata avasthA bhegavI kula 108 varSanuM Avukhya pALI vIra ne, saM. 20 mAM te vaibhAragiri upara nirvANa pAmyA. Aje je ekAdazAMgI vidhamAna che tenA racayitA sudharmAsvAmI che. temaja khAM, 1 ekAdarA pInAM nAma : 1 AcArAMga, 2 sUyagaDAMga, 3 ThAka, 4 amarAyAM, bhagavata 6 jJAtadharma kathA, 7 pAka dazAMga, 8 aMtakRdazAMga, 9 anusare 5pAta: 10 #vyAkaraNa ane 11 vipAra. www.jainelibrary d ation International Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2] gurU-paraMparA [51] janasaMghamAM je sAdhusamudAya che tenA Adi paNa teo ja che. bha, mahAvIrA 11 gadharomAM A pAMcamA tA. 2 jabasvAmI rAjagRhI nagarImAM rUSabhadatta brAhmaNane tyAM temane janma tha hatA. temanI mAtAnuM nAma dhAriNI hatuM. mAtAe sva'namAM jAMbUnuM vRkSa joyuM hatuM tethI temanuM nAma ja kumAra pADavAmAM AvyuM. be sudharmAsvAmInA upadezathI catuSa-brahmacarya-trata aMgIkAra karyuM tuM. A pachI dhara pachI mAtApitAe Agraha karI temanuM 8 zrImaMta kanyA eka sAthe lagna karAvyuMpaNa kumAre daDhatAthI pitAnuM vrata pALyuM ane e AThe kanyAone deza ApI potAnI sAthe dIkSA kavA mATe taiyAra karI. A vakhate vamavanamAM era cerI karavA AvyuM hatuM tene paga e upadezanI asara thai. eTale te pa tAtA 499 sAthI che dIkSA leva tayAra thaze. bIjI bAju e ATha kanyAnAM mAba ane "kumAranAM mAla 5 paNa saMsAra tyAgavA taiyAra thayA. A pramANe 8 kathAo, 18 mabApa, prabhava vagere 500 cera ane jaMbUkumAra pita ema para7 jaNAe sudhamAsvAmI pAse dIkSA aMgIkAra karI jaMbU kumAranI umara 16 varSanI hatI. teoe vIna vadha chadmastha avasthAmAM rahI gurUnI kava karI. 88 varSa sudhI teo dhu padhAna pada upara rahyA. chevaTe vIra niH saM0 14mAM 80 varSanI vaye teo nirvANa pAmyA. temana nirva ane saMta sU vatI kathA A pramANe maLe che. bArasabarasahi goyamo siddho bIrAo vIsahi suhmmaa| causaTThIe jaMbU vucchinna tattha dasaThANA // A mAthAmAM ja bRvAmInA viA - pachI je dasa cIjone viccheda tha mAnavAmAM Ave che te A pramANe na vI -- maNaparamohi pulAe AhAgga khagauvasame kappe / saMjamatiyaH kevala mijjhaNA ya jaMmmi vucchinnA / A rIte A pAMca ArAmAM niSNu pAmanAra chellAmAM chellA mahApurUja 1 jabaevAmI thayA. temana' pachI ke mese gayuM nathI. 3 prabhavasvAmI vidhyAcaLa parvatanI taLeTImAM Avela jayapura nagaramAM. kAtyAyana gAtranA rAjA bhayasenane tyAM temane janma thaye hate. temane vinayadhara nAmane nAne bhAi hatA. rAjAe viyadharane ye ... . NI rAjagAdI tene ApI, AthI prabhAvane duHkha lAgyuM ane te deza cheDI cAlI nIkaLe. bhAvI baLe te bhIlanI pallImAM jaI 449 corane saradAra bane ane cerInA dhaMdhAthI pitAne ha karavA lAge. eka vAra pitAnA badhAya 2 3. zrI dharma sa ga ja maka: roja kRta " tApI " mAM lakhyuM che ke 'catuzcatvAriMzadvarSANi yugapradhAnaparyAye ceti'| 3 trAMge saMyama-caritra eka sAthe aNIe te ja dasa vastue thAya che, nahIM te bAra thAya che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [52] zrI jana satya prakAza-vizeSAMka [varSa 4 sAthIo sAthe te rAjagRhImAM jaMbUravAnInA gharamAM ja corI karavA gaye. te vakhate ja bUkumAra petAnI strIone upadeza ApatA hatA. A upadezanI asara bhava ane tenA cAra- sAthIdAre upara paNa thai. pariNAme te badhAe pitAne adhama dha paDIne jaMbUsvAmI sAthe sudharmAsvAmI pAse dIkSA lIdhI.4 dIkSA vakhate temanI vaya 30 varSanI hatI. temaNe 44 varSa gurUsevA karI ane 11 varSa yugapradhAnapada bhagavyuM. pitAnI pATane purUSanI tapAsa karatAM temane koI paNa vezya purUSa nahIM maLI AvatAM temaNe jJAnano upayoga mUkyuM. temAM teNe jaNAvyuM ke zayyabhavabhaTTa je te vakhate brAhma ne gurU pAse yajJa karAvI rahyo che te potAnI pATane yogya che. AthI potAnA be ziSyane tenI pAse mokalI "3o samaha karuM taravai jJAti daram' kahevarAvI tene upade-ke hi sAthI kAMI ja lAbha nahIM thAya. AthI zAMbhave maMtanA brAhma gurU pAse jaI, talavAra kADhI pUchyuM, "mahArAja, AmAM anya zuM che te kahe ?' bIkanA mAryA gurUe tarata jaNAvyuM ke A yAstaMbha nIce zAMtinAthanI pratimA che. ane tenA prabhAvathI yajJano mahimA phelAve che. pachI e jinamUrti bahAra kaDhI, tenA darzanathI patabadha pAmI zakeya bhava bhaTTe bhavAmI pAse dIkSA lIdhI. zaya bhava bhaTTane yogya jANI prabhavammamIe zAsanadhurA temanA hAthamAM soMpI. ane anukrame vIra ni saM0 5mAM 85 varSanI vaye teo svarge gayA. * zacaMdubhavavAmI-sUri temanAM mAtA-pitAnuM nAma nathI maLatu. teo te yajurvedI brAhmaNa hatA. temanuM getra vakSasa hatuM eka vakhata teo rAjagRhImAM yajJa karAvatA hatA tyAMthI prasava pIe temane pratibava pama DI dIkSA ApI. jayAre temaNe dIkSA lIdhI tyAre temanI nI sagarbhA hatI. thoDA samaye teNe eka putrane janma ApyuM. A putre paNa bAlyAva mAM ja fpatA pAse dIkSA lIdhI tenuM nAma manaka muni rAkhavAmAM AvyuM. dIkSA pachI kayAre * ja bUma ane prabhavasvAmI vagere para7 jaNAe ekI sAthe dIkSA lIdhI hatI tenA smArakarUpe mayugamAM pa27 ratUpa banyA hatA. ' dora samAgya" kAvyanA 14 mA sa ' mAM tene A pramANe ullekha maLe che : jaMvUprabhavamukhyAnAM munInAmiha sa prbhuH| sasaptaviMzatiM paMcazatI stUpAn praNemivAn // 250 / / 5 daravaMzAvamAM lakhyuM che ke " "ra ni, saM0 75 mAM pArzvaprabhunI paTTa paraMparAmAM thayelA 2 naSabhasUrae Isa (esiyA) nagaramAM cAmuMDA dezane pratibaMdhI ghaNuM jIvone abhayadAna dIdhuM ane tenuM nAma sAcilA (saccAI kA pADayuM punaH e ja nagarInA bhakta udayadeva paramArane pratibadhI tenI sAthe 196000 gAtrIone jainadharmamAM sthira karyA, ane tyAM pArzva prabhu nI pratimA sthA pI. A vakhatathI upadeza jJAti ane krapadesaracha sthapAya, je atyAre savAla tinA nAmathI oLakhAya che. A rIte esavAla samAjanA bhAi upAdaka zrI ratnaprabhasUrijI che, AvI ja rIte bhinnamAlamAMthI je jene thayA te zrImAla ane padmAvatInagarImAMthI je jene thayA te piravAla kahevAyA. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2] gurU-paraMparA gurUe jANyuM ke tenuM AyuSya bhU5 che tyAre gurUe pitAnA ziSyanuM jIvana ujajavaLa karavA mATe tene sAdhudharma mAM sthira karavAnA AzayathI dazavaikAlika sUtra banAvyuM. A graMthanA adhyayanathI cha mAsanA TUMkA gALAmAM AtmakalyANa sAdhI manaka muni svarge gayA. A dazavaikAlika sUtra Aje paNa vidyamAna che. ane cAra mULa sUtromAM te prathama gaNAya che. temAM sAdhunAM AcAranuM varNana che. A sUtranuM mahattva batAvatI nagenI gAthAe dharma sAgara upAdhyAye 'tapagacchapaTTA lIphTamAM ApI che: kRtaM vikAla velAyAM dazAdhyayanagarbhitam / dazavaikAlikamiti nAmnA zAstraM babhUdha tat / / 1 / / ataH paraM bhaviSyati prANino hyalpamedhasaH / kRtArthAste manakavat bhavaMtu tvatprasAdataH // 2 // thatAMnastha ni sArthar aH ! AcamyAcamya modantAmanagAramadhuTatAH // 3 // iti saMghopAdhana zrIzayyaMbhavasArabhiH / taphAva itha na saMghanna mAmafmaH | cha rigiu zaba bhavasUri 28 varSa gRhasthA sAM, 1 rSi gurUsevA ane 23 varSa yuga pradhAnapade rahI kula 62 varSanuM AyuSya bheLavI vIra ni sa 48mAM ge gayA. 5 vabhadrasvAmI-sUri Amane vizeSa pa caya nathI maLane teo tuMgIkAyana gAnA hatA temaNe 22 varSanI bhara yuvAna vaye zarabhavasara pAse dIkSA lIdhI hatI. dIkSA pachI 14 varSa gurU sevAmAM ane 50 varSa yu pramAde kahI 86 varSanI vaye vIra na0 sadeg 148mAM teo svarge gayA. ziSatA-atyAra sudhI AcAryanI pATe eka ja AcArya AvatA. paNa thazebhadrasUrinI pATe be AcAryonAM nAma maLe che. AnuM kAraNa e che ke thazebhadasUrinA prathama paTTadharanuM AyuSya alpa hevAthI bIja AcArya bhadrabAhusvAmI temanI pATe gaNAyA. A rIte chaThThI pATe be AcAryonAM nAma maLe che. kaI kaI sthaLe banne nAme bhinna gaNIne saMkhyAmAM vadhAre karele maLe che. 6 saMbhUtivijayarari ane madrabAhuvAmI-suri sa bhU ivijayasUrine vadhu paricaya nathI maLatuM. temaNe 42 me varSe dIkSA lIdhI hatI, 40 varSa gurUsevA karI hatI ane 8 vA yuga pradhAnapade rahyA hatA, A rIte 80 varSanI vaye vIra nika saM. 16ma te gayA. A AcArya mahArAja zrI radhUnIbhadrajInA gurU tarike ghaNuM khyAti pAmyA che. 6 cAra mULa sUtronAM nAma : 1 da22 kAlika 2 uttarAthana, 3 edhaniyukita, 4 Avazyaka. yathArtha sAdhuttanuM jJAna karAvanArAM sUtra sAdhue, ne prathama bhaNAvAya che tethI mULasUtra kahevAya che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jaina satya pramaza-vizeSAMka varSa bhabAhuvAmIne (dakSimAM pratiSThAnapura nagaramAM, 'kAdANa nAtamAM, prAcIna getramAM thayo hato. kahevAya che ke temane varAhamihIra nAmane bAda ha. yazobhadrasUrinA upadezathI bane bhAioe temanI pAse dIkSA lIdhI hatI. banne bhAi gusevAmAM rahI zAstrAbhyAsamAM nipuNa thayA hatA, paraMtu varAhamihIrane ravabhAva dhI hovAthI gurUe ne AcAryapadane jANI bhadrabAhune AcAryapada ApyuM. AthI varAhamihIrane ke vizeSa vaLe, paNa te kAMi na karI zake, arUnA svargagamana pachI badrabAhu pAse te AcAya 56 bAMgyuM, paNa temaNe potAnA svastha gurUnI icchA pramANe te mATe kAra karyo. AthI varAhamihIre gussAmAM AvI sAdhuvezane tyAga karI rAjyAzraya lI. tyAM gayA pachI paNa teNe be rasage bhadrA virodha karyo, paNa ke, saphaLatA na maLI prathama meLavavAnA lobhamAM teNe tyAM sudhI be hAMkI ke 'siMhalagnanA ravAsIe mArA 6 para prasanna thaIne mane grahamaMDalanuM nirIkSaNa karAvyuM jethI huM jyati-nimatta jANa vamAM sauthI zreSTha chuM.' paNa A gapa =dhu vakhata na cAlI chevaTe te apamAna karyuM maraNa pAmI vyatara bane ane zrIdhane upadrava ravA lAge chebhadrAhuvAmIe te upadanA nivAraNa mATe uvasa harastotra banAvyuM ke atyAre paNa mahAkAbhAI ka gaNAya che. bhadrabAhu nAmIe janazAsana ane jainasa kyi upara bahu upakAra karyo che. temaNe A pramANe daza nikatao racI che: 1 Arasadhaka niyukata, 5 paccakhANa (yukita, ghaniryukti, 4 viDIyukti. 5 uttarAdhyana niyuM kata, ke AcAMga nikita, 9 suyagaDAM niyukata, 8 6 vikAsaka niryukita 9 vya 92 niyuM kata ane be dazaka5 niyukti. A uparAMta i cheda sUche paNa temaNe racyAM che : 1 nizI, 2 baha5, 3 paMcaka:5, 4 vyAri. 5 dakSa zrankadha ane ' manizIya. dazAzrutaskaMdhamAMthI pasUnanuM uddharaNa paDa tema ja yuM che, je sUrya puMNa pavane chellA pAMca da se saMdha samakSa vacAya che. A rIte te janasananA maDAna ukArI che, temane mATenI nIcenI be stuti ke mananIya che : uvasaggaharaM thuttaM kAuNaM jeNa saMghakallANaM / karuNApareNa vihiyaM sa bhaddabAhu guru jayaha // ( vijayaprazasti TIkA, pR0 118 nI saMgrahagAthA) yatkIrtigaMgAM prasRtAM trilokyAmAlokya kiM SaNmukhatAM dadhAnaH / jagabhramIbhirjananoM didRzurgagAmuto'bhyAsta mayUrapRSTham / / ( hIrasaubhAgya kAvya pR0 151 ) cha ItihAsavettA munirAja zrI kalyANavijayajI mAne che ke A ghaTanA bIjA bhadraba tusvAmI sAthe saMgata thAya che. 8 A tetranuM mahatva batAvatAM hIrasaubhagyakAra (sarga 4, le. ra9 mAM) lakhe che ke: upaplavo maMtramayopasargaharastavenAvadhi yena saMghAt / januSmato jAMgulikena jAgradUgarasya vegaH kila jAMgulibhiH // 29 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2] gurU-paraMparA [55] varSa sudhI rvata upara geramA 76 varSanI u3) saMdha upara mahAna upakArArI zrI bhadrabAhu svAmI 75 varSanI uMmare vIra ni saM0 170 mAM kumAragiri parvata upara svarge gayA. temaNe 45 varSanI vaye dIkSA laI, 17 varSa sudhI gurUsevA karI 14 varSa yugapradhAnapada bhagavyuM hatuM. temanA vakhatamAM jinazAsananuM mahattva vadhAranAre eka prasaMga banyA hatA te A pramANe che : potAnA gurUbhAI zrI saMbhUtivijayasUrinA ziSya thulIbhadrajI temanI pAse 'vAnane abhyAsa karavA icchatA hatA, paNa bhadrabAhuvAmI te vakhate nepAlamAM yAnamAM rahetA hovAthI temane vAcA ApavAne avakAza na hatuM. zrIsa ghane A vAtanI jANa thatAM teNe be gItAryo dvArA temane kahevarAvyuM ke "Apa sAdhuone vAcanA Ape.' prathama te bhadrabApue nA pADI. AthI pharI zrIsathe temane pUchAvyuM ke " zrIsaMdhanI AjJA na mAne tene zuM prAyazcita Ave ?' sUrijI saMghanI mahattA samajatA hatA eTale teo tarata ja samajI gayA ane amuka amuka samaye pAMcase sAdhuone vAcA ApavAnuM svIkayu. sadhanuM evuM matva che te A prasaMga uparathI sArI rIte samajI zakAya che teo atakevalI ane saMpUrNa cauda pUrvanA jJAtA hatA. digaMbara mAnyatAne javAba-bhadrabAhuvAmI mATe digabara graMthamAM temanA vakhate zvetAMbara dababaranA bheda patha; maurya samrATa caMdragupta temanI pAse dIkSA lIdhI vagere vAte maLe che. paraMtu vIra ni0 saM0 170 mAM cadramukha rAjA hatuM ja nahI. vaLI bhadrabAhusvAmI pitAnA vagara "mana vakhate dakSigumAM gayA ja nathI. A rahyAM e saMbaMdhI digabara vikAnAM mate : 1. zravaNue to nA caMdragiri parvatamAMnA eka zilAlekhamAM bhadrabAhu ane caMdraguptane ullekha che. A lekha rAka saM0 572 AsapArane hevAnuM anumAna . A uparathI eTale naya thAya che ke vikramanI AThamI sadInA prAraMbhamAM digaMbarAmAM e mAnyatA hatI ke maurya samrATa caMdragupta bhadrabAhu pAse dIkSA lIdhI hatI. paNa e lekhamAM bhadrabAhune te te takelI lakhyA che ke na te caMdraguptane mAryo lakhe che. 2. hakRita 'batucchA kAza"mAM maLe che ke ujayitonA rAjA caMdragupata bhadrabAku pAse dIkSA lIdhI hatI. A uparathI rapa siddha thAya che ke pATalIputranAM maurya caMdragupta dIkSA nahAtI lIdhI, kijaMtu joriyanInA caMdragupta dIkSA lIdhI hatI. arthAta A caMdragupta paNa kude ane bhadrabAhu paNa judA. vaLI A graMtha saMke ma 0 45 ne bane che eTale prAcIna paNa na gaNAya. 3. pArzvanAtha vasatImAM zaka saMje para2 nI AsapAsa eka zilAlekha maLe che, temAM sApha lakhyuM che ke " batakevalI bhadrabAhusvAmInI paraMparAmAM thayela nimittanA bhadrabApue dukAla saMbadhI bhaviSyavANI karI." athAtu A nimittavettA bhadrabAhu judA ane takevalI bhadrabAhu tudA samajavA. 4. bhaTTAraka ratnanadIkRta "bhadrabAhu caritra" je 16 mA saikAnA pAra bhanuM che, temAM ne caMdraguptane avanti dezane itanAra ane ujajayinInA rAjA tarIke saMbo che. arthAt jeNe dIkSA lIdhI hatI te rAjA caMdragupta maurya caMdragupta na hate. - satraTa adragupta mAmI sadInA prArA ane A pirA Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [56] zrI jana satya prakAza-vazeSAMka [varSa 4 5. bhaTTAraka zubhacaMdrajI te prathama gavara bhabAhune ja saMbodhe che. arthAt zrutakevalI bhadrabAhu sAthe mauryasamrATa caMdraguptane kaze saMbaMdha nathI. 6. sarasvatI macchanI nadIpaTTAvalI jemanAthI prAraMbha thAya che te bIjA bhadrabAhu che ane temanA ziSya guptagupta che. De. phalITanuM mAnavuM chuM A bIka bhadra 'hUie dakSanI yAtrA karI hatI, ane caMdragupta emanA ziSya guptiguptanuM ja bIjuM nAma che. arthAt A bIjA bhadrabAhu vikramanA bIna saikAma thayA che. digaMbara 2 nI jema vetAMbara grAma zudavalI bhadrabAhu svAmI pAse mauryasamrATa caMdragupta dIkSA lIdhAne kyAMya ullekha nathI. eka te e bane samakAlIna nathI, vaLI jema cANakya maM InA atima apAzanano ullekha maLe che tema je maurya samrATa caMdragupta dIkSA lIdhI hota te tene 69 la paNa jarUra mata. A mahApratApI samrATa dIkSA le ane tenA ullekha suddhAM na maLe e vAta saMbaMdhita nathI lAgatI. A mATe vizeSa jijJAsue "vIra nirvANa saMvat aura jana kAlagaNanA" tathA "dagabara zAba kese bane " zIrSaka nibaMdhe jovA, me paNa ahIM tene ja upayoga 7 sthUlibhadrajI magadha deza pATalIputra (hAlanuM paTaNA) nagaramAM, brAhmaNa jAtimAM gautama gotravA' zabaDALa maMtrIne tyAM temane janma thayela hatuM. temanI mAtAnuM nAma lakSmI devI hatuM. temanA pitA kula pa para mata ma pade Data ane e badhA janadharmI hatA. prathama naMdanA vakhatathI temanA kuTuMbamAM mazIpa cAlyu AvatuM hatuM zaka DALa navamA naMdanA maMtrI hatA. sthUlabhadrane nirika (kAma) nAme bhAi ane jakhA, jakhadinA bhUyA, bhUyadinA, seNa, veNu ane re nAmanI sAta bahete hatI. yuvAvasthAmAM sthUlabhadra kezA nAmaka vezyanA anurANamAM paDayA hatA. temanA pitA maMtrI zaMkaDALa vararUcinAmaka bra wgunAM paDayaMvanA bhera nI rAjakopathI bacavA potAnA putranA hAthe ja bhararAja sabhAmAM. maraNa pAmyA hatA. temanA maraNa pachI vararUcinuM kAvavuM chUTI gayuM ane siriyakanA kahevAthI rAjAe sthUlabhadrane maMtrIpada mATe nimaMtraNa mokalyuM. bAre varSe kezAnuM ghara choDI sthUlabhadra rAjasabhAmAM gayA, ane bhatrIpadanA svIkArane javAba vicAra karIne ApavAnuM kahyuM. udhAnamAM vicAra karatAM karatAM temane sAdhupaNuM levu egya jaNAyu ane tyAM ja veza parivartana karI rAjasabhAmAM jaI "dharmalAbha" pUrvaka bolyAH haste mudrA mukhe mudrA mudrA syAt pAdayorbayoH / tatpazcAt gRhe mudrA vyApAra paMcamudrikam // 1 // pachI saMbhUtivijayasUri pAse jaI savidhi dIkSA lIdhI ane zAstrane abhyAsa karyo. A arasAmAM bhayaMkara bAra dukALI paDI teyo mRtajJAna ghaTavA lAgyuM hatuM. sthUlabhadrajIe atima dhrutakevaLI bhadrabAhu svAmI pAse jaI pUrvane abhyAsa karyo. eka vakhata temanI sAta bahene temane vaMdanA karavA AvI. te vakhate temaNe potAnuM jJAna batAvavA siMhanuM Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurU-paraMparA [57] 2 zvagrahathI bhadrA je cauda mane mATe rUpe karyuM. A vAtanI bhadrabAhusvAmIne khabara paDatAM temaNe sthUlabhadrajIne vadhu vidyA mATe ayogya jANI pUrvanuM jJAna AgaLa ApavAnI nA pADI, paNa zrIsaMghanA AgrahathI chellAM bAkI rahelAM sADAtraNa pUrva mULamAtra zikhavyAM. A rIte sthUlabhadra 11 pUrva artha sahita ane zA pUrva mULa zikhyA. teo aMtima cauda pUrvadhara thAya, temaNe kozA vezyAne pratibadhI zrAvikA banAvI hatI. temane mATe kahyuM che ke - kevalI caramo jaMbUsvAmyatha prabhavaH prbhuH| zayyabhavo yazobhadraH saMbhUtivijayastathA / bhadrabAhuH sthUlibhadraH zrutakevalino hi SaT / jabUsvAmI chellA kevaLI thayA ane sthalibhadra sudhInA cha AcAryo thatakevaLI thayA. yUlibhadrajInA samayamAM eka mahAna rAjyakAnti thaI : naMda vaMzane vinAza thaze ane mahApaMDita cANakya maMtrIzvare maurya sAmrAjyanI sthApanA karI. A arasAmAM ja janasaMdhamAM "avyakta" nAmano trIjo nihada thayo. Aya mahAgiriri ane Arya suhastisUri Aya mahAgirine vadhu paricaya nathI maLatuM. teo elApatya getranA hatA. temaNe 30 varSanI vaye yUlibhadrajI pAse dIkSA lIdhI hatI. 40 varSa gurUsevAmAM ane 30 varSa yuga pradhAnapade rahI barAbara 100 varSanI vaye vIra ni saM0 245 mAM svargavAsI thayA. teo mukhya padhara ane gacchanAyaka hovA chatAM pote jinakalpanI tulanA karatA hovAthI gacchanI vyavasthA ane saMbhALa temanA nAnA gurUbhAI Arya suhastisUri karatA hatA. A kAraNe ja eka pATe be AcAryo thayA. teo parama tyAgI ane ekAntapriya hovAthI gacchanI sArasaMbhALanuM kAma Arya suhastisUrine mAthe hatuM. Arya mahAgirijInA samayamAM nIce pramANe cothA ane pAMcamA nihna thayA : vIra ni saM0 220 mAM A mahAgirijInA ziSya kauDinyanA ziSya aWmitre sAmudika' mata (zunyavAda) sthApyuM eTale te cotho nidbhava gaNAya. ane vIra ni. saM. 228 mAM temanA ziSya dhanaguptanA ziSya gaMgadatta 'krikriya" mata sthApya eTale te pAMcame niDhava gaNAye. A banne nihnanA mate lAMbA samaya cAlyA nahIM. temanA matanuM astitva lepAI gayuM ane pachInA keTalAka nihAnA mata bIjAmAM bhaLI gayA. Arya sAhastisUrine paNa vizeSa paricaya nathI maLatA. "pariziSTa parva mAM lakhyuM - vIra ni saM0 609 sudhImAM 7 nidda thayA. nidbhava eTale satyane gopavavuM. bha. mahAvIranA avibhakata saMdhamAM nihAe siddhAMtabheda ane kriyAbhedathI navA mate kADhathA che. prathamanA be nidda jamAlI ane tiSyagupta bha. mahAvIranA nirvANa pUrve anukrame 14 ane 16 varSa thayA che. tethI temane vizeSa paricaya nathI Apyo. bAkInAno paNa viSayAMtaranA bhayathI nathI ApyuM. jijJAsuoe e vastu Avazyaka niryukita tathA vizeSAvazyaka bhAkhyAmAMthI jovI. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka che ke Arya mahAgirijI tathA Arya suhasti bane bAlyAvasthAmAM sAdhvIjI dvArA pAlita-rakSita thayA hatA. juoH tau hi yakSAcayA vAlyAdapi mAtreya paalitau| ityAryopapadI jAtau mahAgirisuhastinau // parva 10, zlo0 37 // teo mAlavadezanI rAjadhAnI ujajayinImAM caturmAsa rahyA hatA tyAre temaNe bhadrA zeThANInA putra avaMtisukumArane pratibadhI dIkSA ApI hatI. avantisukumAre dIkSA lIdhI te ja divase smazAnamAM anazana karyuM ane e ja rIte zIyALaNIe temane pitAnuM bhakSya banAvyA. pAchaLathI temanI mAtAe paNa vahuo sAthe dIkSA lIdhI. avantisukamAra maraNa pAmI nalinI guma vimAnamAM deva thayA. keTalAka varSa pachI avantisukumAranA putra pitAnA pitAnA svargavAsasthAne avanti pArzvanAthanuM bhavya maMdira baMdhAvyuM. sthAne svavastustridivaMgatasya vyadhAdavantisukumAlasUnu / nAmnA mahAkAla itIha puNyapAnIyazAlAmiva sarvazAlAm ( hIrasaubhAgyakAvya, sarga 4, zloka 42.) A uparAMta Arya suhastijIe samrA azokanA pautra ane bhAvI bhAratasamrATa saMpatine yuvarAja avasthAmAM ja pratibadhI janadhana banAvyuM hatuM. bhAratasamrATa banyA pachI paNa saMpratie janadharmanuM zraddhA pUrvana pAlana karI bhAratamAM ane bhArata bahAra janadharmane pracAra karyo hate. saMpatinuM 100 varSanuM AyuSya hatuM ane jainadharma svIkAryA pachI tene roja eka jinamaMdira baMdhAvavAnI pratijJA hatI. teNe savAlAkha jinamaMdira, chatrIsa hajAra maMdirone jIrNoddhAra, savAreDa jinabiMba, paMcANuM hajAra dhAtu pratimAo ane sAta dAnazALAo karAvI hatI. teNe sUrijInA upadezathI aneka tIrthone jIrNoddhAra karAvyuM hatuM ane keTaleka sthaLe navAM maMdira baMdhAvyAM hatAM. saMkSepamAM teNe nIce pramANe sukAryo karAvyAno ullekha maLe che: zakunivihArane jIrNoddhAra karAvyuM. marU dezamAM dhAMdhaNuM nagaramAM padmasvAmInuM, pAvAgaDhamAM saMbhavanAthanuM, hamIragaDhamAM pArzvanAthanuM, iloragirimAM neminAthanuM, pUrva dizAmAM rahIzanamaramAM supArzvanAthanuM, pazcimamAM devapattanamAM.....nuM, iDaragaDhamAM zAMtinAthanuM maMdira baMdhAvyuM. teNe sihAcaLa, sIvaMtagiri (sametazikhara?), giranAra, zaMkhezvara, naMdIya (nAMdIyA, jyAM jIvitasvAmInI mUrti che. ), bAmaNavADA Adi sthAnanI saMgha sAthe yAtrAo karI hatI. tyAM rathayAtrAo paNa karI hatI. kamalamera parvata upara saMpatie baMdhAveluM jinamaMdira vidhamAna che ema " TAMDarAjasthAna"mAM ullekha che. te vakhate jainenI saMkhyA kareDanI hatI. nirAdhAra, garIba, anAtha ane nirdoSa prANIne koI na mAre te mATe saMpratie pharamAna kADhayAM hatAM. vaLI te vakhatanA sAdhu samudAyane ekatrita karI jainadharmanA pracAra mATe judA judA pradezamAM sAdhuonA vihAranI sagavaDa karI ApI hatI. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ake 1-2 || gurU paraMparA [ pa ] Arya suhasti vIra. ni. saM. 281mAM svargavAsI thayA ane te pachI be ja varSe vIra vi. saM. 243mAM saMpatine svargavAsa thayo. sudharmAsvAmIthI laine Aryasuhasti sudhI nigranthagacha kahevAya. susthitasUri ane supratibaddhasUri A bane AcAryo eka ja guranA ziSya ane vyAghApatya gotranA che. bannee udayagiri, khaDagirinI guphAmAM karaDavAra sumitrane jApa karyo hate tethI nircathagachanuM bIjuM nAma kaTikaga paDayuM. 10A achata paricaya hIrasebhAgya (sarga 4 thaka 44)mAM A pramANe che : prIti sRjaMti puruSottamAnAM dugdhAmburAzeriva padmavAmA / hradAjinaM bibhrata AvirAsIt tatmUriyugmAdiha koTikAkhyaH // A sUrimahArAje jayAM jApa karyo hato te sthAne mahAmedhavAhana rAja khAravele 11 eka sthAna banAvI tyAM zilAlekha kotarAvyo hate. susthitisUri vIra vi. saM. 37ramAM svargavAsI thayA. A samaye Arya khaTAcArya vidyamAna hatA.62 10 mAryA mahAgirijInA bIjA ziSpa bala ane balissaha thayA. temAM balissahana zikhya mAraMvAti vAyaka thayA. temaNe tatvArthAdhigamasUtra, prazamarati, zrAvaprajJapti Adi pAMca prakaraNa racyAM hatAM. temanA ziSya zyAmAcAryajI thayA. temanuM bIjuM nAma kAlidAcArya hatuM ane temaNe Idrane nigadanuM svarUpa samajAvyuM hatuM. temaNe pannavaNA sUtra racyuM hatuM. teo vIrani. saM0 376 mAM svarge gayA. temanA ziSya sAMDilpa thayA, jemaNe jIta maryAdA 11 mahAmedhavAhana rAjA khAravela, mahArAja meDAne vaMrAja hate. naMdarAja gaSabhadevanI je suvarNa pratimA laI gayo hato tene te puSyamitranA samayamAM tene hama che kaliMgamAM pAchI vAo hatA ane tenI kumAragiri parvata upara Arya susthitasUri pare pratiSThA karAvI hatI. tenA vakhatamAM bAradukALI paDavAthI AgamajJAna naSTa thatuMjemAM dukALa utaryA pachI te vakhatanA prasiddha AcAryo-Arya susthitasUri, supratibaddhasUri, bakSisRha, bedhaliMga, devAcArya, dharmasenAcArya, nakSAtrAcArya, umAsvAti, zyAmAcArya vagere kula pAMcaso sAdhuo; AryA paNa vagere sAta sArIe, kaliMgarAja, miluja, sIvaMda, cUka, selaka vagere bAvake; kaliMka mahArANI pUrNamitrA Adi sAtase zrAvikAo : ema carUrvidha saMgha bhegA maLI pUrva dhAe AgamAna saMrahyuM. A rIte A rAja dvAdazAMgIne saMrakSaka banya. khAravela vIra ni saM0 330 mAM svarge gayA pachI tene putra vakarAya paNa janadhamAM thaye. te vIra ni saM0 362 mAM svarge gaye. tene putra vidurarAya paNa jainadharma hato. "himavaMta pezAvalI nA lekha pramANe te vIra ni0 0 372 mAM svarge gaye. khAlane hAthIguphAne lekha pragaTa thaI gayo che. 12 Arya khapUTAcAryanA samaya mATe matabheda che. 'vIravaMzAvalI' ane ' tapAgacchapaTTA Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka 10 IMdrabisari. Amane vadhu paricaya nathI maLatA. vIra. vi. saM. nI paMcamI zatAbdInA A mahApratApI jainAcArya thayA. emanA samakAlIna bIjI keTalAya prasiddha AcAryo thayA che: vIra vi. saM. 453mAM gabhillane nAza karAvanAra kalikAcArya, u. dharmasAgarajInA mata pramANe Arya khapuTAcArya; vIra ni. saM. 467mAM AryamaMgu, vRddhavAdIsUri, siddhasena divAkara, pAdaliptasUri vagere. iMdradinasUrijInA nAnA gurUbhAi biyagraMthasUri thayA. temaNe ajamera pAsenA hapura nagaranA brAhmaNone pratibadhI yajJamAM thatA bakarAne bali baMdha karAvyA hatA ane jainazAsananI prabhAvanA karI hatI. teo kAzyapa gotranA hatA. vizeSa mATe juo "kalpasUtra subAdhikA. vIra vaMzAvalImAM paNa saMkSipta paricaya maLe che. kAlakAcArya saMbaMdhI khulAse--A nAmanA cAra AcAryo thayA te A pramANe 1-iSatibedhaka, prajJApanA sUtranA kartA ane je zyAmAcAryanA nAmathI prasiddha che te kAlikAcArya vIra vi. saM. 320thI 375 sudhImAM thayA. 2-avinItazikhyatyAgI, AjIvikA pAse nimitta zAstranuM adhyayana karanAra, gardamilla rAjAne nAza karAvanAra, iMdranA praznanA uttaradAtA-Idrane nigodanuM svarUpa samajAvanAra, pAMcamanA badale cekanI saMvatsarI pravartAvanAra kAlikAcArya, jemane ulekha upara karavAmAM AvyuM che te. teo khaTAcArya ane pAdaliptasUrijInA samakAlIna hatA. temaNe paMjAbamAM bhAvaDAgaccha sthApyo hato. teo vIra ni. saM. 453mAM thayA. 3-viSNusUrijInA ziSya kAlakAcArya. 4-devaddhigaNi kSamAzramaNanA samakAlIna, bhUtadinasUrijInA ziSya, mAdhurI vAcanAmAM sahAyaka, AnaMdapuramAM sabhAsamakSa-caturvidha saMgha samakSa thanA divase kalpasUtranuM vAcana zarU karanAra A kAlakAyAye vIra ni. saM. 980mAM, vAcanA bhedathI 993mAM thayA. (uttarAdhyayana niryukti, vicArazreNi, ratnasaMcaya prakaraNa, kAlasaptatikA, paTTAvalI samuccaya pR. 198nA AdhAre.) innisUrinA samakAlIna upara lakhela AcAryone Treka paricaya A pramANe che: AyamaMDu-nadIsUtranI gurnAvalInA lakhavA pramANe teo Arya samudranA ziSya hatA. teo vIra vi. saM. 467mAM thayA. jinaprabhasUri mathurAka9pamAM temanA mATe lakhe valI 'mAM temane Arya susthitasUrijInA samayamAM batAvyA che. upAdhyAya dharma sAgarajI teo vIra nisaM0 453 mAM thayAnuM lakhe che. " prabhAvaka caritra'mAM vIra nisaM484 ne halekha che. teo mahAmAbhAvika acAya hatA. 'prabhAvaka caritra mAM temane pAdaliptAcAryanA vidyAgurU tarike varNavyA che. 'nizIthacUNi'mAM temane vidyAsiddha tarIke varNavyA che. pATalIputrane rAja dAhaDa je jana sAdhuone herAna karato hate tene temaNe yogya zikSA ApI janadhamAM banAvyo hate. ( vizeSa mATe "prabhAvaka caritra' jevuM ) Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2 ) gura-5raMparA che ke-" ahIM (mathurAmAM zratasAgaranA pAragAmI AcArya Arya maMgu RddhizAtAgAravAmAM lubdha banI yakSapaNuM pAmyA ane jIbha bahAra kADhIne sAdhuone apramodI thavAne upadeza Ape. ( "jana satya prakAza"mAMne mAre "mathurAkalpa te lekha) vRddhavAdIsUri ane siddhasena divAkara- A bane gurU-ziSyanAM caritra bahu prasiddha che. vizeSa paricaya mATe " prabhAvaka caritra'mAMne vRddhavAdIsUri prabaMdha, caturvizati prabaMdha, prabaMdhaciMtAmaNi vagere jovAM. temane Treka paricaya A pramANe che: vRddhavAdIsUri gRhasthadazAmAM gau dezamAM kezala gAmanA rahevAsI mukunda nAmaka brAhmaNa hatA. temaNe vRddhAvasthAmAM skadilAcArya pAse dIkSA lIdhI hatI. gurUnA svargavAsa pachI teo AcArya banyA ane temaNe ujajayinI tarapha vihAra karyo. bhAgamAM devazrIne putra "siddhasena" paMDita maLe. vAdamAM tene jItI "kumudacaMdra" nAmane pitAne ziSya banAvyA. jainazAstronA pUrA abhyAsa pachI vRddhavAdI rie kumudacaMdrane AcArya pada ApI pUrvanuM siddhasena nAma rAkhyuM. pAchaLathI teo siddhasena divAkara tarike khyAta thayA. siddhasena divAkare rAjA vikramAdityane pratibadhI jaina banAvyuM hatuM. tathA rAjA depAlane paNa pratibo hate. temaNe kahaSANumaMdira stava, sanmati tarka nAmane mahAna darzana graMtha, batrIza batrIzIo, nyAyAvatAra Adi graMthe ramyA hatA. temaNe ujajayinImAM avaMti pArzvanAthane pragaTa karI jainazAsananI prabhAvanA karI hatI. pAdaliptasUri-AmanA samaya mATe bhinna bhinna mata che. u. dharmasAgarajIe tapaga7 paTTAvalImAM temane indrannisUri sAthe mUkayA che, vIravaMzAvalI ane tapAgaccha padAvalImAM vajasvAmI sAthe mUkayA che. temane janma kezalApura ( ayodhyA)mAM vijayabrahmarAjAnA rAjyakALamAM kula zreSThIne tyAM thayo hato. temanI mAtAnuM nAma pratimA ane temanuM nAma nAgendra hatuM. temaNe Arya nAgahastI pAse 7 varSanI vaye dIkSA lIdhI hatI. 10 varSanI vaye teo AcArya banyA, ane pAdaliptasUri tarike oLakhAvA lAgyA. teo mahAvidhasiddha hatA. AkAzagAminI vidhAnA baLe teo roja rAtruMjaya, giranAra sametazikhara, nadIyAmAMnA kavitasvAmI tathA bAmaNavADA, e pAMca tIrthanI yAtrA karyA pachI ja AhAra karatA. temaNe pATalIputranA rAjA muphaMDane pratibadhdha hatA, ane pratiThAna puranA rAjA sAtavAhanane pitAnA pAMDityathI AkarSyA hatA. pATalIputramAM jana zramaNone thate upadrava temaNe nivAryo hate. temaNe nirvANukalikA, praznaprakAza, kAlajJAna, taraMgalolA mahAkAvya, caMpu vagere graMthe rahyA hatA. tathA vIraprabhunI stutirUpa "gAtAjuleNa" stotra banAvyuM che ke jemAM suvarNasiddhine AkhAya hovAnuM manAya che. temane nAgArjuna nAmaka vidyAsiddha ziSya hatuM. teNe gurUkRpAthI AkAzagAminI vidyA meLavI hatI. kAtipurathI pAzvaprabhunI pratimA zeDhI nadInA tIre lAvI tenI samakSa rasanuM staMbhana karavAthI e pratimA stabhana pArzvanAtha tarIke khyAta thaI. nAgArjune pitAnA gurUnuM nAma amara Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [62] zrI jana satya prakAza-vizeSAMka [varSa 4 karavA zatruMjayanI taLaTImAM pAdaliptapura (vartamAna pAlItANA ) vasAvyuM je avadhi vidhamAna che. pAdaliptasUri zatruMjaya upara 3ra upavAsanuM anazana karI svarge gayA. 11 Aya trisUri Amane vizeSa paricaya nathI maLatuM. teo gautamagetranA hatA. karNATakamAM vicarI temaNe ghaNo upakAra karyo hate. teo hamezAM eka vakhata ja AhAra letA. temane Iye vigaya (vikRti)ne sarvathA tyAga hate. vIravaMzAvalIkAranA lakhavA pramANe temanA samaye caMderInagarImAM sAdhunA zabane agnidAha devAnI prathA zarU thaI. A vAta paraMparAnA AdhAre jaNAvI che. te vIrani. saM. nI pAMcamI sadInA uttarArdhamAM thayA. 12 Arya siMhagarisUri innisUrinI pATe A AcArya thayA. temanuM gotra kazIya hatuM, temane jAtismaraNa jJAna thayuM hatuM. temane mukhya cAra ziSya hatA: 1 dhanagirijI, 2 svAmI, 3 Arya samita sari ane 4 Arya ariharitra. A cAre mahAvidvAna ane prAbhAvika hatA. A AcArya mahArAjane vIra ni. saM. 547-48mAM svargavAsa thaze. temanA samayamAM vIra ni. saM. 544mAM rahagupta nAmane cha nidhana thayo, dhanagirijI svAmInA saMsArI pitA hatA eTale temane paricaya vajIsvAmInA paricayamAM Avaze. Arya samitasUrintubavana gAmamAM dhanapAlane tyAM teo janmyA hatA. temaNe yuvAvasthAmAM ja siMhagiriri pAse dIkSA lIdhI hatI. A pachI temanA banevI ane vajasvAmInA pitA dhanagirie paNa siMhagiri sUri pAse dIkSA lIdhI hatI; teo TuMka vakhatamAM uttama jJAna meLavI AcArya thayA hatA. eka vakhata vihAra karatA teo AbhIra dezamAM gayA. tyAM acalapuranI pAse kannA ane pUrNa nAmaka be nadIo hatI. te benI vacce eka suMdara bheTa hatuM. tyAM ghaNA tapasvIo brahmajJAna meLavavA mathatA hatA tethI tenuM nAma brahmadIpa paDyuM hatuM. tyAM eka sAthe pAMcase tapavIe vividha prakAranuM tapa karatA hatA. AmAMne eka tapasvI page amuka auSaddhine lepa karI jaLathI chalochala bharelI nadI upara page cAlIne sAme kinAre jatA hatA, ane pitAne camatkArika mahAtmA tarIke gaNAvate hateA jana zAsanamAM AvA camakArika purUSe che ke nahIM e vAta carcAtI hatI, e Arya samatasUra tyAM AvI caDyA. temaNe anumAna karyuM ke AmAM paganA lepa sivAya bIjo kazo camatkAra nathI. AthI temaNe eka zrAvakane sUcavI tapasIne jamavAnuM AmaMtraNa karyuM. jamADatA pahelA zrAvake garama pANIthI tapasIne paga dhevAnuM kahyuM. jamyA pachI tapasI nadI kinAre AvyuM paNa DubavAnA bhayathI nadI upara cAlavAne jIva na cAlyo, chatAM apayazanA bhayathI teNe cAlavAnuM sAhasa kheDayu te te ekadama DubavA lAgyA. A vakhate sUrijIe maMtrita vAsakSepa nAkhI nadI pAsethI mArga meLavI tapasIne bacAvyuM. pachI temaNe brahmadIpamAM jai pAMcaso taparavIne zuddha mArgane upadeza ApI potAnA ziSya banAvyA. brahmadIpanA pAMca sAdhuenI dIkSA pachI brahmadIpikA zAkhA nIkaLI. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2} gurU-paraMparA [ 6a ] te brahmadvIpavAstavyA iti jaataastdnvye| akSadvIpikanAmAnaH zramaNA aagmoditaaH| pariziSTa parva, sa. 12, zlo 99 A samitari vajIsvAmInA saMsArI mAmA thAya. uparano prasaMga lagabhaga vIrani. saM. 560-70 nI vacamAM banyuM che. 13 vajasvAmI Arya siMhagirijInI pATe vajIsvAmo thayA. pariziSTa parvamAM temanuM caritra vistArathI ApyuM che. teo vIrani. saM. 496mAM mALavAmAM tuMbana sannivezamAM, vaizyajAtimAM gautama gotramAM, dhanagirine tyAM janmyA hatA. temanI mAtAnuM nAma sunaMdA hatuM. vajaravAnI garbhamAM hatA tyAre ja temanA pitA dhanagirie dIkSA lIdhI hatI. janma samaye pitAnI dIkSAno binA sAMbhaLIne vajIsvAmIne jAtismaraNa jJAna thayuM hatuM, mAtra cha mahinAnI umare mAtAe temane gurUne arpaNa karyA hatA. pachI te putra meLavavA mATe mAtAe vivAda paNa karyo hate. (A A vivAda piignaSTa parva, prabhAvaka caritra, kalpasUtra sube dhikAmAM che.) chevaTe vIni. saM. 207-8mAM ATha varSanI vaye putra sAdhu thayo ane mAtAe paNa dIkSA lIdhI. 44 varSa gurUsevA karI ane 36 varSa yugapradhAnapade rahI 88 varSanI vaye teo svarge gayA. teo darzapUrvanA jJAnanA dhAraka hatA. teo chellA dazapUrvadhArI thayA. 1 mahAgiriH 2 suhastizca 3 sariH zrIguNasundaraH / 4 zyAmAryaH 5 skaMdilAcAryaH 6 revatimitrasUrirAT // 1 // 7 zrIdharmo 8 bhadraguptazca, 9 zrIgupto 10 vajrasUrirAT / yugapradhAnapravarA dezaite dazapUrviNaH // 2 // sUrijIe vIrani. saM, para 5 lagabhagamAM zvecchAe zatruMjayane kaje karI te tIrthanI AzAtanA karI hatI te upadrava TALyuM hatuM, ane pilyapuranA zeTha bhAvaDa zAhanA putra jAvaDa zAhane upadezI vIra vi. saM. 570-78mAM arthAt vi. saM. 108 (matAMtare 114mAM) zatruMjayane uddhAra karAvyuM hatuM. temanA samayamAM be vAra bAra-dukALI paDI hatI. A hemacaMdrasUri pariziSTa parvamAM lakhe che ke "tatra te akSakasima ' eTale pahelIvAra te bhISaNa dukALa paDaye jyAre bIjA dukALa mATe sApha lakhe che ke -fmAM dvArA rajU', A be dukALa vacce samaya paNa ghaNuM game che. prathama vakhatanA bhISaNa kALane anyatra bAradakALI lakhela che, te AdhAre meM ahIM bAradUkALI lakhI che. prathama dukALa vakhate sUrijI saMdhasahita jagannAthapurI gayA hatA. tyAMne rAjA bauddha hatuM. te tAjA puSe potAnA upagamAM lIdhA pachI vadhelAM puSe bIjAne vAparavA dete. AthI paryuSaNAmAM prabhupUjA mATe puSpa maLatAM na hatAM. surijIne khabara paDatAM temaNe vidhAnA prabhAvathI judA judA sthaLethI phule maMgAvI ApyAM. chevaTe tyAMnA rAjAne pratibaMdhI jaina banAvyuM. temaNe "AcArAMgasUtra' mAMnA 'mahAparijJA" adhyayanamAMthI AkAzagAminI vidhA udarI hatI. mahAnizItha satranA trIjA adhyayanamAM eka mahattvane ullekha maLe che ke "pUrve Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [98] zrI jaina satya prakAzavizeSAMka [ 11 4 paMcama"gaLa mahAzrutaskaMdha (pacanamaskAra) jAdu' satra hatu, temaja tenI upara dhaNI niryuM - kti, paNAM bALyo ane pachI mUrNimA hatI. kALa te hAma thato gaye.A pachI mahiM prApta padAnusArI zaktivALA, zAMkarI svAmI zyA, jemaNe paca mAtAne mULa rAtramAM lakhyuM 12 vAmI mahAsamartha vacanAmA rAvAthI temanI zaktithI A bhAvAvasthAmAM ja gurUmahArAje temane eka sAMpyuM hatuM. temanI pAse seMkaDA ziSyo vAcanA letA hatA. Aya rakSitasUri nAmanA prasiddha anuyogadhara AcArye paNa temanI pAse pUchatanA abhyAsa karyo hatA. jyAre bIjI vAra AradukALI paDI tyAre javAmAM kakaLe deza tarA gayA hatA. bIna zizane stAmAM rAkhI eka sAdhu sAthe pahADa upara jai, pAdeopagamana anazana karI vIra ni. sa. 184 (vi. sa. 164)mAM te svarge gayA.14 temanA svargavAsa Ape dazamAM pUnA, cethA sadananA nathA 2 sathAnano vihaMda gae. temanAthI vaDIyAbA nIkale che. gIrana. sa. paTTamAM gALAmAhila nAmanA sAta niha thayo. trizika manavALAne tanAra guptacara vAcana, sa. 184mAM svarge gayA. vizeSa mATe kasUtra vivalI TIkA evI, 14 jUnasi vajrasvAmInI pATe A AcAya thayA. te bhAradrAja gAtranA hatA. temaNe nava varSanI varSe dIkSA lIdhI hatI. 116 mAM gurUSAmAM ane 7 yugapradhAnapadamAM gADI 128 jauMnI brAMkhI varSe vIra nika sadara (yugapradhAna maMtrAbalInA jakha pramANe vIra ni. sa0 614 )mAM svarge gayA. bIjI bAra dukALa vakhate anazana karavA jatI vakhate vaLAmAM vasenAne kahI gayA hatA ke " jyAre bAkha rUpiyAnA anAjamAMthI bhajana banAvI temAM vidha nAMkhavAnI ApavA uddata thAya tene taiyArI hatI tema te tame tyAM jai pAMcanA tamane Ama zrIae divase sukaLa thaze. " A pachI hasenasUri vikAra karatA sArA nagaramAM gayA, mAM jinadana mA ane dharaNIta nAgendra, ca. nivRtti ane vidyAdhara nAmanA cAra putro hatA. kALa e navAra hato ke rUpiyA kharcavA chatAM anAra maLatuM na hatuM. te eka lAkha rUpiyAnA bhoge kuTuMba mATe eka TaMkanuM bhojana meLavu hatuM. te taiyAra thatAM mAnA uddezathI temAM vizva meLavavA sau taiyAra thayA. netrAmAM C 13 munirAja kalyANanijayajI likhita prabhAvaka caritranI paryAlAcanA 'nA AdhAra. 14 diga"bA mAne che ke bhadrabAhu svAmIe dakSiNamAM jaI anazana karyu hatu, maurya. ca'draguptarAjAe emanI pAse dIkSA lIdhI hatI, digabara zvetAMmaranA bheda tyAre paDayA hatA vagere. parantu kharI rIte te ghaTanA A AcArya mahArAjanA samaye banI hAvI joie, kemake temanA ziSya vajrasenasUri pAse ca', dIkSA paNa lIdhI hatI ane zvetAMbara digabaranA bheda paN A vakhate paDayA hatA. eTale diga MbarAnA bhadrabAhu svAmInI kalpanA A samayamAM vadhu sagata lAge che. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane 1-2 gurU-paraMparA [ pa ] arijI tyAM jaI pahoMcyA ane temane te AhAra vahorAvavA lAgyA. badhuM sAMbhaLyA pachI sarijIe kahyuM : " anAjamAM viSa na meLavaze.15 kAle videzathI atrathI bharelAM meTAM jahAjo AvI pahoMcaze, anAja sastu thaze ane sukALa thaze." A sAMbhaLI mAtAe kahyuM: "je ApanuM vacA satya thaze te ame badhA kAle AtI dIkSA laizu. bIje divase gurUvacata satya thavAthI e jaNAe dIkSA lIdhI. dIkSA pachI cAre putre mahAtApI ane nyUna dazapUrvanA jJAtA thayA te cArenA nAma uparathI cAra gaccha nIkaLyA nAgendra uparathI nAgendragaccha, caMdra uparathI caMdragaccha nivRti upara nirvAtiga7 ane vidhAdhara uparathI vidhAdhara ga7. A cAra jaNe 21-21 zilve karyA ane te dareke eka eka zAkhA sthApI eTale A rIte kula 84 gacchanI utpatti A vakhate thaI. ( juo vIravaMzAvalI. ) te cAre mahAdhuraMdhara hatA. temanI mUrtio sopAramAM hatI (prabhAva caritra.) kalpasUtrane ullekhanaka pasUtranI sthavirAvalImAM Arya vajrasenasUrinA, upara lakhela cAra ziSyanAM nAma nathI maLatAM, tyAM te lakhyuM che ke veraNa kAva6rsennss ukkosiaguttassa aMtevAsI cattAri therA-there ajjanAIle, there jhAmi, there ananayaMte, je lagatAva " ane A cArenAM nAmathI cAra zAkhAe nIkaLyAnuM lakhyuM che. u yukata nAgendra vagere carane che ke ullekha nathI kiMtu vikramanA agiyAra nA sakA sudhI e nAmanAM kuLe jana zrama saMghamAM pracalita hatAM. pachInA kALamAM kue "gaccha nu nAma dhAraNa karyuM. devaddhi gaNi kSamAcamaNe nandIvirAvalImAM "nAIlakulavaMzane ullekha karyo che, suprasiddha TIkAkAra zilAkAcArya pitAne niti kuLatA jaNAve che. "upamitibhava prapaMca kathA'nA kartA siddhArSagaNi potAnA gurU surAcAryane nirvAti kuledabhUta" lakhe che. AcArya haribhadrasiri. pitAnA graMthamAM pitAnA gurU jinadattasUrine vidhAdhara kulatilaka" lakhe che. vi. sa. 1064mAM zatruMjaya upara anazana karI svarge janAra saMgama nAmanA siddhamunine prAcIna puMDarIkanA lekhamAM 'vidhAdharakulanabhastala mRgaka" lakhyA che. 15 vIravaMzAvalI ane tapagaccha padAvalImAM lakhyuM che ke "lAkha rUpiyAnA cAkhA lAvI, te rAMdhI, temAM viSa meLavI dIdhu hatuM ane te viSamaya AhAra khAine maravAne AkhuM kuTuMba taiyAra thayuM hatuM. eTalAmAM gurU mahArAje AvI temane tema karatAM aTakAvyA ane bIje divase sukALa thavAnuM jaNAvyuM. " pariziSTaparvamAM teramA sargamAM te sApha lakhyuM che ke : lakSamukatyaudanAdU bhikSAM yatrAhi tvamavApnuyAH / subhikSamavabudhyethAstaduttaradinauSasi // 1 // eTale ke je divase tane lAkha rUpiyAnA mUlyanI bhikSA maLe tene bIje divase sukALa thaze ema jANavu, AthI samajAya che ke e AhAramAM jhera nahotuM meLavyuM'. hIra saubhAgyakAra paNa cothA sarganA 61mAM zvemAM jaNAve che ke : durbhikSake pAyasamekSya lakSapakvaM mahebhyasya gRhe prabhuryaH / dine dvitIye kuladevateva nyaveyad bhAvisukAlamasya / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka [varSa : vikramanI agiyAramI sadImAM thayela zAMtisUri, bAramI sadImAM thayelA abhayadevasUri ane tyAra pachInA paNa ghaNA acAryoe potAnA graMmAM caMdrakaLAne ullekha karyo che. A rIte cAre zivenAM nAma uparathI thayelAM cAre kuLe bahu ja prasiddha hatAM ane chevaTe ga7rUpe kahevAyAM che. ( 'pramAvaka caritra paryAlocanAnA AdhAre ) A rIte nAgendra gacchamAM vanarAja pratibaMdhaka zilagusUrijI, mahAmAtya vastupALa teja paLanA gurU vijayasenasUri, syAdvAdamajarInA kartA maNinijI vagere thayA che ema temanA graMmAM maLe che. navAMgavRttikara ajayadesUrajI paNa pitAne caMdra kuLanA lakhe che. doNAcAryajI pitAne nivRta kuLanA jaNAve che, ane nAgahastisUra, vRddhavAdI ri, siddhasena divAkara, pAdaliptasUri vagere vidyAdhara ga7mAM thayA che ema lakhe che. ('tapagaccha bamaNu vazarakSa nA AdhAre ) temanA samayamAM arthAt vIra ni. saM. 109mAM digaMbara mata nIkaLe. digaMbara graMmAM vetAMbara digaMbara bheda vIra ni, saM. 606mAM paDayAne ullekha che. A aMtara kaMi vizeSa mahatvanuM na gaNAya. vIravaMzAvalI kAre te lakhyuM che ke " jinamArgathI viparIta 700 bolenI prarUpaNA karI karNATaka dezamAM digaMbaramata sthA " A AThamA nihanava tarIke prasiddha thaye, vIravaMzAvalaMkAra nA lakhavA pramANe vIra ni. saM. 570-78 mAM zatrujayane uddhAra karanAra navaDazAhe vIrani. saM. 12 mAM giranAra tIrthane paNa jIrNoddhAra karAvyo hate. A vasenarijIe zatruMjaya upara (vaDa) yakSanI rakSakadeva tarIke sthApanA karI hatI. je atyAre paNa vidhamAna che. vizeSa vIravaMzAvalImAMthI jevuM. A rIte vasenasUri eka mahAkAbhAvika AcArya thayA. 15 caMdrasUri sepAraka nagaramAM jinadatta zene tyAM IzvaradevAthI temane janma thayo hate, vajara mAmInA samayanI bIjI bAra dukALamAM temaNe mAtApitA ane bIjA paNa bhAIo sAthe vAsenasUri pAse dIkSA lIdhI hatI. bIjA bhAio karatAM teo vadhAre prabhAvika hatA ane tethI temane cha vRddhi pAmyuM hatuM. vIra vi. saM. 630mAM caMdra gacchanI sthApanA thaI tyArathI koTika gacchanA badale caMdragacha khyAta che ane nigraMtha gacchanuM trIjuM nAma caMdragaccha thayuM. A garachamAM aneka prAbhAvika AcAryo thayA che. atyAre paNa tapagacchamAM A nAma mahattvanuM che. koIne paNa dIkSA ApatI vakhate ema bolAya che ke keTIgaNa, vajazAkhA, caMdrakuLa ane tapagacchamAM tuM amukane ziSya thaze." bIjA gacchavALA paNa caMdrakuLane mahatva Ape che. vIra ni. saM. 650 pachI temanuM svargagagana thayuM hoya ema anumAna thAya che. caMdrasUrathI caMdragaccha nIkaLyA mATe ' hIsasaubhAgya' (sarga 4, . 65 mAM lakhyuM che: Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2] gurU-paraMparA zrIyaMtrasUreratha caMdragaccha iti prathA prAdurabhUdU gaNasya / bhAgIrathI nAma bhagIrathAkhyamahImahendrAdiva devanadyA / / 11 samannAbhadrasUri A caMdrasUrinA ziSya hatA. te pUrvazratanA jANakAra-vizArada, vairAgyanA bhaMDAra ane mahAtmAgI hatA. teo vasatImAM rahevAnA badale gAmabahAra yakSAdinAM maMdiramAM ke vanamAM vasatA tethI teo "vanavAsI' tarIke prasiddha thayA ane lagabhaga vIra nisaM 700 mAM caMdragacchanuM vanavAsIga716 nAma paDayuM. nigraMtha gacchanuM A cothuM nAma hatuM. temaNe aptamImAMsA kAvya 144 (devAMgamastotra), yuTyanuzAsana paddha 14, svayaMbhUstAtra padya 143 (samantabhadrase-caityavaMdana saMgraha), jinamnatizataka padha 144 (tuti vidhA-jinazataka-jinazatakAlaMkAra) vagere graMtha banAvyA che. je atyAre paNa maLe che. devagamastAtra potAnA ziSya vRddhadeva rie jJAna karAvavA banAvyuM che. ("tapagaccha zramaNa vaMzavRkSa'mAMnA "tapagacchanI utpatti " lekhanA AdhAre) AmanA samaya pahelAM jainasaMdhanA zvetAMbara ane digaMbara evA be bhedo paDI gayA hatA. temaNe te bannene sAMdhavAne sAre prayatna karyo ane khAsa vanamAM rahevA lAgyA. paNu e akaya na sadhAyuM. digaMbare paNa samantabhadrasUrine sArUM mAna Ape che. digaMbara ema kahe che ke A AcArya digaMbara hatA, paNa te mATe kazuM pramANa nathI maLatuM. digaMbaronA kahevA pramANe A surijIe racelA jIsiddhi, tattvAnuzAsana, prAkRtayAkaraNa, pramANa padArtha, karma-prAbhata TI, gandhahasti bhASya vagere graMthe nathI maLatA. A sivAya eka samantabhadrAvakAcAra nAmano graMtha emanA nAme caDAvI devAmAM AvyuM che. athavA te koi ladhumatabhadrajIno racele paNa hoya. 17 1devasUri samantabhadrasUrinA paTTadhara A AcAryane vizeSa paricaya nathI maLatuM. temaNe kera - kamAM caudANu matrI nAhaDe banAvela jinAlayanI pratiSThA karyAne ulekha maLe che. jajajagasUrijIe paNa nAhaDe banAvela madiramAM bha. mahAvIranuM biMba sthApita karyuM hatuM. 17 6. dhamasAgarajIe 'tapagaccha paTTAvalI'mAM prathama pratiSThA mATe lakhyuM che ke bIrAta paMcanavatyadhikapaMcazatavarSAtikame koraMTake naahddmNtrinirmaapit16 vIrani. saM. 464-nava saM, 994mAM vanavA re gaDhanuM vaDagaccha nAma thayuM, kAraNa ke udyotanasurijIe uttama vegamAM vaDanA jhADa nIce ATha risarvene ekI sAthe AcArya pada AthI AzIrvAda ApyA ke tamArI ziSyasaMtati A vaTavRkSanI jema vRddhi pAmaze', ApI niga'thagachanuM pAMcamu nAma vaDagacha thayuM. pachI 44mAM padhara jagacaMdrasUrijIe bahu tapa karavAthI mevADanA rANA jaitrasiMhe sUrijIne "Apa sAkSAt pomUrti che" ema kahyAthI vi. saM. 1285mAM tapAgaccha nAma thayuM. A rIte nigraMthagachanAM cha nAmo thayAM. 17 vIravaMzAvalI ane bIjI padAvalImAM A pratiSThA vikrama saM. 5ramAM karAvyA ullekha che, paNa te vAta te kaI rIte saMbhavita nathI. www.jainelibrary.on Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jana satya prakAza--vizeSAMka viSe 4 kare tadAta' paNa AmAM saMvatamAM se eka varSane pharaka lAge che. vIra ni. saM. 585 nA badale 685 hoya te barAbara saMbaMdha bese tema che. jaja jagamU rie karelI pratiSThAne samaya vIra mi. sa, 670 lakhyuM che te paNa 19pa karavAthI saMbaMdha maLe tema che. vRddhadevasUri vIra vi. saM. nI AThamI zatAbdInA AcArya thayA. 18 prathItanasUri A vRddhadevasUrinI pATa thayA. temane vizeSa paricaya maLatuM nathI. vIravaMzAvalIkAranA lakhavA pramANe temaNe ajameramAM RSabhadevanA biMbanI pratiSThA karI hatI. temaja suvarNa girimAM be lAkhanA kharce dezI dhanapatie je yakSavasahI banAvI hatI temAM vIraprabhunA biMbanI pratiSThA karI hatI. AmAM vi. sa. 55 lakhe che te kheTo che. lagabhaga vini, saM. nI AThamI zatAbdInA madhyakALa joIe. 19 mAnadevasUri A pradyatanasurinI pATe thayA. naDelanagaramAM dhanezvara zeThane tyAM dhAraNI mAtAthI temane janma thayela hatuM. temaNe protanasuri pAse dIkSA lIdhI hatI. megya joIne gurUe temane AcArya banAvyA ane tyArathI mAnadevasUri tarike khyAta thayA. teo mahAtyAgI ane tapasvI hatA ane niraMtara cha vigaya (vakRti )ne tyAga karatA. temanA tapa, tyAga ane saMyamathI AkarSAI padmA, jayA, vijayA ane aparAjitA e cAra devIe temanI sevAmAM rahetI. temanA samayamAM takSazilAmAM pAMcase jinacaityo hatAM ane tyAM moTI saMkhyAmAM jane rahetAM hatAM eka vakhata tyAM bhayaMkara mArIne roga phATI nIkaLe. tyAMnA zrIsaMghe devInA kahevAthI, tyAre nADolamAM birAjatA mAnadevasUrinI pAse vIracaMda nAmaka zrAvakane takSazilA padhAravA vijJapti karavA mokalyA. sUrijInI sevAmAM devIone joIne te vahemAye eTale devIoe tene yogya zikSA ApI vinaya-viveka zikhavyuM. teNe sUrijIne pitAnA AgamananuM projana jaNAvyuM eTale sUrijae takSazilA na jatAM roganI zAMti mATe laghuzAMtistotra' banAvIne ApyuM ane e taMtranA jApathI malA jaLanA chaMTakAvathI upadravanI zAMti thavAnuM kahyuM. zrAvake takSazilA jaI te pramANe karyuM eTale tyAM zAMti thai gaI. devIoe te zrAvakane kahyuM hatuM ke traNa varSa bAda takSazilAne bhaMga thavAne che tethI dhaNAkharA zrAvako jinamUrti Adi lai takSazilAne tyAga karI cAlyA gayA. traNa varSe takSazilAne nAza thayo ane temAM ghaNAM jinamaMdire nAza pAmyAM ane jinamUrtie daTAi gai. prabhAvacaritrakAranA lakhavA mujaba tyAMthI dhAtunI ane bIjI keTalIka mUrtio maLI Ave che. A ullekha kapanA ke anumAna nathI. takSazilAnA khedakAma daramyAna saMpratine sUpa tathA namUrtie hamaNAM ja nIkaLI che. takSazilA jananuM dhamAkSetra ane vidyAkSetra hatuM, paradezI enA vAraMvAra humalAthI paNa takSazilAnuM gaurava khaMDita thayuM hatuM. takSazilAnuM dharmacakra bahu prAcIna che. bha. RSabhadeva tyAM padhAryA hatA tenA maraNarUpe bAhubalie temanI caraNapAdukA banAvI tene pUjI hatI. bAdamAM caMdraprabhunuM dharmacakrarUpa paradezI menina che. *, pacha hatI. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2] guruparaMparA tIrthadhAma takSazilA banyuM hatuM. enuM gaurava ghaTatAM te bauddhInA hAthamAM gayuM. badhe paNa tene caMdraprabhunA bodhisatva tarIke gaNutA hatA. Aje paNa e takSazilA purAtattva premIo mATe tIrthadhAma tulya gaNAya che. mAnadevasUri vIra ni saM0 nI AThamI sadInA aMtamAM svargavAsI thayA hoya ema saMbhave che. jo ke anyatra vIra ni saM0 731 mAM svarga thayAnuM lakhyuM che paNa e ThIka nathI. teo giranAra upara anazana karI svarge gayA hatA. vIravaMzAvalI ullekha pramANe temaNe uccAnAgara (takSazilA ne eka bhAga), DerAgAjIkhAna, DerAula vagere sthaLamAM ghaNA seDhA rAjakumArane pratibodhI osavAla banAvyA hatA. 20 mAnatuMgasUri mAnadevasUrinI pATe A mahAkAbhAvika AcArya thayA. rAjA bhejanI rAjasabhAmAM mayUra ane bhANu paMDitanA vAdavivAda vakhate jinazAsananuM gaurava vadhAravA mATe temaNe bhakatAmara stotra ' racyuM hatuM. A tetra bahu prAbhAvika manAya che, ane atyAre paNa maLe che. emAM aneka maM gopavelA hovAthI te tAMbarAcAryata hovA chatAM digaMbare paNa tene bahu bhaktithI mAne che. A uparAMta temaNe pArzvaprabhunI stutirUpa "namiNu" (bhayahAra) stotra racyuM che. teo mahAmaMtravAdI ane camatkArika hatA. prabhAvaka caritra"mAM jinasiMhasUrinA ziSya mAnatuMgasUrine banArasamAM rahenAra ane dhanadeva zeThanA putratarIke oLakhAvyA che. temaNe prathama cArakIti nAmaka digaMbara muni pAse dIkSA lIdhI hatI ane temanuM nAma mahAkIrti hatuM. pAchaLathI pitAnI bahenanA upadezathI temaNe jinasiMhasUri pAse zvetAMbarIya dIkSA lIdhI ane temanuM nAma mAnatuMgasari paDayuM. temaNe banArasanA rAja harSadevanI sabhAmAM mayUra ane bANu paMDitanI sAme jinazAsananI prabhAvanA mATe bhakatAmara stotra banAvyuM hatuM, tathA bhayahara stotra paNa temaNe racyuM hatuM. nAma sAmyathI A banne ghaTanAe ekameka thaI gaI hoya ema saMbhave che. ItihAsapremI vidvAna munirAja zrI kalyANuvijyajI A saMbadhI carcA karIne lakhe che ke: paTTAvavInA mAnatu garasUri judA che ke jeo vIra vi. saM. 826 AsapAsa thayA che. eTale ke vikrama saM0 356 nI AsapAsane samaya Ave che. jayAre bIjA mAnatuMgasUri te vikramanI sAtamI zatAbdImAM thayA hoya ema saMbhave che. rAjA harSa paNa e samayanavikrama saM0 663 thI 704 ne che tathA vRddha bhejane samaya paNa vikramane sAtame 18 A banne staMtranI racanA A mAnatuMgasUrijIe karI che te mATe hIrasaubhAgyakAra e kAvyanA cothA sargamAM A pramANe lakhe che: bhaktAmarAhavastavanena sUribhaMja yo'GgAnnigaDAnazeSAn / pravartitAmandamadodayena gaMbhIravedIva karI dhareMdoH // 76 / / bhayAdimenAthaharastavena yo duSTadevAdikRtopasargAn / zrIbhadrabAhuH svakRtopasargaharastaveneva jahAra saMghAt 1 78 che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jana satya prakAza-vizeSAMka [varSa : saMdha che. bhakatAmara stotra AdinA kartA A bIjA mAnatuMgasUrijI hoya tema anumAna che. A mAnatuM mari te guNAkarasarijInA gurU che. ahIM te prathama mAnatuMgasUrijI sAthe saMbaMdha hoI e ja mukhyatayA varNavela che. temanA samayamAM ane temanI pachI dhaNI mahattvanI ghaTanAo banI gai jenI TUMka hakIkata A pramANe che: vIra ni, saM. 826 pachI eka varSa bAda eTale vIra ni. saM. 827 thI 840nI vacamAM yugapradhAna dilasUrijI ane nAgArjunasUrijInI pramukhatAmAM mathurA ane valabhImAM vayanA thaI. "prabhAva caritra" skaMdilAcArya mATe lakhe che ke : pArijAto'pArijAto jainazAsananaMdane / sarvazrutAnuyogArhaH kandukandalanAmbudaH // 1 // vidyAdharavarAmnAye cintAmaNiriveSTadaH / AsIcchIskandilAcAryaH pAdaliptaprabhoH kule // 2 // vicArazreNI " mAM merUtuMgarijI lakhe che : gorIsA sinninathanamanniyaaii akkamiuM vikkamakAlAo tao valabhIbhaMgo smuppnno| yata: vikramAta 114 varSeH bajrasvAmI, tadanu 239 varSeH skandila:, 22 varSaH valabhIbhaMga gvuM rUchavA A mAnyatAnusAra vi. saM. 238mAM arthAt vIrani. saM. 823mAM skaMdilAcArya thayA, ane 826 pachI lagabhaga vAcanAno ullekha maLe che eTale vIrani. saM. nI navamI sadImAM vAcanAno prasaMga bane. A ja samaye valabhImAM nAgArjunarie agama vacanA karI hatI. AcArya hemacandra sUrijI lakhe che ke: binavAne ja suSamAjIvshaacchinnpraaymiti matvA bhagavadbhirnAgArjunaskandilAcAryaprabhRtibhi: kuttaravu atta arthAtu nAgArjuna ane skendilAcArya samakAlIna hatA. te vakhate duSkALa Adine aMge jinavacanane hrAsa thate te tene aTakAvavA RdilAsAye mathurAmAM ane nAgArjune valabhImAM vAcanA karI. himavana therAlIkAnA mata mujaba vi. sa. 153mAM Arya skaMdilacA mathurAmAM vAcanA karI ane vikrama saM. 202mAM mathurAmAM temane svargavAsa thaze. A rIte A samaya bAbata matabheda che. temanI sAthe madadamAM madhumitrAcArya vagere 125 sthaviro hatA. A vAcanA pachI vIrani. saM. 845me va.bhIne prathama bhaMga thaze vIrani. sa. 884mAM malavAdIbhUrie baudone jItyA hatA. vIrani. sa. 88ramAM caityavAsIe thayA. " vIravaMzAvalI'nA mate 886mAM thayA. mu. kalyANuvijayajInA mate 882mAM cayavAsanI rapanA nahetI thai paNa tyAre te pUra jesamAM hate. malavArIsarigRhasthapaNumAM temanuM mala nAma hatuM. temanI mAtAnuM nAma dala. bhadevI hatuM. temane jinayaza ane yakSa nAmanA be meTA bhAI hatA. tenA mAmA jinAnaMdasUri nAme jaina AcArya hatA. temane bharUcamAM buhAnada nAmaka dvAcArye vAdamAM harAvyA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aH 1-2} gurU-pA { 1 ! kula bhare nAmane tethI jinAnA itha DhADI nAbhImAM rahetA hatA. potAnA traNe putra sAthe vIe temanI pAse dIkSA lIdhI hatI. malla bahu buddhizALI hatA. teNe naya dasahajAra zloka pramANa graMtha banAvyo che. cAmyatA joi gurUe tene AcAya anAgye. tenA moTAbhAi jinaparI pramANa ya o ane vikAnta vidyAdhara byANuM upara nyAya racyo, je mAM nimitte yakSIsahitA graMtha cce. potAnA gAma kho cArye karela parAbhava naNIne mAsUri bhakSyamAM gayA ane tene hAvI bhAdara rUna barUmamAM praveza karyo. A pachI to mAdI tarIke khyAta thayA. temaNe banne parita nAmaka jainasanA graMtha rahe che. vizeSa mAruM pramavAritra "tu vini kyuba' vagere cA jovA 21 vIrasUri tee mAnatuM sUrinI pATaeN thayA. temaNe vIryana. sa. 770 (870 joie)mAM nAgapuramAM ninAtha bhagavAnanI pratiSThA karavI teno ullekha A pramANe maLe che. nAgapure namibhavanapratiSThayA mahitapANisaubhAgya : / samavavuM vINAryabrimi zataH sAdhine rAkSa: || z || : vIravAvakAra akhe che ke temanA samayamAM vIr na sa 845mAM valabhIbhaMga thayo. A rIte te vIrana. sa. nI navamI sadImAM vidyamAna hatA. A siAya temanA vizeSa paricaya nathI maLatA.. prabhAvaka caritramAM be vArasAne paricaya maLe che. paNa te bIjA che. eka vArasu che ane bIjA vIramagAma che. prabhAvaka trimAM OM paricaya ke naisarUpamAM A che bimalamAM zivanAga pitAne tyAM pUNalatAthI te janmyA hatA, temanuM nAma vIracaMdra hatu. te sAta kanyAne paraNyA hatA. temaNe vimalagaNI pAse dIkSA lIdhI hatI ane valabhInAtha nAme vyaMtarane pratievI zAMta karyAM hatA. te yakSanI madadathI aSTApadanI yAtrA karI hatI, ane tenA smaraNu rUpe tyAMthI cAkhA lAvyA hatA je pATaNamAM, pATaNanA bhaMga sudhI, aSTApadanI sthApanA rUpe pUrjAtA hatA. temane janma vIra ni. sa, 938mAM, dIkSA 980mAM ane strAra 91mAM thayo hato. A vIra ane paraparAmAMnA vIrasaramAM lagabhaga 10 varSana aMtara che. A sivAya eka bIjA vIrAcArano paricaya prabhAvaka caritramAM che paNa te te siddharAja jayasiMhanA samakAlIna hovAthI temanI parikSa anna nathI Apyo. teo maLyAprAmAyika hatA ane be rAkhasane pratibodhyA hatA tathA vAdIne chatI janakAsanana gaurava vadhAryuM hatuM. 25 ra vIrasUrinI pArTa vIra ni. sa. nI navamI sadImAM teo thayA. temanA vizeSa paricaya nathI maLato. vIra vaMzAvaLImAM lakhyuM che ke "ratabhamaramAM girizRMge ma 172mAM 19 padmaprabhabiMbanI pratiSThA karAvI te padmAvatI devInI mUrti sthApI temaja ethI (13 dhara)mAM vicarI bhATI kSatrine jaina manAvyA, " Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [72] zrI jana satya prakAza-vizeSAMka viSa 4 23 devAnaMdasUri teo jayadevasUrinI pATe thayA. temane vizeSa paricaya nathI maLatA. vIravaMzAvalimAM lakhyuM che ke "pazcima dizAmAM devakIpattanamAM (prabhAsa pATaNa saMbhave che) saM. 1859 pArzvaprabhunuM biMba sthApyuM ane pa7ra mAM19 kacchamAM sutharI gAmamAM jene ane zaive vacce vAdavivAda thaye" u. dharmasAgarajI tapagaca7 paTTAvalImAM lakhe che ke " vIra ni. saM 845mAM valabhIbhaMga thaye, 882mAM cayavAsIo thayA ane 886mAM brahmadIpikA zALA nIkaLI." 24 vikamasUri vIra ni. saM. nI dazamI sadInA prAraMbhanA A AcArya devAnaMdasUrinI pATe thayA. temaNe gujarAtamAM sarasvatI nadInA kinAre kharasaDI gAmamAM be mAsanA vihArA upavAsa karyA jethI sarasvatI devIe prasanna thaI namaskAra karyo ane ghaNAM varSathI sukAyeluM pIMpaLAnuM jhADa navavikasita thayuM. AthI sUrijInI bahu khyAti thai. dhAndhArakSetramAM vicArI sUrie tyAMnA paramAra kSatrIone pratibodhyA hatA. rapa narasiMhasUri vIra ni. saM. nI dasamI sadInA madhyamAM teo vikramarinI pATe thayA. temaNe, umara gaDhamAM puhAra (puSkara)nA taLAvanA kAMThe bhAdA pramukha nagaramAM navarAtrimAM vyaMtara yakSa je pADAne bhAga lete te upadezathI baMdha karAvyuM. lakhyuM che ke narasiMhamUrirAsIdato'khilagraMthapArago yena / yakSo narasiMhapure mAMsaratiM tyAjitaH svagirA // 1 // 26 samudrasUri teo narasihasarinI pATe thayA. te mevA dezamAMnA kuMbhalameranA khemANu jAtanA kSatriya hatA. temaNe aNahIlapattana, bADamera, koTaDA vageremAM vicarI zAsanaprabhAvanA karI hatI, cAmuMDAdevIne pratibadhI hatI ane eka digaMbara paMDita (AcArya ne vAdamAM jI hatA. vIravaMzAvalIkAra temanA samayanA keTalAka mahatvanA prasaMge varNave che : vi. saM. para5 vIra vi. saM. 895mAM yugapradhAna jinabhadragaNi kSamAzramaNa thayA, jemaNe dayAnazataka Adi graMtha banAvyA che. vizeSAvazyaka bhASya paNa temanuM ja raceluM chuM. yugapradhAna paTTAvalIo pramANe te teo vIra ni. saM, 1055 thI 1115 (vi. saM. 585 thI 65) sudhImAM thayA che. vi. saM. para-vIra ni. saM. 993mAM kAlikAcArya thayA, jemaNe pAMcamanI ceka karI ane sabhA samakSa kapasUtra vAMcavuM zarU karyuM. vIravaMzAvalIkAre A samayamAM matabheda 18 A traNe saMvatamAM heraphera che, kaye saMvat le te samajAtuM nathI. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurU-paraMparA [73] Ape che. eka vIra ni, saM. 899, bIjo 980 ne ane trIje 093ne. A vakhate antima kAlikAcArya thayA. vIra ni. saM. 980 mAM devaddhigaNi kSamAzamaNe valabhIpuramAM Agamo pustakArUDha karAvyAM. teo AryasutInI paraMparAmAM thayA. yugapradhAna padAvalI pramANe teo ra7 mAM yugapradhAna thayA. temaNe "sitAne athavA puratoSikSAt mAtA eTale viccheda na jAya te mATe Apemene pusatakomAM lakhAvyA. digaMbare Ane artha e kare che ke temaNe Aga lA-eTale ke navA banAvyA. paNa e vAta kevaLa bhrama che. ahIM te spaSTa ullekha che ke viccheH na thAya te mATe pustakArUDha karyA. A bramanuM mULa "lakhyA no artha "racA " karyo e che. devaddhigaNi kSamAzramaNanA samayamAM gaMdharva vAdavetAla zAMtisUri thayA jemaNe AgamasaMkalanAmAM temane sArI madada karI hatI. A samaya vIra ni. saM. 880 thI 993ne che. samudrasUArejIe digabarAcAryane jatI nAmahUda tIrthane bacAvyuM hatuM. ra7 matadevasUri (bIjA) Amane vizeSa paricaya nathI maLatuM. teo vIra ni. saM. 100 nA AcArya che ane zrIharibhadrasUrijInA mitra hatA. A mATe lakhyuM che ke : vidyAsamudraharibhadramunIndramitraM sarirbabhUva punareva hi mAnadevaH / mAMdhAtpapAtamapi yo'naghamurimalebhe'mbikAmukhagirA tapasojjayate / / vIra ni. saM. 100mAM satyamitra nAmanA pUrvadhara ane yugapradhAna thayA. ane pUrvajJAnane vida thaye. vAsenasUrithI matyamitra sudhImAM cha yuga pradhAne thayA: 1. nAgahastI, 2. revamitra brahmaTha pa, , nAgArjuna, 4. bhUtadina 5. kAlikAcArya ane 6 satyamitra. yugapradhAna yaMtra pramANe satyamitra AThamA yuga pradhAna thayA. upasaMhAra A rIte prabhu vIranA nirvANa pachInA 1000 varSanA paTTaparaMparAnA AcAryone saMkSipta paricaya meM Aye che. samaya mATe matabheda rahevAne ja. aneka graMthakAroe e matabheda cAlu rAkhe che. eTale huM paNa te mArgane anusaryo chuM. A sivAya te te vakhatanA mahAna AcAryonA Treka paricaya paNa meM ApyA che. ane mahattvanA prasaMganI neMdha pazu lIdhI che. A viSaya upara puSkaLa lakhI zakAya ema che. keTalAMka sAdhano upalabdha thayAM - 20 haribhadrasUra bahu ja vikhyAta AcArya thayA. teo " yAkinImahattarAdharmasUna' tarIke khyAta che. temaNe 1444 graMtha batAvyA che, temAM mukhya-dazavaikAlikasUva, Avazyaka, nyAyapraveza, dayAnazataka AdinI vRttio, anekAMta jayapatAkA, zAstravArtAsamuccaya, vadarzana samaya, samarAIkahA vagere che prasiddha che. temanA samaya-nirNaya mATe vidvAnomAM judA judA mate pravarte che. vizeSa paricaya mATe prabhAvakacaritra, catuviMzati prabaMdha, haribhadrasUri samayanirNaya vagere jevAM. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [74] zrI jina satya prakAza--vizeSAMka che chatAM bIjA sAdhano ane samayanI khAmI che. A lekha mATe meM mukhyatyA nimna graMthane upaga karyo che, tenI sAbhAra noMdha lauM chuM: 1. u. dharmasAgarajIta tapAgaccha pAvalI. (padAvalI samuccaya bhA. 1mAMthI) 2. jainasAhitya saMzodhakamAM pragaTa thayela vIravaMzAvalI. 2. jaina zvetAMbara kenpharansa heraDamAM prakAzita tapagaccha paTTAvalI. A sivAya prabhAvaka caritra bhASAMtara (paryAlocanA sahita), pariziSTa parva, tapagaccha zramaNa vazavRkSa, paTTAvelo samuccaya bhA. 1, caturvizati prabaMdha, prabaMdha ciMtAmaNi, ciANi (jaina sAhitya saMzodhakamAM prakAzita), vIranirvANu avata ra jenakAla gaNunA, janasatyaprakAzanI prathama varSanI phAila, hIrasaubhA rava, vijayakata vagere graMthanI meM madada lIdhI che. je samayanI anukULatA hatA te A viSaya mATe AthI vizeSa lakhI zakAta e huM jANuM chuM. A eka aitihAsika lekha che, ane itihAsanuM kSetra jeTaluM kheDAya teTaluM temAM vadhu satya maLe che. vaLI A lekha utAvaLamAM lakhe che eTale emAM kSati rahevAnI saMbhAvanA che. AvI koI kSati jenA javAmAM Ave te mane avazya jaNAvaze te hu mArI bhUla sudhArI laIza. 1), vIranirvANu sa mAM varSanI phAila lIdhI che. je chevaTe-AvA lekhe mATe sahAya sahAyatA ApatA ane preraNA karatA pU. gurU mahArAjazrI darzanavijayajI mahArAjane AbhAra mAnI A lekha samApta karuM chuM, satsaMga je Ayao parao vA vi NaccA, alamappaNo hoti alaM paresiM / taM jAibhUtaM ca sayAvasejjA, je pAukujjA aNuvIi dhammaM // pitAnI aMdara temaja bahAra-ema baMne rIte satyane jANIne jeo pitAne temaja bIjAne tAravAne samartha che, tevA jagatanA jyotirUpa tathA dharmane sAkSAtkAra karI tene pragaTa karanAra (mahAtmA) nI sobatamAM haMmeza rahevuM. (12-19) sUtrakRtAMgasUtra (mahAvIra svAmIne saMyama dharma ') en Education International Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItabhayapattana kahAM hai lekhaka paMnyAsajI mahArAja zrI samudravijayajI gaNi jisa vItabhayapattana meM, mahArAjA udayana aura prabhAvatI rANI vidyumAlIdevakRta kapilakevalI pratiSThita bhAvasAdhu zrI mahAvIra deva kI pratimA kI arcanAdi bhAvabhakti kiyA karate the, jise jaMgamakalpataru carama tIrthakara zrI mahAvIra prabhune apane pAdAravindase punIta kiyA thA, jahAM mahArAjA udayana aMtima rAjarSi hue the usa vItabhayapattanakA vRttAMta zAstroM meM-graMthoM meM pAyA jAtA hai, parantu kyA Ajataka kisIke hRdaya meM yaha prazna uThA hai ki yaha vItabhayapattana hai kahAM? maiM Aja isa lekha meM usa vItabhayapattana para kucha prakAza DAlane kA prayatna karatA hUM, AzA hai ki ise paDhakara saba jainabaMdhu isa tarpha dhyAna degeM, aura vidvadvarya, sAhityavettA evaM prAcIna bastu maMzodhaka mahAnubhAva isa viSaya para vizeSa prakAza DAlane kA prayatna kareMge / vItabhayapattana paMjAbadezAntargata jehalama jile meM jehalama nadI ke taTapara dabA huA choTAsA pahADa jaisA najara AtA hai| vahA~ baDe baDe makAnoM ke cihna dRSTIgocara hote haiM, khudavAI karAne para sikke Adi aneka cije va bhagnAvazeSa naz2ara Ate haiN| __ 'upadeza prAsAda' graMtha meM isa prakAra kA vRttAMta upalabdha hotA hai: siMdhusauvIra deza meM vItabhayapattana mahArAjA udayana kA mukhya zahara thaa| yahAM hI mahArAjA udayana rAjyakArabhAra karate the, unake prabhAvatI nAmA rANI aura abhicI nAmA putra thA / vidyunmAlIdevane AtmakalyANa ke lie bodhI bIjakI prApti ke lie gRhasthapana meM citrazAlA meM kAyotsarga meM rahe hue bhAvasAdhu zrI mahAvIra prabhuko tAdRza pratimA banavA ke kapila nAmA kevalI ke pAsa pratiSThita karavA ke kisI eka vepArI ko de dii| vaha pratimA mahArAjA udayana aura mahArANI prabhAvatI ke pAsa AgaI / anyanta Adara ke sAtha prabhupratimA ko lekara gRhacaityAlaya meM sthApana karake mahArAjA aura mahArANI prabhubhakti kiyA karate the| prabhu ke samakSa mahArANI nATaka kiyA karatI thI aura mahArAjA svayaM vINA bajAte the / / mahArANI ke bAda usako devadattA nAmA kubaDI dAsI prabhubhakti kiyA karatI thI / bhavitavyatA ke yogase dho kubaDI dAsI muMdara rUpadhAlI bana gaI, mahArAjAne usakA nAma suvarNA gulikA rakha dIyA / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [1] zrI satya vizeSa [ 4 avaMtI nareza caMdaprayotana isake rUpameM mohita hokara dAsI aura prabhupratimA- ina donoM ko lekara rAtorAta vApasa calA gayA / pAThaka itanA dhyAna rakheM ki prayotana prabhupratimA ke sadRza hI meM navIna pratimA banavAkara sAtha le AyA thA, usa pratimA ke sthAna navIna pratimA ko sthApana karake le gayA thA / prAtaHkAla mahArAjA udayana yaha vRttAMta jAnakara ciMtAtura hue / 10 mukuTa mahArAjAoM ke sAtha avaMtI para dhAvA kIyA / ayaMtIpati caMDaprayotana ko harAkara baMdhavAkara jelakhAne meM DalavA dIyA aura usake lalATa para 'mamadAsIpati' yaha akSarAvalI khudavA dii| bAda meM caityAlaya meM ( jahAM vo prabhupratimA thI vahAM ) jAkara darzana karake prabhustuti kI evaM prabhupratimA ko uThAne kA prayatna kiyA to adhiSThAyaka devane rokA aura ki 'he nRpa ! taba pattanaM pAMzuSTayA sthalaM bhAvi he rAjana! ApakA nagara pUlakI varSA daya jAyagA ataH prabhu vahAM na pdhaareNge| isa bAta se mahArAjA udayana udAsa hokara vApasa lautte| vApasa lauTate varSARtu hue rAstA meM AjAnese chAvaNI DAla kara vahAM hI raha gye| parvAdhirAja zrIparyuSaNa parva Ane para mahArAjA udayanane pauSaha liyA taba sUda ( rasoI karanevAlene) ne jAkara caMDapradyotanase prazna kiyA kI Aja Apake lie kyA rasIda banAI caMprayotaname kucha soca kara puchA 'kyoM bhAI ? Aja kyA bAta hai ? Aja parvAdhirAja zrIparyuSaNAparya hai| mahArAjAne pauSadhaliyA hai, Apake lie rasoI banAnI hai ne kahA 'aho, mujhe to patA na thA, acchA huA patA laga gayA, Aja mere bhI upavAsa hai' caMDaprayotanane khulAsA kiyaa| sUdane jyoMkA tyoM vRttAMta mahArAjA ko sunA diyaa| isase mahArAjA va prasanna hue, aura vicArane lage ki yaha merA dhArmika baMdhu hai, isake sAtha khamatakhAmaNA kiye binA mere zrIparyuSaNAparva pUrI taura se ArAdhita kaise ho sakate haiM? jAU isake sAtha khamatakhAmaNA karalaM | yaha nizcaya karake svayaM mahArAjAne jAkara caMdraprItama se samatayAmaNA kIye aura mamadAsIpati huna akSaroM kI chipAne ke lie suvarNakA eka paTTa banavA kara lalATa para bAMdha diyA pa usakA sArA hI rAjya usako vApasa de diyA, vizeSa meM devakRta usa prabhupratimA kI bhakkI ke nimitta 12000 hajAra gAMva diye| varSARtu bItane para mahArAjA udAyana vApasa apane vItabhayapattana meM pdhaare| jisa sthAna meM chAvaNI DAlI thI usa sthAna meM 10 rAje sAtha meM honese vahAM dazapura nAmA nagara vasA jisako abhi maMdasaura kahate haiN| caMDapradyotana sthApana kI huI navIna prabhupratimA kI usI taraha se bhAvabhakti karane lage / T . Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 1-2 ] tabacapana kAM ke [ 77 ] eka dina pauSadha meM madhya rAtri ke samaya vairAgya rasase prati hI kara dIkSA lene kI bhAvanA bhAne lage / usa arse meM jaMgama kalpataru zramaNabhagavAna zrI mahAvIradeva vicarate hue vItabhayapattana padhAre, jisase mahA rAja bar3e khuza hue, apane manoratha saphala hue jAna kara / saMsAra vinAzinI prabhudezanA zravaNa kara ke bhANeja kezIkumAra ko rAjyabhAra de kara svayaM prabhu ke caraNoM meM jA kara dIkSA lelI / mahArAjA udayana aMtima rAjarSi bane / prabhu ke caraNo meM dIkSA pAlate hue vividha prakAra kA tapa tapane lge| nirasa AhArAdi ke bhakSaNa se aMtima rAjarSi ke zarIra meM vyAdhi utpanna ho gayA / aMtima rAjarSi ko vyAdhigrasta dekha kara kisI vaidyane kahA ki mahArAja, Apa dadhi bhakSaNa kara ke zarIra kI rakSA kare 'zarIramArca khalu dharmasAdhanam', kintu ve maharSi zarIra para bhI nispRha ho kara grAmAnugrAma vicarate hue eka vakta vItabhayapattana padhAre / unako padhAre jAna kara maMtrIne mahArAjA kezI se kahA ki Apa ke mAmA sAhaba dIkSA se udvigna ho kara yahAM Ae haiM, ApakA rAjya chIna leMge / kezIne kahA bhale le lo, inhIM kA hI diyA huA hai| maMtrI ne kahA- aisA nahIM bana sktaa| milA huA rAjya vApasa kaise diyA jaay| inako jahara dilavA denA cAhiye | maMtrI ke vacanoM se kezI rAjAne paisA hI kIyA: gopAlako se dadhi meM viSa milavA kara dilavA dIyA, paraMtu devane tIna daphe dadhi meM se viSa hara liyaa| aMta meM viSamaya dadhi bhakSaNa karane se zarIra meM vyAkulatA ho jAnese anazana kara lIyA aura 30 dinakA anazana pAla bhAvanA bhAte hue unhoMne kevalajJAna prApta kara ke zAzvatA sukha-mokSa-ko prApta kiyA / usa vakta devane krodha meM Akara dhula kI varSA karake nagara ko dabA diyA / punaH isakA uddhAra zrI vIranirvANa se 1669 varSa vyatIta ho jAne para zrI kumArapAlabhUpAla karegA, evaM prabhu pratimA ko nikAla kara usI taraha udayamavat pUjegA " zrIvIranirvANataH SoDazazatamavaSaSTivarSANi yadA yAsyati tadA pazupurIta pratimAM kumArabhUyaH karSayiSyati, pUrva pUja viSyati seti" isa ullekha se siddha huA ki vItabhayapattana prAcIna tIrtha hai, aura kisI baka yaha jainapurI thI jahAM jainadharma rUpI sUrya tapa rahA thaa| aba socane kI bAta yaha hai ki ukta nagara kA phira se uddhAra huA vA nahIM, kumArapADhapAune prabhu pratimA ko nikalavA kara pUrvavat bhAva bhakti kI yA nahIM? kyoM ki vartamAna meM jo vItabhayapattana ( merA) hai vo . Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [78] zrI jana satya prakAza-vizeSAMka [varSa 4 dUsarI-tIsarI daphA basA huA hai-ataH vidvAnoM se merA namna nivedana hai ki ve isake upara adhika prakAza DAleM jisase jaina janatA para upakAra hogaa| lekhinI ko virAma dene ke pahale yadi vartamAna vItabhayapattana ke viSaya meM bhI kuccha kahA jAya to anucita na hogaa| prAcIna vItabhayapattana se tIna-cAra koza ke phAsale para jahelama nadI ke taTa para hI ghasA huA hai| isa samaya vItabhayapattana 'bhare' ke nAma se prasiddha hai| acchA kasbA hai, paMjAba se pezAvara jAte hue rAstA meM lAlAmUsA nAmakA jaMkazana AtA hai, yahAM se bhere kI tarpha rela gADI jAtI hai, khAsa bherA kA sTezana bhI hai| isa vartamAna bhere ko vase hue lagabhaga 800-900 varSa hue haiN| pahale yahAM jainoM kI vastI acchI thii| jainadharma kI jAhojalAlI thii| isa samaya jainoM kA eka bhI ghara zeSa nahIM rahA / kevala prAcIna eka jaina maMdira hai| jisa muhalle meM jaina maMdira hai usa muhallA kA nAma hai bhAvaDoM kA muhllaa| isa deza meM osavAloM ko bhAbaDe kahate haiN| bhAvaDoM ke muhalle meM jaina maMdira ke sivA khaMDarAta naz2ara AtA hai / jaina maMdara bhI ati jIrNAvasthA meM AcukA thA, giranevAlA ho rahA thA, jainoM ke Thaharane ke lie kuccha bhI sAdhana na thA, paMjAba ke jainoM kA bhI vizeSa lakSya idhara na thaa| sabhAgya se saM0 1980 meM pUjyapAda AcArya mahArAja zrImadvijayavallabhasUrijI mahArAja sAhaba ke suyogya ziSya svargIya upAdhyAyajI mahArAja zrI sohanavijayajI vahAM (bhere) padhAre-maiM bhI sAtha hI thA-isa prasaMga para paMjAba ke bahuta se sadgRhastha bhI vahA~ padhAre the| yahAM jainoM ke ghara-jaina dharmazAlAdi na hone se jainetara bhAIyoM ke makAna meM ThaharanA huA / mere ke loga zraddhAlu evaM bhadrika hai / jaba unako patA calA ki jaina sAdhu Ae haiM, taba saiMkaDoM naranAriyAM darzanArtha aae| jaina sAdhuoM ke AcAra vicAra kI bAteM suna kara mastaka dhUnAte hue Azcarya pragaTa karate-dhanya hai inako / AgedhAnoM kI prArthanA se khulle medAna meM upAdhyAyajI mahArAjane devaguru dharma ke viSaya meM joradAra vyAkhyAna dIyA aura Aye hue jaina baMdhuoM kA zrI jaina maMdira kI ora dhyAna AkarSita kiyA-jIrNoddhAra ke lie jora diyA, jisake phala svarUpa pUjyapAda AcArya deva 1008 zrImadvijaya vallabhasUrIzvarajI mahArAja kI AjJA se zrI AtmAnaMda jaina mahAsabhA paMjAba ne isa zubha kArya ko apane hAtha meM le liyaa| paMjAba zrIsaMgha kI madada se mahAsabhAne prAcIna maMdira kA jIrNoddhAra karavAyA-evaM prAcIna Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 1-2] vItabhayapattana kahAM hai tIrtha kAyama rakhA, yAtrioM kI subhitA ke lie eka choTIsI jaina dharmazAlA bhI bnvaaii| prabhubhakti ke lie saba prakAra kA prabaMdha kiyA huA hai-paraMtu yAtrioM ke AvAgamana ke vinA tIrtha kI zobhA nahIM ho sktii| yAtrioM ko kisI prakAra kI takalIpha nahIM hai-takalIpha hai to itanI dUra pahuMcane kii| __ yaha tIrtha baDA prAbhAvika-camatkArI hai| yahAM ke rahIsoM ko isa tIrtha para utkaTa zraddhA hai / jaba koI aisA prasaMga paDatA hai taba maMdirajI jA kara naivedya-zrIphala Adi caDhAte haiM aura prabhubhakti karate haiN| ata eva jaina janatA kA idhara dhyAna AkarSita karatA huA AzA rakhatA hUM ki yAtrika gaNa jarUra eka daphe Akara isa vItabhayapattana tIrtha kI yAtrA kA lAbha uThAyeMge ora samyaktva ko nirmala banAveMge / khAsa kara zrI sametazikharajI ko yAtrA kara dollI AnevAle yAtriyoM ko idhara AnA koI muzkila nahIM haiN| sujJeSu kiM bahunA ? jaina sAhitya sarvakALe jainee sAhityanA kSetramAM puSkaLa kArya karyuM che. jaina lekhake moTe bhAge dhArmika zreNinA hatA, caturmAsamAM vihAra karavAno jaina sAdhuone khAsa niSedha che, te samaye teo eka sthAne rahIne lakhatA. vaLI hemacaMdra ane evA bIjA ja itihAsamAM prakhyAta thayelA pratApI purUSe eka sthAne rahetA. te paNa graMtha lakhatA. lekhake moTe bhAge dhArmika zreNinA hatA tene pariNAme graMthe paNa moTe bhAge dhArmika zreNinA lakhAyA che. ane vaLI bhAratIya sAhityanA itara kSetromAM je viSaya upara carcA thaI che. te viSaya upara A lekhakee paNa carcA karI che. AdhyAtmika bhAvanAo, dhArmika kathAo, zi95zAstra ane tIrthakaratA e sAhitya mukhyatve che. te uparAMta vijJAnazAstra, kAvya, vArtAo, nATakaeN temaja lekhe vagere sAMsArika viSayanA graMthe dvArA paNa yathAzakya dharmane piSaNa ApyuM che. zrI. nA5 (na ') Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A ga ma vA nA zrIjamvUH prabhavaH prabhurgatabhavaH zayyambhavaH shriiyshoati prasiddha traNa bhadrAkhyaH zrutakevalI ca caramaH shriibhdrbaahurguruH| zIlasvarNakaSopalaH sa vimalaH zrIsthUlabhadraprabhuH, sarve'pyAryamahAgiriprabhRtayaH kurvantu vo makalam // zyAmAcAryasamudramasamitAH zrIbhadraguptAdayaH, zrImAna siMhagiristathA dhanagiriH havAmI ra vAmiSaHT zrIvairo mumirAryarakSitaguruH puSyo guruskaMdilaH, zrIdevarddhipurassarAH zrutadharA: kurvantu vo maGgalam // mAtra suvikhyAta traNa vAcanA purata ja nahIM paNa paramAtmA mahAvIradeva pachInA lagabhaga hajAra varSa je itihAsa Aje vikharAyelA paDa che ane jene sAlavA rInA niyata kramamAM sudaDha karI zaMkha"paddha karavAnI pATalIputrI vAcanA AvazyakatA che e suvarNa kALamAM thayelA vidvAna ne prabhA vika saMtamAMnA ghaNAkharAnAM nAme uparanI ATha paMkitamAM mAdhurI vAcanA AvI jAya che. ukata satenA jIvana saMbaMdhI je kaMI AchI pAtaLI sAmagrI prApta thAya che e parathI te vAlathI vAcanA mahApunI janadharma pratyenI anupama sevA ane jana zAsananI prabhAvanAne khyAla Ave che. ane teozrInA caraNAraviMdamAM mastaka sahasA DhaLI paDe che. eTaluM kahyA sivAya nathI cAlatu ke je dIrgha dRSTi doDAvI, deza zrI mohanalAla dIpacaMda! kALa yAne dravya-kSetra-kALa-bhAva prati mITa mAMDI teoe ucita prabaMdha na karyo heta arthAta "vAcanA ane graMtha bahutA" jevAM Avazyaka kAryo na Adaryo hota te sAce ja ApaNI pAse Aje je vArase saMrakSAyele rahevA pAmyo che ane enA baLa para Aje jainadharma anya saMpradAyanI madhyamAM aNanama zAre ubhela che te sthiti na ja saMbhavI zakata. vAcanAne sAmAnya artha te "bhaNAvavuM" thAya che. AcAryazrI ziSyane je sUtra ane artha zikhave che ene jana paribhASAmAM vAcanA ApI kahevAya che. paNa ahIM ukata vAcanA saMbaMdhI kahevApaNuM nathI. kAraNavazAta je sAmudAyika rIte vAcana thaI che ane janasAhityamAM je viziSTa ghaTanA tarike lekhAya che e paratve ahIM TuMkamAM kahevAnuM che. bhagavAna zrI mahAvIra devanA nirvANa bAda eka hajAra varSanA gALAmAM je ghaTanAo banI che, te A pramANe che: (1) pATalIputrI vAcanA ke je sthavira zrI bhadrabAhusvAmInA samayamAM thaI. lekhaka cekasI Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2]. AgAma-vAcanA [ 81] (2) mAdhurI vAcanA ke je sthavira zrI audilAcAryanI netAgIrImAM thaI. (3) valabhI vAcanA ke je vAcaka zrI nAgArjunanI dekharekhamAM thaI. A traNa vAcana saMbaMdhe atra vicAra karavAno che: madhya deTamAM sakhata duSkALa paDavathI sAdhuo judA judA sthAnomAM vikharAI gayA. Ama thavAthI abhyAsamAM vikSepa paDaze ane parasparamAM thate vimarza parAmarza aTakI ga. smaraNazakti paNa sateja thavAne badale maMdatAkati Daga bharavA lAgI. keTalAka vidvAna sAdhue kALanA bhaya banyA ane AcAra virAdhanAnA bhIrU keTalAka munipugae svecchAe anazana AdaryA. varSo bAda dezanI sthiti badalAI ane gamanAgamana pUrvavatuM sulabhatAthI AraMbhAyu tyAre upara varNita viSama paristhitimAMthI jeo bacI gayA hatA te sarva saMte magadha dezanA pATalIputra nagaramAM ekatra thayA. parasparanI yAdadAsta tAcha karI agiyAra aMga sudhInA jJAnanA AMkaDA meLavI lIdhA; paNa bAramA daSTivAda aMga tAtA keI dekhAyo nahIM. e veLA saMpUrNa caudapUrvanA jANakAra zrI bhadrabAhusvAmI bAra varSane ema dhAraNa karI nepALa dezamAM rahyA hatA. e saMbaMdhamAM laMbANathI varNana tigAlI pannA, Avazyaka cUNi ane pariziSTa parva AdimAM apAyeluM che. TUMkamAM eTaluM ja kahevAnuM temanI pAse lagabhaga pAMcase zige pUrvajJAnanI prApti arthe pATalIputranA zramaNa saMdhamAMthI gayA chatAM kALanA mAhabhyathI kahe ke abhyAsa karavAnI kSINa thatI zakitanA kAraNe kahe-game te kAraNe-mAtra emAMthI ekalA thI sthUlabhadramuni TakI rahyA. temaNe daza pUrvanuM jJAna barAbara prApta karyuM jyAre bAkInAM cAranuM te mAtra mUtrathI ja ane te paNa have pachI anyane na bhaNAvavAnI AjJA pUrvaka meLavyuM. e samaye cauda pUrvadhara zrI bhadrabAhu svAmI je zabda uccAre che e parathI bhaviSya kALanI viSamatAnI kaMIka jhAMkhI thAya che: zaTALamaMtrI jevA kulIna kuLamAM janma pAmIne vidyAsaMpanna sthUlabhadra jevA gaMbhIra ne vinayazIla purUSa, ke jeNe oNsyA vezyA sAthenI bAra varSanI gADhI prItane, sApa kAMcaLIne tyAga karI de tema, kSaNavAramAM tyajI dIdhI ane naMdarAjavInA maMtrIpadanI ThakurAIne Thokara mArI kevaLa virakata bhAve bhAgavatI dIkSA svIkArI saMyamamAM zaurya dAkhavyuM, ane jene anya je na maLe evuM preyasI kemyAna AvAsamAM varasa bhejana laI cAturmAsa karyuM ne tene zrAvidma banAvo-evA prabhAvazALI paNa zratajJAnane durUpayoga karavAmAM tatpara thaI gayA tyAM bIjA echI zakitazALI manuSyanI zI vAta karavI ? samaya bArIka AvI rahyo che. mAnava samudAyanI mAnasika zaktione prati samaya hAsa thai rahyo che. kSamatA ne gaMbhIratA naSTa thatI cAlI che. evA samaye bAkInA pUrvenuM jJAna pracalita thAya emAM mane zreya nathI jaNAtu." A vayane mAtra te kALa puratAM ja sAcAM hatAM ema nahIM paNa Aje pazu teTalAM ja sAcAM ane zraddheya che. gurUgama vinAnuM ane adhikAra vihuNu jJAna barAbara pacatuM nathI ja, ulaTuM adhurA ghaDAne jema chalakAI jaI vinAza notare che. (2) mAdhurI vAcanA-A vAcanA zrI vIra nirvANu samayathI saM0 827 thI 840 sudhInA gALAmAM thayAnuM maMtavya mAnazrI kalyANavijayAta che. e saMbaMdhamAM nI Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8i2]. zrI jaina satya prakAzavizeSAMka [varSa 4 nirvANu saMvat aura jena kAla-gaNanA" nAmaka pustakamAM laMbANathI judA judA graMthanA AdhAre TAMkI maMtavya siddha karavAmAM prabaLa prayAsa teoe sevyA che. jo ke pATalIputrI vAcanA jeTaluM vistArathI varNana A saMbaMdhamAM maLatuM nathI chatAM AnuM mahattva ochu nathI ja, AcArya malaya marijI nadITImAM, itiSa karaMDaka TIkAma, bhadrezvaranI kathAvalImAM ane kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUriravita egazAstrI vRttimAM mAdhurI vAcanA sabaMdhI mahatvapUrNa ullekho daSTigocara thAya che. AcArya AMdalajInA samayamAM paNa duSkALanA kAraNathI Agama zrata avyavasthita thaI gayuM hatuM. keTalAye vRtadhara sthaviro paraka prayANa karI gayA hatA. vidyamAna zramaNagaNamAM paNa paThana pAThananI pravRtti maMda thaI cUkI hatI. AdhArabhUta kRtadhara tarike nAma levAnuM hoya che. e samaye-e pradezamAM-mAtra zrI kaMdilasUri hatA. durbhikSanI avyavasthA sudharatAM ja ukata saMtanI chAyAmAM mathurAmAM . bamaNusaMdha ekatra thayo ane Agamane vyavasthita karavAnI Avazyaka kAryamAM lAgI gayo. jemane je je sUtra athavA te ene amuka bhAga yAda hatuM te lakhI levAmAM AvyA. e saMgraha parathI Agamane vyavasthita karI pUjya zrI aMdalAcA sAdhuone vAcanA ApI. tethI ja A mAdhurI vAcanAnuM bIjuM nAma ' kaMdilI vAcanA " paNa kahevAya che. sAmAnya mAnyatA evI che ke Agama zAstra, zrI devagiNi kSamAzamaNunA samayamAM, zrI viparAtuM 880 varSe pustakArUDha thayA. e pahelAM tamAma ArAma AcArya, upAdhyAya ane sAdhuone mukhapATha hatA. arthAt skRtinA baLa para e jJAna nabhatuM, A mAnyatA pas; bAdhA "varTAdi ufma natha... nI che paNa e ekAMtarUpe svIkArI levAnI jarUra nathI. e sAthe anugadvAra sUtramAM kahevAyuM che ke "patra pustaka para lakhAyeluM jJAna dravya kRta' gaNAya." have je zrI dezagiNi pUrve zrata lakhAyeluM hota ja nahIM te uparyukta ullekhanuM kAraNa na ja raheta. eya bIjA ke lAka pADo parathI sahaja anumAnI zakAya tema che ke zrI devahaMgaNi kSamAbamaNunA samaya pUrve paNa jainazAstra lakhavAnI pati zarU thaI cUkI hatI. alabata, eTaluM kahI zakAya ke e kALamAM moTA bhAganI smaraNazakti ati sateja hovAthI sarva kAMi lepabaddha karavAnI AvazyakatA nahatI. (3) valabhI vAcanA je samayamAM mathurAmAM Arya skaMdilajInI AgevAnI heThaLa AgamavAcanA thaI, e lagabhaganA kALamAM valabhInagarImAM zrI nAgArjunasUrinI deravaNIthI zramaNusaMdha ekaThA ma. AjanI mAphaka e kALe nahotAM samAcArapatro ke nahotAM tAra yA patravyavahAranAM sAdhano ke jethI bhAratavarSanA eka khUNe thatI kAryavAhIne hevAla jhaTa bIjA khUNe pahoMcI jAya. vaLI pAdavihArI zramaNa niyata samayamAM ekAdA nirNata sthaLe ekatra thAya e vAta paNa sulabha nahotI. AjanA jevI zAMti na te sarvatra pavatI hatI ke na te AjanI mAphaka vihAranI sAnukuLatA hatI. A kAraNone laI valabhInA zramaNUvargane mathurAmAM banatA banA nI jhAMkhI sarakhI nahAtI. bAkI je dubhikSe, ane je abhyAsI jJAtAonA kALadharma, zeSa sacavAI rahela jJAnakuMjane saMgrahIta karavAnI pharajanuM bhAna zrI dilasUrine karAvyuM te ja kAraNe che. nAgArjunane preraNA dIdhI. A vAyanAmAM agrapaNe AcArya Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2 ] agama-vAcanA [ 83] nAgAjIne bhAga lIdhe hovAthI e nAgArjunI vAcanA' tarIke paNa oLakhAya che. A bhaya vAcanAo judA judA sthAnamAM thayA chamAM kALanI dRSTie samakAlIna che. emAM ja visarAi jatA Agama jJAnane-bhulAI ja prakaraNa-adhyayana ke udezAne punaH ekavAra pa parane saMbaMdha joDIne vyavasthita karavArUpa ati Avazyaka kArya pAra utAravAmAM AvyuM. durbhAgyanI vAta eTalI ja che ke ukta vAcanAonA kArya mAMthI paravAyA bAda siddhAMte.hAraka A banne mahAsthavirene paraspara maLavAnuM nathI banyuM. eTale ja ubhayamAM keTaleka phera rahI gayo che, je vidhamAna TIkAonA ullekha parathI nayanapathamAM Ave che. te pachI viddhAni kSamAzramanuM nAma Agama pustakArUDha karavAmAM mukhya bhAga bhajave che enuM zuM kAra ? A prazna saha 8 saMbhave che ane e saMbaMdhamAM munizrI dayANavidAyujIe je samaya karyo che te buddhimAM utare te che eTaluM ja nahIM paNa dhAra mUkavA lAyaka che uparyukata vAcanAo thayAne lagabhaga doDhaso varSa vyatIta thayAM tyAre valabhInagaramAM zrI de hiMgaNi kSamAbamaNunI adayakSa sa heThaLa zramaNusaMdha ekatra thaye. pravartI rahelI paririthati para, divasanadivasa kSINa thatI smaraNazakitapara ane palaTAtI deza sthiti para, bArIkAthI avalokana karyuM. puSkaLa vicAraNAne aMte vidhamAna sAhityane graMthArUDha karavAno nirdhAra karyo. e veLA agAunA be vAcanAnA samaye khapapuratA lakhavAmAM Avela siddhAMta mejuda hatA te ekatra karavAmAM AvyA. e uparAMta je je graMtha-prakaraNa mojuda hatA te, ane je je viSaye e samayanA zramaNonI yAdadAstamAM ramatA te sarvane TakAvI levAyA. e samaye ja ubhaya vAcanAnA bhataphe banatI samajutIthI miTAvI, paraspara samanvaya sAdhI sUtrapAThamAM ekavAkayatA ANunA zubha prayAso sevAyA. Ama chatAM jemAM mahattvanA bheda ke pAThAMtara najare paDayA te TIka-cUrNiAdimAM saMgRhIta karavAmAM AvyA. keTalAka prakIrSaka graMtha je mAtra eka vAcanAmAM ja hatA te te rIte utArI levAyA ne pramANa manAyA. Ama pUjya devagiNi kSamAzamaNe verAyelAM metIone mALAbaddha karavArUpa mahAna ane bhAvi jAne ati lAbhadAyI kArya karyuM. - pUjya devaddhigaNie siddhAMta lakhavAmAM zrI RdilAcAryanI mAdhurI vAcanAnuM anukaraNa karyuM che ane jyAM jyAM nAgAjunI rAyanAM sAthe matabheda- kAThameTa nevAmAM AvyuM tyAM e vAtane TIkAmAM nirdeza karyo. vaLI ja pAkatara nAgArjuna vAcakanA anuyAyI koi paNa rIte jatA karavAne taiyAra hatA te savane mUla sUtramAM "bAyamtare kuLa" evA zabda sahita ullekha karava.mAM vA. A vastunI sAbiti mATe munizrI kalyANuvijayajI lagabhaga sAta bAbAnAM udAharaNa Ape che. zrIdevaddhi gaNi kSamAzrama nadInI yugapradhAna sthavarAvalImAM skela che ane nAgArjuna e ane AcAryone vaMdana karyuM che. paNa emAM zrI nAgArjunanI A kakSAe zrI skaMdilane karela vaMdana viziSTatA sUcaka che, ane eTale sudhI kahI dIdhuM che ke Aja sudhI bhAratavarSamAM dilAcAryanA anuyogane pracAra thai rahyo che. vaLI jatiSkara ka TIkAmAM AcArya malayagirijIne paNa e ja mata che. A sivAya bIjA dAlA che jenI carcA ane asthAne che. kadAca A mAnyatA sau koI na paNa svIkAre chatAM eTaluM te vistadeha spaSTa che ke vidyamAna Agamane je Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [] zrI jaina matya prakAza-vizeSAMka [ ' 4 aATha ApaNI najara sAme taikhaya che enA prakAra ukta bahApurUSo che te ke ane pAnA putarka TAvI javAra jatA aTavanara paramapadI mana zrI. daini kSamAtra hai. dIpa dRSTithI a AnA zra! gareTa na thaya ta ke je A kyAre satA timiramAM ApatAM mRta! Aje gabara sapraya pAse mULa sUtra jevI koi vastu nathI jethI pAchaLanI racanAmAM bhinnatAne sumAra nathI rahyo; tema ApaNI paNa dazA thaI hota. jainadhamanI sanAtanana, menAM tattvanAM aAvatA te vaMzachatA sthApavAnuM eka mAtra sAdhana Agama ja che, kALanI karA pheraphArI ne dezanA palaTAtA sacAge. chatAM, mAnyatAnA kadAcahAne vaLagI na rahetA kevaLa dhovAnuM avalaMbana caDI mAtra paramArtha daza najara sanmukha rAbhI, mULasthApe sAru karavAnuM kAma karanAra uparyukata mahApurUSo dhanyavAdane pAtra che 1 bhAra bhUri vadana hai| e satane ! prAraMbhamAM TAMkela stutimAM zrI nAgArjunanu nAma dekhAtu nathI. vaLI nadImAM Apa vAmAM Avela purI sugapradhAna padAvalImAM temaja vI yugapradhAnane patrImAM krama tathA nAmamAM corI kara dekhAya che. tethI e aMtetenI karelI rIte ja paNa mati karyuM. catI nathI. emanAM je A pAtaLAM jIvano khorAka prasaMga praba thayo che te thI. niza kapaze. kahI zakAya ke bIjI badhI bhAkhate karatAM gamakhANa ane paramArtha tti e temanAM mukhya bindu hatAM. najara pathI jemanAM nAma nathI lakhamAM ke sarvane paNu vadana thai jAya che. Ama prAraMbhanI A paMkitanA satAnA jIvana jANavAnI jijJAsA saheja pragaTe che, prasiddha vAcanAomAM emAMnA keTalAka sAkSIbhUta che. chatAM ene zramatI sAcI sapha gujarAta cheDI jaMgaLa ne bihAra tA, pANA ane maza tarI kadama mAMDavAnI jarUra che. mathurAnA kaMkAlITIlAmAMtho je vastu prApta thai che. e parathI keTalIka bAbate para ajavALu paDayu che. zrIkalpasUtramAM AvatAM ukata bhramaNAnAM nAma sAthe joDAyemAM gAtrAnAM mULa hI mUlyAM che. hajI dhameLa karavAnuM kSetra mAM vighna che. dura javAnI jarUra nathI. varSo sudhI bhulAi gayelI sarAka jAti tarapha najara karIzuM ane e sabaMdhamAM jude jude sthaLe videzI ItihAsakAroe karelAM ullekhA tarapha daSTi pharIzuM te sahaja jaze ke eka ve e smRti maMdhamAM ama ne haze. vaLI eTaluM to paDu che ke kalyAnaka bhUmi e taraph chaeN, camajinapratizrI mahAvIra dezanA vihAra tu e ja kSetramAM che ane tyAranA TayA tyAMthI ja prAma thayA che ane temanA jIvanane zaivara sudhane mULa pa6 tyAM tIta jyAM che. je dubhikSAe vAcanA 1 agatya ubhI karI e ja durbhikSanA kapaNa varSomAM pratihAsa sAMkaLI zakAya tevI ghaNI ghaNI sAmagrI naSTa thai, Ama chatAM bhagyu taye bharUca ' e kahetI muLa ruM kara kuTu vAkuM lAbhI zakAya tema che ne rAta kAne relamenA nighna A Na kSetramAM paDecI che. satvara e kAryamAM lAgI zabdanI jAya che, jaina samAje emAM pUrNa sahakAra ApavAnI agatya che. ane ema thAya to ja A svasthata tirAma taiyAra karavAmAM A prakAranI mAnunA pa pAse, eTaluM ja nahi paNa hajAra varSanA emAMthI ghaNu navu jANavAnuM prApta thaze. eTalu karIzuMye pUrvAcAryonu kaiMka aMze kAju badA karavApa soya varo ! Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ID | Arya sthalabhadrajI mahArAjanAM || . be ziSyaratno A mahAgiri ane Arya hastInA jIvananA viziSTa prasaMge.-jinaka95nA svarUpa sAthe. lekhaka: munirAja zrI suzIla vijayajI upakrama "ka tsA vasu parama pavitra pUrva purUe, sAkSaravaree ane samartha kavivaree, vasuMdharAne "ratnagarbhA " vizeSaNathI vibhUSita karI che, te yathArtha ja che. kAraNa ke eka ekathI caDhIyAtAM, bahu mUlyavALAM, aneka raste temAMthI utpanna thAya che. manuSyane paNa e ja vasuMdharA para utpanna thAya che. ane jagatamAM jenI kiMmata ke paNa rIte AMkI zakAtI nathI evo durlabhamAM durlabha manuSyabhava che, ke jenI ekeka kSaNa aNusUlI che. devendrone paNa jhakhanIya ane ciMtAmaNi ratna samAna A manuSyabhavanI paravA karyA sivAya ene vaDaphI nAkhI, agaNita manuSe yamarAjAnA dhAmamAM pahoMcI gayA, ke jemanuM nAmanizAna paNa nathI rahyuM. paraMtu je mahApurUSoe jIvanane ucamAM ucca Adarzamaya batAvyuM hoya, AtmaguNone vikasAvyA hoya, AtmAne sAnathI vAsita karyo hoya, yugalavilAsane lAta mArI haya, sarvavirati rUpe cAritra pAmIne pitAnA AtmAne tAryo hoya, jatanA jIvopara upakAra karIne emane saMsAra sAgarathI taravA mATe naukA samAna banyA hoya, zAstra-siddhAMtanuM dahana karIne bhAvI prajAne mATe jJAnane prajAne samarpI hoya, "savI jIva karUM zAsanarasI" evI bhAvanA bhAvI hoya, ahiMsAne Dilima nAda vagaDA hoya, ane jenuM jIvana sarve ne AdaraNIya hoya; evA mahApurUSenI ujajavaLa kIrti "vAsaMdhivAthaRjagatamAM jayavaMtI varte che, ane teo sarvane vaMdanIya bane che. zAstra-siddhAMta, ItihAsa vagere grantha evA mahApurUSanAM yazagAna gAya che. carama caturdaza pUrvadhara, mahAmaMtrI zakaTAlakuladIpaka, maurya samrATa candragupta pratibaMdhaka, duSkara duSkarakAraka, zrI thulIbhadrajI mahArAjanA paTTaprabhAvaka, AdhadazapUrvadhara, yugapadhAna, AyaM mahAgirijI ane Arya hastI svAmI paNa e ja koTinA mahApurUSa hatA. A mahApurUSanA saMbaMdhamAM ghaNuM lakhI zakAya ema che, paraMtu sthAna ane samayAdikanI anukULatAne anusarIne A mahApunA jhagamagatA jIvananA viziSTa prasaMge ja ane AlekhavAnA che, ke je saune AdarzarUpa bane ! Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jana satya prakAza-vizeSAMka [varSa 4 sAMsArika paricaya saMbaMdhI kAMIka A mahApuruSanAM janma, mAtA-pitA ke kuLa saMbaMdhI kaMi paNa ullekha daSTigocara thatuM nathI. parama pavitra zrI kalpasUtramAM temaja pariziSTa parvamAM paNa teno ullekha nathI. mAtra zrI kalpasUtranI sthavirAvalI parathI eTaluM ja jaNAya che ke Arya mahAgirijI elApatyazetra" nA che, ane Arya sahastIsvAmI "vasigotra "nA che. bIjuM kumArapAla bhUpAla pratibaMdhaka kalika lasarvajJa bhagavAna zrI hemacandrasUra zvara racita pariziSTa parvamAMthI eTaluM jaNAI Ave che ke A banne mahApune bAlyAvasthAmAM yakSA nAmanI AryAe temane mAtAnI jema ucheryA hatA, ane uccattama dharmazikSaNa ApyuM hatuM. tene laIne ja temanA nAmanI pUrve Arya upapada tarIke belAya che. te bane jaNa eka ja nagaranA hoya temaja paraspara mitro hoya, tema paziSTanA pATha uparathI kalpanA thaI zake che. A uparAMta yugapradhAna gaNakA parathI teone gRhasthaparyAya paNa meLavI zakAya che. Aryamaha girijI mahArAjane gRhastha paryAya 30 varSane ane Arya sahastIone 24 vaSane hate. cArigaradananI prApti bAlyAvasthA sphaTika jevI nirnala hoya che. paNa jema sphaTika ranano samipamAM game te vastu ApaNe lAvIne mUkIe, te emAM tAdRza pratibiMba paDe che, tema bAlakanA jIvanamAM ApaNe jevA saMskAra pADIe tevA saMskAra paDe che. A mahAgiri ane Aye suhastIne yakSA nAmanI Aye bAlyAvasthAmAM ja sArA saMskAra pADI uccattama dharma zikSaNa ApyuM hatuM. AnA pratApe banne mahApurUSoe zrI syulIbhadrajI mahArAjanI pAse cAritra aMgIkAra karyuM* AvA bhagIratha mahAvrate jIvanabhara nibhAvavAnI bhISma-pratijJA karavI e kaMi skUla zarIranA guNo nathI, paNa e AtmAnA ja guNa che. yAre mAnavane uccattama jIvananI tAlAvelI jAge che, tyAre mAnava, mAnava maTIne, deva bane che. ----- --- -- - - - - - - - - -- --- ---- -- --1 therassa Na anjathUlabhaddassa goyamasaguttassa aMtevAsI ime duve therA aMtevAsI ahAvaccA abhira gayA hutthA, taMjahA-there ajamahAgiri "plaavthata " re manasurathI "vasisa' ke zrI vAsupiyA pR0 (162) 2 tau hi yakSAryayA bAlyAdapi mAtreva pAlitau / ityAopapadI jAtau mahAgirisuhastinau // 37 // pariziSTaparva sarga 10 3 "mahAna saMprata athavA janadharmane digvijaya " e nAmanA pustakamAM Arya suhastI svAmIne gRhasthaparyAya 30 varSane batAvela che. 4 "yugapradhAna gaThikAmAM Arya mahAgiri mahArAjane dIkSA paryAya 40 varSane, ane AyaM suhastIne 30 varSane dIkSA paryAya che. " mahAna saMprati athavA jenadharmane digvijaya" mAM Arya sahastone 24 varSane dIkSA paryAya kahe che. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a-ka 1-2] be ziSyaratna [ 87] paraMparAgata maLela vAraso vizvavaMda prabhu zrI mahAvIradeve vizvanA sarva bhAvene kevalajJAna vaDe hAthamAM rahelA AMbaLAnI peThe jANyA, eTaluM ja nahIM paNa surAsurendroe racelA samavasaraNamAM ArUDha thaIne, artharUpI sudhAvaNa vANIne varasAda varasAvI, dharmarUpI kA5narUne navapallavita banAvyuM. gautamAdi gaNudharIe temAMthI buddhirUpI svayaMbhUramaNa samudro bharI lIdhA, ane dvAdazAMgIra pIpa bAra mahAnadIe bhavya prANIonI dharmapipAsAne zAMta karavA bahetI mUkI. prabhu mahAvIrasvAmInI vidhamAnatAmAM ja nava gaNudhare nirvANa pAmyA hatA. phakta prathama gaNadhara zrI gautamasvAmI (idrabhUti ) ane paMcama gaNadhara zrI sudharmAsvAmInI ja vidhamAnatA hatI. A bemAM dIrdhAyuSyavAna zrI sudharmAsvAmI hovAthI ga7 vagerene sarva bhAra temane zire hate. eTale bhAvI prajA mATe dvAdazAMgI temanI ja kAyama rahI. zramaNa bhagavAna mahAvIranA nirvANa bAda vIza varSe zrI sudharmAsvAmI mukitamahelamAM padhAryA. temane vAraso thI jaMbusvAmIne soMpAyo. teo vIranirvANa bAda 64 varSe mekSamAM padhAryA, ke tarataja "mana:paryavajJAna, paramAvadhi. pulAka labdhi, AhAraka zarIra, kSapakazreNi, upabhazreNi, jinakalpa, parihAra vizuddhi sUkSmasaMparAya, yathAkhyAta cAritra, kevalajJAna ane mokSagamana; A bAra vastuone bharatakSetramAM vicacheda thaye. emane varase zrI prabhavasvAmIne soMpAye. temane vAraso (dazavaikAlika sUtranA kattAM ) zrI sayaMbhavasUrine soMpAye. temane vAra zrI yazobhadrasUrine saMpA. temane vArase zrutakevalI bhagavAna bhadrabAhusvAmIne saMpA. temaNe aneka graMtha para niyukitao racI. te sivAya, vyavahArasUtra, dazAzrutaskaMdha, bahatA kalpa, kalpasUtra, vagere aneka graMtha racyA. teo vIrA, 170 varSe devaleka gayA. temane vAraso tharama caturdazapUvedhara sthavira sthUlabhadrajI mahArAja ne soMpAye.teo vIrAtu 218 (215)mAM devaloke siDAvyA. temanA svargAreNu bAda chellA cAra pUva (kalyANapUrva, pANavAyapUrva, kriyAvizAlapUrva, ane lekabindusArapUrva), samacaturastra saMsthAna, vatraSabhanArAya saMdhayaNa ane mahAprANadhyAna viccheda pAmyAM. temane vArase vidhamAna darzapUrvadhara Arya mahAgirijI ane Arya suhastIjIne soMpAye. 5. 1 AcArAMga, 2 sUyagaDAMga (sUtrakRtAMga), 3 kANAMga, 4 samavAyAMga, 5 vyAkhyAmazapti (bhagavatI), 6 jJAtAdharmakathA, 7 upAsAdazAMga, 8 aMtagaDa (aMtakRdUdazAMga), 9 aNunaravavAI dazAMga ( anuttarapAtikadazAMga), 10 praznayAkaraNa, 11 vipAkasUtra ane 12 draSTivAda. 6 titthaM ca suhammAo niravaccA gaNaharA sesA / -vyAkhyAprAptivRtti / 7 " vorA bIjI sadImAM darAjAnA samayamAM-dezamAM (magadhamAM?) eka samaye uparAuparI bAra varSane mahAbhISaNa dukALa paDatAM saMghane nirvAha muzkela thatAM kaMThastha rahela' dharma sAhitya lupta thavAne bhaya thatAM, sukALa Ave magadhamAM-prAyaH pATalIputra (paTaNa)mAM saMka bhego thayo ne je je yAda hatuM te badhu ekatrita karyuM AvuM nAma madha-( pATalIpatra ) pariSada kahIe te cAle. AcArAMga Adi 11 aMge saMdhAyAM ane bAramuM draSTivAda nAmanuM aMga nAza thayA vuM lagabhaga hatuM, ane mAtra AyaMbhadrabAhu ja te vakhate 14 pUrva dhara hatA. www.jainelibrary.o Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jana satya prakAza-vizeSAMka yugapradhAna-kALa zramaNa bhagavAna mahAvIradeve zrI gautama gaNudhare pUchelA praznanA pratyuttaramAM jaNAvyuM ke-he gautama ! mArI pATe thI sudharyAthI zarU karIne vAvatu 5sahari sudhI 2004 yugapradhAna AcAryo thaze. te paikI Arya mahAgirijI ane Arya nuhartA navamA ane dazamA yugapradhAna tarIke che. ane mahApurUSane yugapradhAnakALa yugapradhAna gaThikAmAM ApyuM che. Arya mahAgirijIne 30 varSane ane Arya sustIjIne 46 varSa che. luptajinakakSanI tulanA ane tenA nAyaka Arya mahAgiri eTale paramatyAganI mUrti, akhuTa jJAna bhaMDAra, ane luptajinakakalpo jhaMDe uDAvanAra Adha yogIzvara, vIra saMvatanA trIjA saikAnI eka mahAn samartha vyakita. temaNe aneka ziSya karyA ane pitAne gaccha Arya surastIne seM. jinaka95ne vicchedra thayela hovAthI macchanizrAmAM rahIne ja luptajinakalpanI tulanA karavA lAga. sarvaviratinA tejathI chalakAI jate muni jayAre yugabhUmikAmAM praveza kare che tyAre tenuM Atma-saudarya jagatanA sarva ne AMjI de che. bhagavAna jaMbusvAmI mukita mahelamAM padhAryA e ja samaye jinaka9pa vicchinna thaI gayela hoI vicchinna jinakalpanI tulanA karIne tene sateja karavAnuM bahumAna e mahApurUSane ja dhaTe che. jinapanuM svarUpa prAsaMgika rIte ahIM jinakalpanuM svarUpa ALekhatAM amane AnaMda thAya che, kAraNa ke A NA pUrvamaharSioe sva AtmAne keTalo badho keLavyuM hatuM, mehasAmrAjyanA samartha saMdha draSTivAda nimitte kaMika vicAra karavA lAgyuM. bhadrabAhu A vakhate nepAla dezamAM mahAprANa nAmanA dhyAna mATe gayA hatA. temanI pAse sthUlabhadra Adi sAdhuone "pUrva" zIkhavA saMdhe mokalyA. sthUlabhadra mULa nAgara brAhmaNa, naMdanA maMtrI zaMkaDAlane putra, ne vIrAt 156mAM dIkSA lenAra. temaNe daza pUrvanI mULasUtra tathA artha sahita vAcanA lIdhI ne chevaTanA 4 pUrvanI mULa mAtra vAcanA lIdhI. A sarva zrI bhadrabAhunA svarga gamana-vIrAt 170 pahelAM banyuM." " A samayamAM sthUlabhadranA sIdhI bahena dvArA prApta thayela bhAvanA, vimukti, ratikalpa ane vivikataca-e nAmanAM cAra adhyayane pakI prathamanAM be adhyayanane AcArAMga sUtranI be cUlikA tarIke pejita karyo ane bIjA be adhyayanane dazavakAlikanI cUlikA tarIke thAjita karyA. sthUlabhadra vIrA ra19mAM svargastha thayA. teo chelAmAM chelA 14 "parvadhara " (pUrvajANanAra ) [ pariziSTa parva sarga 9 ]." -zrI jainasAhityane saMkSipta itihAsa. pU0 36-37. 8 maeffsudatyA thaikattA : rUA ( pariSahAdhupadravairakampyatvAt mahAgiririva mahAgiri / karmadrumonmUlane suhastIva suhstii||) 9"vRcchinne jiNakappe kAhI jiNakappatulaNamiha dhIro / taM vaMde muNivasaha mahAgiri paramacaraNadharaM // 1 // - kalpasatra / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2 e ziSyarane [8] yoddhAo sAme kevI rIte bAtha bhIDI hatI, anaMta darzana, anaMta jJAna kevI rIte prApta karyuM hatuM ane chevaTe mukita ramaNIne kevI rIte varyA hatA; e sarva vRttAMta ApaNe jANI zakIe chIe. temaja jinAkapane aMgIkAra karanAra mahApuruSa kai koTIne huM joIe? ochAmAM ochuM tenuM jJAna keTaluM hoya ? saMghayaNa karyuM hoya ? sAmarthya keTaluM hoya ? jinakalpa aMgIkAra karatAM pahelAM sva-abhAne keTale keLavaLe joie ? ane jinakalpa svIkAryA bAda game teTalA vikaTa prasaMge upasthita thAya, te paNa koInI paNa dayAnI zikSA karyA sivAya ke leza mAtra A raudra dhyAna kyA sivAya, karelAM karmone bahAdurIthI bhegavI, tene bhasmIbhUta karI, ghAti adhAti sarva karmone cakacUra karI, chevaTe janmamaraNa pherI TALI vAvatuM anata, avyAbAdha, avicala evA mekSane kevI rIte meLave che; vagere svarUpa khyAlamAM Ave che. vizvaprakAzaka sahastrAzuM potAnA suvarNamaya sahastra aMzune saMharI laIne astAcala parvata upara prayANa karI gayo hoya, ghanaghora aMdhakArano paTa patharAI gayo hoya, sarva cha ArAmanI icchAthI nidrAne adhIna thayelA hoya, kALa kALanuM kAma karI rahela hoya, ane madhyarAtrine samaya thayelo heya; e samaye jinakalpa amala-buka mahApurUSa jAyata thaIne A pramANe ciMtavana kareH mArA AtmAne meM saMsAra-samudrathI tAryo, Adhi, vyAdhi, upAdhine choDI, dhana-dolata, kuTuMba-kabilA sarvane tIlAMjali dIdhI, dandrayadamana karyuM, kaMdarpadalane kahyuM, ninidAna kuzalAnuSThAna pUrvaka nirmala-cAritra pALI AtmAnuM kalyANa karyuM, parahitane mATe ziSyasamudAya paNa ghaNe karyo. gacchanuM pAlana karanArA evA samartha ziSya paNa thayA ane have vartamAna kALamAM viziSTa prakAre svaAtma-karayANa karavA mATe ucca prakAranuM anuSThAna karavuM ucita che. e pramANe ciMtavIne viziSTa jJAnapUrvaka zegha AyuSyanI svayaM AcanA kare. jo tathA prakAranA viziSTa jJAnano abhAva hoya to viziSTa jJAnavALA anya AcAryavaryane pUchIne zegha AyuSyane nirNaya kare. alpa AyuSavAna hoya to "bhakataparijJA" vageremAMthI koI paNa eka maraNa aMgIkAra kare. ane jo dIrdhAyuSavAna hoya, ktAM paNa jaMghAbala atyaMta kSINa thaI gayela hoya te vRddhavAsa svIkAre. zArIrika baLa sArAmAM sAruM hoya, vajaRSabhanArAca saMdhayaNa haya, jadhAbala kSINa thayeluM na hoya te jinakalpa abhilAvuka prathama pAMca prakAranI tulanA vaDe karIne AtmAne tele. te A pramANe "taveNa satteNa sutteNa egatteNa baleNa ya / tulaNA paMcahA vuttA jiNakappaM paDivajao // [tapasA satvena sUtreNa ekatvena balena ca / tulanA paJcadhoktA jinakalpaM pratipadyamAnasya // 1 // ] ta5 vaDe, sarva vaDe, sUtra vaDe, ekava vaDe ane baLa vaDe, A pAMca prakAranI tulanA vaDe karIne jinakalpane pratipAdana kare che, tulanA-bhAvanA-parikame A sarva paryAya che. bIju A jinakalpane aMgIkAra karanAra mahApurUSa prAyaH AcArya, upAdhyAya, pravartaka, Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka sthavira ke gaNAvacchedaka A pAMcamAMthI koI paNa eka he joIe. te kaMdarpAdi10 pAMca aprazasta bhAvanAne tIlAMjala daI uparyuMkata prazarata pAMca bhAvanA vaDe karIne AtmAne teNe te A pramANe : (1) tapabhAvanA-----sudhAne jItavAne mATe tapabhAvanAthI va AtmAne tele, kadAcita deva vagerenA upasargAdikathI anekaNIya (akathya) AhArAdika thaI jAya, zuddha bhikSA na maLI zake, divase para divase vyatIta thatA jAya, cha cha mahinAnAM vANAM vItI jAya, chatAM paNa levAmAtra calAyamAna na thAya, ane UlaTo AtmaraNitAmAM talina thatuM jAya. A pramANe tapabhAvanA vaDe karIne prathama bhAvanAne bhAve. (2) sattabhAvanA-bhaya ane nidrAne jItavAne mATe satvabhAvanAthI svaAtmAne tAle. A bhAvanAnA peTA vibhAga 11pAMca varNavelA che. aMdhakAramaya rAtri thaI gaI hoya, sava vizva nidrAne vaza thaI gayuM hoya. te samaye (1) upAzrayamAM, (2) upAzrayanI bahAra, (3) cokamAM, (4) tyagRhamAM, (5) ane pAMcamI vakhata bhayaMkara mazAnamAM ema uttarottara sarva sthAnamAM kAusagga dhyAne rahe. A pAMca prakAranI sattvabhAvanAthI udNa thayA bAda parata mahAtmAne jagatanA koI paNa prANuthI bhaya rahetuM nathI. ane dina hoya ke rAta hoya chatAM paNa AMkhanuM maTaku sarakhu paNa na mAre. e pramANe bhaya ane nidrAne parAjaya kare. ema bIjI bhAvanAne bhAve. (3) sagabhAvanA-sUtra vaDe karIne svaAtmAne tele. arthAt sUtrane eTalA badhA daDha kara, kaMThastha kare, ke jema sva-nAma pUchavAnI sAthe ja kahI de tema dareka sUtrane kahe. divasa hoya ke rAta hoya chatAM zarIranI chAyA (paDachAyo )nuM avalaMbana lIdhA sivAya paNa AvRtti mAtrathI zvAsozvAsa, prANu, saeNka, lava, murtAdika, samaya, kAla vagerene nirNaya kare. A pramANe tRtIya bhAvanAne bhAve. (4) ekavabhAvanA-ekava vaDe svaAtmAne tela. A pramANe ekava bhAvanA bAvatAM chatAM sAdhu-samudAyanI sAthe ke sAdhu-samudAyanA keI paNuM muni sAthe pUrva pravarte AlApa, saMtApa, sUtra, artha, ke svArtha, sukhaduHkhanI vAte, koI paNa jAtanA prazno temaja paraspara vArtAlAbha, kathA, vitaMDAvAda, vagere kaMI paNa na kare. bAhya mAvane mUlathI ja vyavakeda kare. zarIra ane upayogI upadhimAM paNa anAsakita bhAve varte. A pramANe caturtha bhAvanAne bhAve. (5) balabhAvanA--- balavaDe svaAtmAne tela, bala be prakAranuM che. zArIrika bala ane manavRti bala. temAM zArIrika bala paNa jinakalpa amilAvukane viziSTa prakAranuM joie, kAraNake eka paganA aMguThA para cha cha mahinA sudhI khaDA rahe chatAM paNa dezamAtra hAle cAle nahIM. kadAcita tapAsyAdikane laIne zArIrika bala tathA prakAranuM na hoya, kSINa thaI 10 kandarpadevakilbiSAbhiyogikA''surasammohA aprshstaaH| 1 " padamA uvassayami ya bIyA bAhiM tahayA caukkami / sunagharaMmi cautthI aha paMcamiyA masANaMmi // 1 // " Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2] be ziSyaratna gayeluM hoya, te madhatila vaDe AtmAne tele. game tevA mahAna upasarge thAya, vittio upara vipatti AvatI jAya. chatAM paNa manathI kicit mAtra 5NuM calAyamAna na thAya. A pramANe paMcama bhAvanAne bhAve. anaMtA tIrthakaroe, gaNadharoe, kelI bhagavaMte e, pUrvadharoe, yugapadhAnoe temaja zA mananA mahAna dhuraMdhara pUrvAcAryoe zAstra-siddhAMta ke Agama ityAdimAM pratipAdana karela jinakalpa svarUpa saMbadhI pAMca bhAvanAne, jinakalpa abhilAvuka daDha rIte pAlana kare, AtmAne barAbara keLave, ane A pAMcamAMthI uttIrNa thayA bAda samagra (sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikArUpa, saMghane ekaThA kare. kadAcit nI vidhamAnatA na hoya te sva samudAyane ekaThA kare. tyArabAda tIrthaMkara bhagavaMtanI samIpamAM, temanI vidyamAnatA na hoya te gaNura bhagavatanI samIpamAM, temane abhAva hoya te caturdaza pUraMdharanI samIpamAM, temanuM astitva na hoya te dazavadharanI samIpamAM; prAMte sarvane viraha hoya te vaTa (vaDale ), azvatya (pipale), ke azokavRkSa, vagere no nIce ghaNuM addhi-siddhipUrvaka atyata ThamATha sadita, ghaNA ja hapUrvaka, jinaka5 aMgIkAra karavAne svayaM udhata thAya. te vakhate potAnA pada upara anya munivarAdikane sthApana kare. sava munione khamAve, ane kahe ke-pUrve mArA pramAdadatho kaI paNa anukULa na thayuM hoya te zapati kavAyarahita eve 6 Apa sarvata pAse kSamA cAhuM chuM. A vakhate ziSya samudAya harSa pUrvaka azrapAta kare ane vAraMvAra caraNa-kamalamAM DhaLI paDe, namratA pUrvaka khamAve, temanA pratye koI paNa jAtane avinaya thaye heya tenI mAphI mAge. prAMte pitAnA pada upara sthApana karelA munivarane ane munione hita zikSA (zikhAmaNa ) pharamAve. prathama pitAnA pada para sthApana karela munivarane uddezIne kahe: ' gaNune pAlana karatAM 'chatAM tame sarva prakAranA bhayathI apratibaddha raheze ane pUrvathI cAlI AvatA je vinA tene sAcavajo, ane te te samaye jema jema jarUra paDe tema tema vinayAdikamAM joDajo. chevaTe mArI jema tame paNa janakalpane aMgIkAra karaje.' pachI ziSyane uddezIne kahe: mArI pAse tame game tema vartatA hatA, tamane kaMI kahete te tame karatA na karatA chatAM huM e vastune jatI karate, paraMtu A abhinava AcArya che, kadAca tamane kaMi paNa kahe chatAM paNuM jarAe gabharAze nahIM. A te amArI sarakhe ke, amArA karatAM alpajJAvAna che, ema samajIne temanI avajJA na karatA, kintu emanI AjJAne zirasAvazva karaje, kAraNa ke A te have tamAre vizeSe karIne pUjanIya che.' A pramANe bannene hita -zikSA ApIne, gacchathI judA paDIne vihAra kare. ane jyAM sudhI daSTigocara thAya tyAM sudhI sAdhuo tyAM ja ubhA rahe tyArabAda sAdhuo svasthAnamAM AvatA rahe. jinakalpika maha mA gAmA-mAma vihAra karatA vicare. jinakadipaka mahAtmAnI nikalapacaryAmAM viziSTa prakAza paDavAne mATe pUrva maharSi nimnadarzita dhAre varNavela che. tenI AchI rUparekhA atre AlekhAya che. (1) kSetrahAra-A mahaka purUSanAM janma temaja astitva pandara karmabhUmimAM ja hoya che. surAsurendrAdikanA saharane laine kadAcida astitva trIza akarmakabhUmimAM paNa hoya che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] zrI jaina satya prakAzavizeSAMka (2) kAladhAra-avasarpiNI kALamAM trIjA ane cothA samAM ja A maharSionA janma hoya che, ane jinakalpa trIjA, cethA ane pAMcamAM ema traNa ArAmAM hoya che. usarpiNI kALamAM te jinakalpa trIjA, cothA, ArAmAM ja " che, ane janma bojA, trIjA ane cothA ema traNe ArAmAM hoya che. mahAvidehakSetra mAM niraMtara cotho Aro vidyamAna hovAthI janma ane astitva bane aharniza hoya che. deva vagerenA saMharaNane laIne samasta kALane viSe prApta thaI zake che, kAraNa ke sarva ArAvALAM kSetre saMbhavI zake che. (3) cAritrahAra-jinakalpa aMgIkAra karatI vakhate sAmAyika yA kepasthApanIya cAritra hoya che. paraMtu jinakalpa aMgIkAra karyA bAda koI mata vuiM upazamazreNuM mAMDe,12 tene zreNi avasthAmAM sUkSmasaMpAya ane yathAkhyAta cAritra hoya che. (4) tIrthadhAratIrthakara bhagavaMtanuM tIrtha praveluM hoya, athavA tIrtha pravaryA pachI vicchinna thaI gayeluM na hoya, e samaye jinakalpane le. (pa) paryAyakAra-paryAya be prakAra che. eka gRhasthaparyAya ane bIjo patiparyAya. te bannenA paNa be bhede che. jadhanya ane utkRSTa temAM gRhastha paryAya jaghanyathI ra9 varSane have joIe, ane yatiparyAya jaghanyathI vIsa varSane hovo joIe. ane bannene utkRSTa paryAya dezanapUrva keTi varSa sudhI jANa. (7) AgamAra-Agama navuM bhaNe nahIM. pUrve bhaNelu hoya te bhUlI na javAya tene mATe aharniza pakSanupUrvI yA pUrvanupUrvIthI saMbhALe. jinakalpa aMgIkAra karanAra mahApurUSanuM jJAna jadhanyathI navamA pUrvanI tRtIya vastu sudhI, ane utkRSTa kAMIka uNAM daza pUrva hAya. (7) vedakAra-jinakalpa letI vakhate strIveda hovo na joIe. ane svIkAryA bAda upazamazreNimAM avedaka (darahita) paNa hoya. (8) kalpadAra-kalpadArathI sthitakalpa (niyata ka5) ane asthitaMkalpa (aniyata kalpa) bane hoya che.13 (9) liMgaThAra-jinakalpa svIkAra karatI vakhate dravyaliMga (muniza) ane bhAvaliMga (munapariNAma) bane hoya che. jinakalpa aMgIkAra karyA bAda vastrAdikane laine temaja saMharaNane laine kadAcita dravya ligo abhAva hoya, paraMtu bhAvaliga te avazya hoya che. 12 " tajjamme kevalapaDisehabhASAo" [tajanmani kevalapratiSedhabhAvAt ] AvA prakAranuM pUrva maharSi enuM vacana hovAthI A kalpavALAne kSapakazreNi hoI zakatI nathI. vize-jinakalpa aMgIkAra karanAra bAvIsa tIrthaMkaranA sAdhuone temaja mahAvideha kSetranA sAdhuone sAmAyika caritra hoya che. prathama tIrthakaranA sAdhuone temaja chellA tIrtha karanA sAdhuone sAmAyika cAritra ane chedapasthApanIya cAritra bane che e che. 11 " Acelaka 1 hesia 2 sijAyara 3 rAyapiMDa 4 kiikamme 5 Saya 6 jiTTa 7 paDikamaNe 8 mAsaM 9 pajjosaNAkappe 10 // 1 // kalpasUtra WWW.jainelibrary.org Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42-2] e ziSyaratnA [3] jinakalpI mahAtmAne jadhanyathI upadhi e prakArano14 hAya cheH rajoharaNa ane muhapatti. ane utkRSTathI bAra prakAranI hoya che. 1 pAtra, 2 jhoLI, 3 nIce gu, 4 puMjathI, 5 pallAM, 6 AMtarapaTa, cha uparanA gu. A sAtanuM nAma pArzvanAga kahevAya che. 8, 9, 10 kullUtrika eTale e sutaranA vastra ane eka UnanuM vastra 11, 12 roharajI ane muhutti. A bAra prakAranA utkRSTa upadhi, jinakalpika mahAtmAnA uparaNu saMbaMdhamAM ADha prakAranA vikalpo pUrva mahaSioe pratipAdana karelA che, tenuM vivaraNa sahita keSTaka nIce pramANe che: (1) rajoharaNa ane suhapatti, (ra) rajoharaNa, muhapatti ane eka vasra. (3) roharajI, muhapatti ane e vastra. (4) rajoharaNa, muhapatti ane traNu vastra, (5) rajoharaNu, muttupatti ane pAniyAga, (6) rajoharaNa, muhapatti, pAniyAga ane eka vastra. (7) rovarathu, muhapatti, pAtraniyoga ane e vastra. (8) rajoharaNu, muhapatti, pAniyoga ane traNa vastra. (1) jinakalpI maharSine karapAtrAdika labdhi DrAya eTale keAika maharSi deva duniyAnA samasta samudronuM jaLa hAthamAM phre jAya chatAM eka paNa bindu nIce paDavA na de, ane zikhA upara zikhAo baMdhAtI jAya, AvA prakAranuM asIma sAmarthya hAya, ane poSa--mahA mahInAnI kaDakaDatI sakhta ghaDI paDatI hoya, chatAM paNa vinA vacce potAnA nuM samyak prakAre AcarajI karI zakatA Aya. svAdhyAya AdikamAM vyAdhAta thatA na DrAya, te temane pAniyAga ane kapatrika sivAya jadhanyathI avaziSTa e prakArane upadhi avazya hoya che. (2-3-4) kapAtrAdika labdhi hAya, zitAdika pariSahA sahana karavAnI zakita paNu hAya, chatAM svAdhyAyAdikamAM vyAdhAta thatA hAya, tA tenA nirvAha arthe eka vastra svIkAre. ekathI nirvAha na cAle to e vastra svIkAre, ane ethI nirvAha na cAle te chevaTe traNa svIkAre. ( e sutarAu ane eka UnanuM) (5) zivAdika pariSahA sahana karavAnuM sAmarthya hAya, paNa karapAtrAdika sabdhi na hAya te pAtranayega svIkAre. (6-7-8) karapAtrAdika labdhi na hAya, ane zitAki pariSahA sahana karavAnI zakita pazu na hAya, te nirvAha arthe, eka vastra svIkAre, ekathI na cAle te che, ethI na cAle to Avatu traNa svIkAre. 14 sthiti joyA sivAya nagna thaine pharavu' ane tene jinakalpa mAnI le, evI vicAraNAvALAoe upayukta vastu para khyAla ApavAnI jarUra che, For Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9] zrI jana satya prakAza-vizeSAMka [varSa 4 (10) dhyAnadAra--jinakapa svIkAratI vakhate dharmadhyAna vartatuM hoya, ane svIkAryA bAda ArtadhyAna ne raudradhyAna paNa saMbhavI zake che. paNa te tIvra nahIM (maMda svarUpe). (11) gaNunAdAra-jinakapa svIkAranAra jaghanyathI ekAdika ane utkRSTathI zatathava ( 200 thI 90 ) heya. (12) abhigrahadAra-abhiyaha cAra prakAra che. dravya 1, kSetra 2, kAla 3 ane bhAva 4. A cArene AzrIne jinapika mahAtmA vihita prakAranA abhigraha kare. (13) pravAjanAdAra-kalpanI maryAdAne laIne kene paNa pravajyA (dIkSA) ApI zake nahIM. (14) niSpattikarmAdAra-vividha prakAranA roga utpanna thAya, chatAM leza mAtra paNa cikitsA na kare, eTaluM ja nahIM paNa samabhAve sahana kare. yAvatuM AMkhane mela sarakhe paNa kADhe nahIM. (15) bhikSAdAra-sAta prakAranI15 pizleSaNAmAMthI pahelI be varjI, traNane abhigraha kare. avazeSa je rahI temAM eka piroSaNathI bhikSA (AhAra) grahaNa kare. bIjI piDeSaNAthI pANI (jaLa) grahaNa kare. trIjI paurasImAM ja AhAradika grahaNa kare ane te paNa vAla-caNA je lUkhe. vizeSamAM - mAsikalpa yA cAturmAsakalpa jyAM niyata heya tyAM kSetranA cha bhAga che. eka divasa amuka tarapha, eka divasa amuka tarapha, ema sAtame divase pAche ene vAre Ave. (16) pathadvAra-jinapI mahAtmAne trIjA pahoramAM ja vihAra-AhAra-nihAra hoya che. cothA pahoranI zarUAtamAM ja jyAM hoya tyAM sthIra thaI jAya ane kAussagna dhyAnamAM magna rahe. mArgamAM cAlyA jatAM game teTalA vikaTa prasaMge upasthita thAya, madonmatta gajendra, kezarIsiMha garjanA kara sanmukha Avato hoya, chatAM paNa je gatie gamana karatA hoya te ja gatie eka sarakhA jayaNApUrvaka cAlyA jAya. jarA paNa gatimAM maMdatA na kare. A sivAya jinakalpI maharine " vARSabhanArAya" nAmanuM prathama saMdhayaNa hoya. temane leca aharniza hoya, eTale ke vALa capaTImAM AvI zake eTalA thAya tyAre heya. ane AnApAtA lokAdi daza guNe karIne sahita je zuddha bhUmi (sthaNilabhUmi) temAM ja spaMDila jAya, jIrNa varmAdikane tyAM ja para. vagere vagere vastuo paNa aneka kArothI siddhAMta-zAstramAM varNavelI che. 15 saMsaTThamasaMsaTThA uddhaDa taha appalevaDA ceva / uggahiyA paggahiyA ujjhiyadhammA ya sattamiyA // 1 // [saMsRSTA asaMsRSTA uddhRtA tathA alpalepikA caiva / Jain Education InternattA kadIrA tirthamAM ja rAma 2]. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2] be ziSyane [ 5] Aya suharatIsvAmI vIra ni saM0 nA trIjA saikAnA jainazAsananA netA, sAkSaraziromaNi, zAsana prabhAvaka, yugapradhAna, dazapUrvadhara Arya sahastIsvAmInA nAmathI jaina nAma dharAvanAra vyakita bhAgye ja ajANa haze! A mahApurUSanA saMbaMdhamAM graMthanA graMtha bharAya che, paraMtu sthaLasaMkoca ane samayAdikanA abhAvane laIne be bela lakhI A lekhanI parisamApti karavAmAM Ave che. A mahApurUSe sthavira kalpamAM rahI, jagataprasiddha samrATa saMpratija jevA samartha rAjavIne pratibadhI parama AhetopAsaka banAvyuM, ane akhila bhAratabhUmimAM jainadharmane vijaya vAvaTo pharakAvI, ahiMsAne hiMDamanAda vagaDA, ThAmaThAma gaganacuMbI jina-maMdire banAvarAvyAM, prAcIna tIrthonA jIrNoddhAra karAvyA, dAnazALAe khelAvarAvI ane paraMparA gata maLelA vArasAne bhAvI prajAnA mATe samarpaNa karatA gayA, samrA saMpratie janadharma svIkAryA bAda ujajayinImAM munivarenI eka meTI sabhA ekatra karavI, A mahApurUSa dvArA prAMtavAra munionA vibhAgo karI AryadevamAM cAre tarapha munionA vihAra karAvarAvyA hatA, eTaluM ja nahIM paNa anArya dezamAM paNa munionA vihAra karAvarAvI jainadharmane vijaya vAvaTA pharakAvyuM hatuM, ane zAsananI mahAna unnati karAvarAvI hatI. * ~-~ 16 maurya samrATu candragupatanA pautra azokanA putra kuNAla ane temanA putra saMprati. kunAlanA sthAne purANomAM suyazA nAma maLe che te tenuM birUda hovuM joie. teNe ATha varSa rAjya karyuM ema purANamAM lakhyuM che. tenA pachI tene putra dazaratha thayo. dazazyane zilAlekha nAgArjunI guphA (gayA pAsenI)mAM kotarela che te parathI jaNAya che ke te guphAo Achavakane ApI hatI. bauddhonA divyAvadAna nAmanA pustakamAM tathA tenA pariziSTa parva, vicAraNi tathA tIrthaMkalpa parathI jaNAya che ke kunAlane putra "saMprati" hate. (purANanA hastalikhita pustakomAM bahudhA sapratinuM nAma maLatuM nathI te paNa vAyupurANanI eka hasvalikhita pratimAM dazarathanA putranuM nAma saMprati ApyuM che ane maya. purANamAM "saptati" pATha maLe che ke je saMpratanuM ja azuddha rUpa che-pAjiTara The Puran Text of the Dynasties of the Kali Age p. 28 or foot-note o ) *** parathI anumAna thAya che ke maurya deza kunAlanA be putra (dazaratha ane saMprati)mAM vaheMcANuM thatAM pUrva vibhAga dazarathanA ane pazcima vibhAga saMpratinA adhikAramAM raheluM hoya. saMpratinI rAjadhAnI kayAMka pATalIputra ane kayAMka urjana lakhela maLe che......paraMtu eTaluM mAnI zakAya tema che ke (rAjapUtAnA, mAlavA, gujarAta, tathA kAThiyAvADa) e deze para saMpratinuM rAjya rahyuM haze ane keTalAMye jaina maMdira teNe baMdhAvyAM haze. tIrthA5mAM e paNa lakhyuM che ke paramahaMta saMpratie anArya dezomAM paNa vihAra (maMdira) baMdhAvyAM hatAM.'-AjhAcha ra. i. prathama bhAga pR. 84. EP(janasAhityane saMkSipta itihAsa, 5. ~) Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [1] zrI jana satya prakAza-vizeSAMka vaLI A mahApurUSanA sadupadezathI samrATa saMpratie savAlAkha (125000) navIna jina-maMdireka7 savA karoDa (12500000) navIna jinabiMba, chatrIsa hajAra (36000) maMdiranA jINoddhAra, paMcANuM hajAra (95000) dhAtunI pratimAo, ane sAta (700) dAnazALA vagere zAsananAM aneka mahAna kAryo karyA. ane jAM sudhI eka jinamaMdira banyAnI vadhAmaNuM na Ave tyAM sudhI 18daMtadhAvana paNa na karavuM evI tenI daDha pratijJA hatI. vaLI siddhagiri, sIvatagAra, zaMkhezvarajI, nadIya (nAMdayA), brAhmaNavATaka (bAmaNa vADAnuM mahAvIrasvAmInuM prasiddha jinAlaya) vagere sthaLanA so kADhI saMghapati thayA hatA, rathayAtrA paNa karAvI hatI. Arya sustIsurijIe avantInagarInA bhadrA zeThANInA putra avaMtIkumAla, (nalinI gubhavimAnanA abhilASaka) ne dIkSA ApI hatI. avaMtIkumAla saMsAranA pautralika sukhane Thokara mArI, rAjavaibhava karatAM paNa adhika Rddhi-siddhine tIlAMjali dai, atyaMta sukomala kayAnI paravA karyA sivAya, bhAgyavatI dIkSAne aMgIkAra karI e ja dine kaMthArikanamAM kAussagmadhyAne rahI. nalinI gulma vimAnanAM sidhAvyA. je sthAnamAM kAusagga dhyAne rahyA hatA, te ja sthAnamAM A maharSinA sadupadezathI tenA putra mahAkAle avantIpAnAthanuM 19 bhavya maMdira baMdhAvyuM. je adhAvadhi tIrtharUpe pUjAya che. - 17 "samrATa saMpratie marUdezamAM dhAMdhaNa nagaramAM zrI pahAprabhasvAmInuM maMdira baMdhAvyuM. pAvAgaDhamAM thI saMbhavajinanuM, hamIragaDhamAM zrI pArzvajinanuM, kalAragirimAM temanAthanuM. (5TTAvIkAra lakhe che ke A sthAna dakSiNamAM che. A sthAna bIjuM koI nahiM kintu prasiddha ileTanI guphA ja che. purAtatva zedhakAe irAnI guphAnuM jana- maMdira zedhI kADhavuM joIe.) pUrva dizAmAM rahInagaramAM zrI supArzvanAthanuM, pazcimamAM devapattana (prabhAsapATaNa)mAM.... ... jinanuM, IDagaDhamAM zrI zAMthinAthanuM, ema A badhAM sthAne jinamaMdira baMdhAvyAM." "ToDarAjasthAnanA kartA karnala TaeNDa lakhe che, ke kamalameraparvatanuM zikhara, ke je samudrataLathI 3363 phUTa uMcuM che, tenI upara eka prAcIna suMdara jinamaMdira joyuM. A maMdira e vakhatanuM che ke jayAre maurya samrATa candraguptane vaMzaja saMprati marUdezane rAjA hatA. teNe A maMdira baMdhAvyuM che. maMdiranI bAMdhaNI atiprAcIna ane bIjuM aneka jainamaMdire tadana vibhinna che. A maMdira parvata para banyuM hovAthI hajI surakSita che. "naTeDajasthAna, hindI, bhA. 1, kha 0 2, a. 26, pR. 721 2 ka2) "jainAcAryone aupadezika prabhAva" nAmanA munirAja zrI nyAyavijayajI dIlhIvALAnA lekhamAMthI. 18 tapagacchapAvalI, jI. jaina konpharansa heraDa. 19 guA jAtena putreNa cakre devakulaM mahat / avantisukumAlasya maraNasthAnabhUtale / / 176 / / dipa saM 20. . 13. kAlAMtare avanipArzvanAthanI pratimAne brAhmaNoe bheAMyarAmAM bhaMDArI, enI upara mahAdevanuM liMga sthApana karI dIdhuM, ane mahAkAlezvaranuM maMdira e tarIke tenI prasiddhi thaI. - Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aH 1-2 } svargArANa e ziSyaratnA 27 luptajinakalpanI tulanA karanAra dezapUrvadhara A mahAgirijI " gajeMdrapadI mAM anazana karI, prAMte se| va, pAMca mAsa, pAMca dinanuM AyuSya paripUrNa karI, devalekamAM sidhAvyA10. [ 97 ] samA saMprati pratikheAdhaka, dazapUrvadhara Arya suharatIravAnI gacchanA sarva bhAra susthita ane supratibaddha, e bannene soMpI, se| va, cha mAsa che dinanuM AyuSya paripUrNa karI vIra nirvANa sa0 291 mAM svargamAM padhAryA. ( samrAT saMprati vIranirvANu sa0 293 mAM rava gayA. ) upasa hAra A mahApurUSonA jIvananA keTalAka viziSTa prasaMgo AlekhavA pUrNAMka A lekhanI parisamApti karavAmAM Ave che. A mahApurUSonAM ritramAMthI je sAdhucAritA, mahAnubhAvatA, udAratA, paropakAratA, samyag jJAna-dana-cAritranI ArAdhanA vagere maLe che te sasAranA sarva jIvAne maMtra mugdha kare tevI che. je divase ApaNe paNa AvA mahApurUSonA punIta paMthe cAlIzu ane jIvanane Adarza banAvIzuM tyAre ApaNe paNa sAsiddhine pAmazuM. jema A mahiSa e janmIne jIvanane Adamaya banAvyu, tema jagatanA sarva jIvo Adarza jIvana banAve e ja zubhecchA ! tyArabAda paradu:khasajana vikramanA samayamAM siddhasenadivAkarasUrie kalyANamaMdira teMtra racI rAliMgane teADI avAtipArzvanAthanI mUrti dvArA mAsA samakSa pragaTa karI e ItihAsa prasiddha che. avaMtinA bhUSaNurUpa te maMdira adyApi vidyamAna che, ane lekamAM mahAkAla prAsAdanA nAmathI naNItuM che. 20 mahAn saprati" nAmanA pustakamAM-mAya matuAgiri vIra pachI 249 vadhe svage gayAnA ullekha che, Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhu mahAvIrasvAmIthI zarU thatI A suhastI sudhInI paTTAvalI gotamasvAmI agnibhUti vAyuti vyasta sudharmA maMDita maurya putra akrapitA alabhrAtA metAryuM prabhAsa jaMbusvAmI 2 prabhavasvAmI 3 sacyavasUri 4 yabhadrasUri 5 saMbhUtivijaya bhadrabAhusvAmI 6 1 | | 1 2 | | | | | yU dIpAM na' da na * = ke 5 nuM ti pya bha su ma Ni na bha | go dA | ane 4i g bha meM bha = = = = = + 8 = = (yakSA Adi sAta AryAo) = AyamarAgiri 8 Arya suharita 9 ( mI tapagaccha pramANuvaMzavRkSamAMthI ) Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlakAcArya lekhaka zrIyuta nathamalajI binoriyA, jaina sundara, harA-bharA, vyApArIyoMse paripUrNa dhArAvAsa nAmaka nagara thaa| vahAM vajrasiMha nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| usake eka rAnI thI jisakA nAma surasandarI thA / surasundarI ne anukrama se eka kumAra aura eka kumArI ko janma dIyA / kumAra kA nAma kAlaka kumAra aura kumArI kA nAma sarasvatI thA / kAlaka kumAra sundara evaM puruSoM ke sarva lakSaNoM se alaMkRta thA / jaba usakI avasthA ATha varSa kI huI taba usake mAtA-pitAne kAlakakumAra ko eka kalAcArya ke pAsa bhejA / kAlakakumAra kuzAgra buddhi kA dhani hone se, alpa samaya meM hI aneka kalAoM kA abhyAsa kara liyA, jisameMse azvaparIkSA aura bANaparIkSA meM to isakI sAnI rakhanevAlA koI nahIM thaa| eka samaya rAjA vajrasiMha ke yahAM khurAsAna deza se bahuta se ghoDe bheTa meM Ae / una ghoDoM kI parIkSA kA kArya kAlakakumAra ko sauMpA gayA / kAlakakumAra samAnavaya ke pAMcaso sevakoM ko lekara bAhara dhanameM ghor3e phirAne gayA / ghoDe phirA kara kumAra apanA zrama kama karane ke lie eka AmravRkSa kI chAyA ke nIce baiThA / isI banameM guNAkaramari nAmake AcArya aneka ziSya parivAra ke sAtha virAjamAna the / dUra baiThe baiThe AcArya mahArAja ke vyAkhyAna kI dhvani kAlaka kumAra ke karNa-gocara huI / vaha uThA aura AcArya mahArAja ke samIpa jAkara dattacitta hokara upadeza sunane lagA / AcAryadeva ne bhI navIna Agantuka rAjaputra ko lakSmI, rAjyavaibhava evaM zarIrAdi kI anityatA kA upadeza dekara sAdhu ke vAstavika sukha evaM pAMca mahAvratoM kA svarUpa smjhaayaa| tyAgIyoM kA dIyA huA upadeza kabhI nirarthaka nahIM jaataa| yadi ve vApI dvArA upadeza na bhI deM to bhI unake tyAga ke paramANu upadeza kA kArya karate hai| isI prakAra AcAryadevakA upadeza bhI kAlaka-kumAra ke hRdaya paTala para aGkita ho gayA / vyAkhyAna samApta hote hI vaha AcArya-mahArAja se savinaya prArthanA karane lagAH-bhagavan ! ApazrI ke Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [...] zrI satya mAza-vizeSAM [varSa : upadeza se maiMne saMsAra kI asAratA samajha lI hai| aba maiM mAtA-pitA kI AjJA lene jAtA hU~ aura jahA~taka maiM pIchA na lauTuM vahAM taka ApazrI kahIM anyatra vihAra na kareM yaha merI vijJapti hai| kAlaka-kumAra ghara AyA aura mAtA-pitA ke samakSa hAtha joDa kara khaDA huA | mAtA-pitAne putrako zubhAziSa dI aura ghoDoM ke sambandha meM pUchA parantu kumArane isa bAta ko TAla dI aura mAtA-pitA se savinaya nivedana karane lagA kiH--pUjyavaroM! maiMne Aja se saMsAra kI asAratA sampUrNa rItyA samajha lI hai / ataH aba merI prabala icchA dIkSA lene kI hai / ataeva mujhe cAritra lene kI AjJA dIjiye / putra ke ye vacana suna mAtA-pitA stabdha ho ge| unhoMne kumAra kAlaka ko sAdhu dharma meM rahe hue kaSToM ko sunAkara bhA~ti bhA~ti se samajhAyA parantu kumAra pakke raMga meM raMgA huA thA / kumAra ke dRDha nizcaya ko dekhakara mAtA-pitA ko anumati denI pddii| bhAI kA utkRSTa vairAgya dekha rAjakumArI sarasvatI ne bhI dIkSA lene kI ThAna lii| rAjA vajrasiMha ne mahAna utsava pUrvaka apane putra-putrI ko dIkSA dIlAI / tatpazcAt mAtA-pitAne kahA ki "yaha tumhArI bahina hai, ataH isakI ThIka taraha se saMbhAla rakhanA-rakSA karanA" kAlaka-kumAra alpa samaya hI meM vyAkaraNa, nyAya, sAhitya, alaMkAra, chaMda, jyotiSa tathA maMtra-taMtrAdi meM nipuNa hogae / guru mahArAja ne kAlaka-kumAra ko AcAryapada ke yogya samajha AcAryapada se alaMkRta kIyA / taba se ye kAlakAcArya ke nAma se prasiddha hue| __ kAlakAcArya aneka sAdhuoM ke sAtha vihAra karate hue ujjainI ke bahAra kisI udyAna meM Thahare / usI arase meM sarasvatI sAdhvIjI bhI grAmAnugrAma vicaratI huI ujjainI meM AI / vaha pratidina AcAryazrIkA vyAkhyAna sunane ke lie bAhara udyAna meM jAyA karatI thii| usa samaya ujjainI kA rAjA gardabhilla thA / vaha mahA viSayI tathA durAcArI thA / eka samaya isakI dRSTi surUpavatI bAlabrahmacAriNI sAdhvI sarasvatI para paDI / vaha usa para mohita hogayA / mahala meM Ate hI usane apane sevaka bhejakara usa sAdhvI ko apane aMteurameM pakaDa maMgavAI / pakaDate samaya sarasvatI khUba cillAI aura Akranda karane lgii| usake sAthakI dUsarI sAdhvIyeM, tatkAla kAlakAcArya ke pAsa AI aura sarasvatI ke saMkaTa kI sarva hakIkata nivedana kii| kAlakAcArya kI A~khoM meM kSatriya rakta kI arUNimA camakane lagIH "prajAkA pAlaka eka rAjA, jagata kA kalyANa karanevAlI bAlabrahmacAriNI sAdhvI ke upara isa prakAra ___-a , Rar Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 1-2] kalakAyA [11] khUba samajhAyA parantu usane eka na mAnI / kAlakAcArya apane sthAna para Ae aura saMgha ko ekatrita kara yaha bAta saMghake samakSa nivedana kI / saMgha bhI aneka prakAra kI bheTa lekara rAjA ke pAsa gayA aura savinaya sAdhvI ko chor3ane kI prArthanA kI; parantu rAjAne saMgha kI bAta bhI na mAnI / aba to kAlakAcArya kA krodha, saudAminI kI bhAMti, romaroma meM vyApta ho gayA / unhoMne saMghake samakSa pratijJA lI ki, " gardabhilla aura usakI rAjadhAnI ko ukhAr3a kara na pheMkadUM to maiM kAlakAcArya nhiiN"| kAlakAcArya eka tyAgI virakta sAdhu the; tathApi eka duSTa atyAcArI rAjAko usake pApakA prAyazcitta denA aura kisI bhI prayatna dvArA prajA para jo atyAcAra ho rahA hai use dUra karanA isa tyAgI vairAgI sAdhune apanA kartavya smjhaa|| uparyukta pratijJA karane ke pazcAda bhI kAlakAcaryane rAjAko usake kartavya kA smaraNa karAne ke hetu eka aura prayatna kiyA vaha yaha ki-ye eka pAgala sAdhu ke sadRzya bakane lage aura idhara udhara gAMva meM phirane lge| AcArya kA yaha pAgalapana rAjAke kAnataka pahu~cA parantu krUra rAjA kA hRdaya na psiijaa| Akhira apanI pratijJA pAlana ke hetu kAlakAcArya ko yaha deza choDanA pdd'aa| inhoMne apane gaccha kA bhAra eka gItArtha sAdhu ko soMpa Apa siMdhu nadI ke tIra 'pArzvakula' nAmaka deza meM gae, isa dezake samasta rAjA "sAkhI" ke nAma se prasiddha the| AcAryazrI vihAra karate karate eka gAMva kI sImA meM phuNce| gAMvake bAhara maidAna meM kitaneka rAjakumAra geMda khela rahe the| khelate khelate unakI kimatI geMda kuvemeM gira paDI / samasta rAjakumAra geMda nikAlane kI cintAmeM kue ke irda girda baiTha ge| AcArya mahArAjane pUchA "kumAroM! tuma saba kue meM kyA dekha rahe ho?' kumAroMne apane pyAre geMdakI bAta AcAryazrI se nivedana ko| AcArya mahArAjane kahA tuma ghara se dhanuSabANa le aao| eka yuvaka ghara se dhanuSa-bANa le aayaa| AcArya-mahArAja ne gIle gobara se lipaTI huI jalatI ghAsa DAlakara dhanuSyako khIMca eka bANa pheMka geMda ko bodhA, phira dUsare bANa se pahalA bANa bIMdhA, tIsare se dUsarA bANa, isa prakAra paraMparA se bANoM ko bIMdhate hue kue se geMda ko bAhara nikaalaa| apanI pyArI geMda milate hI samasta kumAra AcArya zrI kI vidyAkI bhUri bhUri prasaMzA karate hue khuzI khuzI ghara pahu~ce / ghara jAkara apane pitAko samasta ghaTanA kaha sunaaii| phailate phailate yaha bAta bAdazAhake kAna taka phuNcii| (bAdazAha arthAt vahAM kA 'sAhI' athavA 'sAkhI') rAjAne apane putroMko bheja kAlakAcArya ko sammAna pUrvaka apane or Private & Personal Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka darabAra meM bulAe / rAjA bhI AcAryazrI kA svAgata karane kucha dUra sAmane gayA / surijIne rAjAko AzIrvAda diiyaa| sAkho rAjAne AcAryazrI ke kalAcAturya se prasanna ho kara bahumAna pUrvaka apane yahAM rakkhe / kAlakAcArya vahAM rahete hue, jyotiSa nimittAdi vidhAoM se rAjA ko camatkRta karate haiM / isa prakAra kitaneka dina vyatIta hue / eka dina sAhI rAjA ke pAsa paka rAjadUtane Akara rAjA ke samakSa eka kaTorA, eka churI aura eka lekhapatra rakkhA / rAjA patra paDhakara stabdha ho gayA / usakA caharA udAsa ho gyaa| rAjAkI aisI sthiti dekha vahAM baiThe hue kAlakAcArya ne kahA " rAjan ! Apake svAmI kI bheTa AI hai, ise dekha harSa honA cAhie, kintu isake viparIta udAsIna kyoM dikhAI dete haiM ?" rAjA ne kahA-" hamAre vRddha svAmIne krodhita hokara hukma likhA hai ki-isa churI se tumhArA mastaka kATa kara isa kaTore meM rakha zoghra bhejo| yadi tumane aisA na kiyA to tumhAre samasta kuTumba kA nAza hogA / isa prakAra mujhe hI nahIM, apitu mere samAna anya sAkhI rAjAoM ko bhI likhA gayA hai|" kAlakAcArya ko apane kAryasiddhi kA yaha suyoga milaa| inhoMne rAjA ko kahAH-"tuma samasta sAkhI rAjA ekatrita hokara mere sAtha calo / apana 'hiMduka' deza meM jAkara ujjainI ke gardabhilla rAjAko ukheDakara usa rAjya kA vibhAga kara tumako soMpa duuNgaa| sUrijI ke vacanoM para vizvAsa rakha rAjAne anya 95 rAjAoMko nimaMtrita kara unake sAtha prayANa kiyA / siMdhu pArakara ve saurASTra meM Ae / yahAM Ate Ate varSAkAla samIpa AgayA ataeva kAlakAcArya kI AjJA se sabane apanA paDAva yahIM ddaalaa| cAturmAsa samApta hote hI sabane Age prasthAna kiyaa| yahAM se lATa dezameM praveza kiyA aura vahA~ ke do rAjA balamitra tathA bhAnumitra jo ki AcAryazrI ke bhAnaje hote the unako bhI sAtha lie / dUsarI ora gardabhilla rAjA ko bhI apane upara AnevAlI Apatti kI khabara hote hI usane apanA sainya taiyAra kara sAmane AkAra paDAva DAla diyaa| donoM senAoM ke bIca yuddha Arambha huA, isameM sAkhI rAjAoM ke sainyane apanI zakti kA pUrA johara dikhaayaa| gardabhilla kA sainya jAna lekara bhAgane lgaa| svayaM gardabhilla bhI nagara ke dvAra baMdha kara gar3ha meM jA chipaa| kAlakacArya ke sainya ne nagara ke cAroM ora gherA DAla vahIM Jain Education Intematorial Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 1-2] kAlakAthAya [10] kaI dinoMtaka gardabhilla ke sainya kA eka bhI vyakti durga para dikhAI nahIM diiyaa| samasta vAtAvaraNa zAnta mAlUma huaa| yaha dekha eka sAkhI rAjAne pUchA, "gurudeva ! yaha kyA mAmalA hai| isa kaTokaTi ke samaya, isa prakAra zAnta vatAvaraNa kyoM ?" rAjAke pUchane para AcAryazrIne yoga dRSTi se dekha una logoM se kahA ki " gardabhilla rAjA eka 'gardabhI vidyA' kI sAdhana kara rahA hai| kiMcit dekho kahIM durga para gardabhI dikhAI detI hai ? " khoja karane para mAlUma huA ki eka sthAna para eka gardabhI muMha khullA karake khaDI hai| AcAryazrIne isakA yathArtha tattva samajhAte hue kahA:-"jaba isa rAjAko gardabhI vidyA siddha ho jAyagI taba yaha gardabhI zabda karane lagegI; una zabdoM ko rAjAke zatra suneMge unako lahUkI ke hokara bhUmipara gira mRtyuke zaraNa hoNge|" yaha bA suna sAkhI rAjA bhayabhIta hone lage; parantu AcArya devane kahA, isameM bhayabhIta hone jaisA koI kAraNa nhiiN| tuma apane apane sainyako pAMca kosa dUrI para lejaao| isameM se acche kuzala 108 ekaso ATha bANAvalIyoMko AcAryazrIne apane pAsa rakkhe / jaba gardabhIne zabda karane ke lie muMha kholA taba saba bANAvalIyoMne eka hI sAtha isa prakAra bANa choDe ki ve saba ke saba gardabhI ke muMha meM praveza karanese gardabhI zabdozcAraNa na kara skii| pariNAma yaha huA ki svayaM gardabhI rAjA para kupita ho usake mastaka para viSThA kara, lAta mAra kara AkAza mArga kI ora calI gii| sAkhI rAjAoM ke subhaToMne durga kI dIvAla toDa ve aMdara ghuse| aura gardabhilla ko kaija kara kAlakAcArya ke pAsa laae| AcArya ko dekhate hI gardabhilla rAjA lajjita ho gyaa| AcArya devane use upadeza dete hue kahA- eka satI sAdhvI ke caritra bhaMga ke pApakA yaha prAyazcitta to eka puSpa mAtra hai| bhaviSya meM-paralokameM isakA phala aura bhoganA hogaa|' sAkhI rAjAoM ke upara jo Apatti ke bAdala ma~DarA rahe the ve garda. bhilla ke kaida hote hI dUra ho gaye / sAkhI rAjA apane prati atyAcAra karane vAle gardabhilla ko mauta kI sajA dene lage, parantu AcArya devane kahA pApI kA nAza pApa dvArA hI hotA hai / aisA kaha use mukta kraayaa| isake pazcAda gardabhillane usa deza kA tyAga kara dIyA / AcAryazrIne isa rAjya kA vibhAga karate hue jisa sAkhI rAjA ke yahAM sthiratA kI thI, use khAsa ujjainI kA rAjya dIyA / aura anya 95 Jain Educ rAlAoM ko mAlavadeza ke vibhAga karake bAMTa dIye / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [104] zrI jana satya prakAza-vizeSAMka sarvatra zAnti ke pazcAd sarasvatI sAdhvI ko bhI gaccha meM lI / unako parAdhInatA meM jo jo pApa lage unakA tapazcaryA dvArA prAyazcitta kiyaa| svayaM kAlakAcAryane bhI, kitanIka AlocanA karake niraticAra cAritra pAlana karate hue gaccha kA bhAra dhAraNa kiyA / kAlakAcArya prAmAnugrAma vihAra karate 'pratiSThAnapura meM Ae / yaha nagara dakSiNa deza meM thaa| yahAM kA rAjA sAtavAhana zuddha zrAvaka tathA sAdhubhakta thaa| usane bhakti pUrvaka AcArya mahArAjako caturmAsa karane ko rakkhe / paryuSaNAparva kaba hogA ? gurumahArAjane kahA bhAdrapada zuklA paMcamI ko| rAjAne kahA usI dina hamAre kulakramAgata indramahotsava AtA hai| mujhe usa utsava meM bhAgalenA Avazyaka hai| isa prakAra eka hI dina meM do utsava kaise sambhAle jA sakate haiM ? ataeva kRpayA paMcamI ke bajAya chaThako paryuSaNAparva rakkhA jAya to maiM bhI pUjA, snAtra pauSadhAdi dharmakArya meM bhAga le skuN|" guru-maharAjane kahA paMcamI kI rAtrikA kadApi ulaMghana nahIM ho sktaa| taba rAjAne cotha rakhane ke lie prArthanA kii| rAjAke Agraha se evaM kalpa sUtrake 'aMtarAviyase...'isa pATha kA AdhAra lekara kAlakAcAryane paryuSaNAparva kA dina paMcamI ke bajAya cotha rkkhaa| isI prakAra caumAsI pUrNimA ke bajAya caudasa kii| usI dina se samasta saMghane isa prathA kA svIkAra kiyaa| kAlakAcArya AnaMdapUrvaka saMyama pAlate hue pratiSThAnapura meM rahate haiN| kintu inake ziSya pramAdI hoge| guru mahArAjane bahuta prayatna kiyA parantu phira bhI ve ThIka taraha kriyAnuSThAna nahIM krte| isa para gurujIne socA ki aise pramAdI ziSyoM ke sAtha rahane kI apekSA akelA rahanA kahIM acchA hai / esA soca unhoMne yaha vRttAnta gharake mAlika se kahakara, ziSyoM ko sote hue choDa AcArya mahArAja vihAra kara svarNapura padhAra gae / yahAM sAgaracandra nAmake AcArya sthita the,| joki kAlakAcArya ke praziSya hote the unake upAzrayameM gae, unako apanA paricaya na dete hue eka kaunA mAMgakara Thahara ge| dUsare dina sAgaracandra ne sabhA samakSa madhura dhvani se vyAkhyAna dIyA aura vahAM Thahare hue vRddha sAghu (kAlakAcArya) se pUchA " he vRddha mune! kaho merA vyAkhyAna kaisA rahA ? kAlakAcArya ne kahA "bahuta sundr"| isake pazcAda sAgaracandrane ahaMkAra pUrvaka kahA " aho vRddha sAdho! tumako kisI siddhAntAdi kA saMdeha ho to puucho|" Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1-2 kAlakAcAya [205] kAlakAcArya ne sAgaracandra ko usake garvakA khayAla karAne ke lie vivAda uThAte hue kahA:-" AcAryajI! dharma hai yA nahIM?" sAgaracandra ne kahA " dharma avazya hai" isa para kAlakAcArya ne niSedha kiyaa| isa viSaya para donoMkA sUba vivAda huA, khUba tarka vitarka hue, Akhira sAgaracandra niruttara hue| isake pazcAd inako vicAra huA ki yaha koI sAmAnya vRddha sAdhu nahIM hai| ye to mahAna pratApI, vayovRddha, jJAnavRddha tathA mahAprabhAvazAlI puruSa jJAta hote hai| idhara ve pramAdI sAdhu prAtaHkAla hote hI uThakara dekhate haiM to guru mahArAja kA kucha ThikAnA nahIM, to ve baDe lajita hue / Akhira unako makAna mAlika dvArA jJAta huA ki gurumahArAja pramAdi ziSyoM se ukkAkara sAgaracandrasUri ke pAsa svarNapura gae haiN| sAdhuoMne bhI suvarNapura kI ora prayANa kiyA baDA samUha hone ke kAraNa tIna TukaDI kii| eka ke pazcAd eka TukaDI vihAra karatI jArahI hai / mArga meM jana samudAya pUchatA hai ki, "kAlakAcAryajI kauna haiM ?" uttara meM pIche kI TukaDI kahatI hai 'Age gae' aura Age kI TukaDI kahatI hai pIche Arahe hai / isa prakAra yaha TukADI svarNapura ke nikaTa AI / jaba sAgaracandrAcArya ko yaha jJAta huA ki guru mahArAja padhAra rahe haiM taba ve unake svAgatArtha sAmane Ae aura pUchA "gurudeva (kAlakAcArya mahArAja) kahAM haiM ?" uttara milA ki, ve to Apake pAsa pahale hI Agae haiN| sAgaracandra Azcarya meM garka hogae / are ! jinake sAtha maiMne zAstrArtha kiyA aura jinhoM ne mujhe parAsta kiyA, ve svayaM hi guru prabhAkara zrI kAlakAcArya hai kyA ! isI arase meM sodharmendra ne sImaMdhara svAmI ke pAsa jAkara nigodakA svarUpa sunA aura sunakara pUchA:-"he svAmin ! isI prakAra nigodakA svarUpa bharatakSetra meM koI jAnatA hai kyA ?', bhagavAna ne zrImukha se pharamAthAH-pratiSThAnapura meM kAlakAcArya haiM ve jAnate haiM"* indra brAhmaNa kA svarUpa lekara pratiSThAnapura meM AyA aura kAlakAcArya ke pAsa Akara nigoda kA svarUpa pUchA / gurumahArAjane bhI atyanta sUkSma *kAlakAcAryakA varNana 'svarNapura kA cala rahA hai| isI avasara para indra 'pratiSThAnapura' meM Ate haiM aura kAlakAcArya se milate haiN| sImaMdhara svAmI ne bhI pratiSThAnapura' meM hone kA batAyA hai / sambhava hai ki svarNapura vihAra kara pIche 'pratiSThAnapura' Agae ho phira yaha ghaTanA ghaTi ho| Jain Education intematonal Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] zrI jana satya prakAza-vizeSAMka rIti se nigoda kA svarUpa smjhaayaa| svarUpa sunakara brAhmaNa harSita aa| phira apanA hAtha lambAkara pUchatA hai; mahArAja! merA AyuSya kitanA hai? yadi thoDA ho to kucha sAdhanA karalu / guru mahArAja ko hAtha dekhate hI jJAta huA ki inakA AyuSya to sAgaropama kA hai / tatkAla kAlakAcArya samajha gae ki yaha to indra hai ataH AyuSya batAne ke badale kahAH-" he indra ! dharmalAbhostu " tatpazcAd indra ne pragaTa hokara dasa dizAoM meM udyota kiA, vaMdana stuti ko tathA sImaMdhara svAmI ke pAsa jAne sambandhI samasta vRtAnta khaa| / isake pazcAd kAlakAcArya mahArAja lambe samaya taka nirmala cAritra pAlana kara samAdhipUrvaka devaloka padhAre / upasaMhAra kAlakAcArya ke jIvana se apanako itanA to avazya svIkAra karanA hogA ki ye eka aitihAsika puruSa the, joki aneka vidyAke pAragAmI the, zAsana prabhAvaka the, aura bANa vidyAke niSNAta the| inhoMne sAdhvI sarasvatI kI rakSArtha jisa vIratA kA paricaya diyA yaha inake caritra se pUrNatayA jJAta ho jAtA hai / inakA jJAna kitanA gambhIra thA ki svayaM sImaMdharasvAmI ne indra mahArAja ke samakSa inakI prazaMsA kii| indra mahArAja bhI inake darzanArtha pratiSThAnapura meM Aye aura AcAryazrI se nigodakA svarUpa smjhaa| ye kitane nyAyapriya, dayAlu aura upakArI the ki jisa gardabhilla ne inakI bahina sAdhvI para ghora atyAcAra kiyA aura vaha inakA kaidI hojAne para bhI use jIvitadAna diiyaa| isake atirikta rAjyakA vibhAga karate samaya apane bhAnaje kA pakSa na lete hue usa 'sAkhI' rAjAko khAsa ujjainI kA rAjya dIyA jisake yahAM Azraya liyA thA / vartamAna yuga meM anya samAjabAle jainadharma para yaha AkSepa rakhate haiM ki yadi bhArata ko nirbala banAyA ho to jainiyoM ne, parantu maiM una samAjavAloM se savinaya prArthanA karUMgA ki ve kiMcit jainadharma ke bhUtakAlIna caritroM para dRSTi DAleM to unakA yaha bhrama dUra ho jaaygaa| Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachInA eka hajAra varSamAM thayela jena rAjAo [ bhinna bhinna rAjAone TUMka paricaya ] lekhakaH-munirAja zrI darzanavijayajI zA maNu bhagavAna mahAvIrasvAmIne kevaLajJAna upanyA pachInA temanA upadezanA - trIsa varSa daramyAna nAnA moTA aneka rAjAo, jainadharmane svIkAra karI, AhaMtapAsaka-zramaNopAsaka-zrAvaka banyA hatA, ane cAre tarapha ahiMsAnuM sAmrAjya pravartI rahyuM hatuM, bhagavAna mahAvIra svAmInA samayanA jana rAjAomAM mukhyatve karIne nIce pramANe rAjAo thaI gayA prAcIna rAjAe magadhanareza samrATa zreNika, samrATa koNika, vizAlApati paramahaMta mahArAja ceTaka, siMdhu sau vIrapati rAjA udAyI, kAzIrAja alakha, kapilapurarAja saMsthati, dazArNadezane rAjA dazArNabhadra, ujajayinIpani rAjA caDadhota, aMgarAja dadhivAhana, sudarzananareza yugabAhu sugrIvazAsaka balabhadra, pilAsapurapati vijayasena, kSatriyakuMDanagaranareza rAjA naMdIvardhana (bha. mahAvIranA meTAbhAI ), kauzAbipati vatsarAja zatAnIka, kurUnareza ziva, aditazatru, vIrAMga, vIrajasa, kuzAvarteza nimi, kaliMgapati karakaMDu, apApApurIpati hastipAla, dubhAI nigdha, dhanabAhu, kRSNamitra, vAsavadatta, apratihA, priyacaMdra, bela, arjuna, datta, mitrAnaMdI vagere vagere. A rAjAomAMnA keTalAeka rAjAo tathA temanA kuTuMbanA bhinna bhinna mANasoe dIkSA aMgIkAra karI hatI, ane keTalAeka zrAvakapaNe ja rahyA hatA. (bhagavatIsUtra, uttarAdhyayanasUtra, janasatyaprakAza varSa 2, aMka 4-5 vagarenA AdhAre) zramaNa bhagavAna mahAvIrasavAmInA nirvANa pachInA eka hajAra varSanA gALAmAM nIce pramANe jaina rAjAo thai gayA mahArAjA udAyI zizunAga vaMzIya samrATa zreNika ane keNika pachI tene putra udAyI magadhane rAjA che. e vakhate magadhanA rAjyanI eka zakitazALI sAmrAjya tarIke gaNanA thatI. mahArAjA zreNike emAM sAmrAjyatvanuM bIjAropaNa karyuM hatuM ane mahArAjA ajAtazatru apanAma keNike tenuM khUba siMcana karyuM hatuM. mahArAjA udAyI magadhane aMtima samrATa thaye. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [18] zrI jana satya prakAza-vizeSAMka zreNikanA rAjyakALamAM magadhanI rAjadhAnI rAjagRhI hatuM. ajAtazatrue caMpAnagarI vasAvI tene rAjadhAnI banAvI. udAyIno rAjyAbhiSeka caMpAmAM ja thaye hatuM, paraMtu rAjamahelamAMnI pratyeka vastu joIne temane potAnA svargavAsI pitA ajAtazatrunuM smaraNa thaI AvatuM ane tethI te bahu duHkhita thatA eTale temaNe navuM pATanagara vasAvavAne manasUbe karyo. ane te mATe yogya sthAnanI tapAsa karavA nimittiAone mekalyA. teo pharatA pharatA gaMgA kinAre jaI pahoMcyA ane tyAMnI jamInanuM baLAbaLa tapAsavA lAgyA. prAcIna kALamAM zrI annikAputranuM aMtakRtu kevaLI tarIke gaMgA nadImAM mekSagamana thayuM hatuM, je sthAna pAchaLathI prayAga tarIke khyAta thayuM. A AcArya mahArAjanI kheparI gaMgAnA vaheNamAM aTakI paDI. akasmAta emAM eka pATalIvRkSanuM bIja AvI paDayuM ane emAMthI eka vRkSa UgI nIkaLyuM. je jAte divase khUba ghaTAdAra thayuM ane aneka phalethI suzobhita banyuM. udAyInA paMDita gaMgA kinAre A jhADa pAse AvI pahoMcyA. temane e jhADa bahu gamI gayuM ane AsapAsanAM bIjAM jhADA karatAM e jhADane vizeSa samRddha thayeluM joI bArIka dRSTie enuM nirIkSaNa karavA lAgyA. A vakhate eka cASapakSI pitAnuM meM phADIne tyAM beDuM hatuM ane pataMgiyA vagere jaMtuo Ape Apa AvIne tenA mukhamAM paDatAM hatAM. basa, A nimitta joIne temaNe nakakI karyuM ke "A sthAnamAM pATanagara vasAvanAra rAjAne svayaM lakSmI AvI maLaze." A rIte temaNe ekamate e sthaLane navI rAjadhAnI mATe pasaMda karyuM, ane mahArAjA udAyIne pitAne abhiprAya jaNAze. udAyIe te sthAne kusumapura yAne pATalIputra nagara vasAvI tene magadhanA pATanagara tarIke jAhera karyuM. A zahera Aje paTaNa tarIke khyAta che. 1 A sthaLe eka vAta na bhUlAvI joIe ke magadhanarezae caMpApurI ane pATalIputrane pATanagara banAvyA chatAM mULa rAjadhAnI rAjagRhIne nukasAna na pahoMce eTalA mATe tyAM eka zizunAgavaMzIya purUSane mAMDalika rAjA tarike niyukata karyo hato, jene itihAsakAre "darzaka' ke "vaMzaka" tarike oLakhAve che. 1 purANamAM udAyI rAja tathA pATalIputra nirmANa mATe A pramANe ullekha che; udAyI bhavitA tasmAt, trayastriMzatsamA nRpaH / / sarvaiH puravaraM ramyaM, pRthivyAM kusumAhavayam / / gaMgAyA dakSiNe kUle, caturthe'bde kariSyati // (vAyupurANa, uttarAkhaMDa, adhyAya 37, pR. 175, zloka, 312, 313, brahmAMDapurANa, bha0 bhA. upa0 3, adhyAya 74, leka 133-133) 2 asmAkaM mahArAjadarzakasya bhaginI padmAvatI / / ( svapnavAsavadattA, aMka 1, pR 14. ) caturvizatsamA rAjA, vaMzakastu bhaviSyati // ( matsyapurANa, adhyAya 272. ) Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a& 1-2 ) jene zAo udAyI bhagavAna mahAvIrane parama bhakta ane vratadhArI zrAvaka hato. teNe pATalIputramAM jinAlaye tathA pivALa vagere banAvarAvyAM hatAM, je saMbaMdhI aneka ullekha maLe che. jemake taM kira viyaNagasaThiyaM jayaraM jayarAbhieya udAiNA ceiharaM kArAviya, esA pADaliputtassa upptti| (AvazyakasUtravRti.) udAsI hamezAM A dharmasthAnamAM jaI dharma-kyA karate temaja rAjapavALamAM teDAvI gurUmahArAjanI sevA-bhakita karate ane vyAkhyAna sAMbhaLo. AThama, pAkhI vagere patithioe pauSadha karI svAdhyAya tathA AtmaciMtanane lAbha leto. eka vAra mahArAjA udAthIe eka khaMDiyA rAjAnuM rAjya, tenI ja bhUlanA kAraNe khuMcavI lIdhuM, ane khaMDiye rAjA mRtyu pAmyuM eTale tenA putrane ghaNe kedha caDha. te pitAnA pitAnuM vera vALavA ujajayinInA rAjAnI sahAya laI pATalIputra upara caDhI AvyA paNa te phAvyuM nahIM. AthI tene roSa ora vadhI gayuM. A vakhate teNe dharmanA nAme kapaTathI kAma levAnuM vicAryuM. teNe jainAcArya pAse jaI dIkSA lIdhI, muniveza pahe, tenuM nAma vinaya ratna rAkhavAmAM AvyuM. vinayarane eka daMbhI sAdhu hatuM chatAM dhaNA varSa sudhI munipaNuM nabhAvI te AcAryane priyapAtra banI beThe. eka vakhata vinayaratnanI sAthe AcArya mahArAja rAjapilALamAM padhAryA ane rAjA udAyIe parva divasa hevanA lIdhe pauSadha lIdhe. vinayaratnane, je takanI pate rAha jete hale te taka AvI pahoMcI lAgI. teNe rAtamAM ja pitAnA pitAnA verane badale cUkAvI levAne nirNaya karyo. ane madharAte jyAre badhuM sumasAma hatuM ane sau ke sUI gambha hatya tyAre teNe charI vatI mahArAjA udAyInuM khUna karyuM, ane pote rAtorAta tyAMthI palAyana karI gaye. pelA nakalI vinayanane khyAla hato ke tenuM A kRtya ujajayinImAM jarUra prazaMsA meLavaze. AthI te ujajayinI gaye. paNa tyAMnA rAjAe tenA kRtya pratye santa aNagame batAvI mahArAjA udAyInA khunanuM mahApAtaka karanAra e pApIne dhUtakArI kADhaye, eTaluM ja nahIM paNa tenuM meTuM kALuM karI pitAnA rAjyamAMthI hadapAra karyo. mahArAja udAyIne A khUnI jainasamAM abhavya tarIke jAhera thaye. dharmaparAyaNa mahArAjA udAyIne A rIte karUNa aMta Avyo. ane tenA aMtanI sAthe ja magadha sAmrAjaya upara rAjya karanAra zizunAga vaMzane paNa aMta AvI gaye. zAkhonA ullekha pramANe A udAyI rAjA AgAmo utsarpiNI kALamAM tIrthakara thaze. (AvazyakanikitavRtti pU. 687 thI 690, pariziSTa parva, upadeza prAsAdanA AdhAre) vana rAjAo (vIrani. saM. 1 thI 215) mahArAjA udAyIne putra na hovAthI tenI gAdIe naMda vaMzanA rAjAo AvyA, jemAM anukrame nava rAjAo thayA. A rAjAonAM nandIvardhana, madhyanaMdI, pahAla vagere nAme : a tathA have pachInA vakhANamAM keTaleka sthaLe "vIranirvANu saMvat aura jaina kAlaganA nAmaka itihAsapremI munirAja zrI kalyANavijayajInA pustakane AdhAra lIdhuM che. ainelibrary.org Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (110) zrI jena satya prakAza--vizeSAMka [varSa 4 avyavasthita rUpe maLe che. rAjA mahApa potAnA rAjyane khUba vistAryuM hatuM, tethI naMdavaM. zamAM tenI ekachatratA ane prabhu vizeSa manAya che. jo ke A rAjAo kayA dharmanA hatA tenAM spaSTa pramANe nathI maLatAM, bauddha graMtha A rAjAo mATe mauna seve che, paNa purANamAM temanI ghaNI niMdA karI che tethI ItihAsane A rAjAo zaivadharmanA virodhI eTale jaina hovAnuM mAne che. eka vAta te cokkasa che ke naMdavaMzanA maMtrIo zarUAtathI te Akhara sudhI-kalpakathI mAMDIne te zakaTALa sudhI-badhA jaina ja hatA. temaja temanA vakhatamAM jainadharma khUba unnata thayo hato. AcArya bhadrabAhusUri tathA AcArya sthUlibhadrasUri bane navamA naMdanA samayanA mahAna jaina tirdharo hatA. bAravaNaya dukALa pachI, jinAgamanI rakSA mATe jainenuM prathama zramaNa-samelana nadInA pATalIputramAM maLyuM hatuM. A vakhate kaliMga dezamAM eka prAcIna suMdara jinapratimA hatI tene naMdarAjA pATalIputramAM laI AvyuM hatuM. A pratimAne mauryakALa pachI thayela kaliMgapati mahArAjA khAravela punaH kaliMgamAM laI gayA hatA. naMdarAjA jinapratimAne lAve ane tene jinAlayamAM sthApita kare e binA temanA jaina hovAnI mAnyatAne puSTa kare che. (udayagirine hasviguphAne zilAlekha vagerenA AdhAre.) samrATa caMdragupta (vIrani. saM. 15 lagabhaga) caMdraguptane janma mayUrapaSaka kuTumbamAM thavAthI te mauryavaMzI manAya che. te garbhamAM hatA tyAre tenI mAtAne cadrapAnane dehada thaze. takSazilA vidyAlayanA vidvAna cANakya, je bALaka janme te pitAne seMpavAnI zarate, pitAnI buddhinA baLathI te dehada pUro karyo. putrane janma thatAM, dehadane anulakSIne, mAtA-pitAe tenuM caMdragupta nAma rAkhyuM. caMdragupta bALaka hatuM chatAM tenI bAlakriDAomAM paNa rAjataMtranI ja pradhAnatA dekhAtI. te pitAnA bALamitranuM eka rAjya sthApI pite tene sajA banate ane gunhegArone adala InsApha Apate. A samaye bhAratamAM navanaMda paikI chellA paMdanuM rAjya cAlatuM hatuM. teNe cANakya paMDitanuM apamAna karyuM, eTale cANakaye dhamAM ne krodhamAM naMdavaMzane nAza karavAnI pratijJA 4 A mauryavaMzanA nAma mATe nIce mujaba bhinna bhinna mAnyatAo pravarte che. (1) gautama buddhanA zAkaya kuTuMbanA keTalAka mANase viDUDalma rAjAnA AkramaNathI potAnuM sthAna cheDI himAlayanA pradezamAM mayUranagara nAmaka zahera vasAvI tyAM rahevA lAgyA. A leke pAchaLathI maurya kahevAyA. caMdraguptane janma A vaMzamAM thaye tethI te maurya kahevAya. (mahAvaMzanI TIkA, mauryAsAmrAjyaka ItihAsa pR0 107) (2) caMdragrasta murA nAmaka eka dAsIne putra hovAthI maurya kahevAya, (purANa tathA chuTA lekhe vagere) purANomAM caMdraguptane dAsIputra mAnya che, e viSayamAM vidvAnane evo mata che ke mauryavaMza jainadharma tathA bauddhadharmane upAsaka hevAthI purANakAroe niMdAnA udezathI Jain Educat tamane dAsI putra ga che. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a'H 1-2 ] jana rAjAo [11] karI hatI. cAlukaya tenA upAya zodhavA lAgyo. eka divasa teNe caMdraguptanI ramata joi ane tenI pAse jaI dAna mAgyuM'. khAlakAnA rAjA caMdragupte eka rAjAnI jema cAlukayane satathyo eTalu ja nahIM paNa tenA upara eka rAjavI tarIkenI chApa pADI. tapAsa karatAM cANakayane mAluma paDayu ke A bALaka te ja che jene potAne sAMpavAnI zarata tenA mAtA-pitAe karI hatI. AthI tenA AnaMdane pAra na rahyo. A bALaka dvArA potAnI pratijJA saLa thavAnAM svapna te jovA lAgyA. teNe eka sainya bhegu karI ane caMdraguptane potAnI sAthe lai ekAeka pATalIputra upara chApo mAryo, pa temAM te bilakula na phAvyo, ane potAnA ane caMdguptane jIva bacAvA paNa bhAre thai paDaye. chevaTe mahAmusIbate e banne jaNA eka gAmamAM jai pahoMcyA. tyAM eka DAsI pAsethI jANavA maLyuM ke cANakaye AsapAsanA rAjAone sAdhyA vinA pATalIputra upara caDhAI karI, tethI tene mAra khAIne bhAgavuM paDayuM.' basa, DesImAnA A nItivAkayanA AdhAre cANakaye potAnA bhaviSyanA mArga nakakI karI lIdho. te caMdraguptane sAthe kSaI himAlayanA pradezamAM gayA ane tyAMnA parvata rAjA sAthe evI zarata karI krucANakayanI buddhi ane parvatanuM sainya e e vaDe nakne harAvI je rAjya maLe te bannee AdhAAdha vaheMcI levu.' ( have cANakayanA pagamAM jora AvyuM. teNe khIjA nAnA nAnA rAjAone sAdhavAnA prayatna Arabyo. A daramiyAna i. sa. pUrve 326mAM yunAnane bAdazAha mahAna sikaMdara zvarAna jItI bhArata upara caDhI Avyo ane paMjAbanA pradeza potAnA kabaje karyo. caMdragupte A takano lAbha lai e pradezanI prajAne sneha meLavyA ane e prajAne peAtAnI svataMtratA jALavavA sAmanA karavA uzkerI eka sainya taiyAra karyuM. e sainye sikadarane parAjaya karyAM. pachI e vijayAnmatta sainya sAthe teNe pATalIputra tarapha kuca karI. A yuddhayAtrAmAM parvata rAjAno ane cANakayanI yuktimAja buddhinA sahakAra hatA. teNe pATalIputra upara AkramaNlR karyuM" ane naMdarAjAne nAza karyo. jo ke zarata pramANe parvatarAjA aDadhA rAjyanA hakadAra hatA, chatAM cAlukayanI kuTa nItino bhAga manI te maraNa pAmyA ane e rIte vIrina. sa, 215 lagabhagamAM caMdragupta pATalIputrane sarvesarvA anya. samrATTa caMdraguptanA rAjyakALa mATe nIce pramANe bhinna bhinna matA maLe cheDa 1 rana. sa. 215mAM mauryavaMzanuM rAjya zarU thayuM. (prAcInagAthA, tapagacchapaTTAvalI rR. 46, vividha tIya kalpa 50 38) 2 vIrina. sa. 155mAM caMdragupta rAjA thayA. (pariziSTa parva, saga 8, zlA 339) 3 navana dAnA zAsanakALa 100 varSanA che. pachI caMdragupta rAjA thaze. eTale ke Jain Education IntervIrina. sa. 155mAM caMdragupta thazeersonal Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jaina satya prakAzana vizeSAMka (brahmAMDa purANa, ma. bhA. upanyA. 3 a0 74 zloka 13@ii 144 5. 15) 4 udAyI pachI 100 varSe ane purA. tathA nAnA ne judA judA mAnIe te 122 varSe arthAt 110 ke 182 varSe cadragupta thaze. (mahAvarA, pari0 4 leka thI 8, pari pa ka 14 thI rara) 5 vIrani saM. 154mAM caMdragupta magadhanA rAjA bane. (himavata dhirAvalI, vanasaMvata aura jena kAlagaNanA mR. 184) 6 vIrani. saM. 215mAM mayUrane rAjyAraMbha thayo. (digaMbarIya harivaMzapurANa sarga 60 ke 489, trika prajJapti) 9 caMdragupta I. sa. pUrve 322 (vIni. saM. 204-25)mAM magadhanA siMhA sane beThe. (maurya sAmrAjya itihAsa pura 31, kebrija hisTarI, ali hisTarI opha inDiyA vagara) caMdragupta magadhane rAjA banyuM te ja vakhate naMdarAjAnI rUpavatI sulakSaNI putrI sAthe tenuM lagna thayuM. parvatarAjA paNa nadanI eka putrIne paraNyo hato, paraMtu te viSakanyA (viSayogamAM janmelI athavA bacapaNathI ja jhera khAvAnI TevathI viSamaya banelI) hovAthI tene ema thatAM ja parvatagaja mRtyu pAme. je dhAryuM heta te cANakya tene bacAvI zakta, paNa teNe jANI joIne AvuM pariNAma AvavA dIdhuM. rAjA banyA pachI caMdragupta keTalAka naMda pakSanA gupta mANasone ThekANe karyA, keTalAkane kaLavakaLathI potAnA pakSamAM lIdhA ane nAnA meTA badhA rAjAone svAyatta karyo. have rAjya mATe khajAnAnI jarUra jaNAI eTale cANaye pATalIputranA dhanikane jugAra ramavA bolAvI, dArU pAI temanI pAsenA dhananuM mApa jANI lIdhuM ane temanI pAsethI senAmahera, ghI, gAya, dheDA tathA anAja meLavI bhaMDAra bharI dIdhe, A asAmAM mahAna sikaMdara maraNa pAmavAthI tenA senApati enTigesa ane selyukasamAM rAjA banavA mATe jhagaDe . aMte selyukasa bebIlonane mAlika bane ane cha sAta varSamAM pazcima eziyA tathA madhya eziyAne rAja banI che. teNe sikaMdaranI jema paMjAbane sara karavAnA irAdAthI i. sa. pUrve 305 (vIrani. saM. ra24) mAM bhArata upara caDhAI karI, paNa temAM tene sakhta hAra maLI. tenuM sainya caMdraguptanA sainya sAme TakI zakayuM nahIM. chevaTe caMdraguptanI icchA pramANe daMDa bharI selyukasane tenI sAthe saMdhi karavI paDI. A daMDarUpe I. sa. pUrve 303mAM selyukase caMdraguptane AjakalanA vAyavya sarahada prAMtanA kAbula, hirAta tathA kaMdahAranI AsapAsanA paropanisa, eriyA tathA arajiyA prAMto ApyA tathA haMmezA mATe maitrI kAyama rahe te udezathI ain Education International Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - aMka 1-2 jaina rAjAo [113] pitAnI putrI ethinAnuM caMdragupta sAthe lagna karyuM. A rIte caMdraguptanA rAjyanI sImA vadhavA lAgI. saMdhi pachI selyukasa taraphathI rAjadUta banIne Avela megAunI je bhAratavarSanuM vividha dRSTibharyuM varNana lakhyuM che, te uparathI mAnavuM paDe che ke te vakhate caMdragupta je bIjo koI rAjA na hate. samrA banyA chatAM caMdragupta dharmanI bAbatamAM pachAta havAthI cANakya tenuM dhArmika jIvana ghaDavAno prayatna AraMbhyo hato. pahela vahelAM caMdraguptane zava dharmagurU sAthe prasaMga pAse, paNa temAM tene saMtoSa na thayo. chevaTe jaina AcAryono tyAga, tapasyA, jitendrayatA, nirIhatA AdithI AkarSAI te temane upAsaka bane. A rIte caMdragupta janadharmI bane. caMdraguptanA rAjyakALamAM e pradezamAM AcArya bhadrabAhuvAmI nahI kintu sthUlibhadrajI, Arya mahAgirijI, Arya susthitasUrijI vagere vicaratA hatA, ane caMdragupta teonA saMpathI sAce jaina banyuM hatuM. teNe jaina maMdire karAvyAM hatAM tathA jinabiMba bharAvyAM hatAM. A biMbomAMnuM eka biMba traNaso varSa pahelAM dhAMdhaNI tIrthamAM birAjamAna havAne atihAsika ullekha maLe che. samrATa caMdragupta jaina ho ema AjanA bIjA vidvAne pA bhedabhAva vagara svIkAre che.' samrATa caMdragupta chevaTe jana sAdhu thayuM hatuM evI eka jana mAnyatA che, paraMtu te kevaLa kapanAnA dhoraNe ja lakhAyela che. caMdraguptanA samaya sudhImAM janomAM vetAMbara, digabaranA bheda nahotA paDayA. e bhedone prAraMbha te vikramanI bIjI sadIthI thAya che. te pahelAMnA maharSie badhAyane eka sarakhA mAnya-pUjya che. caMdragupta jevA samrATa dIkSA grahaNa kare e bInA khare ja gauravabarI che, paranuM je ghaTanA banI ja na hoya tene, kevaLa dharmanI mahattA vadhAravAnA AzathathI, kalpI kATavI e nyAye na gaNAya! jina ItihAsamAM caMdraguptanA jaina banyAne, mahAmaMtrI cANakyanA elAnA anazanane, susthitasUrine ke anya dIkSita zrAvakane ullekha maLe che, paNa caMdraguptanI dIkSAne ke tene AvelA kahevAtAM soLa svapnane kazeya ullekha nathI maLatuM. je teNe dIkSA lIdhI ja hota te purANa, bauddha graMtha ke kathAsaritsAgara vageremAM prazaMsA rUpe nahIM te chevaTe bIjA koInA koI rUpe te ene ullekha che A mATe e. pI. jAyasavAlakRta "maurya sAmrAjyaka ItihAsa nI bhUmi pR 1, mizrabaMdhu likhita "bhAratavarSa kA itihAsa" khaMDa 2 pR. 21; janArdana bhare lakhela "azeka ke dharmalekha" pR. 14 vagere. 6 mahAmaMtrI cANakya samrATa caMdraguptane rAjyadAtA ane dharmadAnA guru che. je caMdragupta dIkSA le te cANakaya paNa dikSA have e svAbhAvika hatuM. parantu caMdragupta dIkSA na laI zako eTale cANakaya paNa na laI zako. AthI teNe biMdusAranA zAsana-kALamAM anazana karyuM. A bInA caMdraguptanI dIkSAnA prazna upara ThIka ThIka prakAza pADe che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ li zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka avazya karAya heta. A eka paNa ullekha nathI maLatuM eTale caMdraguptanI dIkSAnI vAto pAyA vagaranI kare che. je ke digaMba, caMdragupta jaina muni thayuM hatuM ane tenuM tathA bhadrabAhuvAmInuM svargagamana zravaNabelagolamAM thayuM, ema mAne che, paNa ghaNA digaMbara AcAryo tathA vidhAnanA ullekha tenA virodhamAM jAya che, ane tethI caMdraguptanI dIkSAnI binA siddha karavI azakya thaI paDe che. A rahyA e ulekheH 1 AcArya jinasena "AdipurANa" parva 2, leka 14-141mAM tathA dvitIya AcArya jinasena "harivaMzapurANa" sarga 60 cheka 378mAM bhadrabAhusvAmInuM svarga gamana vIrani. saM. 162mAM mAne che, jyAre harivaMzapurANa ka 484mAM caMdraguptano rAjayaprApti virani. saM. 215mAM mAne che. A rIte banne vacce pa3 varSanuM aMtara che. eTale jyAM e bane maLyA ja nathI tyAM gurU-ziSya hovAnI ke dIkSAnI vAta ja zI karavI ? 2 AcArya harikRta "bahathAkeza," brahmacArI nemidattakRta "ArAdhanA kathAkoza" kathA 61 0 280 tathA tenA bhASANaMda pR0 334mAM bhabAhusvAmI tathA vizAkhAcAryane ullekha che. bhadrabAhasvAmInuM unjana pAse svargagamana batAvyuM che, ane digaMbara saMpradAyamAM pracalita zravaNabelagelamAM anazana karyA ke caMdraguptane IzAre sarakho ya nathI. 3 cidAnaMdakRta kanaDIbhASAnA "munivazALyudaya mAM lakhyuM che ke eka cittAe bhadrabAhune zravaNabelagolamAM mArI nAkhyA. temane tathA caMdraguptane meLApa ja thayuM nathI. 4 "puNyAzravakathAkeza "mAM upavAsaphalASTaka paikInI pAMcamI naMdImitranI kathAmAM ullekha che ke- kuNAlanA putra dvitIya caMdragupta pitAnA putra siMhasenane rAjagAdI ApI bhadrabAhuvAmI pAse dIkSA lIdhI. arthAt A vAta ItihAsathI ghaNI vegaLI jaI paDe che. 5 amarAvatInI dhI kiMga eDavarDa kaoNlejanA prophesara hIrAlAlajI digaMbara jaina zravaNabelagelanA zilAlekhanI bhUmikAmAM lakhe che ke "bhadrabAhu ane caMdraguptanA kALamAM 67 varSanuM aMtara paDe che." 6 caMdragirinI caMdragupta vasatimAM zilAlekha che ke-prathama bhadrabAhusvAmInI paraMparAnA bIjA bhadrabAhusvAmInuM anazana zravaNabelagelamAM thayuM hatuM ane te vakhatanA koi prabhAcaMdre temanI pAse dIkSA lIdhI hatI. A uparathI ema nakakI thAya che ke samrATa caMdragupta jaina sAdhu thayA hatA ema nahIM, paNa vikamanI bIjI sadInA koI caMde (nAgendra, cakra, vidyAdhara ane niti paikInA caMdrakumAre) bIjA bhadrabAhusvAmI (zrI vajasvAmInA ziSya zrI vajusenasUri) pAse dIkSA lIdhI hatI. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2} jena rAjAo [11] 7 adhyAprasAda goyalIya digaMbara jaina "maurya sAmrAjya ke jainavIra" pR. 136mAM lakhe che ke digaMbara jaina graMthonA AdhAre bhadrabAhuvAmInuM AcAryapada vIrani. saM. 133thI 162 (I. sa. pUrve 394thI 365) sudhImAM manAya che. ane ItihAsanA AdhAre caMdragupta mauryane rAjyakALa I. sa. pUrve 3rarathI 248 sudhI manAya che. A rIte banenI vacamAM 67 varSanuM aMtara paDe che. ane kavetAMbara jaina graMthonA AdhAre te bannenI vacce 59 varSane phera paDe che. eTale bhadrabAhu sAthe zravaNabelagelamAM caMdraguhatanA anazana svIkAra vagerenI vAte kapalakalpita kare che. A pramANe digaMbara vidvAnonA visaMvAdo tapAsyA pachI caMdraguptanI dIkSAnI vAta svayameva kalpanA karI jAya che. AjanA ItahAsa paNa bArIka abhyAsanA aMte saprabhANa rIte caMdraguptanI dIkSAnI vAta khoTI mAne che. A rahyAM emAMnA thoDAMka pramANe 1 svastha De. kalIka jaNAve che bIjA bhadrabAhunA badale prathama bhadrabAhuvAmInA zravaNabelagola javAnI je vAta thAya che te beTI che, tathA maurya caMdragupta ane dIkSA lenAra guptagupta e bane te vyakitao bhinna bhinna che. 2 DA. dhUmana mAne che ke digaMbara kathA graMthamAM dakSiNamAM janAra je bhadrabAhu varNavyA che te bIjA bhadrabAhu svAmI che. teo vIra ni saM. 23bhAM thayela che. eTale bhaya caMdraguptanI dIkSA sapramANa siddha thaI zakatI nathI. (okasapharTa hisTari opha InDiyA pR. 75,76; vIra, varSa 4 aMka ) 3 prasiddha purAtattvavettA ane itihAsa mi. bI. luisarAisa lakhe che ke caMdragupta jaina hate emAM kazI zakI nathI. digaMbara graMthamAM prathama caMdraguptane paricaya ApI punaH bIje caMdragupta kuNAlane putra batAve e gaDabaDa che. A bIjA caMdraguptane bhadrabAhusvAmI sAthe meLa sAMdhavAmAM Avyo che e paNa kaThaNa samasyA che. (maurya sAmAnya kA ItihAsa, 50 424) 4 satyaketu vidhAlaMkAra "maurya sAmrAjayakA ItihAsa" pR. 422 thI 425mAM judAM judAM pramANa ApI sAbita kare che ke-samrA caMdragupta dIkSA lIdhI hatI e vAta mAnI zakAya evI nathI.' 7 adhyAprasAda goyalajIe te ja graMthamAM pa. 134mAM kalikAla sarvajJa zrI. hemacaMdrasUri zvetAMbara hovAthI caMdraguptanI dIkSA mAnatA nathI ema AkSepa karyo che. A vAtamAM vAstavika zuM che te huM upara jaNanI gaye chuM. te uparathI temane A AkSepa nirmULa kare che. je teo uparanA satyane samajaze, digaMbara vidvAnonA tadviSayaka visaMvAde vicAraze ane sAMpradAyitAnA cazamAM utArI zuddha aitihAsika draSTine upayoga karaze to hemacaMdrasUrijItI mAnyatA svIkAratAM temane vAra nahIM lAge. 8 I. sa. pUrve 325mAM siMkadaranI bhArata para caDhAI ane I. sa. pUrve 322mAM caMdragukhane magadhanA siMhAsana para abhiSeka, A bane tithio bhAratanA prAcIna ItihAsamAM cokakasa svarUpe mAnavAmAM Ave che. (maurya sAmrAjyakA itihAsa 50 ) jyAre bhadrabAhusvAmI tenI pahelAM thaI gayA che. www.jainelibrary.on Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [116 ] zrI jana satya prakAza-vizeSAMka [va 4 uparanA dareka pramANathI sAbita thAya che ke samrATa caMdragupta dIkSA lIdhAnI je mAnyatA digaMbarIya graMthakAromAM pravarte che te kevaLa pitAnA dharmanI mahattA vadhAravA mATe jAyelI ane sAva nirAdhAra che. satrA caMdragupta 24 varSa sudhI rAjya karyuM hatuM. tenA maraNa pachI tene putra biMdusAra tenI gAdIe Avyo. A vakhate cANakaya ane subaMdhu e be jaNA tenA maMtrIo hatA. (Avazyaka niyukitavRtti, pariziSTaparva, maurya sAmrAjyanA ItihAsa, maurya sAmrAjya ke janavIra, memAnasanA samayanuM hiMda vagerenA AdhAre.) maurya rAjA balabhadra bhagavAna mahAvIra svAmInA zAsanamAM zvetAMbara ane digaMbara bheda thayA te pahelAM sAta nirdavenA mate nIkaLyA che. temAM eka "avyakta" mata paNa che. A mata vIra ni. saM214mAM ASADhAcAryanA ziSyamAM pravatya ane rAjagRhImAM teno virodha pracAra thaze. A matanA vRddhikALamAM rAjagRhImAM maurya balabhadranuM zAsana hatuM. balabhadra jainadharmI hoi teNe A navA matane jaDathI ukheDI janadharmanuM rakSaNa karyuM. A sthaLe e bhUlavuM na joIe ke te arasAmAM magadhanA pradeza pATalIputrane tAbe hato, eTale pATalIputra nareza taraphathI nimAyela subo tyAM kArabhAra calAvatA hatA. vIra ni saM. 21pamAM pATalIputranI gAdIe mauryavaMza pratiSThita thayo hato eTale te arasAmAM te ja vaMzane rAjA balabhadra magadhane zAsaka heya e saMbhavita che ane teNe A navA matane dAbavAne prayatna karyo hoya te paNa svAbhAvika lAge che. A rIte balabhadra vIra ni saM0 215 pachIne jaina magadha nareza che. A uparathI kaMika evuM paNa anumAna karI zakAya ke te vakhatanA mauryo jenadhama haze. (Avazyaka niryukita bhASya, gAthA 1ra9-30 pR. 315nA AdhAre) mahArAjA biMdusAra samrATu caMdragupta pachI tene putra biMdusAra tenI gAdIe AvyuM. "biMdusAra" e nAma mATe evI vigata maLe che ke -sAya maMtrIe caMdraguptanA zarIrane viprogathI ajeya banAvavA mATe tene khorAkamAM roja caDatI mAtrAmAM vipa ApavAnuM zarU karyuM hatuM. A rIte dhIme dhIme cadraguptane AhAra eTale badho viSaya banI gayo ke tenA bhojanane eka koLiyo paNa prANa harI le. paNa A bina, cANakaya sivAya bIjuM koI jANatuM na hatuM. eka divasa caMdraguptanI sagarbhA rANI rAgadazAnA kAraNe caMdragupta sAthe bhajana karavA beThI. teNe traNa-cAra kiLiyA khAdhA eTalAmAM cANakya tyAM AvI caDe, ane gabharAIne rANIne bhojana karatA aTakAvI dIdhI. paNa viSa pitAnI asara karI cUkyuM hatuM, eTale rANInuM maraNa nIpajyu. A vakhate rANI sAthe tenA garbhane paNa nAza thaI jaze ema vicArI cANakya tenuM peTa cIravI garbha bahAra kADhI lIdho. A vakhate e bALakanA mAthA upara vizvanuM biMdu paDeluM jovAmAM AvyuM tethI cANakya tenuM biMdusAra" nAma pADayuM. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rAjAnA bhinna bhinna graMthomAM bhinna bhinna nAme maLe che. jaina graMtha dIpavaMza tathA mahAvaMzamAM biMdusAra; viSNupurANa, kaliyugarAja vRttAMta tathA anya purANomAM vArisAra, vAyupurANamAM bhadrasAra ane grIka graMthomAM Amitrochates ami ceTasa eTale AmitrAghAta nAma maLe che. tenA rAjadarabAramAM Deimekasa nAmane yunAnane elacI AvyuM hatuM, jeNe bhAratabhramaNanuM vRttAMta lakhyuM hatuM. Aje e lakhANane thoDoka bhAga ja upalabdha thAya che. soLamI sadInA prasiddha rIbeTI lekhaka tArAnAthanA lakhavA pramANe biMdusAre cANakyanI sahAyathI seLa rAjya upara vijaya meLavyuM hatuM ane tenA rAjA tathA maMtrIone nAza karI eka samudrathI bIjA samudra sudhI marya zAsananI dhajA pharakAvI hatI. (maurya sAmrAjyakA ItihAsa, pR. 4ra6-27) bRhatkalpasUtra bhASya gA. 117mAM paNa biMdusAre caMdragupta karatAM vizeSa bhUmimAM ane caDiyAtI rIte zAsana karyAnA Azayane ullekha maLe che. biMdusAra jaina hatA enA spaSTa ulalekho maLatA nathI paNa tene pitA caMdragupta, tenA maMtrIo ane prAraMbhika jIvanamAM tene putra azaka jaina ho e uparathI biMdusAra jana hatuM ema mAnI zakAya che. satyaketu vidhAlaMkAra "maurya sAmrAjyaka ItihAsa" pR. 171mAM lakhe che ke - maurya rAjAo bauddha ke jana hatA. temanA dharma-vijyajI irSALu banI brAhmaNe e maurya sAmrAjya pratye vidroha phelAvI te zAsanane aMta ANye." AthI spaSTa thAya che ke mauryavaMzI rAjAo te jaina hatA ke bauddha hatA. bIjI bAju bauddha graMthomAM biMdusAranA bauddha hevAne sApha inkAra karavAmAM AvyuM che eTale chevaTe tene jaina mAnavo paDe che. - biMdusArane zAsanakALa lagabhaga 25 varSane manAya che. tenA maraNa pachI teno putra azoka tenI gAdIe AvyuM. aze ke bauddhadharmane svIkAra karI maraNa sudhI tenuM ja pAlana karyuM. samrAddha saMprati azakanA rAjyakALamAM bhayaMkara dukALa paDaze, tyAre AcArya Arya sahastasUrie kauzAMbImAM, eka sAdhu pAse khAvAnI mAgaNI karatA eka bhIkhArIne dIkSA ApI. dIkSa laine te ja divase bhIkhArIe khUba dAbIne AhAra karyo tethI te ja rAtre te maraNa pAme. bharIne te avyakata sAmAyazcAritranA pAlananA prabhAve azekanA putra yuvarAja kuNAlana panInI kukSimAM putrapaNe garbhamAM Ape. A vakhate kuNAla yuvarAja hovAthI urjanane pradeza tenA bhogavaTAmAM hato.10 paNa 9 barAjataraMgiNI'mAM azake chellA cAra varSa daramyAna janadharma svIkAryAne ulekha che, paNa te prAmANika heya ema mAnI zakAtuM nathI. 10 atyAre jema IgleMDanA yuvarAjane velsanuM paragaNuM ane nijhAmanA yuvarAjane varADaprAMta bhagavaTA mATe apAya che tema te vakhate maurya yuvarAjane avaMtIne pradeza mate. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 118 ] zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka [ 1 4 rAjakhaTapaTanA bhoga nI te adha thai javAthI rAjya calAvavAne ayogya thayA hatA, eTale tene pATalIputranuM rAjya maLavAnI AzA na hatI. paNa jyAre tenI patnIe putrane janma Apyo tyAre tene rAjyanI AkAMkSA jAgI ane te mATe pAtAnA haka sAdhRta karavA te tarata zeka pAse pahoMcyA. zeke zvetAnA pautrane hUMka khula rAkhI tenu saMprati evu nAma rAkhyuM, 'pratinAM saMpati, sapradi, saptati, saMgata ane apAlita ityAdi nAma paNa maLe che. eka divasa A suhastisUri potAnA parivAra sAthe zrI jIvitasvAmInI yAtrA nimitte ujjayinI padhAryA. temanA darzanathI pratinA hayamAM UhApoha thavA lAgyA ane tene jAtimaraNa jJAna upajyuM. jAtismaraNuthI potAno pUrvabhava jANI potAnA upakAraka gurUne teNe oLakhyA ane e temanA caraNamAM DhaLI paDayA ane kahevA lAgyA ke, A rAjya ApanI kRpAnuM phaLa che, huM ApanA dAsa thru ane Apa mane AjJA pharamAvA vagere. A rIte te jainadharmamAM vizeSa dRDha thayo. moryavaMzanI saMprati sudhI kramazaH vRddhi thai che ane pachI kramazaH hrAsa thayeA che eTale tene maurya vaMzamAM yavamadhya kahI zakAya. A rAjAe potAnA pUrvabhavanA AdhAre bhIkhArIonuM du:kha samane tenA nivAraNa mATe dAnazALAo sthApI hatI, ane gRhasthAne dAna mAga batAvyo hato. potAnA khaMDiyA rAjAene upadezI jainadharmI banAvyA hatA, ane temanA dezamAM jaina sAdhuonA vihAra cAlu karAvyA hatA. teNe prabhupUjA, rakSetsava, munisatkAra, amArI-pravartana, jinamaMdira dhAvavAM Adi aneka dhArmIika sukAryo karyAM-karAvyAM hatAM. AMtra, drAvIDa, mahArASTra, kukuDa vagere dezamAM vezadhArI sAdhu mekalI Aya-anArya dezamAM sAcA sAdhuonA vidyAra khulle karAvyA hatA. takSazilAmAM peAtAnA pitAnA smAraka mATe eka jinavihAra banAvarAjye ke je atyAre kAlastUpa tarIke prasiddha che. A rIte saMprati rAjAe samagra bhAratamAM jainadharmanA pracAra karavAnA prayatna karyo hatA. saMpratie peAtAnA sikkAmAM, eka tarapha sampradi' ane bIjI taraph svastika, jJAna kzananAM e TapakAM, te upara cAritranu eka TapakuM ane sauthI upara siddhazilAnI acaMdra kRti, atyAre derAsarAmAM cAkhAnA sAthiyA vagere karavAmAM Ave che te pramANe, mUkavAmAM Avela maLe che. tathA sAthe sAthe maurya zabda paNa Apela che. AvA sikakAnI TaMkazALa takSazilAmAM hatI. A sikakA atyAre takSazilA, pATalIputra ane rAmanagaraahichatrAmAMthI maLe che. A sikakA saMpratinA hRdayamAMnA jainadhama pratyenA Adara batAve che. saprati mATe ajaina vidvAnonA mata A pramANe cheH 1 'divyAvadAna nAmaka bauddha graMthanA 29mA avadhAnamAM lakhela che ke samrATa azoke bauddhasadhane 96 kroDa sonAnuM dAna karyu hatu. maraNa samaye teNe bAkInA 4 phroDanu dAna Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aka 1-2) jene rAjAo hi19] devA ichayuM paNa saMpadi kumAre khajAno khAlI thavAnA bhayathI te rokyuM. azake paNa pitAnI icchAne pAra pADavA khajAnA sivAyanuM rAjya ja bIdvasaMdhane dAnamAM ApI dIdhuM. eTale ke cAra koDanA badale badhI bhUmi gIre mUkI. azokanA mRtyu pachI saMpadIe cAra keDa ApI e choDAvI lIdhI ane pitAnuM rAjya svAyatta karyuM. A rIte saMpadi bhAratane samrATa banyuM. (vIra nirvANa saMvata aura jena kAlagaNanA) 2 bodhisattAvadAna kalpalatAmAM paNa upara pramANe ja ullekha cheH prakhyAtaSaNNavatikoTisuvarNadAne, yAte divaM naraphtAvatha tasya paitriH / zeSeNa maMtrivacasA kSitimAjahAra, spaSTaM RyI kanakakoTicatuSTayena // pariziSTa parva / 3 DarAjasthAna bhAga 1 aM 4 pR. 7ra1 (hindI) vageremAM mAravADamAM saMmatie karAvela prAcIna jinavihAranu recaka varNana che. 4 ke. pI. jAyasavAla ena. e, bAra-eTa-le. i. sa. 1934nA juna mAsana mADane rivyunA pR0 647mAM lakhe che ke "kaniMgahAme pitAnA Ancient Coins of India nAmaka graMthamAM 60mA pAne naM. 20nI nIce takSazilAno TaMkazALane eka sikako chapAvyo che. jemAM banne bAju maLIne "sabadi "maurya e be zabdo tathA svastika vagere katarela che. AvA sikakA pATalInA khaMDeramAMthI paNa maLyA che. purANomAM batAvela rAjA dazaratha A rAjA saMprati pachI thayela che. aphaghAnIstAna ane tenI AsapAsane mulaka tathA takSazilA paNa saMpratine AdhIna hatA, ema prApta sikakAe uparathI puravAra thAya che, ityAdi. 5 satyaketu vidyAlaMkAre "merya sAmrAjayakA ItihAsamAM pR0 648thI upara sudhI samrATa saMpatinuM varNana karyuM che. temAM temaNe A samrATanA paricaya mATe eka mahatvanuM vAkaya mUkayuM che-"jana sAhityamAM satinuM te ja sthAna che ke je bauddha sAhityamAM azokanuM che." A pramANe vidvAne saMpatine jana rAjA tarIke svIkAre che. purANonA AdhAre tene rAjyakALa 10 varSane che, paNa teNe pitAnA zAsanakALamAM jainadharmane ghaNe udyata karyo che. maurya sAmrAjyane paNa A madhyAhana lekhAya che. samrATa saMprati vIra vi. saM. 300mAM svargavAsI thayA. (baha495 bhASya, pariziSTa parva, maurya sAmrAjayakA ItihAsa, maurya sAmrAjayo jena vIra, moDarnarivyu, jenasatyaprakAza varSa 1, aMka 2 nA AdhAre) kaliMgarAja mahAmedhavAhana khAravela kaliMga deza jananI prAcIna pracArabhUmi che. jainatIrtha kumAragiri (vartamAna khaMDa Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12]. zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka giri tathA udayagiri, kaliMganA AbhUSaNa samAna che. eka mata pramANe bhadrabAhusvAmI, susthitasUri tathA supratibaddhasUri A parvata upara svarge gayA hatA. susthitasUri tathA supratibaddhasUrie sUrimaMtrane karaDavAra jApa A pahADa upara karyo hato. eka kALanuM jaina tIrtha ane vartamAnanuM hiMdutIrtha jagannAthapurI paNa kaliMgamAM ja Avela che. kaliMga ceTakavaMzI rAjAo ghaNu kALa lagI jaina rahyA che. rAjA khAravela A vaMzane ja prasiddha jaina rAjA thaze. magadhasamrATTa zreNikanA uttarAdhikArI samrATa kaNika vizALI nagarI upara halle karyo hatuM, jemAM tyAMnA rAjA ane kaNikanA dAdA ceTanuM maraNa thayuM hatuM. pachI ceTakane putra zebhanaya kaliMgamAM jaI pahoMce. kaliMganareza tene sasare thato hato. te aputrI hovAthI manarAya kaliMganareza banyo. te parama jaina hato ane tenA vaMzanA rAjAo paNa jana hatA. temAMnA keTalAka rAjA svataMtra rahyA hatA ane keTalAke pATalIputranA rAjAnuM Adhipatya svIkArela hatuM. naMda tathA azake kaliMgapara pitAnI ANa pravartAvI hatI. A sivAyanA kALamAM kaliMga svataMtra hatuM. pATalI putranI gAdI para saMprati pachI bIjA maurya rAjAo thayA temAMnA rAjA bRhadayane mArI tene senApati puSyamitra pATalIputrano rAjA banyuM ane teNe jagatamAM nAmanA meLavavA mATe azaka ane saMpratithI avaLe mArga lIdhe. "divyAvadana" nAmaka bauddha graMthamAM lakhyuM che ke puSyamitre bauddhadharmane nAza karavAnuM bIDuM uThavyu, caturaMga senA sAthe pATalIputrathI zyAlakoTa (paMjAba) sudhI prayANa karyuM. vacamAM maLatA bauddha sAdhuone ziraccheda karAvyuM, eTaluM ja nahIM paNa eka bauddha sAdhunuM mAthu lAvanArane eka senAmahora ApavAnuM jAhera karyuM vagere. teNe bauddhadharmanI jema janadharmane paNa bhayaMkara hAni pahoMcADI. A vakhate ceTavaMzIya vRddharAjane putra khAravela kaliMgane rAjA hatA. A sajA traNa nAme oLakhAya che. (1) mahAmegha vAhana (mahAmeva hAthIvALA), (2) bhikhurAya (nirgatha bhikSuone upAsaka) ane (3) khAravela (samudrane svAmI). khAravele maurya saM. 164mAM hAthIguphAmAM eka zilAlekha para pitAnA 14 varSanA rAjyakALanI prasatirUpa lekha khodAvyo hato jemAM aneka atihAsika vAtano ullekha maLe che. temAM bAramA varSanuM vRttAnta che ke mahArAjA mahAmedhavAhane A varSamAM pATalIputra para caDAi karI puSyamitrane pitAne caraNe namAvyo ane naMdarAjA kalaganI prAcIna jinapratimAne upADI lAvyo hato te pratimA tathA ratna vagere kaliMgamAM potAnI rAjadhAnImAM laI gayo. teNe A pratimAne jinAlayamAM sthApI tenI pUjAne utsava ujavyo. A zilAlekhamAM teNe jaina munione vastradAna karyA-karAvyAno paNa ullekha che. A rIte A rAjA parama jaina hato. khAravela pachInA kaliMganA rAjAo kayA dharmanA anuyAyI hatA te bAbata kazI Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2 ] jaina rAjAo [21] vigata maLatI nathI. paNa vIranirvANunI chaThThI sadIne kaliMganareza bauddhadhamAM hatuM ane bAradukALImAM vAsvAmIe saMdha sAthe jagannAthapurI jaI tyAMnA bauddharAjAne jaina banAvyAne spaSTa ullekha maLe che. (himavata virAvalI, hAthIguphAne zilAlekha, vIranirvANu saMvata aura jaina kAlagaNanA) mahArAjA vikramAditya vIrani. sa. 450 lagabhagamAM ujayinI mAM gardabhavaMzI rAjAnuM zAsana hatuM. teNe eka mahAsatI sAdhvIne pitAnA aMtaHpuramAM laI javAnuM mahApAtaka karavAthI kAlikAcAryanI preraNAthI zAhI (zaka) rAjAoe siMdha, kaccha ane kAThiyAvADanA mArgethI AvI uja. vinImAM potAnuM zAsana sthApyuM. cAra varSamAM prajAe A navA rAjya sAme virodha uThAvyo eTale kAlikAcAryanA bhANeja bharUcanA rAjA balamitre zAhI (zaka) zAsanane aMta lAvI Arya rAjyanI punaH sthApanA karI. ujayinInI gAdIe AvIne A balamitre ja vikramAditya nAma dhAraNa karyuM. teNe vini. sa. 470thI pitAne-vikrama saMvatuM cAlu karyo. atyAranA itihAsa te samaye vikramAditya nAme koI vyakti thayAne sApha InkAra kare che, ane "mAtra bhAlavAnI prajAnA A vijayavALa varSathI bhAvasaMvatne prAraMbha thayo, ane pAchaLathI thaela bhinna bhinna rAjAonA "vikramAditya vizeSaNathI tenuM vikramasaMvatuM" nAma paDyuM," ema mAne che. jana itihAsa balimitranuM astitva mAne che. te kAlikAcAryane bhANeja hovAthI zAhI (zAka) rAjyane prathama lAbha tene maLyo hoya e saMbhavita che. pUjya munirAja zrI kalyANuvijayajIe A vastune anulakSIne upara pramANe meLa meLavyuM che, je sarvathA yukitayukata lAge che. vikramAditya jaina hato. prAcIna itihAsanA AdhAre siddhasena divAkara tenA gurU hatA, jemaNe11 ujajainamAM mahAvIrastuti tathA kalyANamaMdira stotra vaDe avatI pArzvanAthanI pratimA pragaTa karI mahAkAla tIrtha sthApyuM hatuM. ane vikramAdityane prativyo hate. A rAjAe vividha rIte jainadharmano pracAra karyo hate. rAja sAtavAhana A rAjA vikramAdityane samakAlIna ane tene pratispadhI dakSiNane rAjA hatA. tenI rAjadhAnI pratiSThAnapura (paThANa)mAM hatI. te devanI sahAyathI tyAMne rAjA banyA hatA. te jaina hatuM. teNe zramaNa pUjA-utsava karyo hato ane tenI prArthanAthI ja kAlAcArye bhAdaravA suda pAMcamanA badale thanA divase saMvatsarI karI hatI. A prasaMga vikrama saMvatanA prAraMbha pahelAne che. tyArapachI bIje varSe caturvidha saMghe A pheraphAra kAyama mATe svIkArI lIdhe, je adyAvadhi paLAya che. 11 siddhasena divAkaranA samaya mATe vidvAnomAM matabheda che. paNa digaMbara AcArya pUjApAdanA vyAkaraNamAM siddhasenasUrinI sAkSIvALuM sUtra hovAthI temane samatha vikramanI chaThThI sadInA badale pahelI sadImAM pharajiyAta mAnavo paDe che Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [22] zrI jaina satya prakAza-vazeSAMka [ varSa 4 sAta vAhananuM bIjuM nAma zAlivAhana tayA zAtakaNI che. A gAdI upara nAmanA aneka rAjAo thayA. ( prabhAvaka caritra, caturvizakti prabaMdha, nizIthasUNi, payu pANi paryuSaNa darAzataka tathA jaina paMcAMga paddhati pR0 51 ) A liMga nareza vIrina, sa. pa50 pachI madhya bhAratamAM bhayaMkara dukALa pAye, te vakhate vajrasvAmI zrIsa dhane jagannAthapurI larjI gayA hatA. tyAM sukALa hAvAthI sadhe tyAM vasavATa karyo. tyAne rAjA bauddha hatA. te badhAM phulA peAtAnA upayoga mATe zayyA mATe maMgAvI leteA, tethI bhene phUla joie tene vAsI phUla maLatAM. paryuSaNApamAM zuddha pula mATe zrA saMghe va ravAmIne vAta karI. eTale temaNe AkAzagAminI vidyAnA ane zrIdevI vagere pAse jaI saMghanI prArthInA pUrNa karAvI. AthI jinazAsananI khUba prabhAvanA thai. rAjAne A vAtanI khabara paDatAM te varavamI pAse AvI caraNamAM DhaLo paDaye ane temanA upadeza sAMbhaLI jana anyo. ( Avazyaka vRtti tathA kalpasUtra suaidhikA ) cavIrapura nareza vIrana. sa. nI chaThThI sadImAM A rAjA thayo. tenA rAjamAnya senApati zivabhUti ke jeNe eka sAthe banne mathurApara vijaya prApta karyA hatA teNe jainAcArya kRSNapAse dIkSA lIdhI hatI. rAjAe A zatrabhUtine ratnaka baLanuM dAna karyuM hatuM. asalamAM A kayA pradezane mAlika hatA ane tenu pUra' nAma zuM hatuM te upalabdha thatuM nathI. mAtra te racavIrapuranA rAjA hatA ane jaina hatA eTaluM ja maLe che. rAjya ( Avazyakaniyu tivRtti. ) , rA nAhaDa naDula dezanI rAjadhAnI maMDAvarA paramAra rAjA kuMTuMbIonI khaTapaTathI mAryo gayo, tenI rANI bhaMbhANu nAsI gai ane tyAM teNe eka putrane janma ApyA. tenu nAma nAhaDa pADayuM, nAhuDa rjiMgasUrinA zrAvaka banyo ane gurUdatta navakAramaMtranA prabhAve svarNa purUSaddhi meLavI rAjA banyA. teNe jiMgasUrinA aMjanazalAkAthI moTAM 24 jinAlaye banAvyAM tathA vIrana. sa. 1678mAM sAcAra tIrthanI sthApanA karI ( vividha tItha kapa, tapagaccha paTTAvalI ) mahAkSatraya rAjA rUdradAmAM kAlikAcArye pArasakulathI zaka rAjAne lAvI ujjainanA atyAcArI rAjA ganihakSanA rAjyanA nADhya karAvyo hate. jo ke te zaka rAjAe ujjainamAM mAtra cAra varSa ja rahyA hatA, chatAM pazcima bhAratamAM temanI vizeSa sattA jAmyA vagara na rahI. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2] jaina rAjAe [1ra3] IrAna-pArthiyAnA pradezamAM kAma nadI che te taraphathI Avela zaka kAmaka vaMzIya gaNAtA. A vaMzanA mahAkSatrapa canTane zaka saMvatunA prAraMbhamAM eTale vIrani. saM. 605na AsapAsamAM kAThiyAvADa-kacchamAM potAnA rAjyano pAye nAkhe ane rAjyane vistAra phelAbe, te rAjA pratApI hovAthI tenA vaMzajo caTTanavaMzI gaNAyA. mahAkSatrapa (vaDAsubA) canTane pachI tene putra jayadAmA tyAMne rAjA thaye. te bahu parAkramI na hatI. tenI pachI rUdradAmA gAdIe AvyuM. e dareka jillAmAM kuzaLa, viroddho rAjyanItinipuNa, sauMdaryavAna ane Adarza zAsaka hatuM teNe leka saMdha-kAryakara maMtrI maMDaLa, sahakArI maMtrImaMDaLa vagere rIte rAjyane vyavasthitapaNe calAvyuM hatuM. temaja mAlavA, siMdha, keka, AMdhra, rAjaputAnA ane paMjAba sudhI, yuddha karI, pitAnI sattA jamAvI hatI. svayaMvaramAM te aneka rAjakanyAone paraNyo hato. teNe rAjaputAnAnA adamya yoddhAonuM damana karI mahAkSatrapa (moTA subA ) birUda dharyuM hatuM. teNe potAnI rAjadhAnI soDamAMthI haTAvI ujajainamAM- mALavAmAM sthApI hatI. teNe pahelA jJAtinA suvizAkhane saurASTrane subo banAvyo hato. teNe vIrani. saM. 67 (zaka saM. 72)mAM potAnI khAnagI miktamAMthI suvizAkhanI dekharekha nIce sudarzana taLAvanuM samArakAma karAvyuM hatuM, jene prazasti lekha junAgaDhamAM akaravALI zilA upara pazcima tarapha khode atyAre paNa maLe che. A rAjA jenadhama hate. 12 vastutaH kAlakAcArya zakone A pradezamAM lAvela hevAthI ke temane pitAnA gurU mAnatA hatA eTale teo jana hatA. pAzcAtya vidvAne paNa A jAtinA mahAkSatrane jaina mAne che. mahArAjA rUdradAmA jana hatuM te tenA mAghAta purUSanivRtti tAtisena zabdotho paNa siddha thAya che. (mahAkSatrapa rAjA rUdradAmA, gujarAtI atihAsaka lekho ) mahAkSatrapa bhadramukha rAjA radrasiMha rUdradAmAne dAmajada ane rUddhasiMha nAme be putre tathA eka putrI hatI. te jaina hatA. e banne bhAIomAMthI eke vIrani. saM. 180vI 732nI vaccenA kALamAM giranAra para neminAtha bhagavAnanA kevaLajJAna tathA mokSaprAptinA sthaLe jinAlayane upagI kAma karAvyuM hatuM, jene zilAlekha junAgaDhanI bAvA pyArAnA maTha pAsenI guphAmAMthI maLela che. A rUdrasiMhanA putra rUdrasene vIrani. sa. 73ranA bhAdaravA suda pAMcame satra UbhuM karyuM hatuM. ( gujarAtanA etihAsika lekhe naM. 8, 9, 15, 17 tathA mahAkSatraya rAjA rudradAmA) mahArAjA dharasena gumavaMza pachI mitraka za yAne valabhIvaze saurASTrapara zAsana karyuM. e vaMzano AdhA sthApaka bhaTTArka hato. tene senApati dharasena, droNasiMha, dhruvasena ane dharama nAme cAra -. .. - - 12. bhuja (kaccha)ne phargyusana myujhIyamamAM rAjA rudradAmAnA samayanA zaka saMva para Jain Educa(bAta) cAra zilAlekha maLe che, jemAM mArA saMbaMdhI lakhANa che. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [24] zrI jana satya prakAza-vizeSAMka putro hatA. te vakhate tenI rAjadhAnI valabhInagaramAM hatI. ene saMbhavataH pATavIkumAranuM (kumAra bhakitanuM) zahera ANaMdapura (vartamAna vaDanagara) hatuM. A vakhata sudhI jaina sAdhuoe jinAgamane kaThastha rAkhyA hatA. paNa kALabaLe e kaMThastha rAkhavA muzkela jaNAyathI bhaTTArkanA valabhImAM munisammAna maLyuM ane vIrani. saM. 980mAM devaddhigaNi kSamAkSamaNunI adhyakSatAmAM kaMThastha Agamo pustakArUDha thayA. tyArapachI vIrani. saM. 983 (vi. saM. para3-valabhI saM. 148 )mAM kAlikAcArya ANaMdapura padhAryA ane tyAM comAsuM karyuM. yuvarAja dharasena tyAre tyAM hatA. tene eka pura thaye paNa daivayoge marI gaye, ane AkhA rAjyamAM zokanI chAyA vyApI gaI. ka likAcArye rAjA dharasenane pratibaMdhI tene zika dUra karavA bhAdaravA suda cothanA divase caturvidha saMgha samakSa kalpasUtranuM prathama vAcana karyuM. e prakRti atyAre paNa cAlu che. jaina sAhityamAM A prasaMge dharasena, vIrasena ane dhavana ema judAM judAM nAma maLe che. vAstavika rIte A nAme e bhAIonAM ja nAme che. pahelA dhavasenanA zilAlekhamAM bIja deNasiMhane sihasamAna oLakhAvyuM che, eTale vIrasena e dharasena ke desiMhanuM bIjuM nAma heya e saMbhavita che. dharasena prathama maraNa pAme haze eTale te rAjA banI zake nahIM ane tenA be bhAIo eka pachI eka valabhInI gAdIe AvyA. zilAlekha pramANe kaNasiMha valabhI e 183nI AsapAsa ane dhruvasena (pahelo) valabhI saM. 206thI 226 sudhI valabhIne rAjA hatA. A rAjA janadhana hatA je ke valabhI vaMzanA zilAlekhamAM temane paramabhaTTAraka ke parama mAhezvara tarIke oLakhAvyA che paNa A vizeSaNa eka rIvAja rUpe ja lakhAyuM hoya ema lAge che. kemake e vaMzanA rAjAo parama mAhezvara oLakhAvA chatAM jena ke bauddha hatA, ema temanA bhaTTArkavihAra tathA mahArAjA guhasenanA zilAlekhe puravAra kare che. eTale valabhIvaMza jainadharmI hatuM ema mAnavAne zilAlekho niSedha karI zake ema nathI. vIranirvANanI prathama sahastrAbdImAM dharasena, vIrasena ane dhavasena chellA jaina rAjAo thayA. (gujarAtanA aitihAsika zilAlekho, ka5rAva subodhikA) prAMte vIra ni. saM. 1000 pachI jena rAjAo alpa saMkhyAmAM thayA che. jemAM zilAdiya, AmarAjA ane kumArapALa prasiddha jaina rAjAe che. jene paricaya avasare raju karavAmAM Avaze. uparanA rAjAone paricaya paNa upalabdha apa sAdhano tathA samaya pramANe saMkSe pamAM Apyo che. adhika sAdhano ane samaya hoya te A pratyeka rAjA vize svataMtra nibaMdha ke graMtha lakhI zakAya A zubha avasara nikaTa bhaviSyamAM sAMpaDe e AzA sAthe huM viramuM chuM Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAdhyAyapravara zrImad dagambaromAM prAcIna digambara ane arvAmeghavijayajIgaNi cIna digambara evA be prakAre che, prAcIna digambaronI utpatti zrI vIranirvANathI 609 viracita varSe rathavIpuramAM "vibhUti nAmA purUSathI thayela | "zrIyaMtiprabodha che, ane arvAcIna digambare ke jeonAM mantavya amuka amuka aMze prAcIna digambarene anusaratAM che nATaka"ne ane amuka amuka mana (ke je AgaLa kahevAmAM che te) bhinna che teonI utpatti soLamA saikAnA prAnta bhAgamAM banArasamAM AgrAnivAsI "banArasI dAsa thI thayela che. A "yuktiprabodha' granthamAM yadyapi prAcIna arvAcIna ane digambara matane nirAsa karavAmAM AvyuM che te paNa arvAcIna digambara (banAsIsanA) matanuM khaMDana e "yukitaprabodha" granthakAra mahArAjAne mukhya viSaya che. digambaranI utpattine samaya. prAcIna digambara zrI vIranirvANathI 609 varSe jo ke A vizeSAMkamAM vIrani. rathavIramAM utpanna thayA" e bAbata zro Avazyaka zunA eka hajAra varSane lagatA niyukti, chavizeSAvazyaka, zrI uttarAdhyayanabahavRtti, le levAnA che ane prastuta | sthAnagavRtti vagere mahAna ratragranthanA pAThathI lekhamAM vikramanA seLamAsa nizcita che. digambaranI utpattinA pUrvokata saMvata ramA sakAmAM racAyela eka graMthane i dhI khaya. vivAda che ja nahi iraNa ke te paricaya Apela che, chatAM vetAM khare te upara jaNAvelA sonI sAkSiothI pUrvota bara digaMbaranA bhede vIranirvANanA sAtamA saikAmAM paDayA che saMvatane nirNaya svIkAre temAM kAMI Azcarya nathI, ane A lekhamAM e bhede 6 chavAsavANuM navuM tAruM tathA risaMbaMdhI agatyanI hakIkata Ave || kiMjas vIrA to vicAra dila che tethI tene ahIM sthAna ApyuM che. 24varapure samudagori { [mA - 24] -taMtrI 'rahavIrapuraM nayaraM dIvagamujANa ajakaNhe y| sivabhUissuvahimmi ya pucchA therANa kahaNA ya // 146 // 'UhAe paNNattaM boDiyasivabhUi : lekhakaH uttarAhi imaM / micchAdasaNamiNamo rahavIrapure paMnyAsajI mahArAja nagtuvi IkazA "vodiyavimA gizrI dharmavijayajI yaliMgassa hoi uNati / koDiNNakoTTavIrA [A. ma. vijayAhana paraMparA mucom 248 [10 mA...] sUrIzvarapraziSya] || 2 'chavAsasayAI' ityAdi prAlikhita ! [vizeSAvara-ra0] Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 121] zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka [varSa 4 paratuM digamba paNa svAsnAyu pradarzaka udAsAra' vagere pravemAM vetAmbare thI pitAnI bhinnatA thayA saMvata vikramathI 13 varSe jaNAve che. zrIvIraprabhu ane vikrama rAjAnuM aMtara 470 varSanuM che, 470nI saMkhyAmAM 36nI saMkhyA umeratAM 470+ 13] 102nI saMkhyA thAya, arthAt vIranirvANathI 605 varSe zvetAmbara saMdha utpanna thaye evuM teonuM kathana che. tAtparya e che ke zrIvIranirvANathI cha saikAnI pUrNAhuti pata vetAmbara-digambara evA matabheda na hatA. sAtamA sikAnA prAraMbhamAM A bane matabhedonI utpatti thaI, digambaro kahe che ke digambaromAMthI vetAmbare valabhIpuramAM utpanna thayA, jyAre vetAmbare kahe che ke zvetAmbaramAMthI rathavIrapuramAM digambare utpanna thayA. have A bane thanamAM kayuM vacana zAstrIya tema ja yukitasaMga che tene parAmarza karavA pahelAM vetAmbaranA ane digambarenA kAnamAM matyatti saMbaMdhI traNa varSane je visaMvAda Ave che tenuM zuM kAraNa te upara yakacita vicAra karavAnI AvazyakatA che. yapa AvA viSamAM traNa varSane pharaka e mahattvanI bAbata nathI, te paNa vicAra karatAM ema khyAlamAM AvI zake che ke-vetAmbara matAnuyAyioe digambaranI utpatti saMbaMdhI janasamUhamAM je avasare jAherAta karI te avasare digambaroe "ame prAcIna temaja zuddha nircanya chIe ane katAre arvAcIna temaja zithilacArI che' ema jaNAvavA zvetAmbaree jAhera karelA saMvatanI pahelAM traNa varSathI ja "zuddha niyaMkhya mArganI rakSA mATe zithilAcArI vetAmbarothI ame bhinna thayA chIe' ema svamata rakSaNanA udezathI digambarAcAryo taraphathI 60 ne saMvata rAkhavAmAM AvyuM hoya te te saMbhavita che. ahiM digambae zvetAmbaranI utpatti janasamudAyamAM jAhera karI hoya ane tethI tAaone svamatarakSaNanA uddezathI temaja "ame zuddha ninya chIe, digambare zithilAcArI che," e jaNAvavAnA irAdAthI digambarenA saMvatanI apekSAe traNa varSa bAda matpattinA saMvatanI kalpanA zvetAmbarAcArya bhagavaMte e karI hoya evI viparIta zaMkA karavAno leza paru avakAza nathI. je bAbata AgaLa jaNAvAtI yukataothI svayameva jANI zakAya tema che. vetAmbaremAMthI digambare utpana thayA che te jANavAnI yukitao:-- 1. nirga-muni-saMyamI-sAdhu-zramaNa vagere saMkhyAbaMdha munavAcaka zabdanuM astitva chatAM nagnapayoyavAcI "digambara" zabda vaDe pitAnA sAdhunI temaja matanI oLakhANa karAvavI e matapravartaka purUSanA kadAgrahanuM bhAna karAvavA uparAMta AvA nAmavALA matanI utpatti amuka samaye thayelI che e jANavA mATe basa che. 2. digambarAcAryoe racelA aneka granthamAM ThekANe ThekANe AvatA "nircatha-muni vagere zabdone "bAhyAbhyataranjirita-sarva tanA jANa' datyAdi suMdara artha, lakSaNazAstranA niyama pramANe thaI zaka sulabha temaja ucita chatAM prAyaH pratyeka sthale niyaM-muni vagere zabdone game te artha karyA bAda atamAM "vizva gurtha:' 3 'chattIse varisasae vikkamarAyassa mrnnpttss| soraTe valahIe sevaDasaMgho samuppaNNo // 1 // whinelibrary.org Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2]. yukitaprabaMdha nATakane upakama [ 17 ] evo alAkSaNika ane anucita artha kare e amuka asadAgrahI vyakitathI digambara matanI utpatti amuka vakhate thayelI che e mAnavA mATe puratI jaDa che. 3. je digambare prAcIna hoya ane vetAmbare arvAcIna hoya arthAta digambaramAMthI tArenI utpatti thayelA hoya te zvetAmbarenA sUva-granthamAM digambarane anukUla artha kaI paNa sthaLe na AvI jAya te mATe puratuM lakSya rAkhavAmAM AvyuM hota, paraMtu vidvAnonI jANamAM ja haze ke vetAmbaranA sUtra-granthamAM sthavirakalpanA varNana sAthe digambara anukUla jinakalpanA varNana saMbaMdhI vibhAge spaSTa jovAmAM Ave che. ethI ja siddha thAya che ke vetAmbo sadAgrahI, svataMtra temaja prAcIna che jyAre digambara kadAgrahI, paratatra temaja arvAcIna che. 4. zrImAna kundakadAcArya viracita zrI "mUlAcAra' granthanI "bAju jainamude tauvvuvahimaNNamavi uvahiM vA / payadaM gahaNikkhevo samiDi AdANaNikvevA I !" A gAthAnA tema ja brahmacAri pAMcAkhyakRta tatvArthasUtrAvarinA "pijhAtinA dharmopakaraNAni pratilikhya svIkaraNaM visarjanaM samyagAdAnanikSepasamitiH' taya zayyAsanopadhAnAni, zAstropakaraNAni ca / pUrva samyaka samAlokya pratilikhya punaH punaH // 1 // gRhNato'sya prayatnena kSipato vA dharAtale / marivastrAdhArAnIti: kuTa 2 !" (AnArNava) tyAdi. teoe mAnelA saMkhyAbaMdha zAstronAM pramANathI jJAnapadhamAM pustakAdi. saMyamapakaraNamAM merapiMchI pramukha, tapaNi (zaucAdhimAM) kamaMDalu vagere rAkhavAnI paravAnagI chatAM kevala atyanta bibhatsa dekhAtA nagnapaNanA nirAkaraNa mATe rAkhavAmAM Avate ekAda kapaDe grahaNa karavA saMbaMdhamAM mUccha devanI sthApanA karavI e bhatpAdaka vyaktinA durAgrahane avadhi jaNAve che. 5. teonA ja zAstromAM ApavAdika veSanI kalpanA karavAmAM Avela che arthAta liMgAdidaghavAna vyakti athavA rAjA amAtya tema ja atilajjAvAna purUSa kaupIna athavA kapaDe rAkhIne gaucarI mATe jAya evA bhAvArthanA pATho ApavA ane ema chatAM apavAde grahaNa karelA vastrathI rakhene vastrapaNane Apa na AvI jAya te mATe daza prakAranA nagnanI kalpanA karI ApavAdika veSane paNa nagnAvasthAmAM gaNa e zuM teonA matanI utpatti ke anabhijJa vyakitathI amuka samaye thayela che te jaNAvavA mATe basa nathI? . vetAmbarAyAe potAnA sutra-gomAM digambaronI utpatti saMbaMdhI je je sthAne saMvata jaNAvyuM che te pratyeka sthaLe eka ja saMvatanuM pratipAdana karanArAM hAI saMvAdI che. jyAre digambaroe pitAnI prAcInatA nahi chatAM prAcInatA sAbIta karavA mATe nItisAra-darzana sArAda gromAM tAmbaronI utpattinA prasaMge varNavyA che te eka bIjAthI visaMvAdI hevAnuM najare dekhanArane samajAyA sivAya rahetuM nathI. ethI paNa sAbIta thAya che ke tAre arvAcIna che ane digambara prAcIna che' evA digaarenA kathanamAM kAMI paNa vajuda nathI. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [128] zrI jana satya prakAza-vizeSAMka { varSe 4 7. digambaronuM evu paNa kapana che ke zvetAmbarAnI valabhIpuramAM utpati thayelI che ane te avasare paDelA duSkALa e temenI utpattimAM kAraNa che. AvA prakAranuM digambaranuM kathana te potAnA pagamAM ja budhanarUpa thai paDe tema che, kAraNuke vidyAnA vicArI zake che je-duSkALanA samayamAM ko athavA kaupIna jeTaluM vastra hoya te paNu phruTe ke navuM maLe? zuM buddhimAnenI kalpanAmAM nathI AvatuM ke AvA ja duSkALa prasaMge potAne vidhamAna vastrAditA tyAga karavo paDayo hAya ane pachIthI game te kAraNe AgrahI duSkALa thaine nagnAvasthA svIkAravA uparAMta potAnI pola khullI paDI javAnA bhayathI prasaMge zvetAmbarA utpanna thayA, evI viparIta jAherAta karavA sabaMdhI bhayaMkara doSanA bhAgIdAra thavA prayAsa karyo hAya ! yapa zvetAmbare prAcIna che, ane tene sAbIta karavA mATe aneka zAstroya pADe tenaja yukti che chatAM jyAre tee ema kahe che ke duSkALa prasaMge valabhIpuramAM zvetAmbarA utpanna thayA, te tenA te kadhana sAme tene prazna karavuM joie ke tamArA ja zAstramAM * paMcama, istrIne vikramarAyasa maLapattastrI vakilamadurA nArolAvisaMge mahAmotte' / / vikramarAjAnA maraNa pachI para6 varSe mahAmAthI draviDanAmA saMdha dakSiNa mathurAmAM utpanna thaye evuM je kahevAmAM Ave che te te sala zu zvetAmbarIyana hate ? vikamathI para6 varSe drAviDasadha utpanna thayA temAM tamArA AyAponA kathana sivAya anya atihAsika zu purAve! che ? AvI AvI aneka praznapara pAna saMbhava hovAtho temaja purAtana itihAsa tarapha STi karatAM te saikAmAM soraTha dezamAM duSkALa pAyAnu kAMi paNa jovAmAM na Avatu hAvAthI ' mUtyuM nAsti zrutaH savA ' e laukika nyAya pramANe duSkALa prasaMge tretA Are utpanna thayA evu vacana kai rIte saMmata thai zake ? . . * game tema ha| paraMtu upara jaNAvela yuktie zAstrAnuM avalokana karatAM kASTha pazu sujJa purUSa Adhunika che ane tAmbaro prAcIna che.' A che, paraMtu vistAra thavAnA bhayathI temaja navIna digambarenuM nirAkaraNa e ja USTa viSaya hAvAthI A viSayane ahiM ja sakAcI levAya che, pattAzIla vidrAne mATe ATaluM prAsagika kathana paN Nu che. zvetAmbara ane digambaranuM mukhya vAdathaLa digambarane zvetAmbarAnI sAthe mukhyatayA 'upakaraNa ' viSayaka ja vivAda che. strIne cAritrane ane paraparAe mukitano abhAva temaja sarvajJabhagavaMtane tralAhAranA abhAva e badhA vivAdonu mULa upakaraNa che. upakaraNa mAtra e adhikaraNa che. praMyAkAraka teonu zakAya nahiM, ane mantavya hAvAthI strIothI vAdi upakaraNa rahita cAritra pALI vada 6karaNa rAkhe te upakaraNa e adhikaraNa heSTha tene cAritraguNane saMbhava na hAi zake, temaja cAritra na DrAya eTale kevalajJAnanI prApti temaja mukti na hAya. kelibhagavAne pAtra vagere upakaraNonA abhAve kavalAhAra na heAi zake. e pramANe bAhya tyAgamAM ja dharma mAnIne anyaliMgi-gRhili gione mokSanI prAptine paNa teAe apalApa karyo. jotAM temaja taTastha dRSTie ubhaya pakSanA cokakasa ekarAra karI zake che ke * digambara viSaya para te khIlDa paN aneka yukti Jain Education nternational Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a'ka 1-2] yukitaprabaMdha nATakane upakrama [ 129 ] arihaMtapuramAmAe ema karavA nAM sUtranA pADAnI sAthe visaMvAda AvavAthI arUpe prakAzaeNlA ane gaNadhara maharSie sUtrarUpe celA Agamo viccheda pAmyA che; tathA zvetAmbarAnA agamA kalpita Agamo che, paraMtu gaNadhara sukRita AgamA nathI ' evA prakAro uddheya jAhera karyAM, paraMtu deza paNa zAstranA avala khana vinA dhArmika pravRtti yathArtha cAlaze nahi ema NI zvetAmbarAcArya tarIke ja prasiddha thayela vAcakavarya bhagavAna ubhAravAta praNIta zrI tattvArthAdhigama sUtra nAmanA ganthane potAnA mukhya zAstra tarIke upayoga karavA uparAMta pAtAne pratikUla ane zvetAmbarene anukUla te gandhanA keTalAka pADAne phAphera karavAnuM bhayaMkara pAtaka upArjana karyuM, ema ekadara 84 vivAdasthAna khaDAM karyAM je ke dikTa cArA khela ` tarIke prasiddha che. ane te sa melenu khaMDana nyAyAcALa nyAryAvAda upAdhyAyajI zrImAna yazevijaya" mahArAje adhyAmamataparIkSA vagere aneka granthemAM kareluM che. upakaraNa viSayaka ja mukhya vivAdasthaLa hAvAthI vAdivetAla zrImAna zatisUri mahArAjA vagere mahApurUSoe zrouttarAdhyayana bRtti, syAdAdaratnAkara vagere TIkAyanyAmAM upakaraNavAda ja khupta carcyA che ane zAstrIya pA temaja sakhyAbaMdha yukatamAM vaDe digambaronuM khaMDana karyu che. upakaraNa' e zabdo temaja 'adhikaraNa' e zabdanA artha tarapha khyAla karIzu te raMgArAtuM karaNa mAtra e adhika che' ityAkAraka mantavya kei paNa rIte yuktiyukata nahi ja lAge. * cat saMyamopArAja vattane prauttameta-parabam ! dharmasya di tatsAdhanamato'nyadadhikaraNamAhAn // 1 // ' * je saMyamamAM upakAraka che te 'upakaraNa ' kahevAya che, dharmanuM te sAdhana che, tethI je anya arthAt je sayamApakAraka temaja dharmanuM sAdhana nathI te ' adhikaraNa' kahevAya che, ema arihaMta paramAtmAe kahyu che.' AvA teonAM ja vacano, tattvArtha sUtramAM Apela praMca prakAranA nigranthA paikI 'upakaraNa kuzIla 'saMbaMdhI vivecana temaja mUlAcAra vagere aneka granthAmAM sthaLe sthaLe ApavAmAM Avela AdAnikSepa samitinuM svarUpa madhyastha buddhithI vicAravAmAM Ave te potAnA ja zAstrothI kamaDalu, merrapachI vagere upakarAnI mAphaka kapaDA, celapaTTaka vagere sayamApakAraka upakaraNo nahi rAkhavA kadAgraha chuTI jAya. zrliokanAtha zrImAn jinezvarenI pUjA sabaMdhI vidhAnAmAM paNa teoe 'tilaka cakSu na caDhAvavAM, bhUvAdinuM ArepaNu na karavu. candranA vilepana na karavuM ' ityAdi aneka manaHkalpita bhinnatAjhmAnI sthApanA karI che, paraMtu te digambarAsnAyanA 4 zrAvakA cAra, jinasa hatA, vasunadIjinasa MhitA, ArAdhanA kathAkAya, AokayasAra, tattvA rAja vArtika, padmanaMdIkRta aSTaka' vagere anyAnuM niSpakSapAtapaNe avalokana karavAmAM Ave te peAtAnA ja granthAnI sAkSithI zvetAmbarethI bhinna pUjA saMbaMdhI mantavyenuM ApoApa nirasana thai jAya. A sa vivAdasthAne nirAsa prAcIna AyA mahArAjAoe upara jaNAvyA pramANe aneka granthAmAM ghaNA ja vistArathI karyAM che. zrImAn AbhAgamajI mahArAje svapana cItattvaniNaeNyaprAsAdamAM paNa hiMdI bhASAmAM A vivAdasthalArIka ThIka carcA che. eTale Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [13] zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka ahi te mAtra "upakrama' puratI yAdI ApavI eTaluM ja ucata jANI e viSayane saMkSepI A yukitaprabaMdhanA mukhya viSaya saMbaMdhI muddA upara avAya che. A granthane mukhya viSaya ekavAra upara kahevAya che ke-A yukataprabodha granthamAM digambara matAnuyAyi zrI banArasIdAsanA matanuM khaMDana karavAmAM Avela che. ahiM prazna thavAno saMbhava che ke jyAre digambaranuM khaMDana vAdivetAla zrI zAMtisUrijI mahArAjA vagere prAcIna maharSioe karela che, te pachI upAdhyAyajI zrImAna medhavijayajI mahArAjAne te ja digambara matane anusaranArA banArasIdAsana mantavyanuM nirasana karavA mATe A grantha racavAne prayAsa zA mATe kare paDa haze ? e praznanA uttaramAM samajavuM joIe ke yadyapi banArasIdAsa digambara matAnuyAyI che, te paNa jema duHAmakALanA mahimAthI zvetAmbaramAM terApaMthI, DhIyA, rAyacaMda vagere aneka sullaka matAMtareno udbhava thayela che, te pramANe digambaramAM paNa terApaMthI, vizapaMthI, gumAnapathI, tetApathI ema saMkhyAbaMdha matAntarane udbhava thayela che. ane matAntara thAya eTale mantavyamAM paNa amuka bheda avazya heya ja. banArasIdAsane mana paNa digambarenA aneka avAjora mato paikI eka mata che, ane terApaMthI digambarI tarIke prAyaH te mata prasiddha thayela che. ethI ja enA mananuM rasvataMtra nirAkaraNa karavA mATe zrImAna upAdhyAyajI meghavijayajIne prayAsa karavAno prasaMga upasthita thayo hoya te te vAstavika che. navIna digambara banArasIdAsa - banArasIdAsanuM janmasthAna ApyA che. teo soLamI zatAbdInA uttarArdhamAM thayA heya ema teoe banAvela "samayasAra' nATakanA aMte ApavAmAM Avela (1683 Ase suda 13 ravivAra) saMvata uparathI spaSTa samajAya che. yogIzvara AnaMdadhanajI, upAdhyAyajI yazovijayajInA teo samakAlIna che. vetAmbara saMpradAyanA saMkhyAbaMdha vidvAne soLamI zatAbdInI pUrNAhutimAM temaja sattaramI zatAbdInA prAraMbhamAM thayA enI sAthe digambara saMpradAyamAM paNa je keTalAka vidvAne thayA temAM banArasIdAsanuM nAma suprasiddha che. A banArasIdAsanAM AdhyAtmika pade jetAM temaja upAdhyAyajI zrImAna yazovijayajI mahArAjane adhyAtmamata parIkSA nAmanA svaviracita granthamAM A banArasIdAsanA adhyAbhavAdanA khaMDanano prasaMga prApta thavA saMbaMdhI hakIkata tapAsatAM ema jaNAya che ke banArasIdAsa adhyAmI haze paraMtu temane adhyAtmavAda kriyAvinAne-zuSka haze. anyathA upAdhyAyane tenA adhyAtmavAdanuM khaMDana karavAne temaja " dravya adhyAtmI" kahevAno prasaMga prApta na thayo hato. A "yuktiprabodha' granthanA racayitA u0 zrImAna medhavijayajI mahArAje pa granthanI avataraNikAmAM spaSTa jaNAvela che je "ame adhyAtma chIe" evuM belavA uparAMta adhyAtmanA nirarthaka DoLa karanArA banArasIdAsanA matAnuyAyionuM khaMDana karavAno amAre uddeza che. teonA A zabadathI e paNa khyAla AvI zake che ke vartamAnamAM keTalAka ardhadagdha adhyAtmanA Tega karI ane adhyAtmI chIe ema jaNAvI AvasyakAdi kriyAone tIlAMjali ApI padmAsanAdi lagAvI koI ekAMta sthaLamAM besI Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2] yukitabegha nATakano upakrama [11] mugdha AtmAone bhramita kare che te pramANe A banArasIdAsa mATe banyuM hoya arthAt temane dravya adhyAtmathI mugdha lokonI lAgaNI temanA tarapha AkarSaNa hoya ane teone kAddha mArge lAvavA mATe satya vastune sTreTa karavA sArUM upAdhyAya zrImAna meghavijyajI mahAtmAne A granya banAvavAno prayatna karavo paDe che to te avAstavika nathI. game tema che, paNa eTaluM te jarUra kahevuM paDaze ke A banArasIdAsa eka mahAna kavi ane lekasamUhanuM AkarSaNa karavAmAM samartha hatA ema kuMdakuMdAcAryaviracita "samayasAra" nAmanA granthane ghaNuM ja suMdara bhASAmAM kavitva rUpe racela "samayasAra nATaka' nAmanA grantha uparathI samajI zakAya che. A "samayasAra nATaka' eTaluM prasiddha che ke te para vivecana karavAnI AvazyakatA rahetI nathI. enAM kAvyanuM mAdhurya ane padalAlitya gaMbhIra temaja asarakAraka hovA uparAMta viSayane atizaya udIpana kare tevuM che. teo A "samayasAra nATaka' granthanI prazastimAM jaNAve che ke-AyA zaheramAM rUpacaMda, caturbhuja vagere pAMca vidhAne dharmakathA karavAmAM bahu pravINa hatA. paramArthanI carcA karanArA hovAthI zuddha vAtemAM teone kadI paNa rasa paDate nahi. kaI vakhata teo nATaka sAMbhaLatA, keI vakhata siddhAntarahasya vicAratA ane koI vAra doharA banAvatA. A ja samayamAM e ja AgrA nagaramAM eka sAmAnya jJAnavALo bArasI nAme laI bhAI hatA, enAmAM kavitvazakita joI uta pAce jJAnarasiMke tenI pAse hRdaya bolIne vAta karatA hatA. eka vakhata sadarahu samayasAra granthane bhASAmAM suMdara kavitAmAM goThavavAmAM Ave te ghaNA prANIo ene lAbha laI zake ema teoe banArasIdAsa pAse jaNAvyuM. banArasIdAse temanI IcchA jANI uparanI vAta manamAM dhAraNa karIne samayasAra nATaka granya kavitA rUpe banAvyuM. te grantha saMvata 1683nA A sudi 13 ravivAre samApta karyo. A grantha pUrNa karyo tyAre zahenazAha zAhajahAnano rAjyaamala cAlato hato. A sarva varNana "samayasAra nATaka"nI prazastimAM savistara suMdara kavitAmAM raju karela che, je A banArasIdAsanA jIvanacaritra saMbadhI prakAza pADavAmAM ghaNu sahAyaka thAya che. granthakAra maharSi zrImAna meghavijayajI upAdhyAya granyakAra, maharSi zrImAna mevavijayajI upAdhyAya mahArAjA che e bAbata prasaMge prasaMge ekathI vadhAre vakhata kahevAI gayela che. teono sattAsamaya soLamI zatAbdInA uttarArdhathI laIna sattaramI zatAbdInA prAraMbhakALa parya tane levAnuM A granthanI racanA uparathI jaNAya che. yApi granthanA anta bhAgamAM apAyela prazastimAM grantharAraMbhane ke paryAptine saMvata ApavAmAM AvyuM nathI, te paNa grathanI AdimAM rahela nimna jaNAvela avataraNamAM ' tathAdhyadhunA dvedhApi ugrazenapure yANArasIdAsazrAddhamatAnusAreNa pravartamAnairAdhyAtmikA vayamita vadadbhirvANArasIyAparanAmabhirmatAntarIyairvikalpanAjAlena vidhIyamAnaM katipayabhavyajanavyAmohanaM vIkSya tathA bhaviSyatzramaNasaGgasantAninAM ete'pi purAtanA jinAgamAnugatA eva, samyak caiSAM mataM, na cet kathaM 'chavAsasapahiM navottarehiM siddhiM gayasta vIrassa / to boDi yANa diTThI rahavIrapure samuppaNNA // 1 // ' ityuttarAdhyayananiryuktA zrIAdhaJain Educ.zyakaniyuktI ca ityAdivat - kutrApi zrIzramaNasaMdhadhuroNaretanmatotpatti ww.fainelibrary.org Jain Education Internal rivate Personal Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12 zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka [ varSa 4 kSetrakAlamarUpaNAbhedAdica nAbhihitam / ityevaMlakSaNa bhrAMnti samudabhAvinoM vijJA' jaNAvavAmAM Avela "adhurA, UMjaya" vagere pada ne kAga karela hovAthI prAyaH ekakasa thAya che ke teo zrI banArasIdasanA samakAlIna che. banArasIdAsane sattAsamaya "samayasAra nATakanI prazasti 'nA bANathI soLamI-sattaramI zatAbdI ekakasa che. e uparathI prathakAra maharSi sabadhI soLamI sattaramI zatAbdInA sattAsamayamAM pratyakSa virodhaka kaI hetu jaNAtuM nathI. pratyakAra maharSinuM janmasthAna, mAtApitA vagere vRtAnta jANavAnAM sAdhanonI prAptinA abhAve te saMbaMdhI ahi ullekha karavA azakya che. phakata prazastamAM Apela paTTaparaMparAthI teozrI kenI padAvalImAM thayA? koNa dIkSA gurU hatA te mukhethI jANI zakAya che. prazasti uparathI sAthe sAthe e paNa jANI zakAya che ke prastuta graMthapraNetA pUrvAvasthAmAM lupakagacchanA adhipati hatA, satyavastune pheTa thatAM aneka sAdhuonA parivAra sAthe samrA akabarapatibeda ka jagagurU 101 8 zrImAn vijayahIrasUrIzvarajI mahArAjA pAse dIkSA grahaNa karI ane tapAgacchIya eka samartha vidhAna tarIke suyaza prApta karyo. teo zrInI paTTaparaMparA A pramANe che:-jagadagurU vijayahIrasurIzvarajI, kanakajiyajI, zIlaviyajI, kamalavijayajI, siddhivijayajI, pAvijyajI, upAdhyAya zrI meghavajayajI. ahiM ApaNane prazasti uparathI eka vastu e paNa jaNAI Ave che ke teone dIkSA ApanAra jagadagurU hIrasurIzvarajI che, jyAre teozonA gurUmahArAja zrImAna kRpAvijyajI che. prathakAra mahAmA eka samartha paMDita havA uparAMta jambara "vaiyAkaraNa" hatA tema teozrIe racalA A yuktibodha granyathI temaja hemaumudI (aparanAma-cAvyAkaraNa) granthathI samajAya che. pANinI, kAtyAyana, pataMjali e traNa munithI muzaMkita thayela pANanIya vyAkaraNa uparanI "kAzi" TIkAne bhajI dIkSite uddhAra karyo ane ghaNuM suMdara "siddhAntakaumudI" vyAkaraNanuM sarala temaja bedhaka paddhatithI Ayojana karyuM te pramANe saMkhyAbaMdha munavaro temaja paMDitathI mudrAMti thayela zrI siddhahemacaMdra vyAkaraNa uparanI vizAla ane pAMDilya paripUrNa kRhati TIkAne ghaNuM ja saMkSepa subodhaka paddhatithI uddhAra karI "haMmakaumudI vyAkaraNanuM Ayojana karI eka " samartha vaiyAkaraNa" tarIkenI digaMtavyApinI kIrti saMpAdana karavAne kahA teozrIe upArjana karyo che. A grantha sivAya teozrIe celA varSadha, sakhasandhAna mahAkAvya pramukha saMkhyAbaMdha anyAnya granthanuM avalokana karavAthI teozrInuM jotiSa, temaja sAhityanA viSayamAM suniSNAtapaNuM spaSTa jaNAI Ave che. upAdhyAyajI zrImAn yazavijaya, upAdhyAya mAnavijayajI, gIzvara AnandadhanajI, bAnavimalasUri, paMDita padmavijayajI vagere aneka paMDita purU paNa granthakAra mahAzayanA samakAlIna purUSa hatA, tethI A soLamI-sattaramI zatAbdIno samaya jJAnadhrotamaya hevA uparAMta svadarzananA saMrakSaNayajJamAM AmabheganI Ahuti ApanAra purUSa arpaNa karanAra hate ema kahevAmAM leza paNa atizayokita nathI. thanA viSayanuM vaiziSTaca banArasIdAsanA matanuM khaMDana e A granthane mukhya viSaya che. te paNa mukti , Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *pha 1-2] yuktiprAdha nATakane upakrama [ 133 ] kaeNlibukti pratyAdi prAcIna (digambarAnAM daLAnI carcA granthakAra mahuSie jatI karI naya.. banArasIdAsanA drazya ayamanA khaMDana saMbaMdhI upAdhyAya zrImAna yazavijayajInA vizeSe jambara prayAsa hAi granthakAre te viSayamAM khAsa mAthuM na mAratAM vyavahAranu sthApana, jinapratimAne mukuTAdi AbhUSaNanu ArepaN tathA kUiTa cAdazI khelAnu pratipakSI navIna khelo vaDe nirAkaraNa karavAno prazasya prayatna A granthamAM pradhAnapaNe karyo hAya tema granthanA abhyAsakene spaSTa bhaJa thAya che. A granthanI khAsa viziSTatA te e che ke granthakAra mahArAjAe je je viSayanI carcA karI che. te pratyeka viSayanI carcAmAM svadezanIya zAstraonA pAkonI apekSAgye, gAmaTTasara, darzanamAra, mUtrAcAra, zrAvakAcAra, tarA rAjAtika vagere digambaranA ja saMkhyAdha granthono sAkSi ApavAne yatna karyAM che, e eka ati mahattvanuM kArya hovA uparAMta pratipakSa dananA vipula jJAnane sajjaDa purAvA che. grantharacanAnuM pratyeAjana temaja granthanI upayogitA granthakAra mahAmAtre A granthanI racanA zrImAna kalyANavijayajI nAmanA sAdhunA khAvAthe temanI ja preraNAthI karI che ema granthanA aMta bhAgamAM apAyela prazastinA paMcama zrekathI samai zakAya che. keTalAka zAMtasvabhAvI vidyAnene A thaLe evA pazu vicAra Avaze ke AtmAne amuka aMze kaluSita karavAvALA AvA daMDana~maDanAtmaka granthA racavAnI zI jarUra che? te tevA vicAranA samarthanamAM samajavu joie ke je avasare zuddha sanAtana evA svana upara pratyAdhAta thatA hoya. akhajJa nI madhyaSTie potAnA bAhyADabarathI mukhya janatAne avaLe raste deratA hAya tevA avasare zaktisa panna AtmA jo zAMtatRttinuM avalaMbana lye te! te sAcI zAntatti nathI, kintu AtmAnA bhAvi guNA upara kuThArAbAta karanarI che. AvI maunavRttitA e alpajJAnIe kevA lAbha lye, te anubhavIethI ajANyu nathI. ahiM paNa banArasIdAsanA dravya adhyAtmathI lAkasamUhanuM te tarapha vizeSe ApaNu thayu hAya, te avasare munivara kalyANuvijayajInI janatAne zuddha mArga jaNAvavA mATe preraNA thai hoya, ane tethI ja le kakalyANanI buddhithI granthakAra maharSi vaDe A grantha racAyo hAya temAM bhale kadAca yakati skhAmAne uttejita~tIvra thavAne! prasaMga Ave, paraMtu prazastA-prazasta kAyanA svarUpane dhyAnamAM rAkhavA pUrvaka pariNAma tarapha dRSTi sthApana karavAmAM Ave to eka vakhata AvA granyo mATe nA pADanArA vidAya paNa AvA granthanI AvazyakatA khAsa svIkAre. digambarAnA khaMDana saMbaMdhI prAcInAcArya viracita aneka vidvattApUrNa anyA vidyamAna chatAM granthakAra mahAtmAe je A grantha racanAnA prayAsa karyo che, temAM prAcIna digambarAnI apekSAe, A navIna digambarAnI utpattine samaya, utpAdakapurUSa, utpattisthala, mantavyenI bhinnatA tema ja zuSka adhyAtmavAda tarapha lokenu AkarSaNa vagere jaNAva pUrvaka tenI nirAsa karavA mATe karelA hAi saMpUrNa saphaLa che te A 'yukitaprAdha 'nI keTalI upayogitA Jain EducatioviSayAnukramane khyAlamAM levAthI tema ja sADAtraN se! * granthanuM sAdhanta nirIkSaNu karavAthI, uparAnta sAkSigranthonI hAramALA Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [134] zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka [varSa jovAthI ja jaNAI Ave tema che, tethI te saMbaMdhI vizeSa piSTapeSaNa karavuM ucita dhAryuM nathI. granthanuM prakAzana A "yuktiprabaMdha nATaka" kivA "vANArasIyamata khaMDana" nAmane saMskRta grakhya pUjya pravara pravRSAbhismaraNIya paramopakArI pravacanopaniSadI AcArya mahArAja 1008 zrImAna sAgarAnandasUrIzvarajI mahArAjanI jJASTithI saMzodhana pAmavA sAthe saMvata 1984mAM ratalAma zeTha aSabhadAsa kezarIlijhanI peDhI taraphathI mukita thavA pUrvaka prakAzana pAme che. anantajJAnI zrI jinezvara mahArAja nirUpita zuddhadharma-darzana prApta thayA bAda e ja darzanamAMthI nIkaLelA svamatikalpita mata-matAMtarethI zraddhALu AtmAo mugdha -- bane ane pariNAme samyagdarzanAdi guNothI vimukha na thaI jAya te mATe AvA khaMDana-maMDanAtmaka gro paNa parama upakAraka che. e parama upakAraka granthanuM sAghanta vAyava karI bhavyAbhAe samyaga jJAnamAM -sabhya dharmamAM sudaDha bane ane paraMparAe zivaramaNanA bhoktA thAya e ja mahecchA sAthe A upakramanI ahiM pUrNAhuti karavAmAM Ave che. jaina ahiMsAne prabhAva jenA sA paramo dharma nA udAra siddhAMte brAhmaNa dharma upara cirasmaraNIya chApa mArI che. yajJayAgAdimAM pazuvadha thai yajJAthe hiMsA thatI hatI te AjakAla baMdha thai , te janadharme eka moTI chApa brAhmaNalama upara mArI che. pUrva kALamAM yajJanA bahAne asaMkhya pazuonI hiMsA thatI hatI ke jenuM pramANa meghadUta kAvya ane bIjA aneka graMthothI maLI Ave che. ratideva rAjAe je yajJa karyA hatA temAM teNe eTalAM pazuone vadha karyo hato ke temanA leDI vaDe nadInuM pANI lAla raMganuM banI gayuM hatuM. te kALathI nadInuM nAma carmaNAtI prasiddha che. pazuvadhathI svarga maLavA pUrva kaLe je khyAla hatA tenI A kathA eka sAkSI che. A adhera hiMsAthI brAhmaNa Aje mukta che tene yaza janamane che. sva. lekamAnya tilaka ( jaina sAhityane saMkSipta itihAsa Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna jaina sthApatyo : lekhaka : zrIyuta sArAbhAI maNilAla navAba. sajAvyA jene rasazaNagAra latAmaMDapasama dharmAcAra" kavi nhAnAlAla mA ratavarSamAM ghaNA prAcIna samayathI mUrtipUjAnI bhAvanA cAlI Ave che, ane PL tenA kharekharAM kAraNo hajusudhI saMpUrNapaNe jANavAmAM AvyAM nathI. keTalAMkanuM evuM mAnavuM che ke maharSi gautama buddhanA mRtyubAda teonI bhakti nimitte bauddhadharmanA anuyAyioe mUrtipUjAnI tathA mUrtio banAvavAnI prathama zarUAta karI. gametema, ApaNI pAse janamanA mAnanIya pavitra Agama graMtho tathA zilAlekho vagerenAM saMkhyAbaMdha purAvAo che ke je raju karIne sAbita karI zakIe tema chIe ke jyAre bauddhadharmanuM astitva paNa na hatuM tyAre paNa jinamaMdiramAM jinamatie seMkaDonI saMkhyAmAM pUjAtI hatI. A lekhamAM evA badhA purAvAo ApavAnuM sthAna ane samaya na hovAthI mathurAnA kaMkAlI TIlAmAMthI nIkaLelA keTalAka prAcIna purAvAo ApIne huM saMtoSa mAnIza. na mUrtionI khAsa viziSTatA prAcIna bhAratIya kalAkAroe mUrtio banAvavAmAM tene AMtarika bhAva ane parici. tananuM pradarzana karavAnI ceSTA karI che. A ceSTAmAM teoe mUrtinI mukhAkRti ja vizeSa suMdara banAvavAnI ane temAM yoga ane zAMtine bhAva batAvavAnI vizeSa kALajI rAkhI che. bhAratIya kalAnuM sarve kRSTa udAharaNa jinanI mUrtimAM maLI Ave che. te matio niHsaMdeha uttama che, ne te jotAM ja temanI zAMtamudrA ane dhyAnamudrA ekadama pratyakSa thAya che. te mUrtine jaIne mahAkavi dhanapAle kahelA nIcenA udgAre saheje nIkaLI prazamarasanimagnaM dRSTiyugmaM prasannaM, vadanakamalamaMkaH kAminIsaMgazUnyaH / karayugalamapi yatte zastrasaMbandhavandhya, tadasi jagati devo viitraagstvmev||1|| arthAtu--jenA navayugala prazamarasamAM nimagna che, jenuM vadanakamala pasana che, jenI kheLa komanInA saMgathI rahita-niSkalaMka che, ane jenAM karakamala zastranA saMbadhathI mukta che, te tuM che te kAraNe vItarAga I jagatamAM khare deva che." navaMzanA rAjyakALathI lagabhaga cAlu sekA sudhInA jana zilpakaLAnA namUnAo vidyamAna che. prAcIna samayamAM mUrtividhAna ane citrAlekhana, sthApatyane aMge enA Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14]. zrI jana satya prakAza-vizeSAMka varSa 4 bhUpaNarUpe vikAsa pAmyAM hatAM. lalitakalAmAM ApaNuM sthApatya ne pratimAnarmANa, Ama kalAnI tavArIkhamAM vizeSa mahattalanAM che. emAMya khAsa karIne mUrtividhAna te ApaNI saMskRtinuM, ApaNI dharmabhAvanAnuM ane vicAraparaMparAnuM mUrta svarUpa che. AraMbhathI laI madhyakAlIna yuganA aMta sudhI ane zilpakAe e dhArmika ne parANika kapanAnuM ane hRdayanI prAkRta bhAvanAonuM digadarzana karAvyuM che jainadharma nivRttipradhAna che ane tenuM pratibiMba tenA mUrtividhA mAM Adi kALathI lai chevaTa sudhI eka ja rIte paDeluM maLI Ave che. i. sa. nA AraMbhanI rANa rAjyakALanI je jaina pratimAonuM varNana A lekhamAM karavAmAM AvanAra che, temAM ane saMkaDo varSa pachI banela jaimUrtiomAM bAhya dRSTie bahu ja thoDe bheda ja che na arvanI kalpanAmAM zrI mahAvIra svAmInA vakhatathI zarU karIne Aja sudhImAM kaI ziDo phaphAra thayo ja nathI. ethI jema bauddhikalAnI tavArIkhamAM, mahAyAnavAdanA prAdurbhAvathI jema dharmanuM ane ene laine tamAma sabhyatAnuM rUpa ja badalAI gayuM, tema jaina lalitakalAnA ItihAsamAM banavA na pAmyuM. ane tethI jaina mUrtividhAnamAM vividhatA anekarUpatA na AvI. maMdiro ane mUrtione vistAra te divase divase ghaNo ja vadhe, paNa vastAranI sAthe vidhyamAM vadhAre na tha. jana pratimAnAM lAkSaNika aMge lagabhaga pacIsa varSa sudhI eka ja rUpamAM kAyama rahyA ne jana kevalInI UbhI ke AsIna mUtimAM lAMbA kALanA aMtare paNa vizeSa rUpabheda thavA na pAme. jena murtao ghaDanArA sadA ghaNe bhAge hiMdavAsIo ja hatA, paraMtu jema IralAmI zahenazAhatanA vakhatamAM ApaNe kArIgaroe IralAmane anukULa imArata banAvI, temaja prAcIna zilpIoe paNa jana ane bauddha pratimAomAM te te dharmanI bhAvanAene anusarI prANuM chuM. jaina tIrthakaranI mUni virakata, zAMta ane prasanna hevI joIe. emAM manuSyahRdayanA niraMtara vigrahane mATe enI asthAyi lAgaNIo mATe sthAna hoya ja nahi. jaina vilIne ApaNe nirguNa kahIe te paNa khoTuM nahi. e niguNatAne mRta zarIra ApatAM saumya ne zAM tanI mUrti ja uddabhave, paNa emAM sthala AkarSaNa ke bhAvanAnI pradhAnatA na hoya. AthI jaina pratimAo enI mukhamudra uparathI turata ja oLakhI zakAya che. UbhI mUrtionA mukha upara prasanna bhAva ane hAtha zithilalagabhaga cetana hita sIdhA laTakatA hoya che nagna ane vastrAchAdita pratimAomAM vizeSa pheraphAra hoto nathI. prAcIna zvetAMbara mUrtiomAM prAyaH eka kaTivastra najare paDe che. AsIna pratimAo sAdhAraNa rIte dhyAnamudrAmAM ne padmAsanamAM maLI Ave che ane teonA baMne hAtha khoLAmAM DhIlI rIte uparAuparI goThavAyelA hoya che. hastamudrA sivAya bIjI badhI bAbate lagabaga bI mUrtine malatI Ave che. 24 tIrthaMkaranAM pratimA vidhAnamAM vyakitabheda na hovAthI lAMchanAMtarane laIne ja ApaNe mUrtione judA judA tIrthakaranA nAme oLakhI zakIe. moTe bhAge AThama, navamA saikA pachInI mUtionA Asana upara sAdhAraNa rIte tIrthakaranuM lAkSaNika cihna (lachana) katareluM hoya che. janazcita klAne pradhAna guNa enA aMtargata ullAsamAM ke bhAvanAlekhanamAM nathI. Jain EducenI mahattA, enI kArIgarInI jhINavaTamAM. udAra zuddhimAM, eka prakAranI bAhya sAdA Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2] prAcIna jana sthApatya [17] imAM rahelI che. jenAti kalA vegapradhAna nahi, paNa zAMtimaya che. saumyatAne parimala. jinamaMdiranA prasiddha sugaMdhita dravyonI pake, sarvatra maheke che. emanI samRddhimAM paNa tyAganI zAMti jhaLake che. jinamaMdire karAvavAne Azaya jinamaMdiranA nirmANa, saMpradAyamAM AvelAM manuSyane koI aMdhaparaMparAnI jALamAM guMcavavAne nathI, paraMtu jagatanA makAna tapasvI ane sAdhaka jinazvaradevee jIvananA parama Adarza keLavI je AtmasaMpatti vApta karI te udAratA pUrvaka jagatanA bIjA vArasone vaheMcavAne tenA keMdrarUpe jinamaMdira banyAM che. e jinamaMdiza e mahAsiddhonA Ada nuM pracArakArya karavAmAM niSphaLa nIvaDe te te mATe jinamaMdire nahi paNa tenA vArasaro vahIvaTadAronI saMkucita manodazA-javAbadAra che, e suspaSTa che. jIvanakramanI aneka dazAo vaTAvI AtmA parama keTIe pahoMce tyAMsudhI tene hamezAM ekakasa dizA sUcavanAra, doranAra ke preranAra svarUpe jALavavAne jinamaMdiro sarjAyAM che jinamaMdiranI racanA janasamudAyanAM vividha mAnasane lakSyamAM rAkhI, dareka jaNa yogyatA pramANe saMskAra ane saddha jhIlI zake evI rIte, tenA zilpIo karatAM-kare che. AthI jinamaMdiramAM dUrathI paNa darzana thaI zake mATe zikhara, bajA vagerene sthAna maLyuM che. nagarajane dina-rAtanA vyavahAramAM paNa jIvanane parama Adarza visarI na jAya ane thoDo samaya paNa devakAryamAM gALe e smRti jinamaMdira karAvI zake. - jinamaMdiranI aMdara eka ja mArga upAsanA ke sAdhanA karI rahelA aneka jIvanane meLa-meLApa thAya, tyAM dareka vyakita ekabIjAthI bhAvanAnuM baLa ane zraddhA meLave, tyAM dareka vyakita pitAnuM ke samAjanuM vyakitatva bAjue mUkI kaI mahabhAvamAM lIna thavA prayatna kare e hetu jinamaMdiranA nirmANane hoya ema sapaSTa jaNAI Ave che. garIba ane tavaMgara jinamaMdiramAM darzana-pUjana karavAmAM eka sarakhI chuTa bhogavatAbhogave che. jinamaMdiranA use e saMgIta, saMrakAra ane kaLAnI paraba nahi te bIju zuM che ? aneka lokonA Atmika AnaMda ane vizrAmanuM dhAma, saMskAra ane zikSaNanuM keMdra jinamaMdira banyAM tyAre ja janatAe pitAnI saMpattinA dAna ane svArpaNane pravAha tyAM relAvyo hate. madhyakAlIna yugamAM zatru jaya, giranAra ke delavADAnAM vidyamAna rahelAM jinamaMdire, jinamaMdironI A zakitane saMpUrNa sAkSAtkAra karAvI zake che. moTA moTA AcAryonAM upadezavacano ke lAMbI lAMbI thAo aneka grAmyajanonAM hRdayamAM utaratAM vAra thAya; paraMtu jinezvaradevanI dhyAnamagna mUrti athavA maMdiranI pradakSiNAnI divAla para karelI ke cItarelI thAo mAtra thoDI ja kSaNomAM jIvananA aneka rasamAM pasAra karAvI mULa bhAvanAne pratyakSa karAvI de che. citra ane zilpane bahu udAra Azraya ApavAmAM jinamaMdiroe AkhI janatAnI sevA karI che. prAcIna bhAratamAM AjanA karatAM kaLA ane zilpane prasAda vadhu utaryo ane | Jain EducprajAe vadhuLarasa mANyo hoya te neno yAjinamadine ja maLe. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [18] zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka [varSa : jaina sthApatyo bhAratavarSanA khuNe khuNe patharAelAM che, paraMtu prastuta lekhathAM je sthApatyonuM varNana karavAnuM yogya dhAryuM che, te sthApatya musalamAnI salatanatanA samayamAM bhUgarbhamAM samAvI devAmAM AvyAM hatAM. A sthApatya ane erIsAmAM AvelA udayagiri ane kheDagiri uparanAM keTalAka sthApatya sivAyanAM bIjA keTalAM sthApatyo haju bhUgarbhamAM samAelAM paDyAM haze, te te jJAnI mahArAja ja jANI zake. "mathurAnA tUpanuM varNana zrI jinaprabhasUrie vikramanI caudamI sadImAM racelA vividha tIrthakalpa' nAmanA granthamAM "mathurA kalpa'mAM kareluM che, jenuM gujarAtI bhASAMtara "jana satya prakAzana prathama varSanA aMka 3 pRSTha 64thI 73, aka 4 pRSTha 11rathI 114, aMka 5 pRSTha 145thI 149 ane AMka 6 pRSTha 178thI 18ramAM muni mahArAja zrI nyAyavijayajIe chapAveluM che. A "mathurA kalpa' sivAya paNa bIjAM ghaNAM sthaLonuM varNana zrI jinaprabhasUri chae uparyukta graMthamAM kareluM che, jemAMnA ghaNAMe tIrthasthaLanuM nAmanizAna paNa Aja jaNAtuM nathI, tenuM mukhya kAraNa jenI ghaTatI jatI vasatI tathA te taraphanI udAsIna bhAvanA che. A bhathurAne kaMkAlI TIla vartamAna mathurA zaherathI lagabhaga aDadho mAIla dUra naya khuNA tarapha Ave che. A TIlAnuM nAma tyAM AvelA eka Adhunika maMdiranI aMdaranI junI kataraNIvALA thAMbhalA madhyenI hiMdu devI ke jenuM nAma kaMkAlI che tenA uparathI kaMkAlI TI" evuM ApavAmAM AvyuM che. A maMdira, eka kuve ane I. sa. 1890-91mAM De. kuhara (Fahrer) nI dekharekha nIce khodAyelA janastUpanI vacce AveluM che. A TIle 500 phUTa lAMbo ane 350 phUTa lagabhaga paheLe che. A TIlAnuM khedakAma paNa judA judA samaye ane judA judA purAtattvavettAonI dekharekha nIce briTiza sarakAra taraphathI karavAmAM AvyuM hatuM. I. sa. 1871nA mArca ane navembara mAsamAM janarala kaniMgahAmanI dekharekha nIce TIlAnI pazcima taraphanA khuNAnuM, sI grejha (Grorse)nI dekharekhA nice I. sa. 1875mAM uttara taraphanA khuNAnuM, ane DaoN. barjesa (Burgess) tathA De. kUharanI dekharekha nIce pUrva taraphanA khuNAnuM i. sa. 1887thI 1886 daramyAna judA judA vakhate tathA mI. grojhanI pahelAM mathurAnA mejIsTreTa tarIke AvelA mI. hArDi janI dekharekha nIce paNa keTaluMka khedakAma karavAmAM AvyuM hatuM ane A rIte judA judA niSNutanI dekharekha nIce khodakAma thaeluM hovAthI ane keTalIka khodanArAonI bhUlathI vartamAna sthApatyone meTa bhAga khaMDita thaI gaelo che. A "kaMkAlI TIlA mAMthI khodI kADhelAM sthApatyo paikInA moTA bhAganAM citro i. sa. 1901mAM prasiddha thaelA "The Jain Stupa and Other Antiquities of Mathura' nAmanA pustakamAM svargastha vinsenTa smithanI TuMkI noMdha sAthe aMgrejI bhASAmAM chapAelA che. te uparAMta mathurAnAM zilAlekhe upara vargastha che. bulare "epijhArIyA iDInA pahelA velyumamAM " New Jaina Inscriptims from Mathura" nAmanAM nibaMdhamAM pRSTha 371thI 387 upara pAMtrIsa zilAlekhonI, tA epiMgrAphiyA inDIkA nA bIjA velyumamAM " Fuather Jaina Inscriptions Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a 1-2 ] prAcIna jana sthApatya [1] from Mathura" nAmanA nibaMdhamAM pRSa 195thI 211 upara bIja ekatAlIza zilAle banI ane te ja pustakanAM pRSTha 31 thI 323 upara cAra citrapleTa sAthe "Sp.ejmens of Tiina Sculptures from Mathura " 22-41741 free dhamAM khAsa upayogI sthApatyo upara vistRta noMdha lakhelI che. ane De. bularanI A noMdhane upayoga zIta vinsenTa methe pitAnA upayuMkata pustakamAM chuTathI karelo che. dilagIrI mAtra eTalo ja che ke lagabhaga cAlIza varSathI A prAcIna jaina rApa upara judA judA yuropiyana vidvAnoe nibaMdha lakhIne aMgrejIbhASA vAMcanAra janatAnu dhyAna AkaLuM che, paraMtu koi paNa jaina saMsthA athavA te vidvAna taraphathI A sthApo viSe I. sa. 1812 pahelAM prAMtIya bhASAmAM lakhIne jaina janatAnuM dhyAna khecavAne prayatna karyo hovAnuM mArI jANamAM nathI. - sauthI prathama, gujarAtI bhASA vAMcanAra janatAnuM dhyAna muni mahArAja zrI jJAnavijyajI e "muMbaI samAcAra"nA dIpesavI aMkamAM "mathurane kaMkAlI TIla" e nAmane eka lekha lakhIne, tathA munihArAja zrI. nyAyavijayajIe "jaina pati " mAsikamAM uttarApathanI vijayagAthA" tathA "lakhanau myujhIyamanI jaina mUrtio" e nAmanA be lebo lakhIne ane "lakhanI myujhIyamanI jaina mUrtio" e nAmathI ja "jana satya prakAza" mAsikatA varSa 1lAnA eka 11 pRSTha 30thI 391 tathA aMka 12 nA pRSTha 41thI417 upara lekha lakhIne jaina janatAnuM dhyAna A prAcIna sthApatya tarapha kheMcavAnI taka lIdhI che. teozrIne "jana jyoti " mAsikamAM lekha vAMcyA pachI ja mAruM dhyAna te tarapha kheMcAyuM hatuM ane tethI ja cAlu varSanA unALAmAM huM mArA kuTuMba sAthe yAtrAe gaye hatA tyAre tA. 13-4-38nA roja mathurA myujhIyamanI aMdara AvelAM " prAcIna sthApatya " tathA tA. 14-4-38thI tA. 20-4-38 sudhI lakhana myujhIyamamAMnAM " prAcIna sthApatya nAM darzana karavAnI tathA tapAsa karavAnI mane suvarNa paLo sAMpaDI hatI, jene TuMka ahevAla A lekhamAM raju karavAmAM Avela che. mayurA e vaiSNanuM moTuM dhAma che. eka vakhate jainonuM paNa te parama punI1 yAtrA dhAma hatuM. mathurAmAM ghIyAmaMDImAM eka vetAMbara jaina maMdira che, jenI pratiSThA munimahArAja zrI. darzanavijayajIe karelI che. mULanAyaka zrI pArzvanAthanI sapheda ArasanI A nayanamanahara mUrtinuM mukhAviMda bahu ja suMdara che, A pratimAjI mogala samayamAM banelI che ane teno pratiSThA paNa hIravijayasUrinA samayamAM thayelI hatI. tyArapachI auraMgajhe. banA samayamAM jaina maMdire dhvasta thayAM hoya ema lAge che. mathurA zaherathI lagabhaga aDadhe mAila dUra AvelA eka bagIcAmAM karjhana myujhIyama bAveluM che, te jovA mATe tA. 13mI eprilanA roja 6 gaye hatA, te divase budhavAra hovAthI myujhIyama baMdha hatuM, tethI tyAMnA kayureTara zrIyutavAsudeva zaraNa agravAlane huM malyo. teoe ghaNI khuzIthI myujhIyama kholAvI mane tyAMnI jaina mUrtio jovAnI sonerI taka ApI te mATe temane huM AbhAra mAnuM chuM. Jain Education IntermathurA myujhIyamanI jana mUtio nIce pramANe che : Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ {240 ] zrI jaina satya prakAzavizeSAMka [ e r myujhIyamamAM dAkhala thatAM jarAka dUra DAbA hAtha taraphathI A naMbaranuM varNana me karela che. 3, B 48, 1401 kuzAnakAlana sUcIne eka patthara che jenA upara kesarIsiMhanI AkRti che. judAM mAtha 1940, 566, 1260, B 78, B 48, B 51, 2348, B 46, B 5nI mUrti che. tItha kara bhagavAnanI mUrtionAM judAM judAM mAthae ja mAtra che. A pratimA B. 1--guptakAlIna bhagavAnanI mUrti che, jene myujhIyamavALAoe bhagavAna mahAraSabhadevanI vIranI mUrti tarIke oLakhAvI che. A prAMtamA utthitapadmAsananI baMThe beThelI che. che tenI kAMdha B 4--prathama tIrthaMkara zrIRSabhadevanI pratimAjI che. teenI nIcenA A vyakita ubhelI che, te kezu che tenI kAMi samajaN paDatI nathI. B, 33-myujhIyamavALAoe mUrtinI nIce lRAnabadhAM tIrthaMvAra zrI mUti, guptAja' A pramANe lakhelu che. jyAre vAstavika rIte mAMnI ubhI mUti te prathama tIrthaMkara zrI. RSabhadevanA mUrti che, aMte baMne bAjue vikasita kama upara hAthamAM cammara pakaDIne ubhA rahelA e gaga nahiM paNa prabhu zrI. RSabhadevanA gRhastha avasthAnA e prapautro nAme nAma ane vinami che. A mUrtinA mastakanA nAza thaelA che. padmAsanama mUrtinI A pramANe sAtha tena zrI. RSabha vaca J B, 6-khabhAnA baMne bhAga upara vALa kotarelI evI zrI RSabhadevanI A mUrti amadAvAdanA jhaverIvADamAM AvelA zrI citAgi pArzvanAthanI mUrtithI paNa vadhAre meTI ane padmAsananI eke che. vaLI temAzrInA paganA ane taLIomAM ekeka cakranI AkRti che; palAThI nacenA padmAsananI AkRti bahu ja dhasAi gayelI hovAthI eLa khAtI nathI. A mUrti pazu mastaka vagaranI che. B. 7-A murti paNa padmAsananI eke ekekI tathA bane khabhA upara laTakatA vALa kAtarelI che, palAMThInI nIce pabAsananA madhya bhAgamAM dharmacakra ubhuM kAtareluM che, dhamA~ca *nI baMne bAjue ekeka padmAsanastha mUrti che ane te padmAsanastha mUrtinI bAjumAM ane bAjunA cheDe siMhanI ekeka AkRti pRththaramAM hu ja suMdara rIte kerI kADhelI che A mUrtinA kachoTo spaSTa dekhAI Ave che. A mUrtinA paNa mastakano bhAga nAza pAmelo che. 252-kamalanA Asana upara birAjamAna kevalI bhagavAnanI padmAsanastha A mUrti B 6 naMbaravAlI mUrti karatAM thoDIka nAnI che. 1504-padmAsanastha jinezvara devanI A mUrtinA mukhane aDavo bhAga nAza pAmelo che, ane A mUrti paNa kamalanA Asana upara birAjamAna kevalI bhagavaMtanI che, mUrtinI baMne bAju cAmaradharanAra ekeka vyakita ubhI ubhI cAmara vIjhe che, jamaNI bAjunA cAmara dharanAranA mukhanA bhAga nAza pAmelA che ane tenI garadananA pAchaLanA bhAgamAM Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2 ]. prAcIja jaina sthApatya [11] bhAmaDala che. mAthAnI baMne bAjue hAtha upara svAra thaelI ekeka vyakti kotarelI che, tathA mastakanA uparanA bhAgamAM traNa chatra paNa kotarelAM che ane te chatranI baMne bAjuthI de ana devIe hAthamAM phulanI mALA laIne AkAzamAMthI uDIne AvatAM dekhADIne zilpIe pitAnI zipakaLAne khyAla ApavA ajaba prayatna kare che. vaLI mUrtinA TheTha uparanA bhAgamAM tIrthakaranI cAra bIjI padmAsanastha mUrtio raju karI che, jethI mAluma paDI Ave che ke A paMcatIrtha che. 1505-padmAsanastha pArzvanAtha prabhunI suMdara ane mRdahAsya karatI A mUrtinA pAchaLanA bhAgamAMthI upara caDhate e nAgarAja bahu ja suMdara rIte raju karelo che. prabhunI jamaNI baju cAmara dharanAra eka purUSa vyakita che tathA DAbI bAju jamaNe hAtha uce karIne ubhI rahelI eka strI che, jeNInA hAthamAM cAmara nathI, paraMtu bIjI koI vastu che, je barAbara oLakhI zakAtI nathI. mastakanA uparanA bhAganI baMne bAjue ekeka deva phulanI mALA laIne AvatA dekhAya che. palAMThIne nIce pabAsaNanI madhya bhAgamAM dharmacaka tathA dharmacakanI baMne bAju eka eka siMhanI suMdara AkRti kotarI kADhelI che, B. 77 A padmAsana jinamUrti ciMtAmaNi pArzvanAthanI mUrtinA jevaDI ja lagabhaga che. garadananA pAchaLanA bhAgamAM bhAmaDala che, baMne bAju eka cAmara dharanAra vyakti cAmara vIMjhatI ubhI che, mastakanA uparanA bhAgamAM traNa chatra che ane chatranI baMne bAjue ekeka deva hAthamAM phulanI mALA laIne AvatA dekhAya che. A pratimAnI nAsiaune bhAga jarA khaMDita che, bAkIno bhAga saMpUrNa che. B. 75 mastaka vagaranI padmAsanastha A mUrti kadamAM nAnI che, paraMtu tenI garadananA pAchaLanA bhAgamAM bhAmaMDaLa che, baMne bAju cAmara dharanAra paNa ubhelA , vaLI mAmaMDaLanI uparanA bhAgamAM bane bAju babe padmAsanastha nAnI nAnI jinamUrtio maLIne kula pAMca mUrtio che ane tethI ja mAluma paDI Ave che ke A paNa eka paMcatIthI che. palAMThInI nIce pabAmaNanA madhya bhAgamAM ADu dharmacaka che, dharmacakranI baMne bAjue ekeka haraNa ane siMhanI AkRtio che; tathA jamaNI bAjunA cheka cheDAnA bhAgamAM eka yakSanI AkRti che. yakSanA jamaNA hAthanuM Ayudha spaSTa dekhAtu nathI, paraMtu DAbA hAthamAMnA AyudhanA cheDAno bhAga je labaDate dekhAya che, te uparathI A brahmazAMti yakSa hoya evu lAge che, jyAre DAbI bAjunA cheDAnA bhAgamAM jamaNA hAthamAM AMbAnI luna tathA DAbA paganA baLa upara beThelA eka chokarAne DAbA hAthathI pakaDIne beThelI aMbikA yakSiNInI mUrti che. A uparathI ema sAbita thAya che ke, keTalAka vidvAnenuM je mAnavuM che ke janadharmamAM yakSa, yakSi onI mAnyatA bauddhadharmanA taMtrayuga pachIthI zarU thaI che, te vAstavika nathI, paraMtu jyAthI jainadharmamAM mUrti pUjAnI zarUAta thaI, tyArathI ja tenI sAthe sAthe yakSa yakSiNIonI mAnyatA paNa zarU thaI hoya ema spaSTa lAge che. B, 22 mastaka vagaranI A jinamUrtinA pabAsamAM lekha paNa che. garadananI pAchaLanA bhAgamAM bhAmaDala che, baMne bAju cAmara dharanAra ekeka purUSa vyakti cAmara Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [142] zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka dharatI UbhelI che. palAMThInI nIcenA pabAsaNamAM be siMha ja katarelA che, jamaNI bAju sAta kuNAvALI purUSa yakSanI AkRti che, A AkRtinA mastaka upara sAta phaNAo che ane tenA DAbA hAthamAM kamaLa jevuM kAMIka che, je uparathI ema lAge che ke A yakSa te nAgarAja dharaNe haze, kAraNa ke pabAsaNanI DAbI bAjunA cheDAnA bhAgamAM jamaNA hAthamAM kamaLa tathA DAbA hAthamAM aMkuza pakaDIne beThelI yakSiNInI mUrti che, je ma padmAvatI devInI hoya ema lAge che. A yakSa, yakSiNInI mUrtio uparathI ema lAge che ke A jinamUrti te pArzvanAtha prabhunI ja mUrti hevI joie. 268 baMne khabhA upara laTakatA vALavALI zISabhadeva bhagavAnanI A UbhI kAusagIyA mUrti lagabhaga akhaMDita che, pAchaLanA bhAgamAM bhAmaMDaLa tathA baMne bAjue cAmara dharanAra ekeka purUSa vyakata ubhela che. B 13 bane bAju ekeka thAMbhalA sahitanI padmAsanastha tIrthakaranI A jinamUrtinA khoLAmAM rAkhelA hAthane saheja bhAga tUTela che. te sivAya A mUrti akhaMDita che, mUrtinI baMne bAjue cAmara dharanAra eka vyakita ubhelI che, tathA uparanA bhAgamAM ekeka devatA phulanI mALA laIne AvatA kotarelA che. 1258 baMne hAthe vaNa pakaDIne ubhI rahelI eka strInI AkRti che, teNInA mastakane bhAga khaMDita thaI gaele che; strInI jamaNI bAjue be hastanI aMjali joDIne rastuti karatA eka purUSano AkRti che ane DAbI bAjue pa jevI AkRti che. ghaNuM karIne A baMne strI, purUSa stUpanI pAse ubhA rahIne stUpanI stuti karatA heya ema lAge che. D, 7 aMbikAnI mUrti che, ane myujhIyamanA sattAvALAoe tene nIce Parvati with Skanda, Medieval period evI rItanuM lebala che, je barAbara nathI. vAstavika rIte te A aMbikAdevInI mUrti che. kAraNa ke tenA nIce siMhanuM vAhana che, teNInA jamaNA hAthane keTaloka bhAga tuTelo che ane te tarapha teNune eka chokare ubhelo che, jenA mukhane bhAga nAza pAmelo che. tenA pAchaLanA bhAgamAM bhAmaDala che. vaLI jamaNI bAjunA chokarAnI pAsenA bhAgamAM gaNapatinI mUrti paNa katarelI che, vaLI baMne bAju cAmara dharanArAo ubhA rahelA che, mastaka uparanA bhAgamAM tIrthaMkaranA mUrti, AMbAnuM jhADa, kRSNavAsudeva pitAnAM Ayudha sAthe tathA haLa ane mUzaLa sAthe baladeva paNa kotarelAM che. A mUrti madhyakAlIna yuganI che ane te sthApatyane eka uttama namUne che. vaLI A mUrti mathurAnA kaMkAlITIlAmAMthI nIkaLelI nathI chatAM paNa myujhIyamanA sattAvALAoe tene jainamUrti hovA chatAM hiMdu mUrti tarike oLakhAvavA prayatna karelo hevAthI ahIMyA A mUrtinI noMdha levAmAM AvI che. B. 65 caturmukhI jinamUrtionI cAre bAjunI palAMThInA nIcenA pabAsaNanA bhAgamAM vacamAM dharmacakra che; baMne bAjue ekeka siMhanI AkRti che. mukhya mUrti pArzvanAtha Jain Educatiointernational Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aka 1-2 ] prAcIja jana sthApatya [ 143 ] El, E2 ane 2547 A traNe citrane ane parama pUjya gurUdeva zradarzanavijayajIe zrI jana satya prakAza" mAsikanA varSa bIjAne 4-5 me aMka ke je "mahAvIra nirvANa vizeSAMkanA nAmathI prasiddha karavAmAM Avela che te pR4 178 thI 183 upara "mathurAne kaMkAlITIle ane bhagavAna mahAvIranA jIvananA be viziSTa prasaMge " nAmane eka lekha lakhele che, temAM pR 183 upara A pramANe varNana ApeluM che - AmalakI kIDAnuM citra:- mathurAmAM AmalakI koDAnAM traNa citro che (nabara 104, E 14 tathA 1115). temAMthI pahelA citramAM eka pahelavAna jevI pracaMDa kAyAvALe ane meSanA jevA mukhavALe pizAca-deva ubhela batAvyuM che. jamaNA hAthamAM teNe be bALakene uThAvelA che. DAbhA khaMbhA upara vimAna kumArane besArela che ane jamaNA khabhA upara bIjA chokarAne uThAve che..........bIjA citramAM paNa ume ane meLa mukhavALo pizAca Apela che. temAM teNe DAbA khabhA upara vardhamAna kumAra ane jamaNA upara bIjA chokarAne upADela che. trIjuM citra lagabhaga pahelA citranA jevuM ja che." A traNe citrane eka bleka "zrI mahAvIra nirvANa vizeSAMkanI zarUAtamAM ja AmalakI koDAnAM traNa citrA" e nAmathI chapAI gayela che. pUjya munirAja zro darzanavijayajI je pramANe A traNa cinI oLakhANa Ape che te mane pitAne vAstavika jaNAtI nathI. eka te A ghaTanAne ullekha kaI paNa Agama graMthamAM maLI AvatA nathI ane tethI ja munizrIe paNa "kalpasUtranI kiraNAvalI" TImano ullekha karyo che. vaLI "Amalaka kaDA' e nAmanI krIDA arvAcIna che, tathA keda paNa prAcIna kathA mAM Amala krIDAnI ramatanuM nAma nathI, chatAM paNa e vAtane satya mAnIe to paNa munizrInI kalpanA vAstavika sAbIta karI zakatI nathI kAraNa ke kalpasUtranI TIkAomAM je varNana maLI Ave che te nIce mujaba che - (1) "eka vakhate saudharme pitAnI sabhAmAM mahAvIranA bairyaguNanI prazaMsA karI ane kahevA lAgyuM ke: "he de ! atyAranA A kALamAM manuSyalokamAM zrI vardhamAnakumAra eka bALaka hovA chatAM paNa temanA je bIje kaI parAkramI vIra nathI. idrAdi paNa temane bIvarAvavAne asamartha che." A sAMbhaLIne eka deva (ke jenuM nAma jaNA vavAmAM nathI AvyuM te) jyAM kumAre kIDA karatA hatA tyAM Avyo ane sAMbelA jevA jADA, capaLa be jIbhavALA, caLakatA maNivALA, DuMphADA mAratA, kAjaLa samAna varNavALA, dUra AkRtivALA ane vistRta kaNavALA moTA sapanuM rUpa banAvIne kAma karavAnA vRkSane vIMTALI dIdhu. A bhayaMkara sarpa joI bhayabhIta banelA badhA kumAre ramata gamata paDatI mUkI nAsI chUTayA. paraMtu mahAparAkramI pairyazALI zrI vardhamAna kumAre jarApaNa bhaya pAmyA vinA pite tyAM tenI pAse jai, sarpane hAthathI pakaDI dUra pheMkI dIdhe. sarpa dUra paDaze - eTale nirbhaya banelA kumAre pAchA ekaThA thaI gayA ane krIDA zarU karI dIdhI. www.jainelibrary-19 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14]. zrI jaina satya prakAza-vazeSAMka [varSa 4 (2) have kumAroe vRkSanI ramata paDatI mUkI daDAnI ramata zarU karI. ramatamAM evI zarata hatI ke je hArI jAya te jItelAne khabhA upara besADe. kumAravadhArI deva zrIvardha mAna kumAra sAthe ramatamAM hArI gayo. teNe kahyuM "bhAI huM hAryo ane A vardhamAnakumAra chatyA mATe emane mArA khabhA upara besI de." zrIvardhamAna khabhA upara beThA eTale deve taka sAdhI temane bIvavAno prapaMca karyo. teNe pitAnI devazaktithI sAta tADa jeTaluM pitAnuM UMcuM zarIra banAvyuM. prabhu tene prapaMca avadhijJAnanA baLathI jANI gayA. temaNe vaja jevI kaThora muSTithI tenI pITha para e te prahAra karyo ke te cIsa pADavA lAgya ane pIDA pAmavAthI maccharanI jema saMkecAi gayo. prabhunuM parAkrama tathA dhaya pratyakSa anubhavI indranA satya vacanane teNe manamAM svIkAra karyo ane pitAnuM asala svarUpa prakaTa karI saghaLe vRttAMta kahI saMbhaLAvyuM. te vakhate Ide dheryAzALI prabhunuM "vIra' evuM guNaniSpanna nAma pADayuM." A prasaMgane anurUpa citra mATe juo mArA taraphathI prasiddha thaela nacitrakama nAmanA granthamAM citra, pleTa. naMbara, L VIIImAM citra nabara, 194. ApaNe uparanA prasaMgavarNana uparathI saheje samajI zakIe chIe ke jhADanI AjubAju viTAyelA sane jene bhayabhIta thayelA bALako jevI rIte palAyana karI gayA, tevI ja rIte jyAre deve sAta tADa jeTaluM pitAnuM zarIra uMcuM banAvyuM haze tyAre te te bALaka jarUra pibArA gaNI gayA haze. vaLI prasaMgamAM paNa spaSTa varNana che ke deve pitAnA khabhA upara zrI vardhamAna kumArane ja mAtra besADayA che, te pachI mathurAnA traNa cimanA pahelI citrAkRtivALA deve jamaNA hAthamAM be, DAbA khabhA upara eka tathA jamaNA khabhA upara eka ema cAra bALakone uThAvela che, jyAre bIjI citrAkRtivALA deve DAbA khabhA upara eka tathA jamaNe khabhA upara eka ane trIjI citrAkRtivALA devane pahelI citrAkRtivALAnI lagabhaga samAna ja munizrI jaNAve che. vaLI traNe citrAkRtio paikI eka citrAkRtinI AjubAju jhADa vagere ke jyAM bALako ramatA hatA, tenuM nAmanizAna suddhAM nathI te pachI A citrAkRtio AmalakI kIDAnI ja che, ema kayA AdhAre sAbIta karI zakAya tema che, te bAbatane teozrI yogya khulAse karIne A sthApatya upara vadhu prakAza pADavA jarUra kRpA kare evI mArI teozrIne namra vinaMti che. A AmalakIkIDAnA prasaMganI sAthe kRSNanI bALakrIDAne eka prasaMge khAsa sarakhA vavA jevo che je A pramANe che - (1) kRSNa jyAre bIjA gepa bALako sAthe ramatA hatA tyAre temanA zatru kese mAravA mokalelo adha nAmane asura eka jana jeTaluM saparUpa dhAraNa karI mArga vacce pa ane kRSNa suddhAM badhAM bALakone gaLI gaye. A je kRSNa e sarSanA gaLAne evI rIte rUMdhI nAkhyuM ke jethI te sarSa adhAsuranuM mastaka phATI dhAsa nIkaLI gaye ane te marI gaye. tenA mukhamAMthI bALako badhA saMkuzaLa bahAra AvyAM. For Private & bhAgavata dazamaskaMdha, a. 12. . 12-35. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 12] prAcIna jana sthApatya [15] (2) eka bIjAne arasaparasa ghoDA banAvI jyAre gopa bALako sAthe kRSNa ane baLabhadra ramatA hatA te vakhate kase mokalele pralamba nAmane asura te ramatamAM dAkhala thayo. te kRSNa ane baLabhadrane upADI javA Iccho hato. eNe baLabhadranA gheDA banI temane dUra laI jaI eka pracaMDa ane bhayAnaka rUpe pragaTa kayu. baLamade chevaTe na DaratAM sakhata muSTiprahArathI e vikarALa asurane lehI vamate karI ThAra karyo ane aMte badhA kuzaLa pAchA pharyA. bhAgavata, dazamaskaMdha, a. 20, 0 18-20. bhagavAna mahAvIrasvAmInA jIvanamAM AmalakI kIDAne prasaMga zrI kRSNanA jIvananA bhAgavatamAM varNita uparyukata camatkArika prasaMganA anukaraNarUpe te kalpasUtranI TIkAomAM nahIM mUkAye hoya -evI sahaja zaMkA thAya che : chatAM zrImada bhAgavatanI racanA-samaya pahelAMnA jaina graMthamAMthI AmalakIkIDAnA prasaMgane ullekha maLato hoya te e zakA sAva nirmaLa kare che. AvA kayA graMthamAM A saMbaMdhI ullekha che tenI mane jANa nathI. AzA che ke jaina vidvAne A saMbaMdhI egya prakAza avazya pADaze. pUjya munizrI upayuMkata traNa cine je "AmalakI kIDAnA prasaMge" tarIke saMbodhe che, te vAstavika rItyA kyA prasaMgane lagatA hovA joIe te saMbaMdhInI mArI mAnyatA A pramANe che - - citra naMbara B 1. munizrIe tene naMbara E 14 darzAvyo che, paraMtu chApelA blokamAM paNa madhyabhAgamAMnA citranA nIcenA jamaNA paga upara E 1 spaSTa vAMcI zakAya che. tathA DAbA khabhA upara 115 naMbara spaSTa dekhAya che. A AkRtine munizrI naMbara 1046nI AkRtinA jevI ja darzAve che. paraMtu citramAM ane mULa myujhiyamamAM paNa meghanA jevA mukhavALI A UbhI purUSAkRtine jamaNe khabhe tUTI gayela che, DAbe khabhe khAlI che, phakta tenA DAbA hAthanA kAMDA upara teNe be bALakone ekeka hAtha pakaDIne laTaktA pakaDelA spaSTa dekhAya che, te pachI tene naMbara 1046 vALI AkRtinI sAthe zI rIte sarakhAvI zakAya ? vaLI tenA DAbA khabhA upara ke jamaNA upara AkRti suddhAM na hovA chatAM teoe DAbA khabhA upara vardhamAna tathA jamaNA upara bIje chokaro hovAnI zI rIte kalpanA karI tenI kAMI samajaNa paDatI nathI. citra naMbara B 2. munizrIe tene naMbara 1115 darzAve che, A citra upara A bane naMbara che. munizrI A citrane uparanA citra jevuM ja lagabhaga che ema darzAve che, paraMtu vAstavika rIte A AkRti purUghanI nahi paNa strInI che, kAraNa ke myujhIyamamAM A AkRtinI chAtInA bhAga upara stananI AkRti barAbara dekhAya che, ane tyAMnA kyureTara mahAzaye paNa mane e saMbadhI prazna rUbarUmAM pUcha hatuM. A AkRtinA DAbA hAthamAM eka bALaka eka hAthathI pakaDele che, tathA jamaNA hAthane nIcenA bhAgamAM eka bALaka ubhela che, baMne bAjunA khabhA upara paNa aspaSTa AkRtio barAbara dekhI zakAya che. A AkRti paheraveza vagere badhI bAbatamAM uparanI B 1 AkRtithI judI tarI Ave che. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] zrI jana satya prakAza-vizeSAMka citra naMbara 2547. munizrIe Ane naMbara 106 Apyo che. A citranA jamaNuM khabhA upara be tathA DAbA khabhA upara be ema cAra bALake che, jyAre munizrI teNe vardhamAnakumAra tathA bIjo eka chokare hevAnI kalpanA kare che. paraMtu uparanA varNanamAM joI gayA ke deve pizAcanu rUpa karIne vadhu mAnakumArane ekalAne ja khabhA upara besADayA che, bIjA kei paNa bALakane nahi. vAstavika rIte A badhAM hariNameSInAM judAM judAM svarUpa tathA zaktio batAvavA mATe prAcIna zilpIe A judI judI AkRtio banAvI hoya ema lAge che. ane te mATe hiMdu dharmazAstramAM judAM judAM varNana che. paraMtu vistAra bhayathI eka be ullekha raju karIne A carcA samApta karavI ane vAstavika lAge che. hariNameSinanuM TuMkuM nAma naimeSa che, ane te nAma atharvavedanA samayathI eka yakSanuM che, ane tyAM tene eka ThekANe ullekha meSanA mastaka sahitane che ane bIje gheDAnA mastaka sahitano che. vaLI nigameSanA nAmanA badale tenI sAthe sAmya dharAvatuM gameya evuM nAma paNa che ane te yuddhanA deva skandanI sAthe paNa sAmya dharAve che. vaLI hariNuM gamethIna nuM vAhana paNa mora che, ane kadanuM vAhana paNa mora hovAthI baMnenA vAhanamAM paNa samAnatA che. harihaMmelInanA citra mATe juo "jana citrakalpa ma"mAM chapAelAM citra. naMbara. 186 ane 187. vaLI chAMde upaniSadanA sAtamA skandanA 26 mAM lekanI bIjI lITImAM varNavelA chAzamukha, agnimukha, sanatakumAra vagere kaMdanA svarUpanAM varNana sAthe ghaNI bAbatemAM harimeSina nuM sAmyapaNuM dekhAya che. vaLI rAmAyaNa (sage ja. ra2, se. 42)mAM varNavelA maNibhadra, pradhumna, suSeNu ane paMcazikhAnA svarUpe varNana sAthe paNa hariNameSona sAmya paNa dharAve che. hariNagamethInanuM kALamukhanuM svarUpa A uparyukata citromAM katareluM che. ane hariNameSina te eka senApati che, ane iMdranA AdezathI garbhapaharaNanuM kArya kare che. e pramANe kapasUtramAM varNana che. ane tenuM citra paNa pattharamAM kelarelu lakhanaunA myujhIyamamAM 5 626 tarIke mojuda che, je kaMkAlI TIlAmAMthI ja nIkaLeluM che ane tethI ja mAruM mAnavuM che ke uparyukta traNe citra hariNagamelInAM judAM judAM svarUponI rajuAta kare che. hiMdu dharmazAstromAM keTalIka vakhata te chokarIono vadhAre karavAnuM tathA sAthe sAthe keTalIka vakhata yuddhanA deva tarIkenuM paNa kAma kare che tevAM varNane che. paraMtu naMbara : 2 vALI strInI AkRti kenI che te saMbaMdhI kAMI samajaNa paDatI natha; tenA upara vidvAne prakAza pADaze evI AzA che. uparyukta varNana uparathI sAbita thAya che ke E 1 ane 2547 naMbaranA meSanA mukhazaLI AkRti munazI kahe che tema pizAcanI nahi, paNa chAgamukhavALA naimeSanI ja che, ke je hiMdudharmanA athavaMdathI prasiddhimAM Avelo che ane tenuM kAma paNa baccAMo vadhAravAnuM hovAthI baMnenA hAthamAM tathA khabhA upara bALako zipIe katarelAM che 278 eka vRkSana upara jinnazvaradevanI padmAsanastha mUrti kotarelI che, vRkSanA thaDa upara godhA jevuM kaI janAvara caDhatuM dekhAya che ane jhADano zItala chAyAmAM eka purUSa Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aka-1 2]. prAcIna jaina sthApatya [17] ane strI vyakita beThelAM che te baMnenI nA pabAsaNa madhyanA bhAgamAM eka mANasa beThele che, jenI AjubAju be pADA upara ekeka mANasa beDela che ane tenI nIce bIjA paNa ekeka mANasa che. A citrakRti kA viSAne lagatI che tenI koI samajaNa paDatI nathI, myujhIyamanA sattAvALAo e paNa tenI nIce kAMI lakhyuM nathI.' mathura nA karjhana myujhIyamamAM je je je sthApatye mArA mAM AvyAM hatAM, tene ullekha meM ane karyo che. te varNanamAM mAro kAMi khalatA rahevA pAmI hoya te sujha vAMcake te tarapha mArU lakSa deravA prayatna karaze evI AzA rAkhuM che te asthAne nahi gaNAya. A sthApatya uparAMta mathuganA kaMkAlI TIlAmAMthI nIkaLelAM sthApana mere bhAga te lakhanaunA myujhIyamamAM khaseDavAmAM Avyo che, tenuM varNana bar3a ja vistRta hovAthI samaya Ave A mAsikanA vAcako samakSa raju karavAnI IcchA rAkhane hAlamAM huM A lekhane ane samApta karUM chuM. A sthApatye mAMthI nIce mujabanA prano mane udabhave che. tenuM nirAkaraNa te te viSayanA jANakAra mahAza karavA maherabAnI karaze evI AzA rAkhuM chu 1. prAcIna jinamationI nIce kaI paNa TekANe laMchana jovAmAM nathI AvatAM tenuM zuM kAraNa? zuM jinamUrtinI nIce laMchana karAvavAnI prathA pAchaLanA samayathI zarU thaI che? ane pAchaLanA samayathI zarU thaI hoya te te kayAre? te saMbaMdhI ullekhe jana sAhityamAM kayA samayanA malI Ave che? 2. uparyukta mathurAnA kaMkAlI TIlAmAMthI keTalIka mUrtio "usthita padmAsana nI beThake beThelI che, te usthita padmAsananI mUrtio karAvavA saMbaMdhI jaina sAhityamAM koI ThekANe ullekha che ke kema? 3. B 65 caturmukhI mUrtionI nIcenA bhAgamAM zilAlekhanI aMdara pratimAM to ma"i evA akSare lakhelA che, te akSare karavAnuM kAraNa zuM? caumukhI pratimAone jana sAhityamAM koI ThekANe uparanA nAmathI saMbaMdhita karavAmAM AvI che? ane saMbaMdhita karavAmAM AvI hoya te kyAM ane kyAre ? 4. moTA bhAganI jinamUrtionI palAMThInA nIcenA pabAsaNanI DAbI bAjue yakSiNI tarIke "abikA devI nI ja mUrti kotaravAmAM Ave che tenuM zuM kAraNa? zuM pahelAnA samayamAM bIjA koI yakSa, yakSiNI banI mAnyatA na hatI ? prAcIna samayamAM te zuM paraMtu madhyakAlIna yuganAM Abu vagere sthaLonI meTA bhAganI mUrtionA pabAsaNanI DAbI bAjue paNa aMbikA devInI mUrtio kotaravAnuM kAraNa zuM? "mathurAnA kaMkAlITIlA"mAMthI nIkaLelA sthApatyanI aMdara ullekhelA AcAryone nAme "kalpasUtra'nI sthavivilInI sAthe malatAM Ave che, paraMtu koI paNa digaMbara graMthanA ullekhe sAthe nathI malatA AvatA te digaMbara saMpradAyanI utpatti pAchaLanA samayamAM thaI che te vAtanI A zilAlekhenA jIvatA jAgatA purAvAo sAbitI nathI ApatA ? Jain Education In AmaMtinuM citra A aMkamAM 6 chapAyela che,Only jainelibrary.org Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAThiAvADamAM prAcIna jaina zilponI i|JI NI SCliniAIe upalabdhi N lekhaka-zrIyuta hasamukhalAla dhIrajalAla sAMkaLiyA ema. e., ela ela. bI, pIeca. DI. (laMDana) A lekhamAM nirvastra mUrtine ulekha joIne koI tene digaMbara na mAne, kAraNa ke prathama te A lekhanA vidvAna lekhaka pite ja te vAtane nizcita rUpe svIkAratA nathI. vaLI vetAmbara-digambaranA bheda paDayA te pahelAMnA kALamAM tAmbare nirvastra mUrtione paNa upAsya gaNatA hatA. mathurAnA kaMkAlITIlAmAMthI maLela, vagabhaga bAvIsa varSa pahelAMnI jana tIrthakaranI mUrtie A vAtanI sacoTa sAkSI Ape che. kaMkAlITIlAmAMthI maLela mUrti o nirvastra hovA chatAM tenA upara je AcAryonAM nAmo ApyAM che te tathA te nAmonI sAthe je gaNa, kuLa ke zAkhAnAM nAme ApyAM che te niHzaMkapaNe vetAmbara saMpradAyanAM ja che. taMgI e tyArasudhI purAtana jenazalpa (Asare I. sa. pUrve 100-400)nA namu A nAo khAsa karIne mathurA ane enI AsapAsathI maLyA che. gujarAta ke kAThiAvADamAMthI i. sa. 1000 pahelAMnA jaizilpanA namunAo haju sudhI mA jANavAmAM AvyA nathI. paraMtu 1935mAM DhAMkamAM AnI mane jANa thaI. DhAMkamAM, hAlanA zaheranI pAse eka khaDakavALI TekarI che. tenI pazcime, khaDakanI khINamAM thoDIka nAnI guphAo ane enI hAra khaDaka para zilponI zodha De. basera I. sa. 1873mAM 1. gaMDala sTeTamAM jUnAgaDhathI 30 pazcima uttara-pazcime. purAtanakAlamAM e tilatilapaNu vagere nAmathI oLakhAtuM. enI prAcIna mahattAnA avazeSo hAlamAM te bahu dekhAtA nathI, paNa jyAre jyAre tyAM khodakAma karavAmAM Ave che tyAre prAcIna dharonA pAyA, ane hiMdu ane jaina mUrtio maLe che. juo P, I, Figs. 1, 2 and 8. R. 092 Burgess, " Antiquities of Kachh and Kathiawad," Archaeological Survey of Western India, Vol. II, p. 150. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka -2] jana zinI upalabdhi [14] karI hatI. emaNe A zilponAM citro ke jeNe ApyA na hatA, tema temanuM varNana paNa saMtoSakAraka nahotuM karyuM. AthI kAThivADamAM junA avazeSonI zodhamAM pharatA, DhAMka jaI, A zi jAte jovAne meM nizcaya karyo. nirIkSaNa karatAM che. bajese varNavyAM hatAM tema A zilpa bauddha nahi paNa jaina mAlama paDayAM. eTaluM ja nahi paNa kAThiAvADamAMthI maLI AvelAM jaina ke itara zilya karatAM e vadhAre prAcIna mane lAgyAM. pahelAM karInA nIcalA bhAga para AvelI guphAnAM zilpa ApaNe laie. ahiM pahelI guphA 7' 9"x 8 4" che ane enuM pravezadvAra lagabhaga 4 phUTa pahoLuM che. emAM traNa moTA gokhalA cheeka dvAranI sAme, bAkInA eka eka bAju para. bAju paranA eka taraphanA gekhalamAM eka nirvastra (?) AkRti: padmAsanamAM dhyAnamudrAmAM (kheLAmAM DAbA hAthamAM jamaNe hAtha rAkhIne) sthira beThI che. mAthApara traNa rekhAothI traNa chatro darzAvyAM che. bAjupara eka cAmara dharanAre ane enI upara vivAdhara che. vaccenA gokhalAmAM AvI ja rIte siMhAsana para beThelI eka AkRti che, ane enI baMne bAju para cAmara dharanAra che. De. bajesane A AkRtio buddhanI lAgI. bArIkIthI avalokana karatAM jaina lAge che, kAraNa ke (1) e nirvastra (?) che; (2) temanI hAthanI mudrA jaina tIrthakaronA jevI ja che; (3) e, bAjunI TekarI para AvelI AkRtio (je niHzaMka jaina tIrthakarenI che -nA jevI che. A AkRtio tethI AdinAthanI hoya, kAraNa mathuranI AdinAthanI mUrti mAphaka nIce siMhAsana para be siMha te che, paNa vaccenuM mukhya lAMchana vRSabha dekhAtuM nathI. khINanI upara jatAM, khaDakanI bhIMtamAM DAMka AchAM kotarI kADhelAM zilpa che. pahelAM nIcalA khuNA parathI u5ra AvatA eka "strInuM zilpa dekhAya che. strInA DAbA ghuMTaNa para eka bALaka che ane jamaNuM hAthanI keNI te ja taraphanA ghuMTaNa para TekavelI che, ane hAtha uMce rAkhela che. kAnamAM moTAM karNaphula che, ane mAthAmAM seMthAnI madhyamAM eka bIjuM AbharaNa paheryuM che. De. barjese A zilpane oLakhyuM nahi. e 3. DhAMka javAmAM madada karavAne mArA vaDIla ane snehI zrI. raNachoDadAsa paTavArIne ane zrI. manasukhalAla mahetAne tyAM sudhI eka jUnAgaDhathI mArI sAthe AvavAmAM mArA mitra zrI. zaMbhuprasAda desAIne; ane tyAM mArI paraNAgata karavAmAM DhAMkanA mama darabArano ane zrI. geradhanadAsa mAlavIyAne AbhAra mAnuM chuM. 4. A ane vacalA gekhalAnI AkRtionA phoTA "enlarge" (meTA) thAya evA sArA na hovAthI atre chApyA nathI. M. Jei Vincent Smith, " Jain Stupa and other Antiquities of Mathura," Archaeological Survey of India, Vol. XX, pl. XCVIII. 1. juo PI, II. fig (from left to right ) Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [50] zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka [ varSa 4 aba ke aMbikA tarIke eLakhAtI devInuM che. enI AvI ja AkRti mathurAnA pracIna jaina stUpamAMthI maLI AvelA AdinAthanI mUrtinA Asanapara kAtarelI che, kAlIna jaina zilpA ane citrAmAM paNa aMbikA devI maLI Ave che. tema madhya atrikAnI joDe, 27 IMcanI eka nirvastra (?) AkRti che. e kAyeAtsaga avasthAmAM tridhA kAtarelA Asana upara ubhI che. zarIre tadbhuta sthira che ane ha.ya ane bantupara sIdhA nIce nAMkhyA che. AsananI pAchI eka nAga A AkRtinA mAthApara peAtAnI sAta kRSNAthI chatra karate ubhe che. A zilpa 23mA tInaikara pArzvanAthanuM che. emanAM zilpe te dhaNAM maLe che, paNa nAganA AvA heAvALI A eka ja mUrti che, ane te aditIya lAge che.10 pArzvanAthanI jamaNI bAjue eka nAnI 8 IMcanI, nistra (?) AkRti che, ane tenI joDe siMhAsanapara padmAsanapara beThelI eka nirvastra (?) AkRti che.12 enA kheALAmAM DAyA hAthapara jamaNA hAtha rAkheleA che. siMhAsa para madhyamAM eka haraNu ane bAju e siMha che. mAthApara traNa rekhAthI chatra darzAvyuM che, ane baMne bAjIpara cAmara 7. jIe Vincent Smith, o. eit., (AgaLa kahI gayeluM pustaka ), pl. XCVIII. 8. ilerA ane akAinI guphrAemAM. jhue " Are. Survey Western India," pl. XL, fig. 2. ane 58; citrA mATe, navAba, "jana citra 56," fig. 45. 9. juo PI. II, fig. 2, 10. bhArahuta (bruACunningham, * The Stipa of Bharhut" pl. XXVIII)mAM nAganA AvA ja vaLe che, paNa kevala be ja che; amarAvatI (tuoFergusson, " Tree and Serpent Worship'' pl. LXXVI )mAM DhAMka karatA judA ja che. bAdAmI (Areh. Survey Reports, 1874, pl. XXXVI, fig. 3)mAM nAga bIjI jAtane che. ileArA (Fergusson, " Care Temples of India," pl. LXXXVI) dvidhA keAtarelA Asana para ubhA che, paNa nAga bIjI jAtane che. AvA vaLavAle nAga TrelIsanA nAmana sikkA ( jue Fergusson, * Tree aud Serpent \Vorship," p. 19. no 2) para che. paNa tenA mAthA para aa nathI; lanDanamAM South Kensington para AvelA India MuseummAM lagabhaga AvA vaLavAthe eka nAga che, tema takSakezvaramAM takSakanI mUrtimAM AvI jAtanA vaLa che. jue " Arch. Survey India, Western Circle, '' 1920, pl. XIII, p. 80) 11. 12. e Pl. I, fig. 3. e Pl. III, fig. 1. www.lakhelifety.org Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina zinI upalabdhi [151] dharanAra ubho che. De. bajese varNavyuM che tema kapaDAnI ghaDIe ane mAthApara vALa mane dekhAyA nahi. vaLI emaNe kahyuM che tema A buddhanI AkRti nathI, paNa 16 mA tIrthaMkara zAMtinAthanI AkRti che, kAraNa vetAMbara temaja digaMbara jainamUrti zAstramAM haraNuM e zAMtinAthanuM lAMchana che, jo ke sAdhAraNa avalokana karanArane dharmacakra ane haraNane lIdhe buhanI mUrti lAge.13 zAMtinAthanI AvI ja AkRti madhyakAlIna aMkAI guphAmAM che.14 zAMtinAthanI joDe kAyotsarga avasthAmAM ubhelI eka nivastra (?) AkRti che.15 baMne bAju para eka cAmara dhAraNa karanAra che. mukhyAkRtine lAMbA kAna, ane khabhApara paDatI vALanI laTo che. A jana tIrthakara to avazya che paNa lAMchana dekhAtuM nathI eTale kyA tIrthakara che te nakkI karI zakAtuM nathI.* A bAkRtinI pachInI be atie 16 paNa jaina tIrthakaronI che. chellI be AkRtio A sarakhI ja che, chatAM cAmara karanArAnAM asAdhANu meTAM mAthAM, siMhAsananA traNa siMha ane vacalA siMhanI nIce cakra noMdhavA lAyaka che. madhyamAM je siMha che te lAMchana hoya to A AkRti tIrthaMkara mahAvIranI hovI joIe. tIrthakarenI AsapAsa je AkRtio che te kevala cAmara dhAraNa karanArAonI che, 13. jeno paNa dharmacakrane pUjatAM, ane enI pUjA batalAvatAM mathurAmAMthI ghaNuM furul Huni 9. Vogel, " The Catalogue of the Mathura Museum," p. 70. 14. juo, Fergusson, "Cave Temples of India," p. 507. 15. juo P. IIT, fig. 2. * A mUrti prathama tIrthakara zrI AdIzvara bhagavAnanI che. tIrthakaranI je mUrtinA khabhA upara vALanI laTa hoya te mUrti niHzaMkapaNe zrI AdIzvara bhagavAnanI ja samajavI, kAraNa ke e vALanI laTo zrI AdinAthanA jIvananA eka viziSTa prasaMgane mUrta kare che. zAstrAne ullekha pramANe dareka tIrthakara dIkSA letI vakhate paMcamuSTi loca (vALane hAthavatI khaMcI kADhavA te) karIne dADhI, mUcha tathA mAthAnA badhA vALa kADhI nAkhe che. AdIzvara bhagavAna, dIkSA letI vakhate cAra muSTi loca karIne pAMcamI muSTithI mAthAnA pAchalA bhAgano loca karavA jatA hatA tyAre IdanI vinaMtIthI temaNe teTalo ghaca bAkI rAkhyo hato. A kAraNe AdIzvara bhagavAnanI kaI kaI mUrtimAM vALanI laTa maLe che. mathurAmAMthI paNa AvI vALanI laTAvALI moTI mUrtio maLela che, jemAMnA benAM citra A mAsikanA prathama varSanA pAMcamA aMkamAM ame prakAzita karyA che. taMtrI, 16. juo P. ITI, figs 3 and 4. 17. A photomAM AvI nathI. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15ra ] zrI jaina satya prakAza--vizeSAMka [varSa 4 ke yakSa ane yakSiNIonI ? bIjo vikalpa saMbhavita nathI kAraNake uMcAM zirachAdana18 sivAya bIjA koI cihno-judI judI jAtanAM vAhana, za vagere-je yakSa ane yakSiNIonA lAMchana tarIke ApaNe jANIe chIe temane abhAva che. vaLI A AkRtiomAM yakSiNIo te dekhAtI ja nathI. ATaluM chatAM parivAra AkRtio kadAca thanI-AbhUSaNe vinAnI-hoya. Ama mAnavAnuM kAraNa eTaluM ja ke jema bauddha ane jaina mUrtizAstramAM AbhUSaNo vagere pAchaLathI dAkhala thayA temaja jaina mUrtizAstramAM paNa thayuM lAge che, jyAre DhAMkanA tIrthakare ane parivAra AkRtio prAcIna samayamAM lAge che. Ane lIdhe yakSenI (3) AkRtiomAM AbhUSaNa vagerene temaja temanI sAthenI yakSiNIone abhAva che. DhAMkanAM zi, upara batalAvyuM tema, jaina che, bauddha nahi. tIrthakare nirvastro mane lAge che, je ke De. bajesane vastrAnAM cihno dekhAyAM hatAM. mane nirvastra lAge che paNa tethI digaMbara saMpradAyanA anuyAyioe kotaryA haze ema niHzaMka rIte kahevAya nahi, kAraNa ke kaLA ane zailInI dRSTie zilpo kuzAna (athavA kSatrapa) ke AraMbhika gupta samayanA (I. sa. 100-300) lAge che. A kALamAM jainadharmanA digaMbara ane kahetAMbara ema be phAMTAo paDayAne bahu samaya thayo na hato; tethI hAla athavA madhyakAlIna jeTale sakhata bhedabhAva na hatuM. DhAMkanA zilpo, tethI, A bhedabhAvanA kAlanA pahelAMnAM prAcIna jainadharmanAM lAge che. ema hoya to atyAra sudhI aMdhakAramAM paDI rahelA A A zilpa kAThivADamAM janadharma temaja zilpanA ItihAsanuM eka navuM prakaraNa khele che. 19 18. De. barjesa kahe che, "badhA yakSe ane yakSiNIonAM eka sarakhAM uMcAM zirachAdane hoya che." juo "Digambara Jain Iconography, p. 5. 19. A lekha, aMgrejImAM, lanDananI Royal Asiatic SocietynA JournalmAM A mahine pragaTa thaze. atre, e SocietynA saujanyathI, anuvAda rUpe pragaTa -lekhaka. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zI jema satya prakAza [ "kAThiAvADamAM prAcIna jaina zino upalabdha" lekhanAM citro , Plate I ] [ Fo. 1 *'. . che : ' ' ja TI. DhAMkamAM dAkhala thatAM zahera bahAra eka gaMjAvara zilpa * [ Fim. 2 dAMkamAM badakAma karatAM maLI AvelI jaina tIrthaMkara vagerenI mUrti e. [ Ed. | '' . . . . . rakamAM khodakAmamAMthI maLI AvelI sUrya ane saMsAnI mUrtio. For Private & Personal use only. www.iainelibrary.org Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Plate I ] mAM khaDakanI bhIMtapara AchA tirelAM jena zilpa (jamaNIthI DAbI ta jotAM ) 1 aMbikA, 2 pAnAtha; ; nAnuM 8 iMcanuM zi95. nIce takamAM khaDakanI bhIMta para AchAM kotarelAM jana zi : (jamaNAthI DAbI tarapha jatAM) 1 zAMtinAtha (gayA citramAM darzAvelA pArzvanAtha ane nAnuM zilpa bAda karatAM ); kAyotsarga avasthAmAM ubhelA tIkara, 3 ane 4 padmAsanamAM belA jaina tIrthakare. ...... . Plate . JI ke '' , 4 ' - ka * 4 . . . www. j orary.org Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vajrasvAmI bhagavAna mahAvIranA zAsananA aMtima dezapUMdharanI jIvanakathA lekhaka : munirAja zrI vAcaspativijayajI ka prastuta chaganacaritra e koi rAsa uparathI yAjanAmAM Avela nathI, temaja kaI eka kATapanika thA paNa nathI. paraMtu A gauravasaryA AMtahAsika caritranI pAchaLa, itihAsanA jIvaMta smAraka samA, pUrva mahaSa e praNIta aneka mahAna graMthe! adyApi vidyamAna che. prAcIna maharSinI A aitihuAsika jIvanarekhAne deravA mATe, bhavya bhUtakALanA itihAsane hetAM mahAna gra MthAmAMthI je kAMI paNa tavabharelA rajakaNA ekatrita thaI zakyA tenuM ja A pariNAma che. zrImAn vajasvAmI bhagavAn ke jema carama tIrthaMkara mahAvIra prabhunA zAsanamAM thayA temanuM jIvanavRttAMta janatAne lAbhadAyaka samacha TuMkamAM ahIM ApyuM che. thvIrUpI tAvaDImAM kamala samAna ane RddhithI iMdrapurInI tulanA karata ati nAkhane deza hato ke jyAM lakSmI ane sarasvatI mitratA karIne rahetI hatI. tyAM lakSmIdevInA mahelasamu nuMbhavana nAmanuM nagara hatu. te nagaramAM lakSmInA putra samAna dhana nAmanA zeSa rahetA hatA. dhaNu! lAMbA vakhate te zeThane bhAgya udaye eka tejasvI putra ratna prApta thayu hatu. jyAre te putra garbhamAM Avyo. tyAre te zeThane eTalA trA dhananI prApta thai ke jevI tene gharanA AMgAmAM dhananA DhagalA karavA paDatA, tethI te putranu dharmArM evuM yudhArtha nAma rAkhavAmAM AvyuM. bAlyAvasthAthI ja tenu mana paDitAnI jema vekathI kuzala banatu jatu hatuM. anukrame te yauvanAvasthAne prApta thayA chatAM bAlapaNAthI mahAtmA puonA saMsargamAM AvekSa hovAthI te paraNavAne bilakula icchatA na hatA, eTaluMja nahi pacu zAstramAM kahyA pramANe brahmacaryanA pariNAmane sva ane mekSanA phalarUpa te jAgutA te, tethI tene vivAha karavA utsuka thayelA tenAM mAtApitA dhanagiri mATe je je kuLamAM kanyAnI mAgaNI karatAM tyAM dhanagiri pote ja jaine kahetA ke ' huM mokSamaMdiramAM cavA mATe nIsaraNIrUpa zrI ariha tadeve prarUpela zuddha cAritra aMgIkAra karavAne . mATe tame vicAra karo, A pramANe kahyA pachI mArA TrAya nathI. " " te nagaramAM dhanavAn dhanapAla na mane eka zer3a vasatA hatA. tene Ayamita nAme eka sulakSaNu putra ane sunA~dA nAme apsarA samAna putrI hatI. kamazaH sunaMdane yauvanane prApta thayela joine tenA pitAe tenA mATe dhagirine, yogya vara tarIke dhArI lIdhe. putrae paNu pitA pAse yAcanA karI ke huM pUjya, mArAM lagna karavAnI ApanI icchA ja hoya te . Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [154] zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka [ pa ra C Ape dhana zeThanA rUpathI kAmadevanI pazu tarjanA kare tevA, dhanagara sAthe ja mArAM lagna karavAM. ane huM RcchuM chuM ke te dhanagirija mArA pati thA !' A pramANe putrInuM kathana sAMbhaLI pitAe vicAra karyo ke jo huM dharmArM sAthe Anu lagna nahIM karAvu tA e cekakasa saMyama grahaNa karaze. eTale mehane vaza evA banapAye eka divasa dhanagirine kahyuM: huM mahAbhAgyavAna dhaniSara, A mAro sunaMdAne tu grahaNa kara.' tyAre dhagirie kahyuM : ' tamArA jevA tattvata mitra saMsArarUpI kArAgRhamAM nAkhe te zu ucita kahevAya ?' tyAre karI dhanapAle kahyuM : ' huM bhadra, pUrve zrI RSabhadeva bhagavAna vagere tirthaMkaro A tRNa samAna bhogAvali karmane bhegavIne bhavasAgarathI mukata thayA, mATe mArU vacana mAna !' A pramANe tenA AgrahathI, potAnuM mana virakata hovA chatAM, ' hajI mAre bhogAvalI karyuM bhagavavAnu che' ema samajIne tenuM vacana khula rAkhI. sunaMdAnu pANigrahaNa karyuM. munaMdAnA bhAi samita kumAre gRhavAsamAM jaLakamaLanI jema virakata bhAve rahI chevaTe zrutapAragAmI siMhagirijI mahArAja pAse cAritra agIkAra karyuM. anukrame sunA sagarbhA thai, ane gautamasvAmIe aSTApada parvata upara vaizramaNu jAtinA je devane pratibhAdha ApyA hatA te deva potAnuM AyuSya kSagu thatAM tenI kukSimAM avataryuM. potAnA mitradevAthI, vima pAmatA te deve pUrvanA premane vaza thai sunaMdAne zreSTha svapnA batAvyAM. A vakhate potAne avasara prApta thayo jANI, dhanagirie putraprAptinA avala banathI saMtuSTa thayela potAnI patnI pAse vrata aMgIkAra karavAnI saMmati mAgIne kahyuM : * huM priye, svapnanA balathI huM niHsa Mdeha kahI zaku chuM ke tane cokakasa putraratna prApta thaze. huM have A ThaMdrAla samAna saMsArano tyAga karI sayama levA kacchuM chu, mAro tArI sAthe A saMbaMdha mAtra sAhasathI ja ye che, bAkI A jagatamAM kalyANukArI te mAtra pravrajyA ja che. mATe mane sahu dIkSAnI anumati Ape !' A sAMbhaLI sunaMdA vajrAhutanI jema gUmuDha banI gai ane kahevA lAgI ' tame dIkSA graN karo tA mArU...' ...Ama bolatAM tene kahuM rUdhAi gaye. tyAre dhanagirie tene aneka rIte saMsAranI asAta. ane mAla mATe dharAdhananI uttamatA samajAvI. ane potAne rAjIkhuzIthI cAritra grahaNa karavA anumati ApavA kahyuM, sunaMdA samajI hatI. chevaTe teNe potAnA sukhaduHkhatA vicAra aLA karI dhatimAMrane anumati ApI. tevAmAM zrI siddhagiri mahArAja / paryA temanI pAse jai nirie potAnA ja hAthe lAya karIne samya kava samAyiSTa uccarIte bhAgavatI dIkSA grahaNa karI ane jema sarpa kAMcaLIne tyAga karI de ane pachI AmuM paNa na jue tema saMsArano tyAga karI niraMtara dustara evA tapa tapatAM ane mAvI, duHsaha pArasaIte sahana karatAM A pRthvItalane pAvana karatAM vicAravA lAgyA. thai Ajdha, vinaya,ki, ziSyane ye.gya guAthI vibhUSita evA te sutAra gurU pAsethI zrunane sAra grahaNa karavA lAgyA. A khAtuM samaya pUrNa thatAM sunAe bhatroza lakSA putraratnane janma ApyuM. A vakhate sunAnI sakhI je trijAgaraNlR mATe AvI hatI te bAlakane maheNAM mAravA Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2] zrI vAsvAmI [155 ] lAgI ke "he vatsa, je tare pitAe te vakhate utAvaLa karI dI lIdhI na heta te Aje tAga janma mahotsava kharekhara bahu ja sArI rIte ujavAta!' A bhAge sAMbhaLanAM pUnA devabhavanA jJAna nathI te bAka saMsInI jema vicAra kare kAra " aDe, mArA pUjya pitAzrIe carita lIdhuM. tethI te mahA nAza LI kahevAya. vaLI huM paNa nathI ja bhavane pAra pAmIla, A pramANe vicAra karatAM tane jAtismaraNa jJAna pidA thayuM, ane teNe potAne pUbava de. jAtamathI saMsAranI asAratAne jAne, jenA mukhamAM annane dAse paNa pravega karI zakyuM nathI evA te kAraNe bAlake pitAnA pitAnA paMthanA pathika banavA ( cAritra levA)nI iccha karI. pachI ene vicAra karyo ke mArI mAtA mArAthI uga pAmaze te ja mAre tyAga karaze. ema samajIne teNe bALapazAne mahaja e rUdanarUpa upAya zodhI kADhaye, "rAjAnAM je varuM." ane te anusAra te revAnuM zarU karyuM. tenI mAtA tene nehathI aneka rIte bolAve, vividha jAtanAM ramavAnAM sAdhane batAve, chatAM te chAne na rahyo. AthI sunaMdA vidhAravA lAgI ke-A bAlaka sarva rIte AnaMda Ape teve che, chatAM e moTethI rUdana karIne je kaMTALe Ape che tenAthI mAruM mana kharekhara dubhAya che. AvI rIte putrathI kaMTALI gayelI sunaMdAe chaso varSa tulya cha mahinA mavakaSTathI pasAra karyA. evAmAM eka vakhata Arya dhanagiri ane Arya samatAdika ziSyothI parivarelA siMhagiri AcArya te nagaramAM padhAryA. tyAM vasatimAM birAjamAna thayelA dhanagirie gurUmahArAjane vikRti karIH "he. bhagavana, A nagaramAM amArA saMsArIpaNAnA svajanavarga che. mATe amo Apa zrImAnanI AjJAthI temane vadana karAvavA javA icchIe chIe." A pramANe pUchatAM hatAM tyAM zubha sUcaka zukana thatAM nimitajJa gurU mahArAje kahyuM "he munio, Aja tamane mahAna lAbha thavAno che, mATe khuzIthI tamArA svajana varga pAse jAo. bhikSAmAM sacitta, acitta ke mizra je kAMi maLe te mArI AjJAthI khuzIthI grahaNa karaze. A pramANe gurU vacana zirasAvaMdha karo munio bhikSAthe gAmamAM gayA. ane sauthI prathama sunaMdAne ghera ja gayA. ane "dharma lAbha" e uccAra karyo. A avasare pADozIo tathA sunaMdAnI sakhIo vagere AvIne sunaMdAne kahevA lAgIH "he bhade, A tArA putrane tenA pitAne soMpI de, eTale ApaNe jarA joIe te kharA ke ene grahaNa kare che ke nahIM. AthI bALakanA satata phadAvo kaTAlI gayelI sunA te pramANe karavA usuka thaI. ane te dhAvaNA bALakane laIne Arya dhanagirijI mahArAjane kahevA lAgI "he mahArAja, AlA kALa paryata je ke A bAlakanuM meM mArA A mAthI paNa vadhAre lAlana pAlana karyuM che, paraMtu A rUdana karatA tamArA putre mane kharekhara che cha mahinA sudhI nATakaNInI jema nacAvo che. kadAca e tamArI pAse zAMta thaze. jo ke tame saMyamI che, te paNa tamArA A putrane svIkAre ke jethI A duHkhamAMthI huM nivRtta thA," A sAMbhaLI dhanagiri mahArAje spaSTa kahyuM "he bhake, yadyapi huM mArA putrane grahaNa karIza, paraMtu strI onuM vacana pAMgaLA mANasa jevuM asthira hoya che.' A putra mane ApyA pachI tane jarUra pastA thaze mATe barAbara vicAra karIne jaainel Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15 zrI jaina satya prakAzanavizeSAMka virSa kArya karaje" sunaMdA belI : "huM kahuM chuM te barAbara ja che, huM tenAthI bahu ja kaMTALI gayelI chuM, mATe Apa tene jarUra svIkAre." A pramANe cAMdAne daDha nizcaya jANyA pachI chevaTe pitAnI sAthe rahelA Aryasamita munivarya tathA gunaMdAnI sakhIo vagerene e prasaMganA sAkSI banAvIne dhanagirijI rUdanathI virAma pAmelA evA te bALakane sunaMdAne hAthe potAnI veLImAM vArI te gharathI cAlI nIkaLyA. te putranA atyaMta bhArathI tenI bhujA ekadama namI gaI. gurU AjJAnuM pAlana karI te baMne munI gurUmahArAjanI samakSa hAjara thayA. evAmAM bhArethI vAMkI vaLI gaI che. bhujA jenI evA Arya dhanagarikane joIne gurUmahArAja bolyA "he munio, Aje milAnA bhArathI tame bahu ja zramita thaI gayA lAgo che, mATe te mane Ape ke jethI thAkI gayela tamArI bhujAne zAMti maLe.' A pramANe kahIne gurUmahArAje keLIne potAnA hAthamAM lIdhI. jhoLImAM jotAM temAM mahA saubhAgyavana ane hasamukhA bAlakane je te bALakanuM nAma, tenAmAM vaja jeTale bhAra hevAthI, vA e dhamAe bava AvyuM. pachI sadhuone kahyuM ke "A bAvaka bhaviSyamAM mahAbhAgyavAna thaze. ane pravacananA AdhAra rUpa thaze mATe tenI bahu ja saMbhALa rAkhavAnI che.' gurUmahArAje te bAlakane, lAlana pAlana sAruM, sAvIone soMpyo. sAdhvIo e bhakata evA zeyAtarane ghera jaine " A putra amArA AtmA samAna che mATe tenuM atyaMta kALajI pUrvaka paNa karajo " ema AjJA karIne teone se. bAlaucheramAM kuzaLa evI zaiyAranI paNa te kumArane pitAnA putra karatAM paNa adhika samajI prItipUrvaka uchoravA lAgI. bALaka paNa te strIone arUci thAya tevI capalatA kApi na karo. ane AhAra karavAmAM paNa bahu paramita rahe , kAraNake tene jAtismara utpana thayuM hatuM. te haMmezAM jJAnayAtrAkanAM aneka upakaraNe laine bAlakrIDA karatA ane e rIte zayAtarIone hamezA AnaMda karAvate. eka vakhata pitAnA putrane suzIla thayelo jene sunaMdAnuM mana DagumaguM thavA lAgyuM. te zeyAtara. strIone "A putra mAra che," ema vAraMvAra kahIne yAcanA karavA lAgI, eTale teo be javAba Ape ke "he sunaMde, tAro ane A putrane mAtA-putrane saMbaMdha ame jANatA nathI. A kumAra te amAre tyAM gurUmahAjanI thAparU5 che. A rIte te kumAra pitAne mAthe nahi eTale nirAza thayelI te durathI tene joIne saMtoSa mAnavA lAgI. kramazaH te susaMgha, ati AgrahathI, temanA ja ghera dhAvamAtAnI mAphaka rahIne stanapAnadika vaDe tene ucheravA lAgI. De samaya vIye tyAM Arya dhanagarijI vihAra karatAM karatAM tyAM padhAryA. sugaMdha pahelethI ja nakakI karIne beThelI hatI ke jyAre dhanagirijI Avaze tyAre mAro putra huM teonI pAsethI pAcho lai lakaza eTalAmAM dhanagirijI tyAM padhAryA eTale harSathI ghelI banelI te putranA mehane lIdhe te maharSionI pAse gaI ane be hAtha joDI vijJapta karavA lAgIH "he prabho, mAre putra mane pAchA Ape." dhanakharajIe kahyuM: "he mugdha, bhAgyA vinA ja te tArI rAjIkhuzIthI A putra amane meyo che. vamana karela annanI jema ApI dIdhela vastunI ke mUkhe karI prApti karAnI icchA kare? vaLI tenA uparathI te, Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka 1-2] zrI vAsvAmI sAkSIo rAkhIne potAnuM valIpaNuM uDAvI lIdhuM che mATe A tArI mAMgaNI asthAne che." A pramANe uttara maLavAthI banne pakSa vacce me Te vAdavivAda upasthita thaye, eTale pree kahyuM: vAdane nirNaya nyAyamaMdiramAM rAjA sivAya bIjI koI paNa jagyAe nizcita nahi ja thAya, mATe tyAM jAo." A pramANe sAMbhaLIne mehane vaza thayela sunaMdA rAja pAse nyAya mAgavA mATe tenI sAthe gai. sAdhuo paNa baMdha sahita rAjasabhAmAM gayA. tyAM sanaMdanA pakSanI beThaka rAjAnI DAbI bAju ane Arya dhanagirijI tathA saMdhanI beThaka jamaNI bAjue hatI. ane taTastha loko yathAsthAne beThA, pachI bonA belavA upara vicAra karIne jaNAvyuM "jenA belAvavAthI bALaka jenI pAse jAya tene e bAlaka che ema manAze." A pramANene nirNaya banne pakSe kabula karyo. pachI "prathama ke belave" e prazna thatAM lokoe kahyuM "A bAlaka sAdhuonA lAMbA vakhatanA paricayathI temanI sAthe premALa thaI gayuM che tethI te emanuM vacana ullaMghI zakaze nahi. mATe prathama tenI mAtA belAve." eTale sunaMdAe aneka prakAranAM ramakaDAM ane khAdya vastuo batAvI vajane kahyuM "he vatsa, huM tArI janmadAtrI mAtA chuM, tArA kAje meM apAra saMkaTa sahI mArI kAyAne kRza karI nAkhI hatI, mATe A le kethI na zaramAtAM jadI mArI pAse AvI ane mArA kheLAmAM ALoTa, nahitara mAruM A hRdaya pAkelA kALAnI mAphaka didhA thai (phATI) jaze." A pramANe aneka upAya karyA 5gu tenI pAse na gayo. koI paNa mAsa pitAnI mAtAnA agaNita upakAronI avagaNanA na kare e na jANatAM chatAM vajakumAra vicAra karavA lAgyA je mAtA prati AkarSAine hu saMdhanI upekSA karIza te bhAre saMsAranI bahu ja vRddhi thaze. vaLI A mArI mAtA kharekhara dhanya che, ane laghu kama che mATe jarUra te paNa dIkSA lai AtmakalyANa karaze! A pramANe vicArI vajakumAra jANe pratimAsya na hoya tema sthira ubho rahyo ane mAtAnA mehaka upAthI jarA paNa calAyamAna na thayuM. A parva dazya joIne rAjAe kahyuM: "he sunaMde, A bALaka jaNe tane mAtA tarIke jANa ja na hoya tema teM aneka rIte belA che chatAM pazuM tArI pAse AvyuM nathI mATe have tuM dura khasI jA, ane dhanagirijIne bolAvavA de.' pachI rAjAe Arya dhanagirijIne bolAvyA ane kahyuM ke have A bALakane tame bolA, bhAre Arya dhanagiri chae kahyuM ke "he sunaMdAnadana, je tArI vratane grahaNa karavAnI icchA hoya te ane tuM tatvane jANa hoya te A dharmane ja rUpa amArA ravaraNane tu svIkAra. Ama kahetAMnI sAthe ja bALaka hAtha uMcA karate doDate AvI pitAnA pitAnA meLAmAM jaIne beDo ane dharmadhvajane laI saharSa nAcavA lAge. A rIte te vajakumAre rajoharaNa sivAya bIjI kazI vastu upara pitAnI dRSTi nAkhI nahi. A joine hatAza thayelI sunaMde A pramANe vicAra karavA lAgI ke mArA bhAIe dIkSA grahaNa karI, mArA prANezvare paNa cAritra lIdhuM ane have A mAro putra paNa jarUra saMyama leze mATe mAre paNa have prabaLavA levI ja ucita che. A pramANe dRDha nizcaya karI sunA pitAne ghera gaI ane munie paNa vajakumArane laine sthAne gayA. Use Only Jain Education tematontas Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [118] zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka A banAva banyA pachI vajakumAre pote cAritro AMnalAla rAvathI, stanapAna cheDI dIdhuM ane pachI anukrame tene acArya mahArAje dIkSA ApI, ane tenuM lAlana pAlana karavA sAvI ene punaH so. A bAju sunA e paNa te acArya mahArAja pAse caritra aMgIkAra karyuM. vajakumAra pite buddhizALa hatA ane padANiI buddhi teno janmathI ja varelA he nAthI pAkayamAM adhyayana ka tI bIbAna mukhathI ja mAMno sAMbhaLIne agiyAra ane abhyAsa karyo. kramazaH tenI umara jayAre ATha varSanI thaI tyAre gurU mahArAje tene sAthe laine parivAra sahita anyatra vihAra karyo. eka vakhata koI pati pAse te vamunino parIkSA karavA tenA pUrva bhavanA mitra zubhaka deve vakriya labdhithI moTo varada vipharyo tethI pRthvI jANe jalathI ja banAvo na hoya tethI bhAgavA lAgI. AvA samaye apakAyanA chAnI virAdhanA na thAya tevI icchAvALA gurU mahArAje eka vizALa parvatanI guphAmAM jaIne sthAna karyuM. varasAda koI paNa rIte virama na pAmyo eTale munAe upavAsane Azcaya karyo. A pachI sUryodaya thaze tyAre medha paNa, mArganA thAkathI thAkI gayele musAphara DI vAra visAme le tema, thoDI vAra baMdha rahyo. eTale vajamuninA vratathI saMtuSTa thayela te deva eka vaNika sArthavAha vikvane ane pite mATe sArthapati banIne gurU mahArAjanI pAse pAraNuM mATe nimatraNa karavA AvyuM. gurUjInI AjJAnI traNa eSaNAmAM upayoga rAkhavAmAM pravINa evA vajamuni tyAM AhA pANI vahoravA padhAryA te vakhate dravya, kSetra, kALa ane bhAvane upayoga mu te tene bethI kalApAka jevAmAM Avya, kSetrathI mAlava deza hatuM, ane kALa unALAnI Rtu hatI paNa bhAvane vicAra karatAM te deva che ema jANyuM. vaLI teonA paga jamInane sparzelA hatA nahi ane teonA kaMThanI mALA jANe navI ja na paherI hoya tevI aplAna hatI. AthI vajaSi vicAravA lAgyA ke sAdhuone devapIDa kalpa nahi, ane A te deva che mATe A AhAra paNa mAre te bIlakula levAya ja nahIM. Ama jANIne teo turata pAchA pharyA. tyAre vaNiSadhArI deve pUchyuM tenA javAbamAM vamunie spaSTa jaNAvyuM ke A devapiMDa janamunione kalpa nahi. A sAMbhaLIne deva atyaMta AnaMda pAme. ane pitAnuM mULa svarUpe pragaTa karI vajamunine vaMdana karyuM, ane temane vaidivalabdhi ApI. pachI vamunie AvIne gurUmahArAja samakSa sarva hakIkata kahI saMbhaLAvI. gurUmahArAje anyatra vihAra karyo. teoe paNa temane sAthe ja vihAra karyo. be vakhata gaye na game tyAM te ja deve jeTha mahinAmAM vamunine ghebaranuM nimaMtraNa karyuM. tyAM paNa temaNe jJAnanA upa gathI te AhAra grahaNa na karyo eTale deva vadhAre prasanna thayo, ane teone AkAzagAminI vidhA ApI. bhAgyavaMta puNene jagatamAM zuM durlabha che! gurUmahArAja sAthe vihAra karatAM vajasvAmIne padAnamANiI labdhithI prApta thayelA agiyAra aMga sudaDha thaI gayA. vaLI te pUrvagara je je zrIne abhyAsa karAvatuM sAMbhaLatAM tene tarata ja grahaNa karI letA hatA. jyAre sthavira munio vajI svAmIne abhyAsa karavA preratA tyAre te nidrAsthanI jema gaNagaNuM karatAM. pAchA sthavironA AjJAbhaMganA Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aka 1-2] zrI vajravAsI [ 15 ] bayathI rI te uThIne zatAnI zakitane prakAza na karatAM kAMika na samajI zakAya tevuM khelatA ane muni je kAMi pazu khelatA-bhatA te sava dhyAna pUrvaka sAMbhaLatA hatA. A eka vakhata gurUmahArAja ahAra sthaMDila bhUmie gayelA hatA ane anya sAdhuo bhikSArthe gAmamAM gayA hatA te vakhatane lAba ladane AlyabhAvanI capaLatAthI badhA muninAM upakAraNeA ( upadhinA vITIyA ) laine geALa kuMDALu karIne goThavI dIdhAM. pachI gurUmahArAje svamukhe prakAzekha evA zrutaskaMdanA samUhanI, mahAdyama pUrvaka pratyeka pratyeyane meTA medhanI garjanA sarakhA zabda vaDe, vAcanA ApavI zarU karI. thoDIvAramAM gurUmahArAja bahArathI pAchA AvyA, ane garjanA karatA vajramurdA zabda temanA karyuM te athaDAyo. temaNe vicAra karyo ke zuM muni gocarIthI khAvIne zAstrayana kare che? tyAM te eka munae te zabda vAmunine che ema barAbara eLakhIne gurUmahArAjane kahyu ke huM prabho, A te vajramunijI zabda che, eTale gurUjIne dhaNA ja AnaMda thayo. temaNe manamAM vicAra karyo ke kharekhara A gacchane dhanyavAda ghaTe che ke jyAM AvA samaya paDita Alamuni che. pachI varmAjI kSeAba na pAme tema vicAra karIne moTA varathI 'nisIhi' e pramANe uccAra karyo, eTale A zabda gurUmahArAjanA che ema jANI tarata ja badhAM upakaraNo sau saune sthAne goThavI dIdhAM, ane lajjA ane bhaya pAmatA te gurU mahArAjanI samakSa hAjara thayA, ane temanA maraNunI pramA"nA karIne prAsuka jalathI prakSAlana karyuM, ane gurUmahArAjanA caraNanA paNIne vaMdana karIne mAthe caDhAvyuM. AvA prakAranA temanA vinayane joi gurUe atyaMta harSa pUrNAMka temanI sAme joyu. pachI vayyAghratyAdi kamAM A bAlamuninI avajJA na thAya' ema vicAra karIne gurUmahArAje khIjA ziSyAne kahyuM : 'ameA have khIje vihAra karIzuM.' ' ema sAbhaLatAM mutiee kahyuM ke ' he prabhu, amAne vAcanA kANu Apaze ?'tyAre gurUmahArAje kahyuM ke huM munie, A vani tamene vAyanA ApIte tamene sadreSa pamADaze ! eTale pachI te munioe hrAsAyAjJA tra hAya viSaya e nIti mu41 vicAra karyA vinA ja gurUmahArAjanuM vacana svIkArI lIdhuM. gurUmahAra je tarata ja ayaMtra vihAra karyA pachI paDalehaNuM vagere kAlika kriyA karIne te muni vajramunanI pAse vAcanArthe AvyA, eTale tenaNe evI sasa rIte vAcanA ApI ke sarva munio vinA prayAse vAcA samajavA lAgyA. ne tenuM UMDuM rahasya paNa evI sahelAithI teo samajAvatA hatA ke je jaldI ane vagara mahenate maMdabuddhivALA paNa samajI zake. A rIte vAcanA maLathI sarva munione apAra harSa thayA. temaNe vicAra karyo ke jo gurUmahArAja thoDA dIvasamAM na Ave te sArU, tyAM sudhI AvamuninI pAsethI jaldI zrunaskadha pUrA karI laie. temA vajramunine gurUmahArAja karatAM pazu adhika mAnavA lAgyA. A bhAjI AcaryuM mahArAja vicAravA lAgyA ke vajramuni ATalA dIvasamAM ApaNA parivAramAM paricita thaI gayA haze ane sAdhu paNa tenA guNe jarUra jANI gayA haze mATe have tyAM jaine e vajramuni je bhaNyA nathI te ene zIkhavIe. A pramANe vicAra karIne kahelA dIse AcAya mahArAja pAchA tyAM AvyA, eTale munio www.inelibrary.org Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] zrI jana satya pramaza-vizeSAMka vamuni sahita teonI sanmukha gayA, ane vaMdana karyuM. pachI gurUmahArAje vAcanA saMbaMdhI badhe vRttAMta pUchyuM tyAre te badhA sAthe maLIne kahevA lAgyA ke Apa pUjyapAdanA prasAdathI amone vAcanAnuM bhAre sukha thaI gayuM che, Apa kRpA karIne sadAne mATe vA. munine amArA vAyanAcArya banAve, ema sAMbhaLIne gurU mahArAja bolyA ke "meM e mahAna muninA adabhuta guNa gaurava tamane jaNAvavA mATe ja khAsa karIne vihAra karyo hato. A pramANe sAMbhaLIne munione ghaNe ja AnaMda thaye. pachI gurUmahArAje ziSyane kahyuM " e ja tamArA vAcanAcArya thAo, paNa sA maLe, e bALaka che paNa tajema nAno paNa dIvA AkhA mahelane prakAzita karI de che, tema A vamunijI nAnA che to paNa samasta jIvone upakAra che. tame jANajo ke A zarIrathI ja bALaka che, bAkI jJAnathI te ati vRddha che. mATe tamAre tenI jarA paNa avinA na karavI. jo ke tamane A vimuni vAcanA cArya tarIke saMpyA che, paraMtu te haju 'vAcanAcArya' padavIne yogya nathI thayA. kAraNa ke gurUnA ApyA vinA e mAtra sAMbhaLI sAMbhaLIne ja tane bhaNyA che, mATe saMpAnuSThA rUpa utsAra kalpa (jemAM sakSepathI anuSThAna karavAmAM Ave che te) A vajamunine karAvo paDaze ke jethI te AcArya padavIne 5 thAya.' A pramANe kahIne gurUmahArAje pUrve apaThita zrata vamunine arthahita zIkhavyuM. ane vajasvAmIe paNa gurUne sAkSIbhUta karIne, Adarza jema pratibiMbane grahaNa kare tema, Apela sarva zratane grahaNa karyuM. e grahaNa karavAthI vArSi evA zratajJa thayA ke pitAnA gurUne paga lAMbA vakhatanA durbhedha saMdehane bhAMgI nAkhavA lAgyA. ane gurUnA hRdayamAM jeTalA dRSTivAda hatA te sarva temaNe tarata grahaNa karI lIdhe. pachI AcArya mahArAja vihAra karatAM karatAM dazapuranAmanA nagaramAM padhAryA. te vakhate ujjayinI nagarImAM dazapUrvadhArI AcArya zrI. bhadraguptasUrijI che ema sAMbhaLI A AcArya mahArAje vicAra karyo ke temanI pAsethI dazapUrva grahaNa karavAne lAyaka A vajamuni che, kAraNa ke te padAnusAriNuM labdhivALA che, tethI lIlAmAtramAM sAMbhaLavAthI ja grahaNa karI zakaze. A pramANe vicAra karI vimunine AjJA karI ke "tame ujayinI jAo ane tyAM madraguptAcArya pAsethI daza pUrvane abhyAsa karI pAchA Ave. A sarva munio atya5 buddhivALA che tethI tamArI barAbarI koI karI zake tema che ja nahi. A kAryamAM tamene zAsanadeva sapUNa sahAya Apaje. he vatsa, kuvAnuM pANI jema upavananAM vRkSomAM prasare tema A samasta sAdhuemAM tamAruM kRta prasare ?' A pramANe kahIne gurUmahArAje temane te tarapha javAne Adeza karyo. ane sAthe be sthavira sAdhuone javA mATe AjJA karI. A rIte be munio sahita vihAra karI vamuni ujayinI pahoMcyA ane rAtri gAmanI najIka rahyA che. A bAju te ja rAtre bhadraguptAcAryane svapna AvyuM, ane savAramAM pitAnA ziSyo samakSa rAtrie AvelA svapnanI vAta karatAM temaNe kahyuM ke " huM zamaNe Aje rAtre svapnamAM dugdhathI paripUrNa evuM mAruM pAtra kaI atithi AvIne saMpurNa pI gayA. bhAre Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ga1-2] zrI vazarAmI [ 111 ] he munie, samagra daza purvane abhyAsa karanAra evo kASTa atithi jarUra Aje Ava joie' A pramANe vAta cAlatI hatI teTalAmAM vajramuni teonI samakSa AvIne ubhA rahyA. ane vidhipUrvaka dvAdazAvatuM vadana karyuM, AcAya mahArAjate temane jone AnaMda thayo. ane temaNe khAlamunine potAnA utsagamAM besADI, sukha pRcchA pUrvaka pUchyuM ke huM Ala munivara, zuM tame koi kAya prasa Mgane lane atre AvyA che ke vihAranA kramathI svAbhAvika AvI caDayA che ? eTale vajramuni vinayapUrvaka khelyA ' he prabhA, gurUmahArAjanI AjJAthI ApazrImAnana pAse dazapUrvanA abhyAsa karavA mATe huM Avyo chuM. mArA upara anugraha karIne mane te bhaNAve. ' pachI bhadraguptAcArye temane daza pUrva bhAvyA ane temaNe pazu gurUnI prasannatA meLavIne sarva grahaNu karyo, medha jema jalate grahaNa kare tema samyaka prakAre da pUrva grahaNa karIne vAyae bhadraguptAcAryanI anujJA laine vihAra karI te kramazaH dazapura nagaramAM gurUmahArAja pAse padhAryA, eTale AcA siddhagirijI mahArAje temane pUrvanI anujJA ApI ane temanI AcAya padavIne mahesava pUrva bhavanA mitradevoe dhaNA ja baDA ADaMbarathA karyo. A zubha avasare temane sarva anuyoganI anujJA ApI, AcArya padavIthI vibhUSita karyAM, ane sava jinezvaranAM tattvanI temanAmAM sthApanA karI. pachI keTalAka kALe sAmarijI mahArAje vajramunine gacchanu sukAna ApIne annAnAdinA pratyAkhyAnapUrvaka A duniyAne choDI svarga prati gamana karyuM. indrajALa samAna gurUmahArAje svarga gamana karyuM, eTale jANe vajrathI taNAyA na hoya tema thoDIvAra te stabdha ja thai gayA ane temanA zekane pAra na rahyo. pachI chevaTa peAtAnA AtmAne samajAvIne zAMtI vALI, gurUmaharAje svayaMgamana karyA pachI eka vakhata va ipATalIputra nagaranA udyAnamAM samavasaryAM. tyAM ekavAra temaNe vakraya labdhithI peAtAnu kurUpa khanAvIne dezanA ApI tyAre loko kahevA lAgyA ke aDDA, A guNane anarUpa rUpa nathI. pachI bIje dIvase potAnuM suMdara rUpa banAvIne dhama dezanA ApI eTale leAkA kahevA lAgyA ke ahe, namaranA lekane kSAbha na thAya tevA bhayathI AcArya mahArAje potAnu rUpa kurUpa banAvyuM hatuM. * W{ te ja nagaramAM mahARddhizALI dhana nAmano eka zeSa raheto hate. tene kimaNI nAmanA rUpavatI putrI hatI. jyAre vajrasvAmIjI te nagaramAM padhAryA te vakhate temanA saMpradAyanI sAdhvIjIe te zreSThInI yAnazALA ( gADIgmA rAkhavAnA takhele ) mAM utAre karela hatA. teo vAravAr zrI. vajasvAmIjItA guNanI stuti karatAM hatAM te sAMbhaLIne rUkimaNIe bhavamAM mArA svAmI ja bharyAM thA, jo te nahi thAya te anya bhAgathI sayu" evI dRDha pratijJA karI. AvI bhISmapratijJA karyA pachI tene mATe je mAgu karatA te badhAne te nizeSa karatI. A khAmatanI sAdhvIe ne khabara paDatAM tene kahyuM ke ' are bhaTTe, tuM khare. khara bhALI jaNAya che je vItarAga, saMyamI ane paMca mahAvrata bhAra upADavAmAM pur dhara evA munine varavAnI dhRcchA rAkhe che.' A pramANe jyAre teoe kahyuM tyAre teNI khelI ke 'jo vajramuni dakSita ja raheze ane mArI sAthe lagna nahi kare te hu Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12] zrI jina satya prakAza-vizeSAMka paNa temanA mArgane anusarIza." pachI eka vakhata samayane barAbara lAbha laIne rUkimaNIe pitAnA pitAne kahyuM ke "he pUjya pitAzrI, jene varavAne mATe huM haMmezAM jhaMkhyA karuM chuM te varSa atre Avela che mATe mane vajIsvAmInI sAthe ja pANigrahaNa karAve, nahi te mAre aminuM zaraNa levuM paDaze. AvI rIte lajAne tyAga karIne je A vatu mAre Apano AgaLa kahe paDe che tenuM kAraNa eka ja che ke e vajIsvAmI kharekhara mArA bhAgye dayane lIdhe ja atre AvyA che, paraMtu e mahApurUSa atre vadhAre vakhata nahi rahe e mane bhaya rahe che. ane kadAca Aja ja teo cAlyA jaze te hAthamAMthI uDI gayela pakSonI jema pAchA kayAre Apaze te kAMi samajI zakAya nahi." A pramANe purIne Ama je mehane vaza thayelA dhana zreSThI tarata ja pitAnI putrIne, vivAhane alaM merethI zaNagArIne, vajIsvAmIjI jyAM hatA tyAM laI gayA ane "varanArane dhana dekhIne lebha thaze" evI buddhithI sAthe sAthe aDhaLaka dhana paNa laI gayA. dhanaze vajasvAmIjIne aMjali jeDIne vitapti karI ke "he prabho, mArA upara kRpA karIne A mArI putrInuM pANigrahaNa karI enuM jIvana saphaLa kare, kAraNa ke e Apane ja varavA Icache che. valI jIvana paryata dAna ane bhogathI khuTe nahI teTalA A aparimita dhanane paNa kRpA karIne svIkAre." A sAMbhaLIne kRpAsamudra vajIsvAmIjIe uttara ApeH "he zreSThina, tame bheLA lAge che. pite sAMsArika kArAgRhamAM paDIne bIjAone paNa temAM nAMkhavA icche che. tamArA vyakeTone pazu zuM upayoga che, kAraNa ke te te kevaLa AtmAne baMdhanamAM ja rAkhe che. ame te AtmAna vAMchu rahyA, amAre evI saMsAra vadhAranArI vastuone paDachAyo paNa na joIe. viSaya viSa karatAM paNa adhika bhayaMkara che, kAraNa ke janmAMtaramAM paNa prANuone anarthakArI thaI paDe che. mATe he mahAnubhAva, tame tamAre mArge jAo ane A nirarthaka prayatna choDI che. tamArI A kanyA mArA upara ja anurAga dharAvatI hoya ane pitAnA manathI mane ja icchatI hoya te teNe viSayAsakitamAM na phasAtAM viveka pUrva mokSa sukhane ApanAra evA jJAnadarzana yukta cAritra vratane dhAraNa karavuM ghaTe! hu je kahuM chuM te sarva tenA hitane mATe ja che, ema samajaje." A pramANe vAsvAmI bhagavAnanA upadezathI, laghumbha hovAthI, pratibodhane pAmelI rukimaNIe te ja vakhate dIkSA grahaNa karI. AvuM dazya joIne "kharekhara A ja dharma zreyaskara che" ema vicArI ghaNA loke pratibaMdha pAmyA. ane vajIsvAmI tyAMthI bIje ThekANe vihAra karI gayA. te vakhate jamathI saMsaddha evI padAnusANiI labdhine dhAraNa karanArA ane zrI saMdhano upakAra karavAmAM ja jemanuM lakSa che tevA zrI. vajIsvAmI bhagavAne AcArAMga sUtranA mA5rijJA nAmanA adhyayanamAMthI AkAzagAminI vizvane uddhAra karyo, paraMtu kahyuM ke have kAlanA anusAre bhAvamAM jIve alpabuddhivALA ane bahu ja alpa sattvane dhAraNa karanAra thaze ane A vidyA bhAre ja dhAraNa karavAnI che, ane A vidhAthI jabUdIpathI laIne mAnuSottara parvata sudhI javA AvavAnI zakti prApta thAya che." pachI ame vajasvAmIjI vihAra karatAM karatAM uttara taraphanA pradezamAM vicaravA lAgyA. eka vakhata tyAM vRSTinA abhAve atyaMta bhayaMkara dukALa paDe ane annano ghaNe abhAva dekhAvA lAgyo. annanA abhAvane laIne teone paNa sAdhuonI jema umerI Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2 ] zrI vajasvAmI [13] tapa (jarUra karatAM ochuM khAvuM te) thavA lAgyuM. zrImaMte paNa yAcakane mATe khelela dAnazALAo baMdha karavA lAgyA. AvuM thavAthI bhIkhArIo khAvAnuM nahi maLavAthI bajAramAM dahIM vecavAnAM kAmane pheDIne jIbha vaDe kutarAnI jema cATatA najare paDatA hatA, ane kaMgALa leke bhukhane laine kuza zarIravALA thaI gayA ane zarIramAM phakata cAmaDAM ane hADakAM sivAya bIjuM kAMi paNa nahotuM rahyuM. AvuM thavAthI AkhuM nagara khAlI thaI javAne lIdhe te smazAna jevuM dekhAtuM hatuM. A' bhayakara paristhitimAM chevaTe zrI saMghe na chUTake na mukhavALA thaine zrI vajAmIjIne vinaMtI karI. he prabho, A duHkha sAgamAMthI koI paNa upAthe amAro uddhAra kare, "saMghAnti vigoDapi tA saMdhanA upayoga mATe vidyAono upayoga karavAmAM doSa che ja nahi, mATe kRpA karI amArU rakSaNa kare" A pramANe saMdhanI vinaMtI sAMbhaLIne karUNAnidhAna zrI svAmIjIe pitAnI vidhAnA baLa vaDe eka mahAvizALa paTa viku ane pachI AjJA karI eTale sakaLa saMdha, jema moTA vahANamAM moTo sAthe bese tema, te mahAna paTa upara besI gaye eTale temaNe vidyAnA baLe vimAnanI jema AkAza mArge te calAvavA mAMDe. te vakhate vajamunine daMta nAma zaiyyAtara pitAnA sahayArIone levA mATe be hato ane tene AvatAM jarA vAra thaI eTale te uDatA paTane joIne teNe jaladI potAnA mAthAmAMthI vALane ukheDIne A pramANe mA avAje vajasvAmIjIne vinaMtI karI ke "huM prabhe, Apane ja zaiyAra chuM, ane Aje sAdhamika paNa chuM te mAre udhAra kema karatA nathI? kRpA karIne mArA paNa uddhAra karo.' A pramANe tenI upAlaMbha garbhita vANuM sAMbhaLIne ane tene mAthAmAMthI ukheDI nAkhelA vALavALa joIne temaNe je bhavya chava dhArmika vAtsalyamAM, svAdhyAyamAM, cAri. tramAM, ane tIrtha prabhAvanAmAM udyama rAkhatA hoya temane munioe jarUra uddhAra karavo joIeA pramANe AgamArthanuM smaraNa karIne te zavyAtarane paNa paTa upara besADyo. anukrame vidyAbaLathI uDatA paTane te maharSi eka sukhI dezamAM Avela mahApurImAM laI gayA ke jyAM bauddhAnuyAyI rAjA rAjya karatA hatA ane jyAM bauddha dharmanA ja rAgavALI prajA vasatI hatI. ane jene tathA baudhdha paraspara ardhADe potapotAnA devanI pUjA vizeSa prakAre karatA hatA. nagaramAM je je phaLa phula vagere pUjAnI sAmagrI jotA te sava vadhAre paisA ApIne jene laI jatA. AthI badhu leke puSpAMda levA mATe amamartha thatA ane te ja kArathI budra devAlaye sAmAnya pUjA thatI ane je 1 madiramAM sArAmAM sArI pUjA thatI. AthI bubhakta jana pAmIne rAjA pAse gayA ane vinatI karI "he rAjana, je caDasAcaDasInA lIdhe eka paNa phaLa ke phala amArA mATe rahevA detA nathI ane je kAMI hoya te sarve mAM mAgyA paisA ApIne laI le che. tethI ApaNA bhakatene phaLa maLI zakatAM nathI. ane janamaMdiramAM phaLaphularA galAnA galAo najare paDe che. A pramANe sAMbhaLIne rAjAe je mane eka pa la na maLI zake te hukama bahAra pADaze, jethI zaheranI tamAma bAremAM game te paisA ApavA chatAM eka paNa phaLa yA phula meLavavuM jane mATe muzkela thaI paDayuM. evAmAM parama pavitra paryuSaNa parva Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [64] zrI jana satya prakAza-vizeSAMka najIka AvatAM hovAthI samasta jaina saMgha ekatrita thaIne zrI vavasvAmIjIne vinaMtI karavA AvyA, - zrI saMghe vajIsvAmIne jene kuLaphala na maLI zaka evA rAjyanA niyamathI vAkepha karyA ane kahyuM ke "he prabho, paryuSaNa parvanA uttama divaso najIka Ave che. e dIvasamAM paNa je amane puSya nahi ja maLe te sAdhuonI mAphaka ja ame paNa mAtra bhAva pUjana ja karI zakIzuM. ApanA jevA dhuraMdhara AcArya chatAM te duSTa buddhioe vAraMvAra harAvIne amane muvA jevA ryA che, te abhibhUta evA zrI jaina zAsananI prabhAvanA karIne amane jIvanadAna Apa." A khedajanaka samAcAra sAMbhaLI temaNe kahyuM "he zrAvaka, tame zAMta thAo. te bAbatane yogya prabaMdha huM karI ApIza." e pramANe kahIne pitAnA vidyAbaLathI AgAzamAM uDIne eka nivamAtramAM te mAhezvarI nagarImAM AvyA, ane nagarInA bahAranA eka upavanamAM gayA. te upavana hutAzana nAmanA eka devanuM hatuM. tene bhALI jAmInA pitA dhanagirijIno mitra ha. prAtaHkALamAM acAnaka vajIsvAmIjIne joIne te harSa pAmate bolyo "he prabhe, huM mArA AtmAne kharekhara dhanya gaNuM chuM ke mane tame cittathI dara karyo nathI. have kayA prakAre ApanuM Atithya karI hu kArya thAuM te Apa kaho." tyAre vavAmIe kahyuM ke "he udhAnapAlaka, mAre suMdara punuM kAma che, ane te ApavA tuM samartha che. tyAre mALIe kahyuM "he prabha, puSpa grahaNa karI mArA para anugraha kare, ahIM dararoja lagabhaga viza lAkha phule thAya che. tethI vAsvAmIe tene kahyuM "he bhadra, huM bIje jaine ahIM AvuM, eTalAmAM tuM taiyAra rAkhaje.' A pramANe kahIne devatAnI mAphaka AkAza mArge cAlIne te mahAmuni kSahimavaMta parvata upara gayA. ane tyAMnAM sihAyatane mAM rahelI zAzvatI jinezvara bhagavaMtanI pratimAjIne vaMdana karyuM. pachI jyAM lakSmI devI rahe che te padmadraha tarapha AkazamAM gayA. lakSmIdevIe vAsvAmIjIne joyA, eTale tarata ja vaMdana karyuM. pachI devIe pUchayuM, he mahAtmAna , ApanuM kayA kAraNe atre Agamana thayuM che? mArA lAyaka koI paNa kArya hoya te phabhAvo. eTale munIMdra bolyA "he devI, Adeza mAtra eTalo ja che ke tamArA hAthamAM rahela A paddha amane Ape. lakSmIdevIe temane padma ApyuM eTale tyAMthI vAsvAmI AkAzamArge pAchA pharIne hutAzananA vanamAM gayA, ane tyAM potAnI vidyAzaktithI pAlaka vimAnanA nAnA bhAi jevuM aneka prakAranI zobhAvaLuM manahara vimAna vikuchyuM ane tenA madhya bhAgamAM zrI devIe Apela kamalane sApana karyuM ane tenI cAre bAju citra mALIe Apela phula gedavyAM. te vakhate vajIsvAmIjI mahArAje jabhaka devatAone sabhA eTale jema iMdranI pAse devatAo hAjara thAya tema te hAjara thayA ane indranI jema temanI cAre bAju vIMTaLAI gayA. pachI chatra samAna te kamaLanI nIce besIne vimAnane AkAzamArge laI jA mATe temaNe Adeza karyo, eTale vimAnanI sAthe cAlanA bhaka devatAo paNa potAnA vimAnamAM besIne gIta vAdyAdi pUrvaka sAthe cAlyA. te vimAnaratha devatAo vaDe parivarela zrI vizva svAmI mahApurI AvyA. tyAM AkAzamAMthI bhaka devatAoe saMgIta mahotsava kayo, eTale divya vAjInA madhura svarathI samasta - zahera zabdamaya kaI gayuM. e jene "A pitAnA devo che' ema mAnatA bauddha loke Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aka 1-2] zrI vazarAmI atyaMta camatkAra pAmyA ane kahevA lAgyA ke jue, ApaNA dharmane prabhAva kevo che ke sAkSAt devatAo paNa ahIM Ave che. A pramANe besIne teo jaina dharmIone halakA pADavAnI bhAvanAmAM hatAM, tyAM devatAoe jinamaMdiramAM praveza karyo tethI sAcI vastu samajAtAM Akhu dazya badalAI gayuM. bauddha bhakata kahevA lAgyA ke aha, A prabhAvanA te arvadarzananI thaI. pachI zrAvako jinezvara bhagavaMtanI pUjA karIne ghaNu varSane pAmyA ane paryapaNAnA dIvase gurUmahArAjane dharmopadeza sAMbhaLI kRtakRtya thayA. A camakAra jene bauddha dharmanuM pAlana karavAvALA te rAjAe zrI jinezvara deva prarUpita AhaMtu dharmane svIkAra karyo. ane sAthe sAthe samasta prajAe paNa jainadharma svIkAryo. saMyamanA krama pramANe cAlanArA vajIsvAmI pRthvItaLa para vihAra karatAM anukrame dakSiNa dezamAM padhAryA. eTale tyAMnA loko mayUranI jema harSa pAmyA. ane kahevA lAgyA ke vastutatvane prakAza karatA A muni kharekhara sUryasamAna che. ekadA vajIsvAmIne lembanI pIDA thaI AvI tethI koI sAdhune temaNe suMTha lAvavAne Adeza karyo. sAdhue suMTha lAvIne temane ApI eTale "AhAra karyA pachI eno upayoga karIza" ema dhArIne temaNe te suMTha pitAnA kAne rAkhI paNa AhAra karyA pachI, svAdhyAya dhyAnamAM utsuka thayelA vajaI kAnapara rAkhelI te suMThane emane ema ja bhUlI gayA. pachI saMdhyAkALe pratikramaNa kriyAmAM mukhavatrikAthI pitAnA zarIrane paDilehatAM te suMTha nIce paDI. tenA paDatAM ja vajaIne pitAnA AcAryapaNAnuM smaraNa thayuM. te vicAravA lAgyA hA ! hA! dhikakAra cheA mATe moTo pramAda thaze." e rIte te niMdA karavA lAgyA. pachI temaNe vicAra karyo ke pramAdamAM kadI niSkalaMka saMyama sadhAya nahi, ane tevA saMyama vinA manuSyajanma ane vitavya bane nirarthaka che, mATe have A zarIrane tyAga karuM. te vakhate cAre bAju bAra varasane duSkALa hatuM, tethI temaNe potAnA eka ziSyane kahyuM ke " lakSamUlyavALA bhAtanI bhikSA tuM je divase pAmIza tene bIje divase prabhAte mubhikSa thaze ema tAre samajI levuM." A pramANe pitAnA mRtapAragAmI ziSya vAsenane kahIne temane anyatra vihAra karavA pharamAvyuM eTale vajana munIndra sAdhuo sAthe vasudhA para vihAra karavA lAgyA. vasvAmI pAse rahenArA sAdhuo aneka ghera bhamatAM paNa bhikSA meLavI zakatA nahotA eTale bhikSA vinA sudhI sahana karavAmAM azakta banI gayelA ane annanI vRtti rahita teo niratara gurUe lAvI ApelA vivApiMDane uga karavA lAgyA. ekadA gurUmahArAje kahyuM ke bAra varasa sudhI A pramANe vidhApaDane upana kare paDaze, mATe je tamArA saMyamane bAdhA na lAgatI hoya to tamane dararoja lAvI ApuM. nahIM te ApaNe ananI sAthe ja zarIrane tyAga karI daIe." A pramANe gurUnuM vacana sAMbhaLIne dharmarAgI evA te sAdhu be belyA "A piSaNarUpa vidyApiMDane ane vivAlAyaka A piMDa (zarIra) ne dhikkAra thAo! he bhagavana, amArA upara prasAda karo ke jethI A piMDa (zarIra) ne ame tyAga karIe.' pachI te munione laIne vajasvAmI lokAMtaramAM udhota karavA mATe koI parvata tarapha cAlyA. te vakhate eka kSullaka munine rekatAM paNa jyAre te Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jana satya prakAza-vizeSAMka na rahyo tyAre tene koI gAmamAM mUkI de chetarIne gumahArAja parvata para caDayA eTale "gurUmahArAjane apIti na thAo' ema manamAM vicArIne te kSullaka muni bhakata (AhAra) tathA dehane tyAga karI ' (anazana karIne) parvatanI nIce ja rahyA. tyAM mohna kALatA sUryanA atyata uSNa tejathI tapta thayelA zilAtaLo para rahelA te muni kSaNavAramAM ja mAkhaNanADanI jema vilIna thaI gayA, ane zakitamAna evA temaNe gInI jema zubha dhyAnathI, zarIrane tyAga karIne devalokamAM bIjA zarIrane dhAraNa karyuM e vakhate devatAone AkazamAge nIce utaratAM joIne sAdhuoe vajanine pUchyuM ke "he prabho, A devatAo aMha kema utare che?' temaNe kahyuM ke "pilA bhulaka munie atyAre pitAnuM kArya sAdhI lIdhuM che, devata e temanA zarIrane mahimA karavA Ave che. A pramANe sAMbhaLIne munio vicAravA lAgyA ke " jyAre A bAlamunie paNa pitAnuM kArya sAdhI lIdhu. te ApaNe vRddha chatAM kema na sAdhIe?" A pramANe saMve baraMgamAM magna thayelA evA te sAdhuone tyAM eka mithyASTi devatAe zravakapaNe prakaTa thaIne kahyuM " he bhagavana, mArA para prasanna thaIne Aje pAraNuM kare ane A mArA sAkaranA medaka tathA jaLa grahaNa karo. A pramANe sAMbhaLIne ene Agraha ApaNane prItinA kAraNarUpa nathI. mATe ApaNe anyatra jaIe, ema vicArIne teo pAsenA bIja parvata para gayA. ane tyAMnA devatAnuM smaraNa karIne te munioe kAyotsarga karyo, eTale devatAe AvI namaskAra karI temane kahyuM ke "he magavana, Apa ahIM padhAryA e mArA para mATe anugraha karyo" A pramANe tenI vANI sAMbhaLIne prasanna thaIne sarva sAdhuoe vajasvAmInI sAthe tyAM anazana karyuM. ane bhAgyavaMta evA teo AyuSya pUrNa thatAM svarge gayA. pachI rathamAM besI idra tyAM AvyA ane pramodathI te munionA zarIranI teNe pUjA karI. te vakhate Ide ratha sahita bhakitathI pitAnA dehanI jema vRkSAdikane atyaMta namAvatAM, te parvata pharatI pradakSiNA karI eTale te parvatanuM nAma rathAvata evuM prasiddha thayuM. duSkarma rUpa parvatane bhedavAmAM vajasamAna evA zrI. svAmI ravarge jatAM dazamuM pUrva ane ethuM saMghiyaNa viccheda pAmyuM. vasvAmInA AyuSya ke svargavAsanA samayanA saMbaMdhamAM temanA caritramAM kaMI paNa ullekha maLato nathI; paNa yugapradhAna padRvalimAM ene khulAso kare che. vija prathama udayanA 18mAM yugapradhAna hatA, e pramANe zrIduSyamAM kAla zramaNa saMgharatavamAM lakhyuM che. ane bhagavAna mahAvIrasavAmIthI 13mI pATe thayA che ema paTTAvala mAM lakhyuM che. emanuM kula AyuSya 88 varSanuM hatuM, jemAMnA 8 vA gRhapamAM, 44 varSa sAmAnya zramaNyaryA. yamAM ane 36 varSa yugapradhAna paryAyamAM vyatIta thayAM hatAM. vIra nivANu saMvata 496 mAM vajasvAmI mahArAjane janma, vI. ni. saM. 504mAM dakSA, vI. ni. saM. 148 mAM yugapradhAnapada ane vI. ni. naM. 584mAM vikrama saM. 114) e aMtima darapUrvadharane svargavAsa thayo hate. have varSinA vajasena nAma mukhya ziSya vihAra karatAM atyaMta samRddhipUra evA pAraka nagaramAM gayA. tyAM yathArtha nAmane jitazatru nAme rAjA rAjya karate hate. samagra guNane dhAraNa karanArI dhAriNe nAme tene piyA hatI. te nagaramAM jinadatta nAmane eka Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aka 1-2 ] zrI vajasvAmI dhanika zrAvaka raheto hato. tene IzvarI nAmanI guNavatI patnI hatI. te vakhate dukALathI badhA duHkhI thaI gayA hatA. ekadA dharmapradhAna IzvarIe pitAnA svajanone kahyuM "ApaNe Ajaparyata te sukhamAM ja jIvyA chIe, paNa have dhAnya vinA dukhe keTalo vakhata AvI zakIzuM? te karatAM viSAna jamIne samAdhistha thai javuM sAruM, mATe paMcaparameSThinuM smaraNa karatAM ane vRttithI A duHkhanA gurU deha tyAga karI daie eTale svajoe kahyuM ke "bhale ema ja thAe! kAraNa ke have A zarIrathI aMta samaye e ja phaLa meLavavA yogya che.' pachI lakSamUlya ane rAMdhIne te ja temAM viSa nAkhavA jatI hatI tyAM vasena muni tyAM AvyA. temane joIne te harSita thaIne vicAravA lAgI ke bhAgyane citta, vitta, ane pAtra e traNene kema maLe che, mATe Aje munine dAna ApI A janma kRtArtha karUM. AvA pAtranI prApti kadAcit daivayoge ja thAya che. A pramANe harSita thaIne teNe munine bhikSA ApI ane lakSamUlya pAka saMbaMdhI hakIkata badhI temane nivedana karI. eTale vajasena munie kahyuM, "he bhake, A prakAranA saMkaTathI jIvitano tyAga na kare. kAraNake AvatI kAle prabhAte niHsaMzaya sumikSa thaze. teNe pUchyuM "he bhagavana, tame svayameva A jANyuM che ke bIjA koI pAsethI saMbhaLyuM che ?" te bolyA "zrI vasvAmIe mane kahyuM che ke jyAre tuM lakSa pAka bhAtanI bhikSA pAmIza tene bIje dIvase prAtaHkALe subhikSa thaze." A pramANe temanuM vacana sAMbhaLIne te zrAvakAe durbhikSanA te chellA dIvasane eka kSaNanI jema vyatIta karyo. bIje divase prabhAte dhAnyathI paripUrNa e nokAsamUha dUrathI tyAM AvyuM, eTale te zrAvikA tathA sarvajane tattva ja nizcita thayA. vajana muni paNa keTalAka kALa tyAM ja rahyA. jinadatta zreSThIe pitAnI patnI ane ghaNA putra sAthe mahatsava sahita jinezvara bhagavAnanI pUjA karI, ane dIna janone dAna dIdhu. tyArapachI bIje dIvase zrI vajasena muni pAse zAMta manavALA evA temaNe mahotsava pUrvaka ane lekamAM hitakArI evI dIkSA grahaNa karI AtmasAdhanAnuM vrata AdaryuM! sAcuM yuddha imeNa ceva jujjhAhi kiM te junjheNa bajjhao? juddhArihaM khalu dullabhaM / ' he bhAI, tArI jAta sAthe ja yuddha kara. bahAra yuddha karavAthI zuM? enA jevI vRddhane pe.gya bIjI vastu maLavI durlabha che. zrI AcArAMgasUtra ("mahAvIrasvAmIne AcAradharma') Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina Agama sAhitya lekhaka:-zrIyuta agaracaMdajI nAhaTA, bokAnera. jainoMkA sabase prAcIna sAhitya Agamagrantha haiM / tatkAlIna (dArzanika, aitihAsika, vyAvahArika ) saMskRti jAnane ke liye ye grantha baDe hI mahatvake haiM para kheda hai ki ina graMthopara navIna-vaijJAnika zailise abhItaka vizeSa AlocanA nahIM huii| katipaya pAzcAtya vidvAnoM aura paM. becaradAsajI Adine kaI varSa pUrva isa saMbaMdhameM kucha nibaMdha likhe the, para vaha kArya vizeSa Age nahIM bddhaa| isI liye vividha dRSTikoNase jaina AgamoMkA jo asAdhAraNa mahatva hai vaha jaina va jainetara janatA va vidvAnoMmeM prakAzita nahIM ho paayaa| kaI varSoMse merA vicAra thA ki AgamAbhyAsI vidvAna muniyoMkA dhyAna isa ora AkarSita kiyA jAya, tAki isa paramAvazyaka kAryameM pragati hokara jaina Agama saMbaMdhI aneka navIna jJAtavya pragaTa hoN| idhara kucha samayase maiMne jaina Agama saMbaMdhI kucha anveSaNa karanA prAraMbha kara diyA hai, para merA etadviSayaka jJAna atyalya hai aura sahAyaka bhI jaise anubhavI cAhiye nahIM mile ataH vaha kArya vizeSa zIghratAle susaMpanna honA kaThinasA hai, ataeva Aja kevala AgamoMko saMkhyA saMbaMdhI kucha vicAra kara kaI prazna AgamarahasyaghettA vidvAnoMke samakSa rakhatA huuN| AzA hai ve isa saMbaMdha vizeSa anveSaNa-AlocanA zIghra hI prakAzita kreNge| aMgasAhityameM AgamoMke ullekha sabase prAcIna aMgasAhityameM, jainAgama kitane va kauna kaunase the, vizeSa vicAraNA nahIM pAI jaatii| para 'samavAyAMga' meM kevala ekAdaza aMgoMke nAma va unakA viSayavivaraNa pAyA jAtA hai| sthAnAMgasUtra ke 10 veM adhyayanameM 10-10 adhyayanavAle 10 graMoMke ( adhyayana nAma--saMkhyA saha) nAma pAye jAte haiN| aitihAsika dRSTise yaha saMbandha vizeSa mahatva rakhatA hai ata una 10 graMthoMke nAma va adhyayanasaMkhyA (sthAnAMgasUtra pR0 505 se 513 se) nIce likhI jAtI hai 2: 1 samavAyAMgasUtra (mudrita, pR0 123) anargata ukta viSayavivaraNAnusAra vartamAna praznavyAkaraNa zAstrokta rItyA saMpUrNa nahIM jJAta hotaa| 2 isake atirikta aMgasAhityameM anya kahIM koI ullekha ho to anubhavI pragaTa kareM, va eka graMthameM anya graMthakI bhalAmaNa dI ho usa viSayameM kahAM kahAM kisa kisa graMthako nAmasUcanA kI gaI hai use bhI khoja. kara pragaTa kreN| Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 1-2 } 1 kammavivAgadasAo 1 miyAputte 2 ta gottAse 3 aMDe 4 samaDeti yAvarI / 5 mAhaNe 6 NaMdiseNe 7 ta soriyatti 8 uduMbare / 1 / 9 sahasuddA Amalate 10 kumAre lecchatI iti / jaina Agama sAhitya 2 uvAsagadasA - 1 ANaMde 2 kAmadeve a 3 gAhASati cUlaNISitA / 4 surAdeve 5 cullasatate 6 gAhAvati kuMDakolite / 1 / 7 saddAlaputte 8 mahAsatate 9 maMdiNI piyA 10 sAlatiyApitA / [16] 3 aMtagaDadasA - 1 Nami 2 mAtaMge 3 somile 4 rAmagutte 5 sudaMsaNe caiva / 6 jamAlI ta 7 bhagAlI ta 8 kiM me 9 palate tiya / 1 / phAle 10 aMbaDaputte ta, ime te dasa AhitA / 4 aNuttaroSabAtiyadasA - 1 IsidAse ya 2 ghaNNe ta 3 suNakkhatte ya 4 kAtite / 5 saTTA 6 sAlibhadde ta 7 ANaMde 8 tetalI tita | 1 | 9 dannabhadde 10 atimutte eme te dasa AhiyA / 5 AyAradasA -- 1 dhIsaM asamAhiTTANA 2 egavIsaM sabalA 3 tettIsa AsAyaNAto : aTThavihA gaNisaMpayA 5 dasa cittasamAhidvANA 6 pagArasa uvAsagapaDimAto 7 bArasa bhikkhupaDimAto 8 pajjosavaNAkappo 9 tIsa mohaNijjaThANA 10 AjAidvANaM / 6 paNhAvAgaraNadasA - 1 uvamA 2 saMkhA 3 isimAsiyAI 4 AyariyabhAsitAI 5 mahAvIrabhAsiAI 6 khomagapasiNAI 7 komalapasiNAI 8 ahAgapariNAI 9 aMguTThapasiNAI 10 bAhupasiNAI / 7 baMdhadasA -1 baMdhe 2 ya mokkhe 3 ya devaddhi 4 dasAramaMDalevita 5 AyariyavipaDivato 6 uvajjhAtavippaDivattI 7 bhAvaNA 8 vimukttI 9 sAto 10 kamme / 8 dogehidasA -- 1 vA 2 vivAte 3 ubavAte 4 sukkhitte kasiNe 5 bAyAlIsa sumiNe 6 tIsaM mahAsumiNA 7 bAvantari savvasumiNA 8 hAre 9 rAme 10 gutte / 9 dIhadasA - 1 caMde 2 sUrate 3 sukke 4 ta siridevI 5 pabhAvatI 6 dIvasamuddoSattI 7 bahUputi 8 maMdareti ta 9 there saMbhUtavijate 10 there panha UsAsanIsAre / 10 saMkheSitadasA - 1 khuDiyAvimANapavibhaktI 2 mahaliyAvimANa Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [17] zrI satya Aza-vizeis [154 pavibhattI 3 aMgacUliyA 4 vaggacUliyA 6 aruNovavAe 7 varuNovavAe 8 gahaloSavAte 9 velaMdharovavAte 10 vesamaNoSavAte / vyavahAra sUtra meM kitane varSoMkI sAdhuparyAyavAlA kaunasA Agama paDha sake isake ullekhameM nimnokta Agamoke nAma haiM: 3 4sAyArakappa / 4 suyagaDa / 5 dasA, kappa, yavahAra / 8 ThANa, samavAyAMga (TI. varSaparyAya 6 se 9) / 10 vivAha ( pnntti)|11 pakhuDriyAvimANapavibhattI, mahallayAvimANapavibhattI, aMgacUliya, vaggacUliyA, vivAhapUliyA ( bhASye-mahAkalpa TI. upAsakadazAdi 5-5) / 12 "aruNovavAe, garulovavAe, varulokvAe vesamaNovavAe, velNdhrovvaae| 13 uThANasue, samuTThANasupa, devidoSavAe, nnaagpriyaavnniyaae| 14 sumiNabhAvaNA (TI. mahAsvapnabhAvanA) 15 cAraNabhAvaNA / 16 teanisagga / 3. 1 vipAkasUtra (11 vAM aMga), 2 sAtavAM aMga, 3 AThavAM aMga, 4 navamA aMga aura 5 dazAzrutaskaMdha; ina uparyukta pAMca upalabdha graMthoM meM naM. 5 ke adhyayana uparake ullekhAnusAra hI haiM / naM. 1,2,3,4 ke adhyayanoM ke krama va nAmoM meM pheraphAra hai vaha vicAraNIya hai / naM. 6,7,8,9,10 ye pAMcoM anupalabdha haiN| naM. 6 ke nAmasAmyAnusAra praznavyAkaraNa dasavAM aMga mAnA jAtA hai, para samavAyAMgasUtrake ullekhAnusAra nahIM milatA hai / TokAkArane bhI likhA hai-'praznavyAkaraNadazA ihoktarUpA na dRzyaMte, dRzyamAnAstu paMcAzravapaMcasaMvarAtmikA iti' / naM. 7,8,9,10 ke svarUpase bhI TIkAkAra ajJAta the, yAne ve bahuta pahalese vicchinna haiN| TIkAkAra likhate haiM tathA baMdhadazA-bigRddhidazA-dIrghadazA-saMkhepikadazAzcAsmAkamapratItA iti' / naM. 8 kA svapnoM saMbaMdhI varNanavAlA 'mahAsumiNabhAvaNA' hogaa| naM. 9 ke kaI adhyayana nirayAvalikAmeM haiM, chaThA adhyayana 'dIpasAgara prajJapti' hogaa| inake tathA naM. 10 ke adhyayanoM ke nAma naMdI, pakkhi tathA vyavahArasUtra meM Ate haiM / isI prakAra samavAyAMgameM bhI kaI AgamoM kI adhyayanasaMkhyA AdikA jikra hai| vartamAnameM una una graMthoMke utane va una nAmoMke adhyayana haiM yA nahIM yaha bhI milAna karanA paramAvazyaka hai| 4. yaha aMka sAdhuparyAyake varSake sUcaka haiM / 5. sthAnAMgake ullekhAnusAra ye 10 grantha svataMtra na ho kara 'saMkSepita dazA' ke 10 adhyayanarUpa the / vyavahArasUtra meM bhI inheM adhyayana kahA hai| 6. sthAnAMgake ullekhAnusAra yaha 'dogehidasA' kA adhyayana vizeSa hogA, yA unhIMke AdhArase racA gayA hogaa| Jain Education Interational Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1-2] jaina Agama sAhitya 17 AsIvisa bhaavnnaa| 18 ditttthiivisbhaavnnaa| 19 ditttthivaaynaamNg| 20 sarvazruta / praznavyAkaraNakA anveSaNa-aMga graMthoMmeM prAcIna praznavyAkaraNa aprakAzita hai aura vartamAnase bhinna honA caahiye| pATaNake bhaMDAroMmeM isase bhinna asalI praznavyAkaraNa upalabdha honekA sunA gayA hai| yadi ho to sarva prathama use prakAzita karake aMgabhUta mAnanA caahiye| kaI graMtha asalI nahIM milate taba nakalI banAkara kaI loga use asalI pramANita karanekA prayatna karate haiM, jaise vivAhacUlikAke sthAna para sthAnakavAsI samAjako orase vivAhacUlikA nAmaka navIna graMtha chapA hai| naMdIsUtra aura AgamasaMkhyA-naMdIracanA ke samaya AgamasAhitya baDA astavyasta ho gayA thA, phirabhI usameM nimna rUpase AgamoMke nAma pAye jAte haiM: aMgapraviSTa aMgabAdya Avazyaka (che bheda) AvazyakAtirikta kAlika (31 bheda) utkAlika (29 bheda) aMgapraviSTa--1 AyAro, 2 suyagaDo, 3 ThANaM, 4 samavAo, 5 vivAhapannatti, 6 nAyAdhammakahAo, 7 uvAsagadasAo, 8 aMtagaDadasAo, 9 aNuttarovavAi adasAo, 10 paNhAvAgaraNa, 11 vivAgasu: 12 didivaa| ___ Avazyaka-1 sAmAiyaM, 2 caubIsatyavo, 3 baMdaNagaM, 4 paDikkamaNa, 5 kAussaggo, 6 paJcakkhANaM / kAlika-1 uttarajjhayaNAI, 2 dasAo, 3 kappo, 4 vavahAro, 5 nisIhaM, 6 mahAnisIhaM, 7 isibhAsi AI, 8 jaMbUdIvapannattI, 9 dIvasAgarapannatI, 10 caMdapannattI, 11 khuDDi AvimANapatrimattI, 12 mahalli bhASimANapavibhattI, 13 aMgacUliA, 14 vaggaliA, 15 vivAhacUliA, 16 aruNoyavAe, 17 varuNovavAe, 18 gahalovavApa, 19 dharaNovavAra, 20 vesamaNoSavAe, 21 velaMdharovavAra, 22 deviMdovavAe, 23 uTThANasue, 24 samuTThANasupa, 25 vAgapariAvaNiAo, 26 nirayAvaliAo, 27 kappiAo, 28 kappavaDisiAo, 29 pupphiAo, 30 pupphacUliAo, 31 vahIdasAo. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [172] zrIna satya HIR-vizeSais utkAlika-1 dasaveAliaM, 2 kapiAkappi, 3 cullakappasuaM, 4 mahAkappasuaM, 5 uSavAiaM, 6 rAyapaseNiaM, 7 jIvAbhigamo, 8 paNNavaNA, 9 mahApaNNavaNA, 10 pamAyappamAyaM, 11 naMdI, 12 aNuogadArAI, 13 devivattho, 14 taMdulaveAliaM, 15 caMdAvijjhaya, 16 sarapaNNatti, 17 porasimaMDala, 18 maMDalapaveso, 19 vijJAcaraNaviNicchao, 20 gaNivijA, 21 jhANavibhattI, 22 maraNavibhattI, 23 AyavisohI, 24 vItarAgasuaM, 25 saMlehaNAsuaM, 26 vihArakappo, 27 caraNavihI, 28 AurapaJcakkhANaM / pakkhisUtra-yadyapi isa sUtrake kartA va racanAkAlakA nizcita patA nahIM hai, phira bhI yaha prAcIna granthoM meM se eka hai ataH usameM ullikhita AgamoM ke saMbaMdha likhA jAtA hai: pakkhisUtrameM nAmanirdezakA krama naMdIsUtra ke samAna hI hai ataH yahAM usameM nirdiSTa sabhI granthoMke nAma na likhakara unase atirikta granthoMke nAma va kramameM jo tAratamya hai usI para vicAra kiyA jAtA hai:-- 1 utkAlika granthoMmeM 'sarapannattI' kA nAma na honele 29 ke badale 28 haiN| 2 kAlika pranthoMmeM cha nAma adhika hai-sarapaNNatI, AsIvisabhAvaNA, divivisabhAvaNA, cAraNa (samaNa) bhAvaNA, mahAsumiNabhAvanA, teyagatisamgANaM / inameM se sarapannattI kA nAma naMdImeM utkAlikameM honese avazeSa 5 atirikta haiM aura naMdImeM kAlikameM ullikhita 'dharaNovadhAe' kA isameM nAma nahIM hai| isa prakAra pakkhisUtrAnusAra kAlika zrutoM kI saMkhyA 36 hotI hai / kAlika 36. utkAlika 28 aura aMga 12 milakara kula saMkhyA 76 hotI hai / aura naMdI ke anusAra kula saMkhyA 31+29+12-72 hotI hai| yahAMtaka to vartamAna mAnya AgamoMkI saMkhyA 45 yA upAMgAdi bheda kI kalpanA najara nahIM aatii| isake bAda kabase AgamoMkI saMkhyA 45 mAne jAnI lagI aura vaha kahAM taka ThIka hai tathA 45 AgoMke nAmoMmeM 7. inameM se kAlikake naM. 11,12,14,15,16 se 25 taka tathA utkAlika ke 2,3,4,9,10,17,18,19,21,23,24,25,26,27 anupalabdha haiN| kAlikake naM. 11 se 21 taka (naM. 19 ke alAvA) ke Agama svataMtra grantha na hokara sthAnAMga ullikhita 'saMkhevitadasA' grantha ke adhyayanarUpa hI haiN| kAlika ke naM. 27 se 31 taka svataMtra prantha mAne haiM, para ye pAMcoM nirayAvalikA ke hI pAMca varga haiM / nirayAvalikAkI AdimeM yahI kahA hai-'uvaMgANaM paMca vaggA pannattA-taM jahA-nirayAvaliAo 1 kappaDisi Ao"2 puSphiAo 3 puSkaliAo hidaAo 5 / Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 1-2] jana Agama sAhitya [14] bhI pheraphAra kyoM hai ityAdi viSaya kI carcA kisI anya lekhameM ki jaaggii| AgamasAhitya saMbaMdhI prazna-aba AgamasAhitya saMbaMdhI katipaya prazna sahaja udbhava hote haiM ve likhatA huuN| AgamatasvavettAgaNa samucita utsara denekA anugraha kareM: 1 AgamasAhitya va unake racayitA saMbaMdhI ullekha prAcIna dha navIna prAmANika granthoM meM kahAM kahAM prApya haiM ? 2 naMdIsatra meM nirdiSTa sabhI Agama usa samaya upalabdha the? Agama rUpase mAnane yogya kyA itane hI grantha the? naMdI ke racayitA zrI devavAcaka zrI devarddhigaNi kSamAzramaNa hI haiM yA bhinna ? prazna paddhatimeM harizcandragaNine donoMko bhinna mAnA hai / yadi devavAcaka bhinna haiM to unakA astitva kAla kyA hai ? 3 pakkhisUtra ke racayitA dha racanAkAla kyA hai ? inameM jo 5 granthoM ke nAma adhika haiM ve naMdImeM kyoM nahIM hai ? unameM se abhI anupalabdha Agama kaba vinaSTa hue? 4 aMgoM ke sAtha upAMgoM kA saMbaMdha joDanA kitanA prAcIna hai ? upAMgarUpase mAnya grantha kabase upAMga-kalpanAmeM Ae va ve pahale kitane the? unakA racanAkAla tathA kartA (panavaNA ke atirikta) kauna hai ? isI prakAra cheda granthoMkI saMkhyA 6 va mUlakI 4 kabase nizcita huI ? aMgoM ke sAtha upAMgoMkA saMbaMdha kahAM taka ThIka hai? 5 AgamoMkI saMkhyA 45 kabase nizcita huI ? saMkhyA va nAmasUcI sabase prAcIna kaunase graMthameM hai ? 45 AgamoM meM naMdImeM upalabdha kaI AgamoMko choDakara piNDaniyukti, oghaniyukti jaise niyuktimayoMko kyoM sAmila kiyA gayA ? AgokI saMkhyA 84 kahI jAtI hai usakA koI prAcIna ullekha yA nAmasUcI labhya hai? 6 mahAnizItha ke uddhAra kartAoMke 8 nAma Ate haiM ve samakAlIna nahIM, taba unhoMne milakara kaise uddhAra kiyA? bRhat TippanikA AdimeM unakI tIna vAcanAoMkA jikra hai ve tInoM abhI upalabdha haiM ? 7 aMgoMkI pada-pramANa saMkhyA dviguNa kahAM taka ThIka hai ? vaha saMbhava para bhI kaise ho sakatI hai, kyoMki bhagavatI takake graMtha itane parimANameM upalabdha haiM aura jJAtA, upAzakAdi itane choTa rUpameM hI kaise yAda rahe ? padakA parimANa kyA? naMdIke samaya yA graMthalekhanake samaya kyA vartamA. mAnameM upalabdha padapramANa (graMthAgrantha) hI Agama the ? Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [174] zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka 8 bhagavatI AdimeM ullikhita niyukti Adi paMcAMgI kaunasI? zolAkAcAryane jisa prAcIna vRttikA ullekha kiyA hai vaha kaba banI, kara vicchinna huI ? utane thoDe arase meM prAcIna sabhI vRttiyAM Adi vizAla sAhitya kaise naSTa ho gayA? 9 devarddhigaNi kSamAzramaNa ke samaya AgamalekhanapraNAlI kaisI thI? 10 pAzcAtya vidvAn aMgAdi graMthoMkA racanA kAlA, bhASAkI dRSTise, bhinna bhinna mAnate haiM vaha kahAMtaka ThIka hai ? bhASAtAratamya kyoM ? 11 bhagavAna mahAvIra aura buddha samakAlIna hone para bhI jainAgamoMmeM buddhakA spaSTa nirdeza kyoM nahIM hai| donoMkA bihArasthala eka hone para aura donoMke lokabhASA apanAne para bhI bauddha graMthoko bhASA pAlI aura jaina AgamoMkI bhASA ardhamAgadhI kyoM ? pAlI usake prAcIna bhI kahI nAtI hai| isa nibaMdha nirdiSTa AgamoMmeM se jo upalabdha haiM unameMse aprakAzita ko zIghra prakAzita karanA caahie| jaina kaLAne praka hiMdI kaLAne abhyAsI jainadharmane jarAya uvekhI zake nahi. jainadharma tene mana kaLAne mahAna AzrayadAtA, uddhAraka ane saMrakSaka lAge che. vedakALathI mAMDI TheTha madhyaka La sudhI devatA enI kalAsRSTinA zaNagArathI hiMdu dharma lAI rahyo hato. kALa jatAM kaLA dhIme dhIme upA nAnA sthAnethI patita thai idri yaha mAnanu sa.dhana panI 27 ..........te pate zanI // lakSmIne pUjya ane pavitra "vathI Azare A nAra jaina jika ta jena dhana " nAma ane kAMte amara rAkhI kaLAe pitAnI sAthenA siddha karI che. mahadanI sahA cha purI thatAM ja giranAra, zatruMjaya aMta AbUmAM zabaro para karI garanAM TAMNAM gAjI uThayAM ane jagat mAtra vismayamAM karo bhaya sevI panagAjI hI . ..nayamana meM je kIrti ane prasiddhi apAvI tathA hiMda AkhuM magarUra che ane e dareka bhAratavAsIno amara vAraso che. 221577. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ITI pATalIputra nagara (vartamAna paTanA) : lekhaka : paMnyAsajI mahArAja ne kathAnaka pATalIpatra zrI TuMko paricaya to kasturavijayajI Ave, pAvApurI, caMgApurI vagere aneka prAcIna nagarIonA ItihAsanI - mAphaka pATalIputra nagarane itihAsa paNa prAcIna ahevAlothI bhareluM che, mATe tenI bInA aneka zAstranA AdhAre A pramANe jaNAvavAmAM Ave che: prAcIna kALamAM zreNika mahArAjAnA mRtyu bAda temanA putra keNika mahArAje pitAnA maraNathI thayelA zakane dUra karavA mATe caMpAnagarI vasAvI. tyArathI e keNikanA rAjyanI rAjadhAnI tarIke prasiddhi pAmI. kAlAntare rAjA keNikanA putra udAyI capAnagarInA rAjA thayA. jema keNika mahArAjA pitAnA pitA zreNikanA maraNa bAda temanAM sabhAsthAne, krIDAsthAna vagere joIne dilagIra thayA hatA, tevI rIte rAjA udAyI paNa pitAnA pitA rAjA kaNikanA sabhAsthAna vagere joine ghaNA dilagIra thatA hatA. nItivetAee hRdayanA zekAdi aniSTa prasaMga dUra karavAne mATe upayogI aneka sAdhanAmAM sthAna parAttine viziSTa sAdhana tarIke jaNAvI che. A vAta sujJa purUSone dhyAna bahAra hoI zake ja nahi. AthI udAyI rAjAe vicAra karIne ane pradhAnanI anumati laine, pitAe karelI pravRttinI mAphaka, navuM nagara vasAvavAne mATe sthAnane zodhavA zreSTha naimittikone hukama karyo. teo paNa bIjA bIjA sthaLe tapAsa karatAM karatAM anukrame gaMgAnadIne kAMThe AvyA. te ja sthaLe teo (naimittika) praphullita pATalI (paTela)nuM jhADa joIne ane tenI suMdaratA joine Azcarya pAmyA. te uparAMta bIje AzcaryakAraka banAva e ja ke-te jhADanI zAkhA upara eka cAvapakSI mehuM khulluM rAkhIne beThuM hatuM, tenA meDhAmAM svabhAve ghaNA kIDAo dAkhala thatA hatA. A bInA jene te nimittikoe vicAra karyo ke jema A cAjapakSInA meDhAmAM pitAnI meLe AvIne kIDAo paDe che tema A ja sthaLe ja navuM nagara vasAvavAmAM Ave te ApaNA udAyIrAjAne paNa svabhAve (anAyAse) lakSmI prApta thAya, A vicAra karI teoe rAjA pAse AvI tamAma bInA jaNAvI. e sAMbhaLIne rAjA dhaNe khuzI thaze. A prasaMge sabhAmAM beThelA eka anubhavI gharaDA nimittioe kahyuM ke he rAjana A pATalInuM jhADa ghaNuM uttama jANavuM. bIjA jhADanI mAphaka A sAmAnya jhADa nathI kAraNa ke AnA mahimAne jANanArA prAcIna maharSi bhagavatee Ane mahimA A pramANe jaNAvyo che - 1. nimittazAstra jaNanAra. teo prAcInakALamAM bhUmi AdinI parIkSA karavAmAM ziyAra gaNAtA. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17] zrI jana satya prakAza-vizeSAMka pATalAThu pavitro'yaM mahAmunikaroTibhaH / ekAvatAro'sya mUla-jIvazcati vizeSata: // 1 // artha-mahAjJAnI evA mahAtmAnI khoparImAMthI A jhADa utpanna thayeluM che ane . mahApavitra che. ane vadhArAmAM jANavA lAyaka bInA e che ke vizeSe karIne A jhADane malane jIva ekAvatArI che. A sAMbhaLIne rAjAe kahyuM ke te mahAtmA koNa thayA, tyAre vRddha nimitie kahyuM ke he rAjana ! A mahAtmAnuM AzcaryakArI caritra huM kahuM chuM te sAvadhAna thaine Apa sAMbhaLo : uttara mathurAmAM rahenAra devadatta nAmano vaNiputra musApharI mATe nIkaLyo hato. te anukrame pharate phasto eka vakhata dakSiNa mathurAmAM AvyuM, tyAM tene jayasiMha nAmanA vyApArInA putra sAthe mitrAcArI thaI. eka vakhata mitranA AgrahathI tenA ghare bhejana karavA mATe devadara gaye. tyAM tenA mitra (jayasiMha)nI arNikA nAmanI vhene jamavAnA thALamAM bhojana pIrasI ne vIMjaNAthI devadattane pavana nAkhavA lAgI. A vakhate devadatta tenuM sundara rUpa joIne tenI upara anurakta (Asakta ) thaze. tyAMthI ghera jai potAnA khAnagI nokare dvArA jayasiMhanI pAse arNikAnI mAMgaNI karI. teonI pAsethI A bInA sAMbhaLIne (arNikAnA bhAI) jayasiMhe devadattane nokarone kahyuM ke huM mArA gharane choDIne je dUra na raheto hoya tene mArI bahena arNikA ApavA (paraNAvavA) cAhuM chu. temAM tAtparya e che ke hamezAM huM bahena ane banevInA darzana karI zakuM. jyAM sudhI mArI bahena putravALI na thAya tyAM sudhI mAre tyAM devadata rahevuM joIe, e pramANe jo devadatta kabulAta Ape to huM ApavA (paraNAvavA ne taiyAra chuM. nokaroe A bInA devadattane jaNAvI. teNe te kabUla karyuM. tyArabAda jayasiMhe uttama divase devadattane pitAnI bahena paraNAvI. tyArabAda te sthAne rahetA evA tenI upara eka vakhata mAtApitAne kAgaLa AvyuM. te vAMcatAM tenI AMkhomAM AMsu AvyAM. A banAva joIne arNikAe raDavAnuM kAraNa pUchayuM. jyAre Agraha pUrvaka pUchatAM paNa kAraNa na jaNAvyuM tyAre te kAgaLa laI vAM. A kAgaLamAM mAtapitAe lakhyuM hatuM ke he putra! ame baMne aMtima avasthAne pAmyA chIe. je tAre amArAM chellAM darzana karavAnI IcchA hoya te jaladI AvavuM. AvI bInA vAMcIne arNikAe patine AzvAsana ApyuM ane potAnA bhAIne AgrahapUrvaka samajAze, jethI teNe baMnene javAnI AjJA ApI. A vakhate arzakA sagabhA hatI. patinI sAthe anukrame uttara madhurA tarapha prayANa karyuM. rastAmAM arNikAo eka putraratnane janma Apyo. A bALakanuM nAma pADavAnI bAbatamAM "mArAM vRddha mAtA nAma pADaze" ema devadatta parivArane jaNAvyuM, jethI dAsadAsasI vagere e bALakane aNikaputra ema kahIne belAvatA hatA. anukrame devadatta vagere pitAnA nagaramAM pahoMcyA ane vRddha mAtApitAne namaskAra karI temanA khoLAmAM bALaka sthApana karyo. devadattanI vinaMtIthI e bALakanuM nAma teoe saMdhIraNa pADyuM. te paNa A bALaka arNikAputra 2. A jhADanAM mULane chava tyAMthI nIkaLa manuSyabhava pAmI te bhavamAM mekSamAM jaze. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362] pATalIputra [ 17 ] tarIke prasiddhi pAmyo. anukrame uMmara vadhatA abhyAsAdinA krame karIne A bALaka yauvana avasthAne pAmyA. uttama purUSa pAka phaLanA jevA zAdi viSayeAmAM lagAra paNa Asakti rAkhatA nathI, ema aNuiMkaputra pazu e ja kaeNTinA hatA, jethI temaNe sAMsArika vilAsAne brAsanI jema tuccha gaNI ane tene tyAga karIne jasiMha nAmanA AcArya mahArAjanI pAse pavitra dIkSA grahaNu karI gItA thayA ane A A pada pAmyA. anukrame vicaratA vicaratA dhA samaya vItyA bAda vRddhAvasthAmAM potAnA parivAra sahita te aNui kAputra AcArya mahArAja gaMgAnadIne kAMThe rahelA puSpabhadra nAmanA nagaramAM padhAryAM. A vakhate tyAM puSpaketu nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. tene puSpavatI nAmanI rANI hatI. rASTrI puSpavatIne puSpacULa nAme putra ane puSpacULA nAmanI putrI hatI. A aMtene yugala (joDalA) rUpe ja janma thayA hatA. A ane bhAi bahenane mAMDAmAMhe ghaNA pratibhAva hatA. A prasaMga joine rAjAe vicAra karyuM ke A ane jo vikhuTAM paDaze tA jarUra jIvI zakaze nahI ane huM chu A bannenA viyoga sahana karI zakuM tema nathI. mATe A anene patipatnI rUpe vivAda thAya teA TIka, ema vicArIne rAjAe AthI maMtrI, mitra ane nagaranA lokone pUchyuM ke sabhAjanA ! antaHpuranI andara je ratna utpanna thAya tene mAlika keNu ? A praznane sabhAjane javAba ApyA he rAjana! dezanI andara ja ratna utpanna thAya tene rAjA icchAnusAra upayoga karI zake to pachI antaHpuramAM utpanna thayelA ratnanA Apa mAlika gaNA temAM navAi zI ? A bAbatamAM geravAjabI che ja nahi. sabhAjatenA A zabda sAMbhaLIne rAjAe potAnA vicAra pramANe kSama mahAsatranI taiyArI karI, te vakhate rANI puSpavatIe Ama karavAnI nA pADI chatAM rAjAe potAnuM dhAryuM karyuM. rANI puSpavatIne A ayogya banAva joine ane peAtAnu apamAna thayeluM jANIne saMsAra uparathI vairAgya bhAva jAgyA. jenA pariNAme teNIe saMyama grahaNa karI niLa sAdhanA karI, devalokanI Rddhi meLavI. kALAntare puSpaketu rAjA maraNa pAmyA bAda kuMvara puSpacULa rAjA thayA. have te daive (puSpavatInA jIve) avadhijJAnathI A baMnenuM akRtya jANIne svapnamAM puSpacULAne dhaNA duHkhathI rIkhAtA evA nArakIne dekhADayA. A joi puSpamULA jAgI gai ane hRdayamAM bhaya pAmI. teNIe patinI AgaLa sa khInA jaNAvI dIdhI. rANInA bhayane dUra karavA mATe puSpaLa rAjAe dhAe jJAntikama karAvyAM, chatAM paNa te deve haMmezanA niyama pramANe puSpacULA rASTrani naraka svarUpane dekhADavAno niyama cheDayA naDI, eTale teNe svapnamAM A bInA jaNAvavI cAlu rAkhI. tyAre rAjAe jana sivAya anya dharma vALAone khelAvIne pUchyuM ke narakasthAna kevuM hoya ? AnA javAbamAM keTalAeka lokoe garbhavAsane, keTalA leAkAe kedakhA nAne temaja keTalA lokoe daridratAne narakasthAna tarIke jaNuAvyuM ane keTalA leAkAe parAdhI paNuM e narakasthAna che ema jaNAvyuM. A badhI khInA sAMbhaLIne rANI pucLAne lagAra paNa saneeSa thaye| nahIM, kAraNa ke svapnamAM joyelA narakAvAseAnI mInAnI sAthe AtA lagAra pazu meLa maLatA na hatA. chevaTe rAjA puSpacULe janAcArya zrI aNuikA 7 pAMce indriyAnA pAMca viSayA rUpa, rasa, ga, 5, ane zabda, Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [18] zrI jaina satya prakArA-vizeSAMka putra mahArAjane belAvIne A bIne pUchI. temaNe rANee svapnamAM jevuM narakanuM svarUpa jevuM hatuM, te ja pramANe narakanuM svarUpa jaNAvyuM. A sAMbhaLI rANIe kahyuM, ke he bhagavana, Ape paNa mArA jevuM svapna joyuM hoya tema lAge che, kAraNa ke mArA svapna darzanamAM ane apatA kahevAmAM lagAra paNa taphAvata jaNAtuM nathI. A bAbatamAM AcArya mahArAje kahyuM, ke he rANa, meM kaMi svapna joyuM nathI, paraMtu pavitra jenAmathI jANIne A bInA kahI che. avasare puSpacUlAe pUchayuM ke kevAM kevAM pApakarmo karIne jIvo narakamAM jAya che? tyAre gurUmahArAje kahyuM, ke he rANI! pAMca kAraNane sevanArA che narakamAM jAya che, te A pramANe 1 mahAraMbha samAraMma karanArA, 2 dhanaviSayamAM tIvra Asahita rAkhanArA, 3 gurUnI sAthe zatrubhAva rAkhanArA, 4 paMcendriyane vadha karanArA ane 5 mAMsadirAnuM bhakSaNa karanArA ! kALAntare te deve rANI puSpavAne svapnamAM svargadarzana karAvyuM. rAjAe pUrvanI mAphaka A bAbata pAkhaMDIone pUchI. teoe kahelI bInA rANIe svapnamAM joyelI bInA sAthe sarakhAvatA maLatI na AvavAthI rAjAe chevaTe arNikAputra AcAryane bolAvI svarganuM svarUpa pUchyuM. javAbamAM AcArya mahArAje jayAre svarganuM saMpUrNa svarUpa jaNAvyuM tyAre rANae pUchayuM ke kayA kayA kAraNothI svarga maLI zake? tyAre A praznanA javAbamAM AcArya bhagavaMte jaNAvyuM ke samyakatva. samyakatva sahita dezavirati ane sarvavirati dharmanI ArAdhanA vagere kAraNethI svarganI prApti thAya che. A bInA sAMbhaLI saNuM laghukamI hovAthI pratibaMdha pAmI ane teNe dIkSAgrahaNa karavA mATe rAjAnI pAse AjJA mAgI, tyAre rAjAe kahyuM ke mAre ghare ja hameza bhikSAgrahaNa karavAnI kabulAta hoya te khuzIthI dIkSA grahaNa kara. rANoe tema karavA kabUla karyuM. tyArabAda mahotsava pUrvaka rANIe AcAyenI pAse dIkSA lIdhI ane anukrame bhaNI gaNI gItArtha thaI. eka vakhata AcArya mahArAje zrutajJAnanA upayogathI jANyuM ke bhaviSyamAM amuka vakhate dukALa paDaze, A kAraNathI tamAma sAdhusamudAyane sukALavALA deza tarapha vihAra karAvyuM, ane pote te jadhAnI vyAdhine laIne tyAM ja rahyA. A vakhate puSpacUlA sAdhvI ataHpuramAMthI bhAta pANI lAvI ApatAM hatAM. sAdhvI puchapacelA AvA prakAranI gurUbhUti uttama bhAvanAthI karatA hatA jenA pari NAme eka vakhata kSepaka zreNimAM caDhIne mohanIyadi cArepa ghatikarma haNI kevaLajJAna pAmyA. AthI ucca koTine pAmyA chatAM paNa te sAdhvI (puSpacalA) gurUmahArAjanuM vaiyAvacca (gocarI vagere) pUrvanI mAphaka kAyama karatA hatA. jyAM sudhI gurUmahArAjane A kevaLI che ema jANavAmAM na AvyuM tyAM sudhI vaiyAvaccAdi zuzruSA cAlu rAkhI. A prasaMge yavahAranI bIna e samajavAnI che ke "kevaLI chatAM paNa vinayane cakatA nathI." * ratnaprabhAdi sAta naraka che. temAM rahelA nArInA jIne traNa prakAranI vedanA (kSetrakRta, paramadhArmi kakRta, parasparakRta vedanA) che, ItyAdi naranuM svarUpa pratipAdana karyuM. A bAbatane vistAra . navI ane pravacanasAroddhAra vagere granthathI jANa. 5 jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mehanIya ane antarAya; A cAra karme AtmAnA zAnAda guNene DhAMkanAra hovAthI dhAtikarma kahevAya che. Jain Education international Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42-2] pATalIputra [ 179 ] kevaLajJAnane pAmerUM sArI yu cUla gecarInA prasaMgamAM gurUmahArAjane je je pasada hAya te te lAvI Ape che. eka vakhata cAlu varasAdamAM A sAdhvI gArI lAvyaM, tyAre gurUbhaktarAje kahyuM ke te mahAnubhava tame zrutajJAnane jANe che chatAM paN mA karasadamAM gocarI kema lAvyA ? A bhAmata kevaLajJAnI nAdhvIjIe hAtha joDI joba Apyo ke he bhagavana, je raste citta apakAya vasatA hatA teja mArge tha" huge.carI lAvI chuM, jethI A bAbatamAM lagAra paNa doSAtta nI. tyAre gurUmahArAje kahyu ke Avo khInA chadmastha kevI rIte jANI zake? tyAre sAdhvIjIe kahyuM ke mane kevaLajJAna thayu' che. kevalajJAna thayela jANIne AcAya mahArAje vicAyuM ke me kaivalInI AzAtanA karI tethI 'micchAmidukakaDa" devA oe, ema vicArIne micchAmikakaDa dIdho. tyArabAda AcArya mahArAje pUchyuM ke huM mukita pAmIza ke nahIM, AnA javAbamAM kevalajJAnI sAdhvIe kahyuM ke tamAre utAvaLa karavI nahIM. jyAre tame gaMgAnadI utaraze tyAre tamane kevaLajJAna jarUra caze. eka vakhata gaMgA nadIne utaravA mATe AcArya mahArAja leAkeAnI sAthe nAvamAM caDayA. tyAM khInA evI nI ke je je bAju AcArya bese te te tarapha vahANa DUbavA mAMDayuM. tethI AcArya mahArAja vacamAM beThA, tyAre AkhuMe vahANa DUbavA lAgyuM. AthI kaTALIne lokoe AcArya mahArAjane nadImAM pheMkI dIdhA (A vakhate AcArya mahArAjanI pAaA bhavanI patnI ke je aNumAnitI hovAne laIne AcArya mahArAjano upara dveSa dhAraNa karatI hatI te marIne byantarI thai hatI) A vakhate A nyantarIe pANomAM paDatA AcAryane zULamAM parovyA. AvI tIvra vedanA bhogavavAnA prasaMge paNa AcArya mahArAja apakAya jIveAnI upara dhyAnA pariNAma rAkhatA hatA, parantu peAtAne thatI vedanA upara lagAra paNa lakSa rAkhatA na hatA. anukrame bhAvanAnI vizuddhi vaDe kSepakazreNimAM ArUDha thayA ane antakRt keLalI thaine siddhipada pAmyA. AvA uttama prasaMge najIkamAM rahelA devatAoe AcArya mahArAjane nirvANu-mahAtsava karyo. AvI rIte A sthaLe prakRSTa (sarvotkRSTa) yAga (pUjA) pravA~ mATe A sthaLa prayAga e nAmathI prasiddhi pAmyuM. ane anya danI zailImAM parAvAnA prasagane joine gADarIyA pravAhanI mAphaka potAnA upara karavata mukhavavA lAgyA. te sthaLe rahelAM vaDa vRkSane traMSThAeNI vAra kApI nAkhyA atAM pazu te vRkSA vAraMvAra uge che. nadInA pANImAM rahelI AcArya mahArAjanI kheAparI mAchonA prahArane sahana karatI temaja pANInA meAjAomAM taNAtI taNAtI nadIne kAMThe vI, chIpanI mAphaka Amatema pachaDAtI pachaDAtI keAi eka gupta pradezamAM bharAi gai. e khAparInA andaranA bhAgamAM eka vakhata pATalA (vRkSa)nuM khoja paDayuM. anukrame e ja khAparInA kapUrane bhedIne jamaNI haDapacImAMthI pATalAnuM jhADa ugyuM. e jhADa moTA svarUpe yu. he rAjana, A pramANe A muninu vRttAnta sAMbhaLIne temaja te pasa Mge pATalAvRkSa uparanA cASapakSinI khInA dhyAnamAM laIne tamAre A sthAnAM nagara vasAvavuM joie ane ziyALaNInA zabda saMbhaLAya teTalI hada sudhI sUtra (derI) devuM joie. eTale ke jamInanI hrada samajavAne mATe lAinaderI devI joie. A vRddha niiittayanuM vacana sAMbhaLI rAjAe tema karavA mATe nimittiyAne hukama karyAM. tyArabAda teoe pATalA Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [18] zrI jana satya prakAza-vizeSAMka vRkSane pUrva tarapha gaNIne rAkhIne) pazcima tarapha, pachI uttara tarapha, pachI pUrva tarapha, pachI dakSiNa tarapha e rIte zIyALaNInA zabda sudhI jaine lAina derI nakakI karI. e pramANe nagaranI racanA samacorasa rAkhI. tyArapachI nimittioe nakakI karelI lAInadorI pramANe te sthaLe rAjAe nagara vasAvyuM ane te nagara pATalAnA jhADane laIne pATalIputra e nAmathI prasiddhi pAmyuM, * kALAntare vikasvara ghaNAM kusuma (puSpanA samudAya) vaDe zobhAyamAna hovAthI te ja pATalIputra nagara kusumapura nAme prasiddhi pAmyuM. udAyIrAjAe A navA nagaramAM zrI. neminAtha bhagavAnanuM citya baMdhAvyuM ane tyAM hAthIzALA, azvazALA, razALA, meTA nAnA mahela, daravAjA, bajAra, dAnazALA, pauSadhazALA vagere taiyAra karAvyAM. A nagaramAM udAyIrAjAe jema lAMbA kALa sudhI rAjya pAlana karyuM tevI rIte jainadharmanI pazu apUrva prabhAvanA karI. eka vakhata udAyIrAjA pauSadhavratamAM rahyA hatA te vakhate vinayaratnanA prapaMcathI udAyIrAjA kALadharma pAmI devalokanI Rddhi pAmyA. tyArabAda eTale prabhu zrI. mahAvIranA nirvANathI ATha varSa vItyA bAda hajAma ane gaNikAne putra nada nAme rAjA thaye. anukrame navamA nandarAjAnA vakhatamAM paramahaMta (mahAzrAvaka) kalpakanA vaMzamAM thayelA zakALa nAme maMtrI thayA. temane sthUlibhadra ane zrIyaka nAmanA be putra ane yakSA 1, yakSadA ra, bhUtA 3, bhUtadattA 4, eNe (saNA) pa, veNa 6, ane reNa 7 e nAmanI sAta putrIo hatI. yakSAdi sAta putrIonI yAdazaktinI bAbatamAM ema kahyuM che ke prathama putrIne eka vAra kahevAmAM je Ave te yAda rahI jAya. ema bIjane be vAra kahevAthI yAda rahI jAya. trIjIne traNa vAra, cothIne cAra, pAMcamIne pAMca vAra, chaThThIne cha vAra ane sAtamIne sAta vAra kahelI bInA yAda rahI jAya. kozAvezyA ane tenI bahena kayakozA e baMnenI janmabhUmi tarIke A nagara prasiddha che. A ja pATalIputra nagaramAM manTozvara cANakaye naMdarAjAnuM rAjya mULathI ukheDIne maurya vaMzanA zrI. caMdraguptane rAjyagAdI upara sthApana karyo. te caMdragupta rAjAnA vaMzamAM anu. krame bindusAra, azaka, kuNAla ane saMprati e nAmanA rAjAo thayA. A kuNAlanA putra saMprati mahArAjA traNa khaMDa pramANa bharatakSetranA adhipati hatA. e mahAbhAvika hatA ane temaNe anAya dezane paNa munivihArane lAyaka banAvyA hatA. sarvakALanA samudAyane bhaNanAra rAjA mULadeva ane mahAdhanika acala nAmanA 6 yata uktam-gauDesu pADalipure saMpairAyA tikhNddbhrhvii| ajjsuritha4, pucha paNa gharamA | gauDedezamAM pATalIputra nagaramAM parama zrAvaka bharatanA traNe khaMDanA adhipati saMprati mahArAja vinaya pUrvaka kI. Arya suhasti gaNadhara bhagavaMtane (divALIkalpanI utpatti viSaya) prazna pUche che. ( divALIka95) * bIjA graMthamAM dadAyI rAjAnI mAtAnuM nAma pATalIrANuM hevAthI nagaranuM nAma pATalIputra evuM rAkhyuM ema paNa Ave che. AthI "pATalIputra" zabdane artha udAyIrAna paNa karI zakAya. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a'pha 1-2] pATalIputra [ 181 ] sArtha vAha tathA vaizyAemAM agresara devadattA nAmanI maNikA e traNe pUrve A nagaramAM rahetA hatA. pUjya zrI. umAsvAti vAcaka cha mahArAje bhASyakahita tattvA sUtranI A nagaramAM racanA karI hatI. A ubhAAti mahArAjA kaubhISaNa geAtranA hatA ane saMskRta pAMcase prakaraNAnA racanAra tarIke prasiddha hatA. ahIMyAM vidyAnene sataya pamADe tevI cerAsI vAzALAo hatI A nagaranI najIkamAM vizALa ane uMcA taraMgo jyAM UchaLI rahyA che, evI gaMgA nadI vahe che. A pATalIputranI najIkamAM uttara dizAe vizAla vAlukA ( retI DhagalAonuM) sthaLa che. bhaviSyamAM pANInA upadravanA prasaMge kalkI rAjA ane AcArya zrI. prAtipada mahArAja vagere zrI saMdha A vAlukA sthala upara caDhIne pANInA upadravathI mukata thaze temaja kalkIrAjA ane tenA vaMzanA dhadatta, jitazatru, ane medhadheSa vagere rAjA pazu ahIMyAM thaze. A pATalIputra nagaramAM, jyAM nadarAjAnuM navANu ke Ta dravya sthApana kareluM che evA, pAMca stUpo che. ahIMyAM lakSaNAvatI nagarInA sulatAne ( pAdazAhe ) puSkala dravyanI IcchAthI A stUpAnI upara dhaNAe humalA karyA eTale ukheDI nAkhavAnA prayatno karyA, paNa te badhA payatno sainyamAM upadrava phelAvanArA thayA, eTale sulatAna dravya levAmAM phAvI zakayA nahIM. Aja nagaramAM yugapradhAna mahApurUSa zrI. bhadrabAhusvAmI, A mahAgirijI, Arya suhasti sUrijI, vajrasvAmI vagere pUjya purUSo vicamAM hatA ane bhaviSyamAM AcArya zrI. pratipadasUri mahArAja vagere pUjya purUSo vicaraze. vaLI mahAdhanavata dhananAmanA zeThanI putrI rUkimaNI kaeN je varasvAmIne pati tarIke svIkAravAnI cAhanA rAkhatI hatI tene vajraravAmIe pratiAdha SamADIne ahIMyAM dIkSA ApI hatI. A ja nagaramAM abhayA rANI ke je marone vyantarIpaNe utpanna thai hatI teNIe sudarzana zeThane zIlathI calAvavA mATe vAravAra upasarga karyA chatAM paNu calAyamAna na thayA ane zIla dharmanA kasoTImAM saMpUrNa vijayazALI ne vaDayA hatA. mahAzIlavIra zrI. sthUlibhadra mahArAjA kezyA vezyAnI citrazAlAmAM ahIyAM ja caturmAsa rahyA hatA. teozrI chae rasavA AhAra vAparatA hatA ane kAsyA vezyAnA tIvra anurAma hatA chatAM paNa temaNe paramazIlabhAvane TakAvI kAmazatrunI upara vijaya meLavyA hatA. temanI spardhAthI siMha gujrAvAsI 7 'vAcaka' zabda uparathI samajavuM joie ke A mahApurUSa pUrvadhara hatA. prAcIna kALamAM pUrvanA jJAna sivAya * vAcakra ' padavI maLI zake ja nahI' evA vyavahAra hate. hyu che ke. bAi a khamAsamaNe divAyare vAyagatti ekaTTe / puNyagayaMmi ya sutte e e sahA payati / arthAt vAdIpaTTI, kSamAzramaNapadavI. divAkarapadavI ke vAcakapadavI e cAramAMthI IpaNa padavI pUgata jJAna hoya te ja maLI zake. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [182) zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka muni ghaNuM ahI (zyA vezyAne tyAM ) cAturmAsa 'Te AvyA hatA ane hAvabhAvathI calAyamAna thayA A prasaMge A vee nepaLa jevA dUra dezamAMthI muninI pAse ratnakaMbala maMgAvIne ane tene vAparIne khAlamAM nAkhI devanA dukAntavaDe nine pratibaMdha pamADa hatuM, jenA pariNAme te munirAja gurUmahArAjanI pAse jaIne Ale canA levA pUrvaka nibhaLa sajamanI ArAdhanAmAM ujamAla banyA. A ghaTanA paNa ahIM ja banI hatI. ahIM bAra varasanA dukAlanA prasaMge AcArya zrI. susthita mahArAje tamAma gacchane sukALavALA deza tarapha vihAra karAvyuM tyAre te prasaMge te AcArya mahArAjanA nAnA be ziSyae AMkhamAM adRzya banAvanArUM aMjana AMjIne rAja caMdraguptanI sAthe keTalAeka divasa bhojana karyuM. te vAra pachI guramaharAje pako ApavAthI viSNugupta e baMnene nirvAha karyo. yugapradhAna mahApurUSa zrI vajasvAmIjInI bIjI AzcaryakArI bInA A nagaramAM A pramANe banI hatI. eka vakhata pUjya zrI vaTavAmIjI mahArAja pitAnA suvihita munio sahita vihAra karatA karatA A nagaramAM padhAryA. te vakhate pahelA praveza karavAnA divase nagaranI strIone cittabha na thAya e irAdAthI velibdhi dvArA sAmAnya rU5 karyuM hatuM ane apUrva dezanA ApI hatI. A dezanA sAMbhaLI ghaNA ja khuzI thayelA rAjA, bhatrI vagere zrotAo mAMhomAMhe vAtacIta karavA lAgyA ke AcArya mahArAjanA guNa dhANA uttama che, paraMtu joIe tevuM guNAnusAra rUpa nathI tenuM zuM kAraNa? anukrame A vAta sarvatra phelAtAM paramparAe aneka lablinidhAna zrI vajasvAmIjIe sAMbhaLI tyAre bIje divase svAbhAvika nirUpama rUpa vikuvane hajAra mAMkhaDIvALA senAnA kamaLa upara besI dezanA ApavA lAgyA. te sAMbhaLIne ane temanuM apUrva rUpa dekhIne zrotAo ghaNA ja khuzI thayA A ja nagaranA madhya bhAgamAM mahApratibhAzALI mAtadevatAonI pratimAo hatI, jemAM prabhAve samartha zatruo paNa pATalIputrane jItavAmAM asamartha nIvaDayA hatA. A prasaMge (naimittika veSadharI) cANakyanA kahevA pramANe jyAre nagaranA lokoe te mAtamaMDaLa ukhADI nAkhyuM tyAre candragupta ane parvataka A baMne jaNAe pATalIputra svAdhIna karyuM. (tyArapachI A nagaramAM cadragupta rAjA thaye.) A prakAre aneka cirasmaraNIya viziSTa ghaTanAothI bharelA A nagaranI andara aneka uttama vidyAonA jANakAra purUSe vasatA hatA. temaja smRti, purANa, bharata, vAtsyAyana, cANakyazAstra (nItizAstra) vagere viziSTa zAstromAM kuzaLa puruSanI paNa khAmI na hatI. 8 pariziSTa parvamAM viSNuptanA sthAne cANakayanuM nAma ApyuM che te A pramANe cANakyo'pi tamAcArya, mithyAduSkatapUrvakam / panditvA'bhidadhe sAdhu, zikSito'smi pramadvaraH / / athaprabhRti yA bhaktapAnopakaraNAdikam / asAdhunAmupakurute, tadAdeyaM madokasi // Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 12] pATalIpuNI [13] bahotera kaLAonA jAkAra puruSo paNa adhika pramANamAM vasatA hatA. temaja trividyA yatvananna vidyA vageremAM ane rasavAda, dhAtuvAda, nidhivAda, aMjana prayoga, guTikA proga, pAdaprakSepa prayoga, ratnaparIkSA, vastu vidhA, temaja strI purUSa, hAthI, ghoDA, baLada; vagerenA lakSaNe oLakhavAmAM ane IndrajALAdi prayoga karavAmAM tevI ja kAvyazAstramAM hozIyAra evA purUSo pUrve ahIMyA rahetA hatA. AryarakSitane cauTe vidhA bhaNavAnuM sthAna A ja hatuM, ahIyAthI bhaNune (nAnI umaramA) caude vidyAmAM pAragAmI thaI pitAnA dazapura nagaramAM gayA hatA. temaja mahAbhavazALI dhanika purUSa ke jeo hAthI hajAra jana cAle temAM jeTalAM pagalAM paDe te dareka pagalAmAM hajAra hAra senaiyAM bharI zake evA dhanADhaya purUSe ahIM vasatA hatA. keTalAeka dhanADhaya purUSa te evA hatA ke jeo eka ATaka pramANa tala vAvavAmAM Ave, ane jyAre te taiyAra thAya tyAre te talanI ziMgamAMthI jeTalA tala nIkaLe teTalA hajara senA mahAra pamANa dravyanA svAmI hatI. bIjA keTalAeka evA paNuM vaibhavazAlI hatA ke jeo cemAsAmAM vahetI parvatanI nadInA prabaLa pANInA vegane gAyanA eka divasanA mAkhaNavaDe pAla bAMdhIne aTakAvavAne samartha hatA eTale ke puSkaLa gakuLanA svAmI hatA. bIjA keTalAka evA zrImate ahIMyA rahetA hatA ke jeo puSkaLa azvasenA rAkhatA hatA. temAM eka divasanA utpanna thayelA uttama nItivaMta ghoDAonA baccAonA sTa upara rahelA keza vaDe AkhA pATalIputra nagarane vIMTI zake evA samartha hatA ane bIjA dhanike evA be prakAranA zAliratna (DAMgara)ne dhAraNa karanArA hatA, jemAM pahelA naMbaranuM zALiratna judI judI jAtanA zAlibIja (DAMgara)ne utpanna karI zake, ane bIjuM gadaMbhikA nAmanuM je zAlina tene e prabhAva hato ke tene vAraMvAra laNIye te paNa pharI pharI uge. A pramANe gauDa dezanA muguTa samAna paTalIputra nagarInI TuMkAmAM bInA jaNAvI. bhavya che A bInAne jANIne ane tyAM banelI uttama ghaTanAone dhyAnamAM laine pitAnI jIvanasudhAraNane aMge yogya upayoga karI svAtmakalyANa kare e ja hArdika bhAvanA 9 page rapa lagADha AkAza, pANI vageremAM gamana karI zakAya e prayAga. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI mahAvIra svAmInA zAsamAM thayelA dasa zrAvako [ saMkSipta jIvanakathA | lekhaka : AcArya mahArAja zrImad vijayapaghasUrijI A vichinna prabhAvazAli, trikAlAbAdhita zrI jainendra darzana bIjA badhAM darzanomAM - agresara gaNAya che, te saze ghaTita ja che. madhyasthabhAve tamAma vAdIene ucita nyAya te ja ApI zake che, kAraNa te niSpakSapAtI darzana che. jyAM pakSapAta hoya tyAM ucita nyAya devAno adhikAra lagAra paNa TakI zakyuM nathI. pakSapAto mArA taja pato maru zrava jainadarzana saze padArthonI vicAraNA kare che mATe anekAMta darzana; ane apekSikavAdane mAnya rAkhe che tethI "svAhAda darzana' tarIke vividha graMthamAM prasiddha che. pIparane jema vadhAre lUMTavAmAM Ave tema te adhika phAyado kare che tema syAdAda darzanane gurUgamathI madhyastha daSTie vadhune vadhu abhyAsa karavAthI AtmavikAsa pratye bhavya ja nirbhayapaNe prayANa karI zake che. Ama karIne pUrva-anaMtA bhavya jI siddhi pada pAmyA. (hAla paNa mahAvidehamAM pAme che. ane bhaviSyamAM pAmaze.) ane prabhu mahAvIranA vartamAna zAsanamAM paNa evA aneka dRSTAMta maLI zake che. juo sAdhuomAM-gaNadhara zrI gautamasvAmI, siMha aNagAra, rohaka munivara, atimukata, dhanyakumAra, zAlibhadra, avatI sukumala vagere; sAdhvIomAM-caMdanabAlA, mRgAvatI vagere, zrAvakemAM- AnaMda, 2 kAmadeva, 3 culanI pitA, 4 surAdeva, 5 cullazataka, 6 kuMDalika, 7 sadAla putra, 8 mahAzataka, 8 naMdinIpitA, 10 telIpitA-zaMkha-zataka vagere; ane zrAvikAomAM-revatI, sulasA vagere. temAMthI AnaMda zrAvakAdinA Adarza jIvanamAMthI bhavya zrAvakone Abhannatino mArga lAdhI zake e irAdAthI, teonA jIvananI TUMke bInA ahIM jaNAvI che. 1 zrI AnaMda zrAvaka - jinAlayAdi dharmasthAnethI zobhAyamAna evA vANijyagrAma nAmanA nagaramAM AnaMda nAme mahardika vyApArI (bAvaka) rahetA hatA. te bAra koDa senaiiyAnA svAmI hatA. temAMthI temaNe traNa vibhAga pADayA hatA. eka bhAganA cAra keDa senaiyA nidhAnamAM dATelA hatA, bIjA cAra keDa senaiyA vyAjamAM tathA bAkInA cAra koDasenaiyA vyApAramAM rokelA hatA. temane cAra gela hatAM. temane nirmala zIla, vinaya, vagere guNene dharanArI zivAnaMdA nAme gRhiNI hatI. vANijyagrAmanI bahAra IzAna khUNAmAM chellAga nAmanuM eka paruM hatuM. 1 dasa hajAra gAyanuM eka gokula gaNaa. evA cAra gokula (40 hajAra gA )nA. savAmI tA, Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2 ] daza zrAvake [ 18 ] ahIM AnaMda zrAvakanAM sagA-saMbaMdhijane ane mitra rahetAM hatAM. A nagaranI sAmenA bhAgamAM tapalAza nAmanuM caya hatuM. tyAM eka vakhata prabhu zrI mahAvIradeva padhAryA. A avasare vizAla parSadA maLI. A vAtanI khabara AnaMda zrAvakane paDatAM prabhunA AgamanathI te ghaNA khuzI thayA, ane snAna karI-zuddha thaIne pitAnA parivAranI sAthe prabhunI pAse AvyA, ane vaMdana karI ucita sthAne beThA. A avasare prabhue bhavya ne uddhAra karavA mATe dezanA detAM jaNAvyuM ke - bhaSajalahimmi apAre, dulahaM maNuattaNapi jaMtUrNa // tatthavi aNasthAharaNaM, dulaha sammavararayaNaM // 1 // artha-A saMsAra samudramAM bhaTaktA ane manuSyapaNuM pAmavuM durlabha che, (kAraNa ke nimala darzana, jJAna ane cAritranI ArAdhanAthI mukitapada maLI zake che. ane darzanAdi traNenI samudita ArAdhanA manuSya gatimAM ja thaI zake che, temAM paNuM anarthane nAza karanAruM (Avacchina prabhAvali, trikAlAbAdhita janadharmapi (ciMtAmaNi, ratna maLavuM vizeSa durlabha che. jene ciMtAmaNi ratna maLyuM hoya, enAM duHkha dAridrayAdi kaSTa jarUra nAza pAme. ema dharmapi ciMtAmaNirananI ArAdhanA karanArA bhavya jIvonAM paNa, A bhavamAM ane para bhavamAM, tamAma duHkhe nAza pAme che ane teo jarUra vAstavika sukhanAM sAdhane sevIne akhaMDa avyAbAdha parama sukhane anubhava kare che. je durgatimAM jatA jIvene aTakAve ane sadgati pamADe, te dharma kahevAya. AnA 1 sarvavirati dharma ane 2 dezavirati dharma, e be bheda che. jema jema karmonuM jora ghaTe, tema tema chava dezavirati, sarvavirati Adi uttama guNone sAdhI zake che. nirmala tyAgamanI ArAdhanA karyA sivAya Atmika guNone AvirbhAva thaI zakato nathI, AthI ja tIrthaMkarAdi anaMtA mahApue A paMca mahAvratamaya sarvaviratinI ArAdhanA karI parama pada meLavyuM che. A uttama sAvirati dharma aMgIkAra karavAne asamartha bhavya jIvee yathAzakita devirati dharmanI ArAdhanA karavI joIe. dezaviratinI nirmala yogathI ArAdhanA karanArA bhavya jIvo meDAmAM meDA AThame bhave to jarUra mukitapada pAme che. AvI nirmala dezanA sAMbhaLIne AnaMdazrAvakane zraddhAguNara prakaTa thaze. temane khAtrI thaI ke prabhudeve je bInA kahI che, te niHzaMka ane sAcI che. pitAnA mithyAtva zatrune parAjaya thavAthI khuzI thaIne temaNe bhudevane kahyuM "he prabhe, Ape pharamAvelo dharma mane rUe che, huM cekakasa mAnuM chuM ke-saMsAra kedakhAnuM che. ane kharUM sukha sarvasaMyamanI ArAdhanA karavAthI ja maLI zake che. paraMtu mehanIya karmanI tathA prakAranI e chANa nahi thayelI hovAthI hAla huM cAritradharmane aMgIkAra karavAne asamartha chuM. jethI huM bAravratarUpa dezavirati dharmane aMgIkAra karavA icchuM chuM. prabhudeve kahyuM - 2 AthI samajavAnuM maLe che ke prabhudezanAnA aneka lAbhamAM samyagdarzananI prApti paNa thAya. dezanAthavaNI hA pAmelA chanI gaNatrImAM AnaMda bhAvakane jarUra gaNavA joSae. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [186] zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka raju rAju i 1 dipo mAro he devAnuprama, jema rasukha upaje tema kare, (AvA uttama kArya mAM) vilaMba karaze nahi!" pachI AnaMda zrAvake prabhunI pAse AvakanAM bAre vrata aMgIkAra karyo tyArabAda cagya linazikSA ApI prabhue kahyuM: "he mahAnabhAva, mahApuNyodaye prApta karelA A dezavirati dharmanuM barAbara A dhanA karane " prabhunI A zikhAmaNuM aMgIkAra karIne prabhune vaMdana karIne AnaMdazrAvaka potAnA ghare gayA. dhare jaine potAnI patnI zivAna dAne sahI badhI bInA jaNavI eTale teNe pagu dezavirati dharmane svIkAra karyo. AnaMda zrAvakanA vratadhakAra prasaMge upadezaprAsAda vageremAM A pramANe vistArathI kahyuM che? zarUAtamAM temaNe prabhunI pAse dividhipatrivadha nAmanA bhAMgAe karIne bhUla 2 hiMsAdikanA tyAga svarUpa pAce aNuvrata aMgIkAra karyA. temAM evA aNuvratamAM sva (pitAnI) zrI sivAyanI anya jIonA parivArane niyama hato ane pAMca mAM (1) zakaDa dhanamAM ca.2 karoDa sonAmahoro nipAnamAM, cAra karoDa vyAje, cAra karoDa vyApA2mAM ema bAra karoDa rAkhI zakuM. tethI vadhAre rAkhI zakAya nahi, (2) daza hajAra gAyanuM eka gokuLa evAM cAra gekuLa rAkhI zaku, (3) eka hajAra gADAM a matIne mATe pAMcase haLa ane besavAne mATe Ara vana (khI zaku. e niyama karyo. 3 diziparimANa vratamAM cAre dizAmAM javA AvavAno niyama karyo. (A bInA sAtamA aMgamAM vistArathI varNavI che). sAtamA bhegepama vratamAM skUla da. e bAvIsa abhaya ane batrIza anaMtakAya tathA paMdara karmAdAnano tyAga karyo. dAtamAM te jeThImadhanuM lAkaDuM, mardana (tela cALavA cALAvavA)mAM zatapAka ane sarvatrapAka te; udana (pIDI)mAM dha6 ane upaleTane piSTa (ATA); snAnamAM uSya jalanA mATInA ATha ghaDA pramANu pANI. paheravAnAM vaomAM uparanuM ane nIcenuM ema be vastro; vilepanamAM, caMdana, agarU, kapUra ane ku kuma; kalamAM puMDarIka kamaLa ane mAlatInAM la; amrakAramAM nAmAMkita mudrikA (vIMTI) tathA be kuMDaLa; dhUpamAM agarU ane turUSka; peya (pIvA lAyaka) AhAramAM maga, caNu vagere taLIne kare athavA ghImAM khAne taLIne banAvele e bAne pravAhI padArtha (rabaDI Adi), pakavAnamAM ghebara ane khAMDanA khAjAM; bhAtamAM kalamazAlInA cokhA; ka LamAM maga, aDada ane caNAM; dhImAM zarada RtunuM calu gAyanuM ja dhA; kama maM DADI ne palavalanuM sAka; madhura padArthamAM pakya ka; anAjamAM vaDA vagere; phaLamAM kSa rAmalaka (mI AMbaLAM, jaLamAM AkArAthI paDeluM pANI; ane mukhavAsamAM jAyaphaLI, laviMga, elAyacI, kakakala ane kara A pAMya padAthethI nizcita tabela; ema upara jaNala cIne vAparI zakAya, te sivAya bIjAno tyAga karyo. zrI upAsaka dazAMgasUtramAM A bInA vistArathI jaNavA che. A pramANe dezavi.ti dharmanI sAdhanA karavAmAM ujamALa banemAM baMne dapatIe cauda varSa saphala karyA. eka vakhata madharane AnaMda cha vaka jAgI gayA, ane A pramANe dharma-jArikA 3 upAsaka dazAMzamAM A bAbata viratA thI jaNAvI che. * AnuM vistArathI svarUpa zrI zrAvakadharma nAgarika nAmanA graMthamAM jaNAvyuM che, te zera6lAla jesiMgabhAI ane zA. izvaradAsa taraphathI chapAyela che, bheTa tarIke malI zake che. For Private & Personal use only www.janesbrary.org Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2] daza zrAvake [17] (manuM ciMtavana) karavA lAgyA ke- bahe, rAmadeva-pramAdamAM mAruM jIvana ghaNuM vItI gayuM. mATe have jaladI cetIne dharmArAdhanamAM vizeSa udyama karavo joIe. gayelo samaya pAcho meLavI zakAtuM nathI, mATe huM have pramAda dUra karIne zravakanI agiyAra pratimAnI yathAzakti ArAna karI mAnavajanma saphala karuM. A pramANe vicArIne savAre pitAnA kuTuMba bane tathA sagA vhAlAMne bela vyAM. temane bhejana vastrAdika vaDe AdarasatkAra karIne teonI samakSa AnaMda zrAvake me putrane hAdine vahI Ta soMpyuM. tyArabAda pite nIce jaNAvyA mujaba pratimAonuM vahana karavA taiyAra thayA. pratimA eTale eka jAtane viziSTa abhipraha (pratijJA-nayama). ne agiyAra pratibhAonuM svarUpa A pramANe samajavuM - 1. samyaka pratimA-eka mahinA sudhI nirmala samyagadarzana gurunI sevA karavI te. A prasaMge devAbhiyoga, rAjAbhiyoga, gaNuMbhoga, balAbhiga, gurUnigraha, vRttikAMtAra; A cha AgAra hotA nathI. ane zaMkA, kAMkSA. vicikitsA, anyadarzani prazaMsA ane anya darzanione paricaya A pAMca aticAro (eka jAtanA sAmAnya doSa) na lAge tema vartavAnuM he ya che. 2. vrata pratimA-A pratimA sAdhatI vakhate pahelI pratimAnI kriyA sAdhavAnI jarUra hoya che. te tarapha laka rAkhIne be mahinA sudhI bhAre vratanI nirmala sAdhanA karavI te vrata pratimAM kahevAya. AmAM aticAthI sAvadhAna rahevuM joIe, ane apavAda pakSa hAya ja nahi. 2. sAmayika pratimA-traNa mahinA sudhI haMmezAM savAra sAMjha nirdoSa sAmAyikanI sAdhanA karavI che. AmAM pahelo be pratimAnuM anuSThAna cAlu hoya che-ema AgaLa paNa jarUra yAda rAkhavuM ke AgaLa AgaLanI pratimA ArAdhatI vakhate pAchaLa pAchaLanI tamAma pratimAonuM anuSThAna cAlu hoya ja. 4. pavadha pratimA-dara mahinAnI be AThama ane be caudasa tathA eka punama ane eka amAsa. ema (dara mahine) cha parvane viSe cAra prakArane nirmala pauSadha kare. ema cAra mahinA sudhI karavuM te pauSadha pratimA kaheya. 5. kArga pratimA-pAMca mahinA sudhI pahelAM kahyA mujaba cha parvane viSe pauSadha karave je e. ane temAM rAte cAre pahera sudhI kAyotsarga rahevuM. te kAtyamAM pratibhA kahevAya. A bAbata anya graMthomAM savizeSa A pramANe kahyuM che ke A pratimA vRhana karatI veLAe pAna (hAvA)ne niSedha, divase jyAM ajavAza hoya tyAM bhajana karI zakAya. te sarva dhA bhojanane tyAga, kacha bAMdhavAne niSedha, dise brahmacarya pALavuM. tayA rAte aparvatithimAM bhoganuM parimANu karavuM joIe, vaLI patithie pauSadha kriyAmAM rahevA pharvaka rAte cauTA vagere sthale kayetsarga kara joIe. ahI rAtribhejana nahi karavAnI sUcanA karI tethI ema samajavuM ke-uttama zrAvakoe aneka jAtanA bAhA ane abhyatara geralAbha jANI ne rAtribhojanane jarUra tyAga karavo joie, ane comAsAnA vakhatamAM te te tarapha vadhAre kALajI rAkhavI joIe. je koi zrAvaka te niyama kAyamane Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [19] zrI jaina satya prakAzavizeSAMka [ varSa 4 mATe karavAne samartha na hoya, teoe paNa A pAMcamI pratimAthI mAMDIne te niyama avasya aMgIkAra karavo joIe. 6. brahmacarya pratimA-AnI aMdara cha (6) mahinA sudhI divase ane te sarvathA niraticAra brahmacarya dhAraNa karavAnuM hoya che. 7. acitta pratimA-sAta mahinA sudhI sacittane tyAga kare, acitta azana pAna, khAdima, svAdama vApare. 8. AraMbhatyAga pratimA-AmAM ATha mahinA sudhI koI paNa jAtane AraMbha 8. greSTha pratimA-AmAM pitAnA nekara vagerenI mAraphata paNa AraMbhanA kArya na karAvI zakAya evo niyama nava mahinA sudhI pALavAne heya che. 1. udaSTavarjana pratimA-AmAM pitAnA nimitte bIjAoe je AhAra karyo hoya, te daza mahinA sudhI na lai zakAya. suram sthiti heya, ane zikhA (coTalI) rakhAya. 11. zramaNabhUta pratimA-AmAM aAthI muMDana karAve athavA leca karAve, eTale mastake keza dhAraNa na karAya. (kezarahita mastaka hevuM joIe.) ane rajoharaNa (gho) pAtra vagere munirAjanAM upakaraNa rAkhavA joIe. tathA temanI jema eSaNIya anAdi laI zakAya. svajanAdi pratye pite niHsneha nathI jethI garInA avasare "paDimApaDivachusa sAvagamsa bhikhuM dehi" ema bolIne kuTuMbamAMthI bhikSA grahaNa kare. e pramANe agiyAra mahinA sudhI dharmapAle te zramaNabhUta pratimA kahevAya. kahyuM che ke khuhamuMDo lopaNa vA, rayaharaNa uggahaM ja ghettUNaM // samaNabhUo viharaha, dhammaM kApaNa phAsaMto // 1 // A eka mAsAdi kAla utkRSTa kahyo. ane jAnya kALa dareka pratimAne aMtarmuhUrta aMtarmudatta paNa kahyo che. ane te maraNa samaye athavA dIkSA levAmAM (te prasaMge) sabhave che. te sivAya nahi. zrI pacAzaka ane pravacanasAroddhAra vageremAM vadhAre bInA varNavI che. A pramANe agiyAre pratimA vahana karatAM pAMca varSa ane pAMca (cha) mahinA thAya che. e agiyAre pratimA ullAsathI karatAM AnaMda avakanuM zarIra kRza (durbala) thayu. A avasare temaNe arihaMta, siddha, sAdhu ane dharmanuM zaraNa aMgIkAra karI anazana grahaNa karyuM. anukrame nirmala pariNAma dhArA vadhatAM vadhatAM avavijJAnAvaraNayane kSayazama thavAthI temane avadhijJAna utpanna thayuM. eka divasa vANijyagrAmanI bahAra prabhu mahAvIra cauda hajAra munivarenA parivAra sAthe padhAryA, tyAre prabhune pUchIne, zrI gautama gaNadhara trIjI pirisImAM te gAmamAM yathArUci nirdoSa AhAra grahaNa karIne gAmanI vhAra nIkaLatAM kallAka saMnivezanI najIkamAM AvyA, tyAre lokonA mukhathI AnaMda AvakanA anazana tapanuM vRttAMta sAMbhaLIne pite te pratyakSa Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aka 1-2] daza zrAvake [ 189] jevA kellAkasannivezamAM AvelI pauSadhazAlAmAM AvyA. te vakhate AnaMda zrAvaka gaNa dhara gautama mahArAjAne AvatA joine ghaNI ja khUzI thayA. ane bhAvathI vaMdanA namaskAra karI bolyA: "he prabho, AkarI tapasyA karavAthI huM ghaNo durbala thaye chuM, tethI ApanI pAse AvavA asamartha chuM. mATe Apa kRpA karIne ahI yA pAre." AthI gautama jyAM AnaMda zrAvaka rahetA hatA tyAM AvyA AnaMda zrAvake vidhipUrvaka vaMdana karI prazna karyoH "he bhagavana, zrAvakane avadhijJAna thAya kharUM? gautamasvAmI bolyA "uttama zrAvakane thAya." tyAre Anada zrAvake kahyuM "mane avadhijJAna thayuM che. huM e jJAnathI uce saudharmadevaloka sudhI, nIce pramA pRthvInA leluccaya (ka) nAmanA narakAvAsa sudhI tathA tirlDa lavaNa samune viSe pUrva, pazcima ane dakSiNamAM pAMcase jana sudhI ane uttara mAM kSullahimAcaLa sudhI rUpI padArthonI bInA jANuM chuM." A sAMbhaLIne gautamasvAmIe kahyuM: " he bhadra. gRhasthane avadhijJAna thAya, paNa tame kahyA pramANe evuM moTuM avadhijJAna na thAya, mATe tame mithyAduSkata Ape." AnaMda zrAvake kahyuM ke "he svamina asatya bolavAnA prasaMge tema karavuM ucita gaNAya, mATe Ape mithyAkRta deve jAe." te sAMbhaLI gautama mahArAjA zaMkAmAM paDayA, eTale temaNe prabhu pAse ja ne tenuM svarUpa puchayuM. javA bamAM prabhudeve Anada zrAvakanA kahevA mujaba ja jaNAvyuM eTale gautama mahArAje AnaMda bAvakanI pAse AvIne mithyAduSkata Ape. dhanya che A mahApurUne ke jeo AvI uMca keTIne pAmyA chatAM satya vastu samajAtAM namra banI bhUla khamAve che. e pramANe AnaMda zrAvaka 20 varSa sudhI bahu prakAranA zIlavatAdi dharmakRtyanI ArAdhanA karI, chevaTe eka mAsanI salekhanAmAM kAladharma pamI saudharma nAmanA pahelA devalokanA arUNa nAmanA vimAnamAM deva thayA. tyAM cAra palyopamanuM AyuSya pUrNa karI, mahAvideha kSetramAM uttara prAraka kulamAM janma pAmI, avasare saMyamAdinI sAdhanA karI niddhipada pAmaze vizeSa bInA thI upAkidazAMga, vardhamAnadezanA, upadezaprAsAdi graMthothI jANI levI. 2 zrI kAmadeva zrAvaka. caMpAnagarImAM kAmadeva nAmanA eka sadbhahastha rahetA hatA. temane bhadrA nAmanI strI hatI. ane te aDhAra kareDa senayAnA svAmI hatA. temAM cha kareDa senaiyA nidhAnamAM, che kareDa vyAjamAM ane cha karoDa vyApAramAM joDAyelA hatA. te cha gokulanA adhipati hatA. A caMpAnagaranI najIkamAM pUrNabhadra nAmanuM caya hatuM, tyAM devAdhideva prabhu mahAvIradeva padhAryA A khabara sAMbhaLIne kAmadeva zrAvaka khuza thayA. bhune vaMdanA namaskAra karI temaNe prabhunI dezanA sabhaLIne jinadharmanI upara aDaga zraddhA rAkhIne AnaMda zrAvakanI paDe prabhudevanI pAse bAre vrata aMgIkAra karyA. te pramANe tenI strIe paNa karyuM. ane banne jaNa apUrva ullAsathI vratonI ArAdhanA karI AtmAne nirmala banAvatA hatAM. eka vakhata dharmajAgari karavAnA prasaMge kAmadevane AnaMda zrAvakanI je vicAra thaye, jethI temaNe potAnA moTA putrane kuTuMbanI saMbhALa rAkhavAnI bhalAmaNa karIne pauSadhazAvAmAM AvIne darbhanA saMthArA upara besI prabhudevanuM dhyAna karatAM AnaMda zrAvakanI jema te kAmadeva zrAvaka pratibhAvahana karavA lAgyA. eka vakhata te dhyAnamAM beThA hatA www.jainelibrary. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka varSa 6 te vakhate sau ke tyAM sudharma sabhAmAM kAmadevanA dharmazraddhAdi guNonI prazaMsA karI. te para zraddhA nahi rAkhanAra koi deza tenI parIkSA karavA Avyo. te deva devatA, zakitathI (vakilabdhithI ) dhaNu bhayaMkara rUpe kuvIne kAmadeva, jo tuM dharmane choDI nahi de te A taravAranA ghA karIne tArU cha ta ane harI laiza jethI tuM yudhyAnathI ghaNuM pI jogavIza," A pramANe teNe vAraMvAra kahyuM te paNa kamadeva lagAre DayAM nahi. ke dharmazraddhAthI calAyamAna pazu yA nahi. (Are teNe kodhathI lAla bIke kAmade te taravAranA jhATakA mAryA. te paNa te calAyamAna thayA nahi. tyArabAda teNe eka hAthInuM rUpa viku, ane kAmadevane kahyuM ke-"he dAMbhika, huM tane suMDhamAM bhamIne ahara Ae zamAM uchALIza, ane jyAre tuM pAcho nIce paDIza tyAre paga nIce dabAvane tane kacarI nAMkhIza.' ema kahIne ghaNI e kadathanA karI te paNa ekko lagAra paNa calAyamAna thayA nahi. tyArabAda te deve bhayaMkara sarpanuM rUpa karIne kAmadevane dhamakI ApI " e vIradhUna dharmane tuM choDI de ane mane namaskAra kara, nahi te huM tane dhaNuM tIvra ThaMkha mArIne herAna karIza, jethI tuM robaI rIbAine maraNa pAme za." te e zeTha calAyamAna thayA nahi, tyAre te sarve temanA zarIrane traNa bharaDA daine gaLe AkarA DaMkha mAryA. A vedanA paNa zeTha AnaMda pUrvaka sahana karI ane tamAre paNa DagyA nahi. tethI te deva thAka ane chevaTe namaskAra karIne beH "he dharmavIra, tamane dhanya che. tamArI aDama zraddhAne me barAbara tapAsI che. AthI huM paNa prabhu mahAvIranA dharmamAM aDaga zraddhALu banyo chuM. mArA dharmagurU tame ja che. sukhaDanA jhADanI jema paro'he mahana tame mane samyagdarzana rUpI apUrva sugaMdha ApI tethI huM tamAro upakAra mAnuM chuM. mArA karelA gunA mApha karajo.' ema kahIne traNa pradakSiNA daine tenA upakArane yAda karatAM te deva sthAne gaye. tyArabAda kAmadeva kAussagna pArIne prabhu mahAvIrane vaMdana karavA gayA, te vakhate prabhudeve bAre parSadAnI samakSa kAmadevane pUchyuM: "he mahAnubhAva, teM Aja rAte mahA bhayaMkara traNa parISaha dheya rAkhIne sahana karyA, ane dharmadhyAnamAM sthiratAM rAkhI merU parvatanI jema aDaga pase te jALavyAM, e vAta sAcI che?" kAmadeve kahyuM. "prabhe, Ape kahyuM temaja che. pachI prabhue A bInA gautamAdika munIzcarone jaNAvIne saMyamamAM sthIra karyo. tyAM rahelA sarva lokee paNa kAmadevanI ghaNI prazaMsA karI prabhunI bhavya dezanA sAMbhaLIne kAmadeva zrAvaka pitAne ghera gayA. temaNe AnaMda zrAvakanI mAphaka agiyAra pratimAo vahana karIne, vIza varSa sudhI zrAvaka dharmanI ArAdhanA karI. ane aMte eka mahinAnI sakhanA AdarIne samAdhimaraNa pAmI saudharma deva kanA arUNAbha nAmanA vimAnane viSe te devacce uptanna thayA. tyAM cAra popamanA AyuSyanuM sukha bhogavIne mahAvideha kSetramAM uttama zrAvaka kulamAM janma pAmI cAritranI ArAdhanA karI siddhipada pAmaze. zrI kalarI pitA. vArANasI nagarImAM cullanI pitA nAme eka gRhastha rahetA hatA. temane spa ma (samA nAmanI strI hatI. te covIsa karoDa dravya (senA mahera )svAmI hatA. temAMnuM 8 ka. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a'7 12] deza yAvakA [11] nidhAnamAM, teTaluM ja vyAjamAM ane teTaluM ja dravya vyApAramAM kratu hatuM. te ATha gekulanA svAmI hatA. temaNe prabhu zrI. maha vIradevanI A bhavamAM ane para kAsthiI dezanA bhIte zrI AnaMda ane kAmadevanI mA bhAre bhatramAM parama kalyANu to svIkAryA hatAM. A vakhata potanA kuvA zveta za hIte soMpIne te padharAzAmAM aMgIkAra karI Atmika bhAvanA bhAvI aa hatuM, telamAM madharAte eka kUve hAthamAM * tavAra lai temane dhamakI ApI huM zrAvaka, tuM A dharmanA tyAga kara, jo tema nahi karma nA nAma methyu TIksa vagerene taravAthI karI nAkhIza." AvAM AkarAM vacane soyA chatAM pazu cullanIpiA lagAra paNa calayamAna na thayA. AthI te deve brA keAdhiSTa thane kulanISAnA nAna, madhyama ane kema e kahe pune trIne tenI samakSa karavA e mAMDayA. pachI traNe putrone ukaLatA tenA tAralAM nAMkhyA, ane tenA trasa ane lehI cullanIpitAnA zarIra upara chAMTayA. tepaNu te lagAn paNu calAyamAna thayA nahi. pachI teNe tene vargavAra A praSNe kahyuM : " huM bAvA, tenuM mArA kahevA mukhya dharmane tyAga karIza nahiM, te damAM ja narI mAtA mA sArthavAhIne bhIMjavIne tuM tArA dekhatAM mAra mArIne tapAvelA DhAmAM nAMkhI, ane tenA mAMsa ane pira nAza zarIranI upara DhAMkIya, jethI tAre A magara pIDA bhagatAM bhAgavatAM ghaNI kulIe mAte karavuM pAro, " A pramANe bahucara mA chatAM paNa te dharmAMdhanamAM bizva sva. A avasare culanA pitAne vizAra khAto ke A te ja havA bhAsa zake che, aMge za traNa putrIne karI nAMkhyA ane have marI. baMne bhAvA te taiyAra thauM che, mATe tu khAtu pAme ane pakSanA eche. A vira karI, jevAmAM tene pakaDava.te hAtha lAMbA karyo tevAmAM te deva uDIne AkAzamAM cAlyeA gayA, ane cullanI tAna hAthamAM beMka dhama . pachI teNe meTa thathI zAla karyo, temAM potAnA putrane zabda mAMnI tenI patA bhadrAsanI mAM AvI. teNIe kalAkama karyanuM kAraNa, pUjju eTle cukSanI pitAeM mAtuzrIne tamAma mInA jAvI, te sAMbaLI mAtAe kahyuM : * he vatsa teM kahyuM temAMnuM kaMI pazu banyu nathI. mane lAge che ke kAi mithyAtvI rane navI dhImA kA mATe rabdhathI tArA putranI jevAM ane kAza jevA ra anAvIne tema karyuM haze. he putra prabhu zrI. mavIranuM kramAna che ke vratamAM lAgelA dezanI alaicAdi sAdhanA drArA zuddhi karavI joie. ahIM tane paiSadha vratamAM aticAra vAgyuM che, tenI ApanA karI ke, mAtAnA mA vacano dhaM putra kAkathI te pramANe karyuM. L A prasaMga ene cepa Ape che ke-Ama mAtAe potAnA putranA niyamArka tA jarUra kALajI rAkhavI ee. mA pachI pulanIpitAnI kaNI kharI jIvanacaryA mAnaMda zrAnI nacate bhamatI nathI te pramANe tavI. temaNe vaka dharmanI agiyAre pratimA vaDI hatI. chevaTe te samAdhipUrvaka kAladharma pAmI pahelA saudharma devacekane viSe praba nAmanA vinAnamAM cAra vepana Akhe dekhaNe utpanna thayA. nathI Ine te bahiMde kSetramAM uttama jaimika kulAM janma pAmI avasare mA mAvAya mAgatI hIranI aradhanA karI apananamata sidiAna pramA. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (192] zrI jana satya prakAza-vizeSAMka [varSa : * mahAzrAvaka surAdeva vArANasI nagarImAM surAdeva nAmanA eka gRhastha rahetA hatA temane dhanyA nAmanI strI hatI. A surAdevane kAnadevanA jeTalI dravya saMpatti ane gokule hatAM. eka divasa prabhu zrI mahAvIranI dezanA sAMbhaLIne AnaMdAdi mahAzrAvakanI mAphaka prabhunI pAse temaNe bAra vrata aMgIkAra karyA. A vratanuM ullAsathI ArAdhana karatAM, upasarganA prasaMge paNa teNe dharmane raMga choDe nahIM. emane traNa putro hatA. jema kAmadeva zrAvakanA prasaMge banyuM hatuM, tema ahIM paNa eka vakhata ema banyuM ke--kaI mithyAdaSTi deve temanA traNa putrane mArI nAMkhavAnI dhamakI ApatAM kahyuM: "he surAdeva, tuM A dharmane choDI de." chatAM paNa zrIsurAdeva lagAra paNa calAyamAna thayA nahi. tyAre deve kahyuM "he surAdeva, haju paNa tAre jIvavAnI icchA hoya te jaldI A dharmane choDI de, nahi te huM tArA zarIramAM seLa mahAraga utpanna karIza, jethI tAre ghaNI vedanA bhogavavI paDaze, ane tethI tAre bahu rIbAI rIbAIne maravuM paDaze.' devanAM A vacana sAMbhaLIne zrI surAdeve kalAhila karyo je saMbhALIne temanI strI banyA AvI pahoMcI. teNIe tamAma khulAso karyo, jethI surAdeva svastha banyA. ahIMthI AgaLanI bInA zrI kAmadevanI mAphaka jANavI. zrI surAdeve zrAvakanI agiyAre pratimA vahana karIne atima samaye zrI AnaMdAdinI mAphaka salekhanAdi karavA pUrvaka samAdhimaraNe maraNa pAmI saudharma devalokanA arUNakAMta nAmanA vimAnamAM devatAi Rddhi meLavI tyAMnAM devatAI sukha cAra palyopama sudhI bhogavIne tyAMthI cavIne mahAvideha kSetramAM uttama kulamAM janma pAmI, avasare saMyamAdinI sAdhanA karI paramAnandamaya kSasukhane pAmaze. 5 mahAvaka culazataka zrI AlaMbhikA nagarImAM culazataka nAmanA eka saMgrahastha rahetA hatA. temane bahulA nAme strI hatI. zrAvaka kAmadevanI mAphaka temane dhanasaMpatti gokula vagere hatAM. prabhuzrI mahAvIradevanI pAse temaNe trata aMgIkAra karyA hatAM ane zrAvakanI agiyAre pratimAo vahana karI hatI. culana pitAne jema upasarga thayuM hatuM tema ahIM paNa tema thayuM hatuM, temAM taphAvata eTale hate ke-Ane dharmathI calita karavAne mATe parIkSaka deve tenA putrane upasarga karyo hato eTale deve putrane mAravAnI dhamakI ApI hatI. paNa te calAyamAna thayA nahi. chevaTe deve kahyuM: "he yuddhazataka, je tuM A dharmane nahi choDe te tArI aDhAra kroDa senayA pramANu tamAma lakSmIne A nagarInA cauTA Adi sthale vikherI nAMkhIza. je joIne tene dhaNuM A raudradhyAna thaze, ane asamAdhi maraNa thaze." A prasaMge culazatake kolAhala karyo, je sAMbhaLI temanI strI bahulAe AvIne satya bInA jaNAvI jethI te zAMta thayA. bAkInI bInA zrI AnaMdAdinI mAphaka jAvI. anima samaye zrAvaka yuddhazataka samAdhi maraNa pAmI saudharma devakanA arUNasiddha vimAnamAM devapaNe cAra palyopamanA Ayu vALA deva thayA. tyAMthI AvIne mahAvideha kSetramAM siddhipada pAmaze. 6 mahAzAvaka kuMDalika kAMpilyapuranI aMdara kaMDakalika nAmanA eka sadagRhastha rahetA hatA. temane puSpamitra Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2] daza vaka [13] nAmanI strI hatI. kAmadevanI mAphaka temane samRddhi ane ekale hatAM. prabhuzro mahAvIradevanI pAse AnaMdAdinI jema temaNe dvAdazatratamaya zrAvakadharma aMgIkAra karyo hatuM. te eka vakhata madhyarAte potAnI avADImAM pRthvIzilApaTTaka para AvyA. tyAM AvIne potAnI nAmAMkita mudrA ane uttarAsaMga vastrane rAkhI dharmadhyAnanI uttama ciMtavanA karavA lAgyA. A avasare eka deva prakaTa thayA. teNe tenAM mudrA ane vastrAdi tyAMthI upADI AkAzamAM addhara rahI A pramANe kahyuM ke- " are kaMDolika, gozAla saMkhali putre karelI dharmaprarUpaNa sArI che, kAraNa ke temAM udhamAdika kAMI paNa nathI. te ema kahe che ke-cha udyama kare, chatAM purUSArthanI siddhi thatI nathI, mATe sarva bhAva niyata che. zrI viraprabhunI prarUpaNA sArI nathI, kAraNa ke te udhama vagerene svIkAre che." A pramANe deva kahI rahyo eTale kaMDakAlike yuti pUrvaka prazna karyo "he deva, jo ema hoya te tane A je devatAI Rhi maLI che te udhamAdika sAdhanonI sevAthI maLI ke te vinA maLI? e kahe." deve jaNAvyuM: "he kaMDakAlika, udhamadika sAdhanonI madada sivAya huM devatAI Rddhi pAme chuM.' kuMDalike kahyuM "jo udhamAdi sAdhane sivAya tane A Rddhi malI hoya te tevA bIjA ane tevI Rddhi kema malatI nathI? udhamadi vinAnA jIvane tArA (gAthAlAnA) mate devapaNuM malavuM joIe, paNa tema te nathI. ane jo tuM ema kahIza kemane udhamAdiyI A Rddhi malI, te pachI "gozAlAne mata sAre che" ema tArAthI kahI zakAya ja nahi.' AthI deva nirUttara banyuM. eTale mudrA ane uttarAsaMga vama jyAM hatuM tyAM mUkIne svasthAne gaye. keTaloka samaya vItyA bAda prabhu mahAvIradeva saparivAra padhAryA. A bInA jANI mahAzrAvaka kuMDalika page cAlIne prabhu devanI pAse AvyA. bAkInI bInA kAmadevano mAphUka jAgRvI. jyAre kuMDalika prabhunI pAse AvyA tyAre sabhAmAM prabhue devane nirasara karavAnI bInA jaNAvavA pUrvaka temanI prazaMsA karI. zrAvaka kaMDakAlike e rIte dezavirati dharmanI caMda varSo sudhI ArAdhanA karyA bAda pratimAna karyuM ane aMte eka mAsanI saMkhanA karIne samAdhimaraNa pAmIne pahelA devakamAM arUNuvraja vimAnanI aMdara cAra palyopamanA Aukhe deva thayA. tyAMthI avIne mahAvideha kSetramAM siddhipada pAmaze. 7 mahAgrAvaka sAhapura palAsapura nagaramAM sAlaputra nAmanA eka kuMbhakAra zrAvaka rahetA hatA. te gozAlAnA matane mAnatA hatA. temane agnimitrA nAmanI strI hatI. temanI dhanasaMpatti traNa karoDa senAnI hatI. temAMnuM eka karoDa nidhAnamAM, teTaluM vyAjamAM tathA teTaluM ja dravya vyApAramAM rahetuM hatuM. temane eka gokuLa hatuM. temane AdhIna kuMbhAranI pAMcase dukAna hatI. A sAlaputra eka vakhata madharAte azaka vADImAM gozAlAe kahelA dharmanuM dhyAna karatA hatA. A vakhate eka deve prakaTa thaIne kahyuM "he devAnupriya, ahI mahAmAhaNa kevalajJAna ke darzananA dhAraka zrI. arihaMta prabhu padhAraze. tamAre temanI vaMdanAdi vidhi sAcavI kharI lAgaNIthI sevana karavI." A pramANe be traNavAra kahIne te deva Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4). zrI jana satya prakAza-vizeSAMka viSa 4 svargamAM gayo. devanAM A veNa sAMbhaLIne sadApu vicAryuM ke teNe kahyA pramANe guNone dhAraNa karanAra bhAre dharmAcArya gozAle che te ahI savAre padhAraze, tyAre huM temane vaMdana karavA jaze. savAramAM prabhu padhAryAnI khabara paDatAM parivAra sAthe sadAlapune tyAM avI vadhanA karI e sthAne besI pabhudevanI dezanA sAMbhaLI. tyArabAda prabhudeve tene rAte banelI bInAnI bAbatamAM pUchatAM sAlaputre te sAcI hevAnuM kahyuM. pachI prabhudeve kahyuM. he sadAlapura te deve je kahyuM hatuM te tAre zokAte AzrIne na samajavuM.' prabhue karelA A khulAnAthI tene khAtrI thaI ke deve kahelA guNo mahAvIra prabhu aaN ghaTe che. mATe huM temane vadhanA karIne pITha phalakAdi vA karavA mATe nimaMtraNa kare, Ama vicArI teNe vaMdana karI prabhune kahyuM - bha vana. A nagaranI bahAranA bhAgamAM kuMbhakAranI 500 dukAne che, tene viSe tame pITha vagere grahaNa karIne vicare. pramANe sa6 laputranA veNu sAMbhaLIne prabhue tema karyuM. eka vakhata sada satra zalAmAMthI mATInA vAsaNone taDake mUkatA hatA. tyAre avasara joIne prabhue tene pUchayuM " A vAsaNa udyamathI banyA ke vinA mahenate banyA?" tyAre teNe kahyuM " vagara mahenate banyA, mATe huM udhamane mAna nathI, " prabhue kahyuM " A vAsaNe koi mANasa carI jAya te tuM tene zuM kare ?' sada lapune kahyuM " huM tenI tADanA tarjanA. hananAdi karthanA karuM,' eTale prabhue kahyuM he sadAlaputra, tArAM ja vacana nathI tuM udhamane kabUla kare che, te pachI tArAthI tene niSedha karAya ja nahi.' prabhudeve kahelA yukitagarbhita vacanethI te pratibodha pAme, ane teNe vaMdanAdi karI prabhunI pAse bAre vrata aMgIkAra karyA. teno strIe paNa tenI mAphaka zrAvaka dharma svIkAryo. A bInA jANune gozAla sadAlaputrane potAnA dharmamAM kheMcavA mATe potAnA parivAra sAthe tyAM AvyuM. AjIvikanI sabhAmAM pitAnAM upakaraNo mUkIne keTalAka niyata vAdIone sAthe laIne sada laputranI pAse javA nikaLe. sadAtaputre gozAlAne Avate je, paNa teNe tene talabhAra paNa Adara satkAra karyo nahi. ane te maunapaNe besI rahyo. A paristhiti uparathI gAzAlAne khAtrI thai ke A sadAlaputra prabhu mahAvIranA dharmane harAgI che. teNe vicAryuM ke zrI. mahAvIranA guNotkIrtana karavAthI mane pITha kalakadi maLI zakaze. A irAdAthI gAzAlAe kahyuM: "he sadAnnaputra, ahIM mahAmAhaNa, mahAme, mahAsArthavAha, mahAdharmathaka ane mahAnirdhAmaka AvyA hatA?' sadAlaputre pUchayuM. 'devAnupriya, evA keNu che?" tyAre gozAlAe kahyuM: ' te prabhuzrI mahAvIra deva che. zrAvaka sadAlaputre kahyuM-" kayA kAraNathI te tevI upamAne lAyaka che?" gazAlAe kahyuM ' (1) prabhu mahAvIra anaMta jJAnAdine dhAraNa karanArA cesaTha idrone 'gu pUjya che ane ahiMsA dharmanA prakhara upadezaka che, tethI mahAmaNuM kahevAya che. (2) prabhu mahAvIra jyAM kAmAdi bhayaMkara zatruone trAsa vartI rahyo che, evI A saMsAra aTavImAM bhaTaktA bhavya chApa pazuone dharmapi daDe karI sIdhA mArge calAve che, ane nirmANa pi vADAne paDe che, mATe mahApa kahevAya che. (3) jema sAtha vAha, sAthenA mANasane jaMga lanA unmArge jatA aTakAve ane iSTa nagare pahoMcADe, tema prabhu jene viSaya kavAyAdi Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2] dazA zrAvake va5 unmArge jatAM aTakAve che, ane mukatarUpi iSTa nagare pahoMcADe che. mATe mahA sAthe vAha kahevAya che (4) prabhudeva sa-mArgathI khasI jatA bhavya jIvane zAMti bharelAM vacane vaDe sanmArgamAM lAve che, ane saMsAra samudrane pAra pamADe che, tethI dharmakathaka kahevAya che. (pa) khalAsI jema nAvamAM besADI nimaNe samudranI sAme kAMThe iSTa nagare pahecaDe, tema prabhudeva bhavya jIvone dharmarUpa hoDImAM besADI saMsArane pAra pamADe che mATe mahAnirdhAmaka kahe -Aya." gozAlAnAM A vacana sAMbhaLI sAlaputre tene pUchayuM "he devAnaliya, mArA dharmAcArya sarva prabhu mahAvIranI sAthe tame vAda karavA samartha che?" gozAlAe spaSTa nA kahI. pachI saElaputre kahyuM "he devAnupriya tame mArA dharmAcAryanA vakhANa karo che tethI ja huM mArA pITha phalakAdi vAparavAnuM tamane nimaMtraNa karuM chuM, paraMtu dharma mAnIne huM nimaMtraNa karatuM nathI. tame mArI kubhakAranI dukAne jAo ane pIdine grahaNa kare. tyArabAda gozAle te pramANe karyuM. pachI meMzAlaka "A sadAlaputra mahAvIra vinA parama daDha zrAvaka che, mATe have ahIM rahevuM ucita nathI' ema vicArI bIje thale te cAlyA gaye. eka vakhata sadAputra dezavirati dharmanI ArAdhanA karatAM cauda varSe vItyA bAda, AnaMda vagerenI peThe paiSadha zAlAmAM rahyA hatA. A avasare culanIpitAnI jema tamane devika upasarga thaze, temAM phera eTale ke cothIvAra deve kahyuM ke "jo tuM A dharmane lAga na kare te huM tArI A agnimitra strIne jarUra haNIza.' A vacana sAMbhaLI adAlapura kolAhala karI te devane pakaDa gayA, tevAmAM deva AkazamAM uDI gaye. kilAhala sAMbhaLIne agnamitrA AvI ane teNue satya bInA jaNAvI samAdhAna karyuM. aMtima samaye mahAbhAvaka sa6 laputra eka mAsanI salekhanA karavA pUvaka samAdhimaraNa pAmI saurma deva ke arUNarUca vimAnamAM cAra pApamanA AyuSyavALA deva thayA. kayAMthI cavIne mahAvideha kSetramAM siddhi pada pAmaze, 8 mahAzrAvaka mahAzataka rAgRhI nagarImAM mahAmataka nAme eka gAthApati rahetA 6. tene re ke pramukha tera Ama hatI. tenI pAse ceviza kareDa sene jeTalI dhanasaMpati hatI tene vizvAna, vyAja ane vyAjamAM ATha ATha kareDa ema traNa vibhAge vyavasthita karI hatI. temanI pAse ATha ge kula hatAM. reka strInA pitA taraphathI pa temane ghaNI lakSmI ane gokula manAM hatAM temaNe prabhune pAse bAra te agIkAra karyA hatA. temAM 5 tApI nizrA vIza kareDa senA ane ATha gokula rAkhI temaNe bAkI (retI pramukha tera tra ena ) drabanI tyAga ka hate. revatI pitAnI che. upara prabaLa irSAnAva rAkhatI hatI, ethI teNIe potAnI 12 zo paikI chane zastrathI ane chane jhera daIne mArI nAMkhI, te tamAma strIeAnuM dravya te svAdhIta karyuM. ane pote ekalI bega bhegavavA lAgI. A tarapha tIvra AsaktinA pariNAme te mAMsa madine paNa upayoga karavA lAgI. eka divasa nagarImAM amArI gheraNa thaI, AthI revatIne mAMDa maLI zakayuM nahi tyAre teNI e khAnagI rIte potAnA piyaranA nekaronI pAse maMgAvIne khAvA mAMDyuM. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jana satya prakAzanaviyovAMka ane be sthAne cAlIne lagAra ArAdhanA sara guma mahAzaka dezavirati dhamanI ArAdhanA karatA karatA cauda varSa vItyA bAda pitAnA vali putrane kuTuMbAdine bhAra saMpIne pauSadhazAlAmAM AvyA. tyAM vidhipUrvaka dharmadhyAna karI rahyA hatA tevAmAM madonmatta revatIe dharmathI calAyamAna karavAne mATe ane bega bhogavavA mATe AkarA anukula upasarga karyo, paNa te lagAra paNa dhanayAnathI calita na thayA. tyAre revatI thAkIne svasthAne cAlI gaI temaNe zrAvakanI agiyAre pratimA ane vividha tapanI ArAdhanA karIne AnaMda zrAvano mAphaka zarIrane zuSka banAvI dIdhuM. avasare zubha dhyAnAdi sAdhanA pratApe temane avadhijJAna prakaTa thayuM. A jJAnathI te lavaNu samudramAM pUrva, dakSiNa ane pazcimamAM eka eka hajAra jana pramANu kSetranI bInA jANavA lAgyA. bAkInI bInA AnaMda zrAvakanI mAphaka jANavI. emane eka vakhata revatIe pharIvAra upasarga karyo, tyAre ke dhamAM AvIne te avadhijJAnie kahyuM "he revatI, zA mATe A pramANe cIkaNAM karma bAMdhe che? AvA pApane laIne ja tuM sAta divasamAM ahIMthI marIne pahelI narakamAM upajaza'. pitAnA patinAM A vacana sAMbhaLIne revatI bhaya pAmIne duHkhe divase kADhavA lAgI, ane sAtame divase marIne pahelI narake gai, A arasAmAM zrI mahAvIra prabhu tyAM padhAryA. temaNe mahAzatakane ghera zrI gotamavAmIne mekalIne kahevarAvyuM: " he zrAvaka, tamAre ke dhAdinI AlocanA levI joie.' mahAzatake pitAnI bhUla kabUla karI zrI gautamasvAmInI pAse AlecanA lIdhI. chevaTe te eka mAsanI saMkhanA karI samAdhimaraNa pAmI saudharma devalokanA arUNAvata saka vimAnamAM deva thayA. tyAM cAra popama sudhI sukha bhogavI tyAMthI AvIne mahAvidehamAM siddhipada pAmaze. * mahAzAvaka nadinApitA zrAvatI nagarImAM naMdInI pitA nAme eka gAthApati rahetA hatA. temane azvinI nAme strI hatI. temanA gokula ane dravya saMpattine bInA AnaMda zrAvakanI mAphaka jANavI. temaNe prabhunI pAse zrAvakadharma aMgIkAra karyo hate. anukrame teno ArAdhanA karatA karatA jyAre cauda varSa purA thayA, tyAre temaNe putrane kuTuMbane bhAra se, ane pauSadhazAlAmAM AvI vividha dharmakriyA karavA pUvaka sarva pratimAnI ArAdhanA karI. chevaTe te samAdhi maraNe maraNa pAmI athera vimAnamAM devapaNe utpanna thayA. anukrame mahAvidehe siddhi pada pAmaze. bAkInI bInA pUranI mAphaka jANavI. 10 mahAzrAvaka telIpitA zrAvastI nagarImAM tetarapitA nAme eka gAthApati rahetA hatA. temane phAlsanI nAme strI hatI. temano samRddhi ane vratAdinI bInA pUrvanI mAphaka jAvI. avasare te pitAnA putrane kuTuMbane bhAra se pI pauSadhazAvAmAM AvIne pratibhAvahana karavA lAgyA. A vagere bInA zrI Anada zrAvakAdinI mAphaka jANavI. chevaTe atima ArAdhanA karIne mAtAzrAvaka. telIti kIba vimAnamAM deva thayA, tyAM cAra popamanuM AyuSya pUruM karIne mahAvideha kSetramAM siddha thaze Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ derA thAvakA * 1-2 ] upasaMhAra A daze zrAvakoe paMdaramA varSanI zarUAtamAM kuTuMbanI tamAma vividha upAdhina tyAga karyo hato. temane deza niSaya vIsa varSa pramaN hato. eTale teoSe niyaMtra zrAvakSetranI vIsa varSa sudhI kAmanA karI hatI. temaja te dhama lokamAM sarakhA Abe yapaNe upA hatA. be pasa thaLanI bAtamAM ja yAda rAkhavuM ke pahelA, chaThThA, navamA ane dazA e cAra kAkAne vikAdi upasa thayA nathI, bAkInA cha zrAvakane upasargo thayA che. pahelA AnaMda zrAvakane saClabdhinidhAna zrI gautamAmInI sAthe pIttara yA. ane chaThThA zrAvakane dezanI sAthe dharmacarcA ja hatI. daze vako vidhipUrvaka ubhaya Taka prattikraya, triAlapujana ina zaila-tapa-bhASa gurUbhakti, svAdhyAya, baMba, jinAjhApAna, padane vaidhAdi dhAtrIka kriyA, namaskAra anya, parAkAra, yatanA, sAdharmikavAtsalya, vyavahArazRddhi, rathayAtrA, tIrthayAtrA, upazama, viveka, saMvara, bhASA samiti, e nikAyanI da, pAki janonI mejata, IMdriyadamana, tinI tama utsAha saMpanI upara mAna, AgamA lakhAyAM, tatha-bhAvanA sAcAra pUchyonAM suzumAna, niMdAnA prasaMgamauna vu, AgAkhanI kiMmara vagere vagere uttama jJAnakriyAbiMya roganA pratApe jevI rIte dharmavIra banIne Atmati sAdhI gayA, tevI rIte bhavya zevana karIne ni guNaramatAbhaya pamapadane pAme e ja hArdika bhAvanA ! ( vAcAnI anukULatA mATe dasa zrAvaka yaMtra AnI pAchaLa Apyu che. ) jainadhama jagatamAM amArA dharma paripUrNa che evA jainane je mata che tenu haMTa verana (H. Warren ) ane perTolsa ( O, Pertold ) samana kare che; jainadharmathI vadhAre sArA prama sabavatA nathI, ema peTathI mAne che, kArakhuM ke bhAvanAtmaka, bonika ane vyApArika-satya dharmanAM e traNa tattvanuM e dhamamAM sAmajasya che. paramapurUSa viSe nize ( Nietrsche )nI bhAvanA jevI zreSDa vanI bhAvanA e dhamAM che eTale ke panA pari vikAsanI sAyanA nI bhAnA che. e dharmamAM amita bhaTTa dUragAmI che ane bIna dharmonA sarvajanIti niyamo karatAM enA hUmAM dharmanA carathI ban saphaLa pariNAme Ave che. " jainadharma " nAmaka pustaka [100] Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jana satya prakAza daza zrAvakanaMga saMjaka-AcArya mahArAja zrI vijayavrasurijI mahArAja [ bhagavAna mahAvIranA daza zrAvakanI vigata samajAvatuM koSTaka ]. nAma | janmabhUmi patnI- maJthakeTI gokula | upasarga | vimAna nIcenI bInA badhAnI eka sarakhI samajavI 1 AnaMda mukhyamafzavAnaMdA arUNuM 1 badhAe agiyAra pratimA vahI hatI. 2 kAmadeva ! caMpAnagarI arUNAbha 2 badhAne dezavirati paryAya 20 varSanA hatA. 3 calaNIvitA vAgAramAM | zyAmA arUNuprabha 3 badhAe eka mAsanuM asana karyuM hatuM. 4 surAdeva arUNukAMta 4 badhA pahelA saudharma devalokamAM gayA. 5 culazanaka || AlamikA | bahulA arUNasiddha 5 badhAnuM devabhavanuM | kAMpikyapurapuSpa matrA 6 kuMDalika arUNaja Ayuya cAra 19 sudAsaputra pilAsapura | amitrA papamanuM che. arUNuci 8 mahAzataka ! gajagRhI [ revato eka gokuLa dasa hajAra gaya pramANu arUNAvatanuM 8 naditI pItA | zrAti | azvino athera jANavuM. 10 tevakIpItA phAguna kola zrI kalpasUtra vagerenA ullekha pramANe bhagavAna mahAvIranA 15000 zrAvakomAM A dasa zrAvako mukhya hatA. A badhA nava tanA jJAtA ane dharmakriyAmAM daDharaMgI hatA. zrI samavAyAMga ane nadIsUtranA ulekha pramANe A daze zrAvakone savistara paricaya sAtamA aMga zrI upAsakadazAMkasUtramAM Ave che. 8 | strIne Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka hajAra varSamAM pAdacihno [varanirvANanA eka hajAra varSanI khAsa khAsa ghaTanAonI yAdI] lekhaka : munirAja zrI nyAyavijyajI | vizeSAMkanI yojanA pramANe che ke A lekhamAM bha0 mahAvIranA nirvANa pachInI 1. atahA - ka ghaTanAone uleba kare joIe, chatAM agatyane dhyAnamAM rAkhIne ane e viSayanI anukuLatAne lIdhe vIra naraNa pUrvanI-bha0 mahAvIranA janmathI zarU thatI ghaTanAothI A lekhane prAraMbha karyo che. AmAM khAsa karIne bha0 mahAvIranA jIvananA ghaTanAo ane temanA samakAlIna keTalIka vyakitaonI cekasa ghaTanAo AmAM ApI che. vAcakonI saraLatAnI khatara vIrani Na pUrvanI ghaTanAo sAthe vIrajanma saMvata ane sAthe sAthe IsvIsana pUrvane saMta paNa Apela che. ane vIranirvANa pachInI ghaTanAomAM vIranirvANu saMvata ane isavIsana pUrvene saMvata Apela che. A lekhamAM ApelI ghaTanAo sivAyanI bIjI keTalIya ghaTanAo evI che ke jene. ullekha karavuM jarUrI hatuM, paNa eka te e badhI ghaTanAono ekkasa sAlavArI nathI maLatI ane bIjuM e badhAne ahIM ullekha kare bahu jarUrI paNa nathI ema dhArIne ene ullekha jo karyo che. vaLI keTalAka agatyanA prasaMgenI salavArI ne maLavA chatAM e prasaMganI mahattAne kAraNe ahIM tene ulekha karyo che. AmAM keTalAka prasaMgo chuTI paNa gayA haze! je ghaTanAone saMvata nathI mane tyAM Dea (-)nuM nizAna mUkyuM che. je dhaTanAone, ahIM Apela saMvata nizcita nathI lAge tyAM phula (*)nuM nizAna vIrajanma IsavIsana dhaTanA saMvata para pa88 kSatriya kuMDamAM bha. mahAvIrane janma bArame divase vardhamAna nAma pADayuM. 593 AmalakI krIDA, devane upadrava, devAe mahAvIra nAma ApyuM. 51 vardhamAna kumArane nizALe besAryA. indra ane vardhamAna kumAranI vacce praznotara thayA. janendra vyAkaraNanI racanA thai. 16-20 582 thI 578 vardhamAna kumAranuM yazedA kumArI sAthe lagna. 28 570 vardhamAna kumAranAM mAtApitAne svargavAsa, vardhamAna kumAre vaDila bhAI naMdIvardhana pAse dIkSAnI anumatI mAgI, naMdIvardhane Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka IsavIsana ghaTanA vIrajanma saMvata anumatI na ApatAM, be varSa thobhavA kahyuM. vardhamAna kumAre vaDila bhAInI AjJA mAthe caDAvI. naMdIvardhanano rAjyAbhiSeka thaye. 568 mAgasara vadi 11 vardhamAna kumAranI dIkSA. govALa ane zUlapANI yakSane upasarga. pa7 caMDakauzika ane kaMbala zaMbalane prasaMga. rAjagRhImAM comAsuM. gazALAne meLApa. gozALAe svayaM bha. mahAvIranI dIkSA lIdhI. 559 prabhu mahAvIranuM aniyata caturmAsa. 558 kurmagrAma jatAM gozALAe talanA choDanA puSpata ane prazna pUcha. pharmagrAmamAM gozALAe vaizyAyana tApasanI mazkarI karI, eTale tApase kedhita thaI tejolesyA mUkI. bha. mahAvIre saMtalesmA mUkI gozALAne bacAvya, ane gozALAnA pUchavAthI tene lezyAne vidhi batAvyo. pharmagrAmathI siddhArthapura jatAM talanA puSpanA jIvene talanI zigamAM utpanna thayelA joyA ane gozALAe niyativAda pitAnA manamAM daDha karyo. pachI gazALe bha mahAvIrathI jude pAye ane telesyA sAdhI aSTAMganimittanuM jJAna meLavI pitAne sarvajJa tarIke jAhera karyo ane na mata calAvyuM. bha. mahAvIranuM dazamuM caturmAsa bhAvastimAM thayu. papa7 zleSThabhUmimAM peDhAlagrAmamAM saMgamaka devane upasarga. ane pizAlAmAM caturmAsa. caturmAsa pachI amarendrane prasaMga kauzI khImAM mAgazara vadI ekame anigraha lIdhe. zatAnike caMpAne bhaMga karyo. lagabhaga cha mahinA pachI caMdanabALAnA hAthe bha. mahAvIrane abhigraha pUrNa thatAM bhagavAne pAraNuM karyuM. pachI meMDhIka grAmamAM govALiyAe kAnamAM khIlA nAkhI upasarga karyo. 556 caMpAnagarImAM caturmAsa. papapa vaizAkha zudi dazame RjuvAlukAne tIre bhagavAnane kevaLajJAna thayuM. vaizAkha zudi 11 iMdrabhUti-gautama Adi 11 vidvAna brAhmaNoe 1444 ziSya sAthe bhagavAna pAse dIkSA lIdhI. te ja divase gaNadharapadanI ane caturvidha saMghanI sthApanA karI. A sAlamAM gaNudharAe dvAdazAMgInI racanA karI. rAjA zreNikanuM je thavu. prasannacaMdra rAjarSanI dIkSA. AdrakumAranI dIkSA. abhayakumAranI dakSA. zreNikanuM maraNa. keNikane rAjyAbhiSeka, magadhanI rAjadhAnI Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 12 eka hajAra varSanA pAdacihno [201] vIrajanma IsvIsana ghaTanA saMvata pUrve caMpAnagarImAM sthapAI, keNikanuM vizAlApati ceDA rAjA sAthe yuddha thayuM, jenuM bIjuM nAma "mahAkaTazIlA" hatuM. 541 jamAlI prathama nihanana thaye. gozALAe bhagavAna upara teje lesyA mUkI. gozAlAnuM mRtyu thayuM. jaMbUkumArane rAjagRhImAM janma. pa39 tiSyagupta bIje ninava thaze. buddhadevanuM nirvANa. pradeza rAjAne kezomunine pratibodha. pradezanuM jaina thavuM. kezImuni ane gautamasvAmIne saMvAda keza munine bha. mahAvIraprarUpita paMca mahAvratane svIkAra. gautama svAmInuM aSTApada upara yAtrArthe gamana ane paMdarase tApase pratibaMdha. hAlikane prasaMga. para6 Ase vadi amAvAsyAe bha. mahAvIrasvAmInuM apApApurImAM mekSagamana, divALI parvanI zarUAta. avantipati caMDakadhotanu maraNa. vI nirvANa saMvata para gautamasvAmIne kArtika zudi ekame kevaLajJAna, avaMtipati caMDa pradhotanI gAdIe pAlakane rAjyAbhiSeka. sudharmAsvAmo gacchAdhipati banyA. jaMbUkumAra AdinI dIkSA. 514 gautamasvAmInuM rAjagRhImAM vaibhAragiri parvata upara nirvANa. sudharmAsvAmIne kevaLajJAnanI prApti. 56 sudharmAsvAmInuM nirvANu. 50 jaMbusvAmInuM kevaLajJAna. yugapradhAna prabhavasvAmInI dIkSA. 490 zayyabhavasvAmIno janma, 466 atipati palakanuM mRtyu. pATalIputramAM udAyI rAjAnuM maraNa. 465 naMdavaMzanA prathama naMdanA rAjyane prAraMbha. 462 jaMbusvAmInuM nirvANa, daza vastune viccheda. mekSa baMdha thayuM. prabhavasvAmI yugapradhAna thayA. zayabhavasvAmInI dIkSA. 456 ratnaprabhasUrie upakeza vaMzanI sthApanA karI. esavA lenI utpatti. 455 prathama naMdanuM maraNa, bIjA naMdanuM rAjyArohaNa. 451 prabhavasvAmInuM svargagamana. zayaMbhavasUri yugapradhAna thayA. 445 bIjAnanuM bharaNu ane trIjAnaMdane rAjyAbhiSeka. 44ra yazebhasUrinI dIkSA. manakamunino dIkSA zaryAbhavarijIe dazavaikAlika sUtra racyuM, manakamunine svargavAsa. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 202 ] zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka [varSa : vIranirvANa IsavIsana ghaTanA sata 119 139 144 146 148 150 160 170 175 214 432 trIjA naMdanuM bharaNa ane cothAne rAjayAbhiSeka. 428 zavyabhavasUrine svargavAsa. yaze bhadrasUri yugapradhAna. 403 cothA naMdanuM bharaNuM ane pAMcamAne rAjyAbhiSeka. 387 bhadrabAhusvAmInI dIkSA. 382 pAMcamAM naMdanuM maraNa ane chaThThAnuM rAjyAre ha. 380 thulabhadrajInI dIkSA. 378 yazobhadrasUrijInuM svargagamana. saMbhUtivijayajI yugapradhAna. 376 chaThThA naMdanuM maraNa. sAtamAne rAjyAbhiSeka. 370 saMbhUtivijayasUrijIne svargavAsa. sAtamA naMdanuM mRtyu AmAne rAjyAbhiSeka 366 AThamA naMdanuM bharaNa. navamAne rAjyAbhiSeka, bhadrabAhasvAmI yuga pradhAna thayA. pATalIputramAM suprasiddha sUtravAcanA thaI. 356 bhadrabAhu svAmInuM svargagamana. sthUlibhadrajI yugapradhAna. 345 Arya mahAgirijIno dIkSA. 312 avyakta nAmane trIjo niddava thayo. 31 sthUlibhadrajInuM svargamamana. naMdavaMzano nAza. navamA naMdanuM maraNa. maurya sAmrAjyanI sthApanA. Arya mahAgirijInuM yugapradhAnapada paramAMhatapAsaka cANukyamaMtrI thaye. 310 caMdraguptane rAjyAbhiSeka. 306 amitra nAmane cotho niddanava tha. 305 Arya suhastisUrijInI dIkSA. 288 gAya nAmane pAMcame nihanava tha. 287 caMdraguptanuM mRtyu. biMdusAranuM rAjyArohaNa, 281 gajAgrapada tIrthamAM Arya mahAgirijInuM svargagamana. maMtrI cANa kayanuM anazana pUrvaka svargagamana. 281 Arya suhastisUrijIne yugapradhAnapada. 261 bIjA maurya samrATa biMdusAranuM mRtyu. azokane rAjyAbhiSeka. 253 azakane bauddhadharmane svIkAra. - avantikumAranI dIkSA. saMpratine janma. 245 saMpratine jainadharmane pratibaMdha. tene jainadharmane svIkAra. 215 26 220 221 228 239 245 265 273 - 281 1 pAzcAtya vidvAna ane pautya ajena vidvAnonI mAnyatA pramANe I. sa. mU298mAM caMdraguptanuM mRtyu thayuM che. A rIte lagabhaga dara varSanuM aMtara (maurya sAmrAjayane ItihAsa) badhAya maurya rAjAomAM samajavuM. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2] eka hajAra varSanAM pAdacihno [20] 320 vInirvANa IsavIsana ghaTanA saMvata 291 235 Arya sahastIsUrijIno svargavAsa. 224 susthitari ane supratibaharijIthI kaTika gacchanI utpatti. 225 samrAkTa azokanu maraNa. yuvarAja saMprati ujjayinImAM rAjyo bhiSeka. dazaratha pATalIputrane rAjA banyA. 30d 217 dazarathanuM maraNa. saMprati bhAratane sarvesarvA (samrATa) bane. bhAratamAM ane bhAratanI bahAra jainadharmano pracAra. sa pratinA kuTuMbanI dIkSA. avaMtimAM avaMtisukumAranA putra jinamaMdira baMdhAvyuM je "mahAkALa" tarIke khyAta thayuM, saMpratie zakunI vihArane jIrNo ddhAra karAvyo. 317 208 saMpratine svargavAsa. zAlizuka rAjA banya, tatvArthasUtranA kartA zrI umAsvAmi vAcaka thayA. * 318 208 zAlizunuM maraNuM. devavarmA rAjA thaye. 206 IMdrane nigodanuM svarUpa samajAvanAra ane pannavaNA satranA kartA prathama kAlikAcArya aparanAma syAmAcArya thayA. - zatAnuM ane bRhadratha rAjAo thayA. 323 203 mauryavaMzane nAza, puSyamitra rAjA banyA. 325 201 puSyamitrane jainadharma upara atyAcAra zarU thaye 199 kaliMgapati khAravelanI puSyamitra upara caDhAI. 331 195 kaliMkapati khAravelanI puSyamitra upara bIjI caDhAI. puSyamitrane namAvyo ane tyAnI ja mUrti khAravela potAnA dezamAM laI gayo. 2 A gaNanAmAM paNa matabheda che. vicArazreNInA A gAthA - saTThI pAlagaraNNo paNavanasayaM tu hoi nandANaM / aTThasaya muriyANa tIsa ciya pUsamittassa // balamisabhANumittANa saTTi varisANi catta nahavANe / taha gahabhillaranaM terasa sagassa cau // AmAM 10 pAlakanAM, 155 naMdanAM, 108 maunAM, 30 pumitranAM, 10 limitra zAmitranAM, 40 navAhananAM, 10 gadaMsilanAM, 4 za rAjanAM ema kula 470 thAya che, jyAre itihAsavida munirAja zrI kalyANavijaya tigAlI karaNanA AdhAre "kuriyA nIraja kahI maryAnAM 160 varSa gaNe che. pAzcAtya vidvAne ane bauddha graMthomAM paNa matabheda che. keTalAka kahe che ke mane 138 varSa rAjakALa che, meM ahIM keTalAka saMvatamAM vicArazreNInI madada lIdhI che. "duHSama kAla nI amaNa saMdhastaMtra"mAM paNa mauryanA 108 varSa ja gaNAvI vIra nisaM. 323 sudhInI gaNanA ApI che. (juo pAvalI samuyaya bhA. 1, 50 17.) 327 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [24] * vInirvANa sata 335 353 372 37' 413 414 441 450 453 YE 470 84 zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka isvIsana Y'a ghaTanA 191 AcArya guNasuMdarasUri yugapradhAna thayA. 173 puSyamitranuM maraNu, mitrabhAnumitra rAjA thayA. 154 Aya susthita rikano samAsa, [ r 15 Dane nirdezanuM svarUpa samApanA ane panavAjhanA karyo prathama bikrAcAya para nAna sthAnAyaka thaya 214 nabananA rAjakALanA rana. 12 yugapradhAna AA sAMni svagamana 95 dinarajInuM svargagamana. priya para thayA. cha Ape Amitra yugapradhAna thayA. para bhiAva . masarI pagamanA badale cothe kanAza bIjA kAlikAcArya thayA. yugapradhAna khAya madhudAcAya yA. pAkSiptasUri thayA, ganilanuM rAjya cAlu kAlikAryanI vhena sarasvatI sAdhvInuM gardabhilluM apaharaNa karyuM eTale tene kegya zikSA karavA kAlikAcArya sAhiza ( pArisakuLa ) gayA. gabhinna puSkaghna thaye-tenu rAjya gayuM AvatI mArgana kAya thayuM. zanuM rAjya mA thayuM. 6 pa yugapradhAna khAya gunA svargavAsa zaka rAjyane ta. rAjya vi nAbhinA rAjyano prAraMbha. vikramasavaMtanA prAraba 42 Aya khapuTAyAye bauddonA hAthamAMthI zakunikA tIyanI rakSA karI. vAdIra thayA. kamuhmanI dIkSA ane kAcAyuM. Ama pada pachI kumucaMdra siddhasena divAkara tarIke khyAta thayA. temaNe AgamAne saMskRtamAM utAravAnA irAdAthI navakAra maMtrane saskRtamAM namo'rhasiddhAcAryopAdhyAya sarvasAdhubhyaH bhAvu AvuM sUtra banAvyuM. A sathe temane rAta TharAvIne prati Apya siddhasena divAkare vimAnane pratikSedha karyo, kyAra stotra racI AvatI pAnAthanI mUrti pragaTa karI, krime na dhama svIkAryo. siddhasena sarijIe sanmatitaka, batrIza batrIzI, nyAya tAra vagere graMtho bhanavyA. vikrame zakunitInA chabAhAra karApo. (A vanA vikramanA kALamAM nA chatAM tenA cAma saMvata maLatA nathI. } 38 siMhasena divAno IkSaNamAM gavAyo. xre 3 trI ni. sa0320 ( sa pU0 206)mAM A AcAya thaI gayanA AgaLa ullekha karyo che. A samaya mATe matabheda DhovAnA kAraNe ahI pharI kallekha karyo che. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2 ] eka hajAra varSanAM pAdacihane [25] para 6 vIranirvANa IsvIsana ghaTanA saMvata 492 34 vasenarijIno janma 484 32 Arya dharma yugapradhAnanuM svargagamana. 30 va4svAmInA pitA dhanagirinI dIkSA. vajIsvAmIne janma. 498 27 Arya samitasUrijIe 500 tApane pratibadhI dIkSA ApI eTale brahmadIpikA zAkhA nIkaLI. 501 25 vajanajInI dakSA. 504 22 vajasvAmInI dIkSA 516. 10 vajasvAmInuM AcArya pada. 522 4 AyarakSitasUrijIne janma. 525 1 zatruMjaya tIrtha upara upadravanI zarUAta. [ ahIM isvIsana pUrvene kALa samApta thaI ne svIsanano prAraMbha thAya che. irIsanamAM ane vikrama saMvatamAM 56 varSanuM aMtara che eTale isvIsananA AMkaDAmAM pa6 umeravAthI vikrama saMvatuM nizcita thAya che. have pachIno AMka isvIsana pUrvane nahIM paNa isvIsanane AMka samaja.]. 1 isvIsana pUvane aMta ane isvIsanane prAraMbha. * para6 1 bhISaNa dukALane kAraNe vajasvAmI saMdhane jagannAthapurI laI gayA. tyAMnA boddha rAjane pratibadhI jana banAvyuM. 530 4 vikramarAjAnuM svargagamana ane dharmAdityane rAjyAbhiSeka. 533 7 yugapradhAna bhadraguptano svargavAsa 544 18 Arya rakSitajInI dIkSA. rahagupta nAme cho nidbhava thayo. 548 22 vajIsvAmInuM yugapradhAnapada. zraguptane svargavAsa. - Arya rakSitasUri pUrvanuM jJAna meLavavA vandrasvAmI pAse jatA hatA tyAre vacamAM ujjayinImAM temaNe Arya bhadraguptasUrijIne nirmANa karAvyuM. pa00 44 dharmAditya rAjAnuM maraNu. bhAIllane rAjyAbhiSeka. para vA vAmIe zatruMjayatIrthane upadrava dUra karyo ane jAvaDazAhane upadezI zatruMjayane jIrNoddhAra karAvyuM. 581 papa bhAilanuM maraNa. nAIlanuM rAjyArohaNa. 58 bIjI bAra duSkaLIne kALa. gaSThA mahilA nAmane sAtame nidbhava thaye. vajIsvAmI rathAvartIgiri upara anazana karI svarge gayA. vajusenasUri pATe AvyA. * 584 58 ArakSitasUrie cAra anuyoga judA kya. 585 8 nAIlsanuM maraNa. nAhaDa rAjA thaye. devasUrijIe ke kyAM pratiSThA karI tene tIrtha sthApyuM. MvA. 578 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 206 ] vIranirvANa IsvIsana sata 196 197 605 +9 67 20 645 Le 72 0 728 845 e zrI jaina satya prakAza vizeSAMka ghaTanA 1000 cha bArasudhALI samApta. nAceDha, caMdra, nivRtti ane vidyAdharanI dIkSA 71 ArakSitasUrijInA svargavAsa. 34 nADanuM maLyuM. zasavanA prAraMbha. 84 spIpuramAM zivabhUtithI digAranI hatti (bhakimata sthApana) 1. vajrasenasUri yugapradhAna thayA. yugapradhAna puSpamitranuM svarga. 4 vajrasenartinuM svargagamana. caMdramanI sthApanA, 119 vanavasI gacchanI utpatti. 167 yugapradhAna nAgahastIne sAma 194 trIjA kAlikAcAya thayA. 202 ajamera vasyuM. 45 219 yugapradhAna nImitranA svargavAsa, 770 246 nAgapuramAM thI rijIe naminAthI prati karI. 20 jIbIpika, yugapradhAna siddhatino svabasa. 23 827thI 840 301 thI 314 mathurAmAM dilAcArye ane valabhImAM nAgajjunasUrijIe AgamavAcanA karI. ( jI e pari zaSTa parva.) [ r ka samInA prathama bhAga tha 358 mallavAdIe baudyone jItyA, zatrujayanI rakSA karI ane yacakra nAmanA mahAgraMthanI racanA karI. ku caivAmanI sthApanA, tevuM era vadhu 32. mAgasena naredInI rAjadhAnI sthApI 374 yugapradhAna nAgAnanA pava ma para supradhAna sudinarinA svAsa eet tet rec 208 kSamAzramaNe AgamavAcanA 980 thI 903 414 thI 47 valabhImAM devadurgA karI. sUtrane anAmAM vAMcavA prAraMbha thaze bhAcanAmAM sahAya karanAra ce.thA kAlikAcAya ane gaSa vadIvetALa zAMti sakki thayA. 474 satyamitra AcArya svagamana. pUrvajJAnane viccheda thayA tathA bAramAM Aga vi viSTha thayA. vIranirvANunA eka hajAra vanI mukhya mukhya paThanano A rIte AhIM somAM ka kha karyo che. kAI khAsa ghaTanA rahI jatI TAya te vinA tene AmAM jamerI che evI AzA sAthe A lekha samApta kara Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *ka 12] eka hajAra vapanAM pAco pariziSTA viziSTa che kadiAcAya jI pachI, devagiNi kSamAzramajI sudhImAM cha AcArya yugapradhAna vacamAM thayA che, jemAMnA 1 nAvastuna ane 2 bhUtadina e be sivAyanA samaya maLato nathI. je cha AcArya A pramANe thayA: 1 hiMmata, 2 nAgArjuna, 3 ge6i, 4 bhUtadina, 5 lehitya ane 6 durgANa pachI devardhigaNu kSamAzrama thayA. je enA saMvate maLyA che te AgaLa ApyA che. bAkInA cAranA samaya vidyAnA pragaTa karo tA lAbha thaze. 184 209 227 239 244 24 275 AvI ja rIte sayamAM vavAmAMTe vIne, sa. 54 krama sa. 114mAM svarge gayA temanI pachI zra deva! kSamAyaNu sudhImAM e ja AcAryAnA samaya maLe hai, bAkInI mAtA nathI. te A prakAre cheH AtmA, Aryapugiri, bAya phyumitra, adhagiri Aza bhUti, A , A nakSatra, Arasa, AnAgasUri, Aje hIla, Arivyu, khAyaMkAlakara (prasiddha), khASsapakSita, (khAMbhA), AvRddha, Arya sa`dhapAlita, Ahasti, Ayadhama, AryasiMha, A dharma, AsAMDilya ane zrI raviMdaNu kSamAtramaNa, AmAM AryakAlika ane 2 Asakriya A bemA samaya maLe che. bAkInAnA samaya roodhavAnI jarUra che. pariziSTa te hiMgaLA pheravavImAMthI keTalIka ghaTanA ahIM ApI che. AmAM banne jAtanI paTanAo che. eka to upara vakhamAMnA sAthe moTA matabhedavALo ane bI" temAM lekhAi nathI tevI. itihAsana vidyAnIne carcA karatI vakhate divana mevajhIranI mAnyatA khyAlamAM Ave teTalA mATe ahIM te ghaTanAonI sAvarI ApI che. vInirvANa sat 18 31 70 148 [*] ghaTanA zemanApana kamiMgamAM rAArAyu. udApI rAjAI pATalIputra nagara vasAvyuM. A jaMbusvAmInuM nirvANuM thayuM. cAmuMDarAyanA liMgamAM rAjyAbhiSeka, AmAM nadI kalaga para caDhAI. samrAT cadraguptanuM svagamana. bindusAranuM rAjyAreAhaNu, hiMdusaranuM svargagamana. kano zAmiyaka. kSematanuM kaliMgamAM sArADhayu. samrATra azokanIliMga upara caDhAi, azokanuM bhaNuM, saMpatinA parIpatrano rAjyAdhikAra. saMprati ujjayinI game. pATalIputramAM pruththarayanA rAjyAdhikAra. dvarAjanuM liMgamAM rAjyArohaNa. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o << u to [28] zrI jaina satya prakAzavizeSAMka [ varSa 4 vIranirvANa ghaTanA savat 280 puNyarathanuM mRtyu. vRddharamane pATalIputramAM rAjyAbhiSeka. 293 ujanImAM arAjakatAnuM pravartana. 294 balamitra-bhAnumitranuM ujjayinImAM rAjyArohaNa. khAravela-bhinnurAyane rAjyAbhiSeka. vRddharathanI hatyA. pATalIputranuM rAjya puSyamitre kabaje kayu . 330 mikakhurAjane svargavAsa. varAyane rAjyAbhiSeka. 354 balamitrabhAnumitranuM maraNa. nabhavAhana rAjA banya. 362 vakrarAyanuM maraNa. viharAyane rAjyAbhiSeka 394 nabhAvAhanane svargavAsa, 345 viharAyane svargavAsa. 410 vikramarAjAne ujjayinImAM rAjyAbhiSeka. vIranirvANa saMvata vikrama saMvata ghaTanA 153 pa3 skaMdilasUrinI pramukhatAmAM muthurAmAM AgamavAcanA. 200 6 10 gaMdhahastisUrijIe AcArAMganuM vivaraNa racyuM. 22 12 kaMdilasUrijInuM mathurAmAM svargagamana. vAcake joI zakaze ke AmAM saMvatemAM paNa pheraphAra che. pariziSTa che. A lekha lakhavAmAM nimna graMne upayoga karyo che. kalpasUtra sukhadhikA, paTTAvalI samuccaya bhA. 1, vicArazreNI (na sAhitya saMzodhaka), tapama paddAvalI (jana e. ke. heDa), pariziSTa parva, prabhAvaka caritra bhASAMtara (paryAlayanA sahita), prAcIna bhAratavarSanuM siMhAvalokana ane vIranirvANa saMvata aura jaina kAlagaNanA. A graMthakArene AbhAra mAnI A pariziSTa samApta karuM chuM. jJAnane sAra eyaM khu nANiNI sAraM, janna hiMsaha kiMcaNa / ahiMsAsamayaM ceva, etAvantaM dhiyANiyA // jJAnInA jJAnane sAra e che ke, te kaInI hiMsA karate nathI. ahiMsAne siddhAMta paNa eTalo ja che. sUtrakRtAMga ("mahAvIrasvAmIne saMyamayama') Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjAdhirAja lekhaka - zrIyuta bAlAbhAI vIracaMda desAI nI nagarI alakApurI te koIe joI nahotI; paNa meTA meTA zAhasedAgara ke vAta karatA, ke bhAI, alakApurI jevI hoya te ekavAra rAjagRhi jaje ! A e ja alakApurI baneluM rAjagRhi ! magadhanuM pratApI pATanagara. enA vaibhavazALI bajAre vaccethI jayAre ratnakaMbalanA vepArIe potAnA sAMDhiyAne UbhA karyA tyAre samIsAMja thatI jatI hatI. rAjagRhinA UMcA UMcA prAsAde para sadhyA raMgaberaMgI sAlu pharapharAvI rahI hatI ane rAjadaravAje coghaDiyAM hamaNAM ja AraMbhAyAM hatAM. rAjAjInA bagIcAnAM sUryamUkhI le paNa hamaNAM ja pUrvabhaNI mAM pheravI gayAM hatAM. ne rAjAjInuM zayanAbAra bhAvavA dhasIo maMdArapuSpanI mALAe jaladI jaladI gUMthavA harIphAI AdarI beThI hatI. " joI lIdhI A alakApurI ! thAkayA bhAI, A gAmanA lekathI. sALa meLa ratnakaMbalamAMthI ekaneya bhAra ocho na thaye!" sAMDhiyA derIne nagaranA daravAjA tarapha pAchA pharate e zAhadAgara A nagarI para bhADuM lagADI rahyo hate. cIna jeTale dUra dezAvarathI eNe rezama ApyuM hatuM irAnanI amUlakha gUMthaNI enA para caDhAvI hatI. ronakaMbala joIne bhalabhalA vepArIo chaka thai jatA. sahu ekI avAje kahetAH "bhAi, rAjagRhi jA ! tyAM koI kadaradAna jarUra maLaze.' paNa rAjagRhine AMTe niSphaLa gayo. rAjagRhinA rAjAe te spaSTa kahyuM : " AvAM bahumUlya vastro kharIdI prajAne mAthe huM bhAra lAdavA mAgatA nathI." ane je vastune kharIdavAnI hiMmata khUda rAjAjI na karI zake, e kharIdavAnuM svapna paNa bIjo keNa mANI zake ? zAhadAgaranI nirAzAne pAra nahe. e nagarIne ane pitAnA bhAgyane kesa daravAjA bhaNI jatuM hatuM. e veLA eka aMe AvI vinaMtI karI : sodAgarajI, ghaDIvAra thobho. mArA mAlikane khabara karI pAchI AvuM chuM. kadAca e tamArI badhI ratnakaMbale kharIdI leze." sedAgara ha. ene A strI ghelI lAgI, eNe prazna karyo? "pagalI, tAre mAlika koNa? ane mArA nikaMbalanI kiMmata tuM jANe che ?" " mAre mAlika nagarazeTha zAlibhadra. kiMmata jANavAnI mane paravA nathI. kRpA karIne kSaNavAra bho!" Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka ( va 4 dAsI utAvaLe pagale rAjagRhinA pUrva bhAgamAM Avela vizALa prAsAda tarapha cAlI gai. zAhadAgara kevala kutUhala khAtara kSavAra Ubho rahyo. thoDIvAramAM te pelI dAsI AvatI jaNAI. "sAmarajI, padhAre! amArA mAlikanAM mAtuzrI Apane batAve che. mAla eTale laya teTale sAthe rAkhaze." "bhale, bhale!" zAhadAgarane A dAsInA belavA para vizvAsa nahate. chatAM kautuka khAtara e enI pAchaLa cAlaze. bane jaNa vizALa mahAlayanA daravAje AvI pahoMcyA. hasodAgare pRthvInAM paDa vIdhI nAkhyAM hatAM. ajaba dezamAM pharyo hate. moTA mAMdhAtAone mane hatuM; paNa A mahAlayanI sAhyabI ane zaTha joI e ajAyaba thaI gaye. Akhe mahAlaya saMgemaramarane tA. raveza senAthI raselA hatA. gekhamAM rana, maNi, mANekanuM jaDatakAma hatuM. jamIna para IrAna-arabastAnamAM paNa alabhya evI jariyAnI jAjama bibavelI hatI. attaranI sugaMdhathI madhamadhI rahelA phuvArAo uDI rahyA hatA, ane saMgItane divya dhyani vAtAvaraNamAM gUMjI rahyo hato. zAha sodAgara eka pachI eka eraDAo vaTAvate hato ane enuM magaja kAma na kare evuM aizvarya jete ja hatuM. dAsa, dAsIone te pAra nahote. TalAeka oraDAo vaTAvyA bAda, dAsI ane sedAgara eka vizALa khaMDamAM AvI pahoMcyAM. eka jAjaramAna vRddha strI ahI ratnajaDita suvarNa siMhAsana para beThI hatI. zuM e khaMDanI zobhA sAgara vastunI kiMmata karI jANatuM hatuM. e A amUlakha vastu-zaNagAranA mUla mUlavavAmAM magna thaI gaye. zAha sodAgarajI, zuM rAjagRddhi para tamane mAThuM lAgyuM? rAjAjI tarapha kaI aruci thaI ?" mAtAjI, dUradezAvarathI jAna-mAlanuM jokhama vete AzAbharyo ahIM Avyo hate. khUda rAjAjIe paNa mArA mAlanI kadara na karI !" sedAgarajI, tyAM ja tamArI bhUla thAya che. amArA rAjAjI pitAne prajAnA sevaka gaNe che. prajAnA paisA AvA zekha pAchaLa vAparavA emane nathI gamatA." vRddha mAtAe pitAnA rAjAjIne bacAva karavA mAMDayA. rAjA ane prajA vaccenA hetanuM A dRSTAnta hatuM. "mAjI, tyAre amArI mAla koNa kharI?" ame chIe ne, sedAgarajI! kADhI tamAre mAla. mala karo tamArA mAlanAM !" mAcha, mArI pAse ratnakaMbalo che. eka ekanI kiMmata lAkha lAkha nayA che." * bhalA, keTalI kaMbo che? are. dAsI! A badhI vahurANI ene belAvI lAva, emane game e raMga pasaMda karI levAnuM kahe!" Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 12 ] rAjAdhirAja [21] sodAgara kabaje bahAra kADhIne pahoLI karavA lAgyA. jotajotAmAM 32 strIo AvIne khaDI thaI gaI. zAhamadAbara te AvanArIonAM rUpa joI aMjAI che. eNe ghaNAM ataHpura joyAM hatAM. baDI baDI rAjarANIone mahemAna banyA hate; paNa saudarya te eNe kayAMya joyuM nahotuM. dharatI para vasanArI A na che. nakkI svargalokanI apsarAo! sadA para te kapanAnA mAM DUbI gaye. tyAM te vRddha mAtAe kahyuM: sadAmarajI ! A ka ba te sAba che, ne mArI vahurANIe 32 che. bIjI soLa lAve!" " mAtajI bIjI soLa kayAMthI lAvuM ? mArI AkhI delata ane adhI jiMdagI khIne te A taiyAra karI che. bIjI maLavI have azakya che." bhale tyAre, karI nAkhe enA be bhAga, ne vaheMcI de batrIsene! paheravAnA nahi te paga lUchavAnA kAmamAM te Avaze." " mAtAjI, A ratnakaMbalanA be bhAga ? zuM bole che eka sAthe parAvatAM kAMTA lAgyA jeTaluM duHkha thAya, tyAM enA para bhAre sage hAthe kAra calAvuM?" "dAsI, sedAgarajIne mUlya cUkavI de ! ane tArA hAthe AnA be kakaDA karI batrIsene vaheMcI de!" dAsIe mUlya cUkavI dIdhAM. rabalanA cIrIne batrIsa kakaDA karyA ne eka eka vahecI dIdhe. sedAgara A dazya joi zaka nahote. AzvaryathI enuM hadaya kaMbalanI sAthe cIrAI rahyuM hatuM. "sedAgarajI, jAo ane dezadeza kaheje ke AvAM ratnakaMbala rAjagRhinA rAjAjI te zuM. paNa tyAMnA sAmAnya gRhastha hAthapaga lUchavAmAM vApare che. juo, ane eNe mahArAjA zreNikanI jaya ! " mAtAjI, tamArA jevAM prajAjanathI ja rAjagRhi UMcuM che. kharekhara, devenI nI alakApurI te keIe chatAM joI nathI; paNa je jovI hoya te rAjagRhi jo, e saMdeze huM TheraThera kahIza." vRddha mAtAnA mukha para amIrAtane sateSa hataH sadAgaranuM bhavadaridra Aje TaLI nagarazeTha zAlibhadranA divya prasAdane tetIMga daravAjA khU, tyAre vahelI savArane eka kAsada kaMika saMdeza laIne tyAM khaDo hate. rAjAjIne e kAsada hatuM, paNa rAjAjInI ene khAsa AjJA hatI ke vahelI savAranI mIThI nIMdaramAM koine khalela na pahoMcADIza. nagarazeThanAM mAtuzrI bhadrAzeThANIne saMdeza pahoMcADavAmAM Avye. are, rAjAne saMdeze ! bhadrAzeThANI sAme pagale AvyAM. saMdeze sAMbhaLe. paNa chevaTe nirAza thaI behayAM : Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12]. zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka kAsada, e soLa soLa ratnakaMbala meM kharIdelI paNa mahArAjA zreNikanI nagarInI AMTa vadhAravA mArI vahuoe enI sAme cIrIne, paga lUchIne khALamAM pheMkI dIdhI. rAjAjIne kahejo ke bIjI kAmasevA pharamAve !" kAsada namaskAra karI ravAnA thaze. thoDIvAramAM e pAcho pharyo. e saMdeza lAge hite, ke khUda rAjAjI hAthInI aMbADIe caDhI nagarazeThanI mulAkAte Ave che. dhanyabhAgya muja raMkanA ! Aja A prAsAda rAjAjInA caraNaraje pAvana thavAno. vRddhamAtA bhadrAzeThANIe svAgata mATe AjJA ApI dIdhI. jotajotamAM rAjazAhI svAgatanI saMpUrNa taiyArIo thaI gaI. bhadrAzeThANI prAsAdanI sAtamI maMjIla para ArAma karatA putrane khabara ApavA ane rAjAjInuM svAgata karavA taiyAra thavAnuM kahevA gayAM. nagarazeTha zAlibhadra eka virAmAsana para ArAma laI rahyA hatA. devAMganA jevI batrIka strIo AsapAsa vIMTaLAI vaLI hatI. keI ucAM attara lagAvatI hatI. kaI pakhe DhaLatI hato. ke gIta gAtI hatI. kaI nRtya karatI hatI. svarganuM sukha jANe ahIM ja mUta thayuM hatuM. beTA, vadhAmaNI ApavA AvI chuM." bhadrAzeThANIe upara AvatAM kahyuM, zuM che, mAtAjI!" zAlibhade prazna ryo. zuM zAlibhadranuM rUpa kAmadevane bIjo avatAra beTA, Aje zreNika mahArAjA ApaNe ghera padhAre che." mAtAjI, emAM mane zuM pUcho che? tamArI vyavasthAmAM meM kaye divase mAthuM mAryuM? zuM zreNika maTe vepArI che? te ene ApaNuM moTI vakhAre utAre Apo." bhadrA zeThANuM hasyAM. pAse jaI putranA mastakane saMghatA kahyuM: "beTA, ApaNA rAjAo Ave che. magadhanA pati mahArAja zreNika padhAre che." " zuM mAtAjI, mAre mAthe paNa rAjA che?" "hA, beTA !" tyAre tuM mane kahetI hatI, ke beTA, ahIM ja svarga che. tane kaI rokaToka karanAra nathI. A badhuM tAruM che. tuM svataMtra che. zuM e badhuM beTuM hatuM ke mAre mAthe paNa rAjA che?" UMghamAMthI koI saphALe jAgato hoya evI dazA zALibhadranI hatI. beTA, emAM zuM navAI lAge che? sahune mAthe rAja te hoya ja ne !" "eTale ATaATalI sahayabI chatAM, azvarya chatAM badhuM gulAmIthI mizrita ! mAre mAthe rAjA !" duniyAmAM darekane mAthe rAjA hoya, mArA beTA! pRthvInI vAta te zuM kahuM, ravargamAM paNa rAjA hoya che ne?" zuM tyAre svataMtratA kyAMya paNa nathI?" "avazya che, beTA ! ane te tyAgIpaNAmAM ane ekSaprAptimAM paNa ApaNane e badhuM durlabha." "mA, mArA mAthe rAjA hoya, e vicAra ja mArAM A sukhane duHkhamaya karI nAkhe Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a6 1-2] rAjAdhirAja [13] che. pRthvInI vyavasthA karanAra rAjA je, zuM tyAga ane mekSanI vyavasthA karI batAvanAra kaI rAjAne paNa rAjA, rAjAdhirAja haze ?" hA, e rAjAdhirAja jarUra che. e pitAnA Azraye AvelAne parAdhIna nathI banAvatA. svataMtra banAve che." mA, mAre evA rAjAdhirAjanI jarUra che, je mane parataMtra nahi paNa svataMtra banAve ! enuM nAma?" prabhu mahAvIra !" nagarazeTha zAlibhadrane rAjAdhirAja prabhu mahAvIranI evI tAlAvelI lAgI, ke e rAja zreNikanuM sanmAna na karI zake. parAdhInatA ene hasI rahI hatI. be kSaNa paNuM rAjAjI, pAse na rokAtAM e sAtamI maMjIle caDhI gaye. e dahADe rAjAdhirAja pAse javAnA vicAramAM e gUMthAI gayuM ke ene kazuMya na gamyuM. prajAnI samRddhimAM pitAnI samRddhi lekhanAra mahArAjA zreNika Aje khUba ullAsamAM hatA. zAlibhadrane ThaTha joI e te ajAyaba thai gayA hatA. A badhAmAM e pitAnuM gaurava joi rahyA hatA. juvAna zAlibhadra pitAnI pAsethI jaladI cAla gayo, enuM paNa emane mAThuM nahotuM lAgyuM. kamaLapatranI kedamAM pUrAyela bhamarAne jyAre pitAnI sthitinuM bhAna thAya che, tyAre kaNa lAkaDAne kerI kADhanAra enA DaMkha sahejavAramAM jAgrata thaI jAya che, zAlibhadranI Aje evI sthiti hatI. ene svataMtratA bahAnAra rAjAdhirAjane bheTavAnI AkAMkSA jAgI hatI. jene koI prajA nathI, mAla nathI, milakata nathI, siMhAsana nathI ke sainya nathI; ane chatAMya jagatanA tamAma rAjAo karatAM vadhu samRddhizALI che, evA rAjAdhirAjanAM darzana vagara have cena nahatuM. ane e samaya taratamAM sAMpaDaze. vanapALa khabara lAvyA hatA, ke prabhu mahAvIra najIkanA vanamAM padhAryA che. vagara sukhAsane, eka paNa nokara cAkara vagara, aDavANe page zAlibhadra darzanArthe UpaDaze. je putre kadI jamIna para paga mUkyo nathI, sUyane AtApa savo nathI, ene A rIte cAle jAte jaI bhadrAzeThANInI AMkhamAM AMsu bharAI AvyAM. mAtAe apAra vinavaNI karI. patnIoe banatuM jAdu veryuM. nokara-cAkara gherI vaLyAM. delata sAhyabI maMguM AkarSaNa karavA lAgI. paNa kamaLapatranI keda zAlibhadra kathArane bhedI ca hate. ene kaI na rokI zakyuM. AjhAdInA Azakone mArga kANu, kyAre rokI zakayuM che, ke atyAre razakAya ? zAlibhadra rAjAdhirAjanA caraNe paDaze. AjhAdInA banne upAsanAM gAna devatAe gAyAM. tAranAra ne taranAra bane jagavaMdanIya banI rahyA che vaMdana che e rAjAdhirAja prabhune ane e rAjAdhirAjanA ananya upAsaka zAlibhadrane ! sahune zAlibhadranI addhi ha ! tyAmanI ne tapanI ! alakAnAM gAna devatA nIya banI rahyA - hA e rAjAdhirAja Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavIra ceTakarAja pUrva bhAratanI zobhA same videha deza te kALe sukhasamRddhithI bharapUra hato. dharmavIra mahArAjA ceTakanuM tyAre videdamAM zAsana cAlatuM hatuM. temaNe videha dezane dhanadhAnyathI AbAda banAye hate. saMskAra ane sadAcAramAM paNa videhanI prajA bIjA deza karatAM utare ema na hatI. ane videha dezanI rAjadhAno vaizAlI nagarI te eka namUnedAra nagarI banelI hatI. tenI zobhA ane vaibhava vilAsanAM sAdhanane samRddha banAvavAmAM videhapatie kaI vAtanI bAkI nahotI rAkhI ! mahArAjA ceTaka jAte licchavI kuLanA kSatriya hatA ane te vakhatanA licchavI rAjA enA te agresara tA-bIjA badhA nAnA moTA licchavI rAjAe temane uparI tarIke svIkArI jarUra paDatAM temanI salAha ane sucanA meLavI aneka muzkelIomAMthI pAra pAmatA. mahArAjA ceTaka pote paNa potAne sahaja maLelA rAjayane sAcavIne samRddha banAvavAmAM rata rahIne bIjA koInA paNa rAjyane paDAvI levAnI dAnatathI sadA aLagA rahetA. ane A ja guNe temane samagra lIvI gajavIonA agresarapade-murIpade sthApana karyA ha7, mahArAjA ceTakane dharma parAyaNatAne guga sauthI caDhiyAta hatA. te paramAtamAM mahAvIradevanA parama upAsaka banyA hatA. ane temanI dharmazraddhA evI aDaga hatI ke tene kai paNa sagAmAM DagAvI na zakAya. pitAnI A dharmaparAyaNatAnA sarakAra potAnA kuTuMbIjanomAM ane khAsa karIne potAnAM saMtAnamAM utare te mATe mahArAjA ceTaka haMmezA prayatnazIla rahetA. ke itihAsanA ullekha pramANe. temane eka putra na hate-te aputriyA hatA, paNa temane sAta putrIo hatI ane te badhI putrIone dharmanA saMskAra ApI eka Adarza pitA tarIke potAnI pharaja bajAvI hatI. pitAnA pitA taraphathI maLela dharmarakAranA A amUlya vArasAnA pratApe dareka putrIe pitAnA pati upara prabhAva pADayo hate e vAtano itihAsa sAkSI pUre che. mahArAjA caTake niyama karyo hato ke pitAnI putrInuM pANIgrahaNa kai paNa paradhama rAjavI sAthe na karAvavuM. bhale pachI e rAjA game teTale me heya ke game teTale baLavAna hoya ! pote lIdhelI pratijJAnuM pAlana karavAmAM mahArAjA ceTake keTalIka vakhata vagara notarI Aphata vahorI lIdhI hatI, paNa tethI temanI dharmazraddhA kadI DagI na hatI. game te bhoga pitAnI pratijJAnuM pAlana karavAmAM temane eka prakAre Atmasateja thatuM. A uparAMta, kSatriyacita vIratAmAM mahArAjA ceTaka kAIthI utare evA na hatA. pitAnI Teka jALavatAM kadI yuddha AvI paDe che tethI kadI pAchI pITha na karatA ke pitAnI vIratAne laMka lAge tevI rIte namatuM na ApatA. e eka acUka tIraMdAja-bAvaLo hatA ane te kALanA bANAvaLIomAM temanI barAbarI karI zake e bANAvaLI bhAgye ja maLo. temaNe tAkeluM nizAna khAlI jAya e azakaya hatu. mahArAjA ceTakanI sAta putrIomAMnI pAMca putrIonAM lagna judA judA dezanA janadhamI rAjavIo sAthe thai gayA hatAM ane suSmA ane cillaNA nAmanI be putrIonAM lagna thayA bAkI hatAM. eka vakhata magadhasamraDha mahArAjA zreNike suSThAnAM rU5 ane kada bhAge DIemAM te zakaya banAvyAnAM Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka 1-2]. dhamavIra ceTakarAja [ 215] gurunI prazaMsA sAMbhaLIne ceTakarAja pAse tenuM pitAnA mATe zuM karyuM. A vakhata daramiAna mahArAjA zreNikane hajI paramAtamAM mahAvIra-devane dharmopadeza ma nahatuM. eTale te haju AhapAsaka thayA na hatA ane mahArAjA ceTaka A vAta jANatA hatA eTale petAnI pratijJA pramANe te pitAnI putrIne temane zI rIte ApI zake? mahArAjA zreNika eka samrATa hatA ane enI sattA ane mahattAne koI pAra nahoto. AvA eka baLavAna rAjavInI mAgaNIne inkAra karavAmAM keTaluM jokhama samAyuM hatuM te ceTakarAja barAbara jANatA hatA. paNa pitAnI pratijJA AgaLa temane bIjA vicAra karavAnA na hatA. temaNe potAnA kuLanI uccatAnA bahAne mahArAjA zreNikanI mAgaNIne inkAra karatAM jaNAvyuM ke " vivAha saMbadha to samAna kuLanI vacce ja zobhe " - zreNika rAjA A uttara sAMbhaLavA taiyAra na ha. tenA gussAe maryAdA mUkI. ane ceTakarAja upara AphatanAM vAdaLe gheravA mAMDayAM. chatAM ceTakarAjA Dage ema na hatuM. chevaTe abhayakumAranI buddhithI, baLanA badale kaLane upaga karIne suddhAne meLavavI e nirNaya che. keTalAka prayatnanA aMte sukkAnA manamAM zreNikane varavAnI vRtti jAgRta thai. paNa sukkAnI pitAnI DhIlanA kAraNe bhagadharAja sujyeSThAne badale cillaNane laIne ravAnA thayA ane te magadhanI sAmrAjJI banI beThI. pitAnI putrI paradharmIne paraNe e ceTakarAjane mana meta samuM hatuM eTale teNe cillaNAnA A pagalAne agya gamyuM ane mahArAjA zreNika sAthe tene saMbaMdha vadhu kaDavo banyA. paNa cillaNA potAnA pitAnA manane barAbara jANatI hatI. tene khabara hatI ke ceTakarAjane zreNikapale vyaktigata aNugama nathI paNa tenA paradhamapaNA pratye aNagamo che. vaLI te pote paNa jainadharmanA saMskArone tajavA taiyAra na hatI. chevaTe cillaNAnA prayatnathI ane bIjA aneka saMyogone lIdhe magadharAja zreNika ahapAsaka banyA eTale ceTakarAjane ke osarI gayo. te eka ghane duzmana hatuM eTale duzmanAvaTanuM kAraNa dara thatAM tene mitra banatAM vAra nahotI lAgatI ! tene bhagadharAja pratye aNagame te rahyo ane banne-sasarA jamAI-vacce samAnadharmI paNAnI lAgaNIe snehanA aMkura ubhA karyA. pite manathI mAnela patine na meLavI zakI eTale suSmAe bIjA purUSane paraNavAnuM mAMDI vALyuM ane potAnA pitA taraphathI maLelA dharmasaMskAranA baLe saMsArano tyAga karI AmasAdhanAne mArga lIdhe. vakhata jatAM mahArANuM cilaNane traNa putro thayA : keNika, hakala ane vihala. keNikanI agya pravRttiothI kaMTALIne temaja tenA kAvAdAvA baMdha thAya te mATe zreNike pitAnI hayAtImAM ja magadhanI gAdIne tyAga karIne keNikane magadharAja banAvyuM ane hala ane vihallamAMnA prathamane vivilaya ane bIjAne secanaka hAthI Apyo. kANika tuccha svabhAvane hate. pitAne samagra magadhanuM rAjya maLyA chatAM halata ane vihalane pitAnA pitAe vIravalaya ane secanaka hAthI ApyA te ene na gamyuM, te game te rIte e beya vastuo laI levA mAgatA hatA, paNa jyAM sudhI mahArAjA zreNika jIvatA hoya tyAM sudhI tema karavAmAM tene DahApaNuM na lAgyuM. paNa kALAMtare mahArAjA zrenuiM bharaNa thatAM ja khoTAM bahAnAM ubhAM karIne teNe hallA Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [11] zrI jaina satya prakAza-vizeSAMka [ 5 4 ane skribanI pAsethI e je gaLe lapa jevAnA praznana mAryo. hA ane viSNu kANikanI kuTanItithI paricita hatA ane potAnI zakita ane sthitinuM temane bhAna hatu, eTale te ane phArjakano sAmano na karatAM potAnA pitAmaha bAda ceTakanI pAse jatA rahyA, ane potAnI badhI paristhitithI temane vadhu karI zvetAnuM raNu karavAnuM karyuM, uikanA nu svamAtrathI mahArAna aiThaka suparicita hatA ane tenI panI mATe AvavAmAM sApanA daramAM Apa nAkhavA jevuM sAhasa hatuM e pazu te sArI rIte SNutA hatA. chatAM caNAmatarAyunI caTanI bhananA temanI rageragamAM vartatI hatI. zaraNAgatane jAkArA devAmAM kSatriyavaTane kalaMka lAge ! ane emAMya vaLI A zaraNAgata potAnI sagI putrInA putro-patAnA dauhiM ja hatA eTale pachI te vicAravAnuM ja kAM raghu eTale temaNe game te Aphata Ave teno ya sAmano karavAnI niSpa karI, tA kiMjalane zastra ApI nirbhaya karyA, A ta Anikane khabara paDI ke tene ane vize pAnAnA pitAmaha cekazajanu zaraNa svIkAryuM che tyAre tenA cAno pAra na rahyo. te eka viSayanI rAjavI hatA, eTale potAnA navA spArdhanI khAtara paDyuM yuddha karI letAM. hArI prANAnA nAthano ke potAnI nirdoSa prananA apAra nukazAnano tene vicAra na mAnyo. teNe ceTaka mahArAjA sAme potAnA pitAmahanI ja sAme yuddha ra ka ane eka divasa te vaizAlInA patramAM lAvalazkara sAthe AvI pahecyA. mahArAjA ceTaka A vakhate vRddha thayA hatA-chavananI chellI vIsImAMthI te pasAra thatA hatA. chatAM tenAM zUrAtana ane zaktimAM hajI oTa nahAtI AvI, kSatriyavaTanuM gaNita tenI nasAmAM ya ga dhvaka kahetu hatu. zaitAnI tIrAka upara tene hajIya aTala vizvAsa hato. ane potAnA eka ja bANe ki mumiyAAta thaze tenI temane khAtrI hatI. pa ddhabhUmimAM AvatAM ja temanA manamAM ajaya paTA thai gayA. Ajane yuddhadevatA jANe mAnavasaMhArane dhikakAratA na heAya tema temane A yuddha pratye sakhta aNugama jAgyo. atyAra sudhI, yuddhu ane jaya-parAjayanA maNukA pheravatu mana trizala aMtarmu kha banI gayuM, ane AtmasAdhanA ne AmarAdinA macchukA pheravavA lAgyuM jemAM ATaATalA nirdoSa prANIonA sahAra thAya te yuddha ane te yuddhanA nimittabhUta rAjya tarapha temane sakhta aNugamo jAgye, -ane eka subhAgo paLe temaNe zasrA nIcAM mUkIne zarIrano aMta ANavAno nirNaya karyo. temaNe aNu lADalAmAM Artta ane rodra dhyAnanI sabhAvanA hatI tyAM potAnA mAnuM sAdhana karI tenA AbhA patro prayAgu karI mo. mA rIte papatra mALa ceTake potAnA prANanA bhAge narI niSTha kavAno mAra aTaco! ane prA mahAvIranI ahiMsAno jayajayakAra thaye 1 ra. Atmadamana karIne A pavi AvyuM ane jyAM yuddhabhUminA dharmadhyAnanI nIsaraNIe caDhIne mudraka : cadrAkara mArAkara zukala, prakAzaka : cImanalAla gAMkaLadAsa zAha, mudrasthAna : yugadharma mudraNAlaya salApeAsa krosa roDa amadAvAda, prakArAnasthAna : zrI jainadharma satyaprakAzaka samiti kAryAlaya, jeziMgabhAInI vADI, dhIkAMta, amadAvAda. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MHRI JAINA BATYA PRAKASHA on thI jainadhAmakAzaka mitinI sthApanA ane akhila bhAratIya jaina zvetAMbara mUrtipUjaka anislanane harAva DarAva sAme " ApaNA parama pavitra mUnya che tathA tIrmAdi upara thatA A pinA samAdhAnane aMge (1) AcArya mahArAja zrImata sAgarAnadasarijha (2) AcArya mahArAja zrImada vijayanazvisarijha () abhyAsajI mahArAja zrI vAvaNyavijayajI (vartamAnamAM zrI vijaya lAvaNyasUrijI) (4) munirAja zrI vidyAvijayajI (5) munirAja zrI danavijayajInI maLI nImI che. te maMDaLIne te kArya niyabhAvalI taiyAra karI zarU karavuM ane bIjA sarva sAdhue che bAbatamAM yogya madada jarUra karavI. temaja e maMDaLIne joItI sahAya ApavA zrAvakone preraNA ane upadeza Apa." * amadAvAda :