Agam 30 Mool 03 Uttaradhyayana Sutra Part 01 Uttarajjhayanani Terapanth

Author(s): Tulsi Acharya, Mahapragna Acharya
Publisher: Jain Vishva Bharati

Page 459

ઉત્તરઝયણાણિ
૩૯૬
અધ્યયન ૧૫ : શ્લોક ૨ ટિ ૭-૧૧
૭. જે તપ વગેરેની જાહેરાત....ખોજ કરે છે (અન્નાયાણી)
દશવૈકાલિક ૧૦૧૬માં “અન્નાયjછે શબ્દ પ્રયુક્ત છે. ત્યાં ત્રીય – અજ્ઞાત’નો અર્થ છે–અજ્ઞાત કુળ. પ્રસ્તુત પ્રકરણમાં ‘અજ્ઞાત'નો અર્થ છે–તપ વગેરેનું જ્ઞાન કરાવ્યા વિના. ‘અજ્ઞાતૈષી’નો અર્થ થાય છે–તપ વગેરેની જાહેરાત કર્યા વિના ભિક્ષાની શોધ કરનાર, ચર્ણિકારે આનો અર્થ–કોઈની નિશ્રા–આશ્રય લીધા વિના ભિક્ષા શોધનાર એવો કર્યો છે. ૨
૮. જે રાગથી ઉપરત થઈને વિહાર કરે છે (મોવર રેન્જ)
‘વ’નાં સંસ્કૃત રૂપો બે થઈ શકે છે– પરમ્ અને ત્રિ-૩૫રતમ્'. પ્રથમ રૂપ અનુસાર શાન્તાચાર્યે આ વાક્યનો અર્થ ‘રાગ (મૈથુન)થી નિવૃત્ત થઈ વિહરણ કરે અને બીજા રૂપ અનુસાર “રાત્રિભોજનથી નિવૃત્ત થઈ વિતરણ કરે કર્યો છે.
ચૂર્ણિકારે “રાત્રિ-ઉપરત અનુસાર આનો અર્થ ‘રાતે ભોજન ન કરે, રાતે ગમન આદિ ક્રિયાઓ ન કરે કર્યો છે."
નેમિચન્દ્ર શાજ્યાચાર્યના પ્રથમ અર્થનું અનુસરણ કર્યું છે. તે અધિક પ્રાસંગિક છે. ૯. આગમ જાણનાર અને આત્મ-રક્ષક છે (વેવિયાડડ્યરવિવા)
શાન્તાચાર્યે મુખ્યપણે આ બે શબ્દોને એક માની તેનો અર્થ “સિદ્ધાંતોને જાણીને તેમના દ્વારા આત્માનું રક્ષણ કરનાર’ કર્યો છે. અને ગૌણપણે આ બંને શબ્દોને જુદા-જુદા માની ‘વેવિય’નો અર્થ ‘જ્ઞાનવાન’ અને ‘મારવિમgણનો અર્થ ‘સમ્યગ્દર્શન વગેરેના લાભની રક્ષા કરનાર' કર્યો છે.” ૧૦. જે પ્રજ્ઞ છે (પન્ને)
ચૂર્ણિકારે પ્રાજ્ઞ (પ્રજ્ઞ)નો અર્થ-આય અને ઉપાયની વિધિને જાણનાર કર્યો છે. પ્રાજ્ઞ તે હોય છે જે આય–સમ્યગ જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્રના લાભ તથા ઉત્સર્ગ, અપવાદ, દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવ વગેરેની વિધિઓનો જાણનાર હોય. વૃત્તિમાં આનો અર્થ–“હેય અને ઉપાદેયને જાણનાર કર્યો છે.” ૧૧. જે પરીષહોને...આત્મ-તુલ્ય સમજનાર છે (મfમૂય વ્યવંશી)
ચૂર્ણિમાં ‘ પૂવ'નો અર્થ તિરસ્કાર કરીને તથા “સર્વજ્ઞનો અર્થ-સહુને આત્મ-તુલ્ય સમજનાર–કર્યો છે. વૃત્તિમાં ‘પપૂ’ના બે અર્થો મળે છે–પરીષહો તથા ઉપસર્ગોને પરાજિત કરીને તથા રાગ-દ્વેષનો અભિભવ કરીને. વૃત્તિકારે ‘સવલી’નાં બે સંસ્કૃત રૂપ આપી બે જુદા-જુદા અર્થ કર્યા છે–
૧. સર્વદુર્શી–પ્રાણીમાત્રને આત્મવત્ જોનાર અથવા સર્વ વસ્તુજાતને સમદષ્ટિથી જોનાર.
૧. વૃદુવૃત્તિ, પત્ર ૪૨૪ . ૨. ઉત્તરાધ્યયન વૂળ, પૃ. ૨રૂપ ૩. વૃત્તિ , પત્ર ૪૨૪: રા:-મિષ્ય: પરત-નિવૃત્ત
यस्मिंस्तद्रागोपरतं यथा भवत्येवं चरेद्'विहरेत् क्तान्तस्य परनिपातः प्राग्वत्, अनेन मैथुननिवृत्तिरुक्ता, रागाविनाभावित्वान्मैथुनस्य, यद्वाऽऽवृत्तिन्यायेन ‘रातोवरयं' ति रात्र्युपरतं चरेत्, भक्षयेदित्यनेनैव रात्रिभोजननिवृत्ति
६. बृहद्वृत्ति, पत्र ४१४ : वेद्यतेऽनेन तत्त्वमिति वेदःसिद्धान्तरतस्य वेदनं वित् तया आत्मा रक्षितो-दुर्गतिपतनात्रातोऽनेनेति वेदविदात्मरक्षितः, यद्वा वेदं वेत्तीति वेदवित्
तथा रक्षिता आया:-सम्यग्दर्शनादिलाभा येनेति रक्षितायः । ૭. ઉત્તરાધ્યયન મૂળ, પૃ. ૨૨ : VIો-વિ૬:, સંપન્ન
आयोपायविधिज्ञो भवेत्, उत्सर्गापवादद्रव्याद्यापदादिको य
ઉપાય: ८. बृहवृत्ति, पत्र ४१४ : प्राज्ञ:-हेयोपादेयबुद्धिमान् । ૯. ઉત્તરાધ્યયન યૂઝિ, પૃ. ૨૩ : મૂય-તિરત્ય,
सव्वदंसी-आत्मवत् सर्वदर्शी भवेत् ।
४. उत्तराध्ययन चूर्णि, पृ. २३५ : रात्रादुपरतं चरेत्, किमुक्तं
भवति ?, रात्रौ न भुंक्ते, रात्रौ गतादिक्रियां न कुर्यात् । ૫. સુવવધા, પત્ર ૨૫