Sarth Mahabharat Subhashitani

Author(s): Vishnu Vinayak Paranjape, Chintaman M Paranjape
Publisher: Keshav Bhikhaji Dhavle

Page 111

सार्थश्रीमहाभारतसुभाषितानि
६२८ फलशाकमपि श्रेयो भोक्तं ह्यकृपणं गृहे ।
परस्य तु गृहे भोक्तुः परिभूतस्य नित्यशः॥३॥१९३३३० नित्य अपमान सहन करून दुसऱ्याच्या घरी जेवण्यापेक्षा, मिंधेपणा न पत्करतां स्वतःच्या घरी मीठभाकरसुद्धां खाल्लेली बरी ! ६२९ बकवचिन्तयेदर्थान् सिंहवच्च पराक्रमेत् ।।
वृकवच्चाप्यलुम्पेत शशवच्च विनिष्पत्तेत् ॥ १२॥१४०।२५ बगळ्याप्रमाणे आपल्या उद्दिष्टाकडे लक्ष्य ठेवावे आणि सिंहाप्रमाणे पराक्रम गाजवावा. लांडग्याप्रमाणे शत्रूवर अचानक हल्ला करावा, व सशाप्रमाणे निसटून जावें. ६३० बलं हि क्षत्रिये नित्यं बले दण्डः समाहितः॥१२।२३।१३
क्षत्रियांचे ठिकाणी बल हे नियमाने वास्तव्य करणारे असून बलावरच दंड अवलंबून आहे. ६३१ बलज्येष्ठं स्मृतं क्षत्रं मन्त्रज्येष्ठा द्विजातयः।
धनज्येष्ठाःस्मृता वैश्याःशूद्रास्तु वयसाधिकाः॥५।१६८।१७ क्षत्रिय बळाने श्रेष्ठ, ब्राह्मण मंत्रसामर्थ्याने श्रेष्ठ आणि वैश्य धनाने श्रेष्ठ होत. शूद्र हे मात्र केवळ वयाने मोठे. ६३२ बलं तु वाचि द्विजसत्तमानां - क्षात्रं बुधा बाहुबलं वदन्ति ॥ ८७०।१२
उत्तम ब्राह्मणांचे बळ वाणींत, व क्षत्रियांचे बळ बाहूंत असते असें शहाणे लोक सांगतात. ६३३ बलवत्संनिकर्षो हिन कदाचित्प्रशस्यते॥१२॥१३८।१७५
बलवानाशी सान्निध्य असणे केव्हांहि प्रशस्त नव्हे. ६३४ बलवांश्च यथा धर्म लोके पश्यति पूरुषः ।
स धर्मो धर्मवेलायां भवत्यभिहतः परः ॥२।६९।१५ धर्मनिर्णय करण्याची वेळ आली म्हणजे, जगांत बलसंपन्न पुरुष ठरवील तो धर्म ठरतो; दुसऱ्या धर्माची पायमल्ली होते.
..
मोरे