Sarth Mahabharat Subhashitani

Author(s): Vishnu Vinayak Paranjape, Chintaman M Paranjape
Publisher: Keshav Bhikhaji Dhavle

Page 406

सार्थश्रीयोगवासिष्ठसुभाषितानि
४३१ शरीरमरुतापोत्यां युवतामृगतृष्णिकाम् ।
मनोमृगाः प्रधावन्तः पतन्ति विषयावटे ॥ १।२०१३२ शरीर में रखरखीत वाळवंट आहे, त्यांतील तापाने उत्पन्न झालेल्या तारुण्यरूपी मृगजळाकडे मनोरूपी हरिण धांवत जातात; आणि शेवटी विषयांच्या खड्डयांत जाऊन पडतात. ४३२ शस्त्राणि दयिताङ्गानि लग्नान्यङ्गे निरम्बरे ।
योबुध्यमानः सुसमः स परस्मिन्पदे स्थितः॥७/११०१ ज्याच्या उघड्या आंगावर झालेले शस्त्रांचे प्रहार आणि स्त्रीच्या अवयवांचा स्पर्श ही दोन्ही ज्याला सारखींच वाटतात, तो ब्रह्मपदाला पोचला असे समजावें. ४३३ शास्त्रं सुबोधमेवेदं सालंकारविभूषितम् ।।
काव्यं रसमयं चारु दृष्टान्तः प्रतिपादितम् ॥२।१८।३३ हा योगवासिष्ठ शास्त्रीय ग्रंथ अतिशय सुबोध आहे, अनेक अलंकार व पुष्कळ दृष्टांत यांच्या योगाने एखाद्या काव्याप्रमाणे. रम्य व सरस बनला आहे. ४३४ शास्त्रसज्जनसंसर्गः प्रज्ञा पूर्व विवर्धयेत् ।
सेकसंरक्षणारम्भैः फलप्राप्तौ लतामिव ॥५।१२।२४ एखाद्या वेलीला चांगली फळे यावी असे वाटत असेल, तर तिला पाणी घालून तिचे रक्षण करावे लागते, त्याप्रमाणे कार्य सिद्धीस नेणाऱ्या पुरुषाने शास्त्र आणि सत्समागम यांच्या योगाने प्रथम आपली बुद्धि वाढवावी. ४३५ शिखी वार्यपि नादत्ते भूमे ले बलादहिम् ।
दौरात्म्यं तन्न जाने किं सर्पस्य शिखिनोऽथवा॥७११८।१९ मोर भूमीवरील पाणीही पीत नाही पण साला मात्र बलात्काराने खाण्यासाठी उचलून नेतो, तेव्हां याठिकाणीं अंतःकरणाचा दुष्टपणा सर्पाचा आहे किंवा मोराचा आहे ते समजत नाही.