Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 01 Uttarajjhayanani Terapanth

Author(s): Tulsi Acharya, Mahapragna Acharya
Publisher: Jain Vishva Bharati

Page 99

ઉત્તરઝયણાણિ
અધ્યયન-૧ : શ્લોક ૩૦-૩૮ ટિ ૫૯-૬૦
૨. “સુકૃત' વગેરે શબ્દોનો નિરવદ્ય પ્રયોગ પણ છે, જેમકે–આણે સુકૃત કર્યા ધર્મધ્યાન વગેરે. આનું સુપક્વ છે વચનવિજ્ઞાન વગેરે. આણે સુચ્છિન્ન કર્યો છે સ્નેહ વગેરે. આણે અકલ્યાણની શાંતિ માટે ઉપકરણોને સુહત-એકત્રિત કર્યા છે. આણે સુહત–સારી રીતે મારી નાખ્યા છે કર્મ શત્રુઓને. આ સમૃત છે–આણે પંડિત-મરણ વડે મૃત્યુ પ્રાપ્ત કર્યું છે. આ સાધ્વાચારના વિષયમાં સુનિષ્ઠિત છે. સુલષ્ટ છે–સારાં છે આના તપોનુષ્ઠાન વગેરે.'
નેમિચન્દ્રાચાર્યે પણ આ શબ્દોની ભોજનપરક વ્યાખ્યા કરીને વૈકલ્પિક રૂપમાં સામાન્યપરક વ્યાખ્યા અને નિરવઘ વ્યાખ્યાબંને કરી છે. અત્ર-તત્ર ઉદાહરણોમાં તફાવત છે.
ડૉ. હર્મન જેકોબી અનુસાર આ પદનો અર્થ છે-મુનિ એવા આહારને ત્યાજય માને જે સુકૃત, સુપક્વ વગેરે હોય. આ અર્થ પ્રસંગોચિત નથી, કેમકે પ્રસ્તુત શ્લોકમાં એવો વિવેક કરવામાં આવ્યો છે કે મુનિ આહારના સંબંધમાં શું ન બોલે,
પ્રસ્તુત શ્લોક દશવૈકાલિક ૭૪૧માં પણ આવ્યો છે. આ સૂત્રના પ્રાચીન ચૂર્ણિકાર અગત્યસિંહ સ્થવિર આ શ્લોકમાં પ્રયુક્ત શબ્દોને અનેક વિશિષ્ટ ક્રિયાઓના પ્રશંસક વચન માને છે. બીજા ચૂર્ણિકાર જિનદાસ અને વૃત્તિકાર હરિભદ્રસૂરિ આ શબ્દોના ઉદાહરણ ભોજન વિષયક પણ આપે છે અને સામાન્ય પણ.
વિશેષ વિવરણ માટે જુઓ-દશવૈકાલિક ૭૪૧નું ટિપ્પણ.
પ૯. શ્લોક ૩૭:
અવિનીત મનુષ્ય દુષ્ટ પ્રકૃતિનો હોય છે. ગુરુના અનુશાસનથી તે પ્રસન્ન નથી થતો. ગુરુ તેના વ્યવહારથી ખિન્ન થઈ જાય છે. આવી દુષ્ટ પ્રકૃતિવાળા અવિનીત શિષ્યની તુલના દુષ્ટ ઘોડા સાથે કરવામાં આવી છે. આચાર્ય ભિક્ષુએ અવિનીતની આ મનોવૃત્તિનું માર્મિક ચિત્રણ કર્યું છે
गलियार गधो घोडो अविनीत ते, कट्या विना आगे न चाले रे । ज्यू अविनीत ने काम भोलावियां, कह्या नीठ नीठ पार घाले रे ॥ गलियार गधो घोडो मोल ले , खाडेती घणो दुःख पावे रे । ज्यू अविनीत ने दिख्या दिया पछै, पग पग गरु पिछतावै रे ।।
૬૦. શ્લોક ૩૮:
પ્રસ્તુત શ્લોકના બે પ્રકારના પાઠોના આધારે ચૂર્ણિકારે ત્રણ અર્થ આપ્યા છે"– ૧. વૃત્તિ , પત્ર :
(कहितं ) इत्यर्थः, तथापि तत् कल्याणमनुशासत् कल्याणं ૨. સુષ્યવધા, પત્ર? I
वा तमाचार्यमनुशासनं पावदिट्टित्ति मण्णति, अयं हि पापो 3. Jacobi, Jaina Sutras, p. 9: A monk should
मां हंति, निघृणत्वात् क्रौर्य्यत्वाच्च चारपालकवद् बाधयति । avoid as unallowed such food as is well
अपरकल्पः-खड्डगा मे चवेडा मे सो उ गम्मो इति, एस dressed, or well cooked, or well cut......... आयरिओ अकोविओ एवं चवेड उच्चावएहिं मं आउस्सेहिं ४. विनीत अविनीत की चौपई, ढाल २।११,१२।
आउस्सति, एवमसौ कल्लाणमणुसासंतं पावदिट्ठित्ति मन्नति । ५. उत्तराध्ययन चूर्णि, पृ० ४१: खड्डगाहिं चवेडाहिं अक्को
अपर आदेशः-वाग्भिरप्यसावनुशास्यमानः मन्यते तां वाचं सेहिं वहेहिं या एवमादि भिक्खुशासने प्रकारे तमाचार्य 'खड्डगा मे चवेडा मे' तथा हितामपि वाचं अक्कोसतित्ति, कल्लाणमणुसासेन्तं, कल्यमानयतीति कल्याणं, इह परलोकं सासति वधं वा।